რაში ცდება ილონ მასკი: ტვიტერი ქალაქის ვირტუალური მოედანი არ არის.

მას, შემდეგ, რაც ტვიტერი მსოფლიოში ყველაზე მდიდარმა ადამიანმა, ილონ მასკმა შეიძინა, ამ კომპანიის თავს ბევრი რამ ხდება:

• მასკი გეგმავს, რომ ტვიტერი ბანკად გადააქციოს.

• მენეჯმენტის ცვლილების ფონზე, კომპანიიდან ბევრი თანამშრომელი გაუშვეს და ზოგიც თავისი ნებით წავიდა;

•  კომპანიის ახალმა მფლობელმა მიანიშნა, რომ შეიძლება ტვიტერი ვერ გაუმკლავდეს ფინანსურ გამოწვევებს და უახლოეს მომავალში, გაკოტრდეს;

•  ტვიტერზე დაბლოკილი აშშ-ს პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი კომპანიას სასამართლოში უჩივის და სარჩელში საკუთარ თავს გალილეო გალილეის ადარებს;

მოკლედ, მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარული სოციალური ქსელის მომავალი ამ ეტაპზე გაურკვეველი და ბუნდოვანია. ამ ფონზე, სამსჯელო და საკამათო ბევრი რამეა.

ამ სტატიაში მინდა, რომ ტვიტერის წინაშე მდგარ ერთ-ერთ მთავარ პოლიტიკურ პრობლემაზე გავამახვილო ყურადღება. ეს პრობლემა უკავშირდება სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების იმ ინტერპრეტაციას, რომელსაც ტვიტერის ახალი მფლობელი იზიარებს.

ილონ მასკი საკუთარ თავს „სიტყვის თავისუფლების აბსოლუტისტს“ უწოდებს. მას სჯერა, რომ ადამიანებს საკუთარი მოსაზრებების გამოხატვის თითქმის შეუზღუდავი უფლება უნდა ჰქონდეთ.

ამ სტატიაში მინდა ვაჩვენო, რომ ტვიტერთან და სხვა სოციალურ ქსელებთან მიმართებაში „სიტყვის თავისუფლების აბსოლუტიზმი“ ლოგიკურად გაუმართავი შეხედულებაა.

იმის უკეთ გასაგებად, თუ რა დგას „სიტყვის თავისუფლების აბსოლუტიზმის“ უკან და რაში მდგომარეობს მისი მთავარი პრობლემა, მასკის ძველი „ტვიტი“ გამოგვადგება. 2022 წლის მარტში მასკმა ტვიტერზე შემდეგი კითხვა დასვა: „იქიდან გამომდინარე, რომ ტვიტერი ახლა, დეფაქტოდ, ქალაქის საჯარო მოედანია, სიტყვის თავისუფლების პრინციპების დარღვევა დემოკრატიისთვის ძირის გამოთხრას უდრის. როგორ ფიქრობთ, რა შეიძლება, რომ გაკეთდეს?“

ტვიტერთან მიმართებაში „სიტყვის თავისუფლების აბსოლუტიზმის“ მთავარი ჩავარდნა სწორედ მასკის ამ ტვიტში ჩანს. საქმე ისაა, რომ სოციალური ქსელები და მათ შორის, ტვიტერი ვირტუალურ ქალაქის მოედნებად ვერ ჩაითვლებიან, იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ ისინი კერძო კომპანიებია, რომლებიც ნაწილობრივ მაინც, პასუხისმგებლად შეიძლება ჩაითვალონ იმაზე, რასაც ავრცელებენ.

აშშ-ში ეს დებატები მჭიდროდ არის დაკავშირებული „კომუნიკაციის მართებულობის აქტთან“, რომელიც სოციალურ ქსელებს სწორედ საჯარო მოედნებად აღიქვამს. თუმცა ბოლო დროს, ეს ანალოგია წამყვანმა პოლიტიკურმა ლიდერებმა ეჭვის ქვეშ დააყენეს.

მაგალითად, აშშ-ს პრეზიდენტმა ბაიდენმა რამდენჯერმე მოუწოდა კონგრესს, შეიტანონ „კომუნიკაციის მართებულობის აქტში“ ცვლილებები და ინტერნეტ პლატფორმებს დააკისრონ პასუხისმგებლობა იმ ინფორმაციაზე, რასაც მომხმარებლები მათი მეშვეობით ავრცებენ.

ამერიკელი დემოკრატებისთვის წამყვანი პრიორიტეტი ცრუ ინფორმაციასთან და სიძულვილის ენასთან ბრძოლაა, კონსერვატორებს კი, განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულებების საფუძველზე, მომხმარებელთა დისკრიმინაციის გაუქმება უფრო აინტერესებთ (მათს ნაწილს სჯერა, რომ სოციალური ქსელები ტენდენციურები არიან და კონსერვატორულ შეხედულებებზე ცენზურას აწესებენ).

მთავარი განსხვავება სოციალურ ქსელებსა და ქალაქის მოედანს შორის ის არის, რომ ქალაქის მოედანი, სოციალური ქსელისგან განსხვავებით, არ ერევა იქ გაკეთებული განცხადებების შინაარსში. მაგალითად, ვიღაცას შეუძლია, რომ ქალაქის მოედანზე გავიდეს და ღიად რასისტული შეხედულებები გამოთქვას. ამაზე პასუხისმგებლობა (რა თქმა უნდა, იმ შემთხვევაში, თუკი მოცემულ იურისდიქციაში სიძულვილის ენის წინააღმდეგ მიმართული კანონები არსებობს) დაეკისრება აღნიშნულ პიროვნებას და არა „ქალაქის მოედანს“ ან მის მფლობელს (როგორც წესი, მუნიციპალიტეტს).

ქალაქის მოედნისგან განსხვავებით, სოციალური ქსელი, გარკვეული აზრით, მედიაა, რომელიც ხელოვნურად არის შექმნილი (როგორც რადიო ან ტელევიზია), კომპლექსური ალგორითმებით მუშაობს და კონკრეტულ კერძო ან საჯარო ორგანიზაციას ეკუთვნის.

ამასთან ერთად, სოციალური ქსელები მომხმარებლების პირად ინფორმაციას ფლობენ და ინახავენ და, როგორც წესი, კომერციულ მოგებაზე არიან ორიენტირებულები. შესაბამისად, მათ სხვა სახის რეგულაციები უნდა მიემათებოდეს, ვიდრე ქალაქის საჯარო მოედანს, რომელიც თვისებრივად განსხვავებული, ხელოვნურად შექმნილი გავლენებისგან და ბარიერებისგან მეტნაკლებად თავისუფალი სივრცეა.

ბოლო პერიოდში, ევროკავშირი სწორედ მასკის საპირისპირო შეხედულებისკენ იხრება. 2022 ევროპარლამენტმა მიიღო „ციფრული სერვისების აქტი“ და „ციფრული ბაზრის აქტი“

 ორივე შემთხვევაში, ევროკავშირმა ჩათვალა, რომ სოციალური ქსელები არ არიან, უბრალოდ, „ქალაქის მოედნები“, არამედ ისინი წარმოადგენენ კერძო პლატფორმებს, რომლებიც, ნაწილობრივ მაინც უნდა იღებდნენ თავიანთ თავზე პასუხისმგებლობას იმაზე, რაც მათი მეშვეობით ვრცელდება (და ასევე, იმ მავნე გავლენებზეც, რაც შესაძლოა ჰქონდეთ მომხმარებლებზე).

ვფიქრობ, რომ ევროკავშირის მიდგომა, მასკის მიდგომისგან განსხვავებით, არამხოლოდ მეტად გამართულია ლოგიკურად, არამედ, ის მეტად რეალისტურიც არის და პასუხობს თანამედროვე ინტერნეტ სივრცის გამოწვევებს.

ასევე, სავარაუდოა, რომ რაც უფრო აშკარა გახდება სოციალური ქსელების მავნე გავლენები, მით უფრო მეტ იურისდიქციაზე გავრცელდება აღნიშნული მიდგომა. იქამდე, შეგვიძლია მასკის „აბსოლუტიზმის“ ექსპერიმენტს დავაკვირდეთ და მომავალში მისგან სასარგებლო დასკვნები გამოვიტანოთ.