ტელეკომპანია "მთავარის არხის" გადამღებ ჯგუფზე თავდასხმაზე შინაგან საქმეთა სამინისტრომ გამოძიება (სსკ-ის 126-ე) ძალადობის მუხლით დაიწყო. შინაგან საქმეთა მინისტრმა, ვახტანგ გომელაურმა თავის განცხადებაში „ყველანაირი ძალადობა” დაგმო და თქვა, რომ გამომძიებლები "ნახავენ კადრებს, დააკვირდებიან”, და რომ შესაძლოა, გამოძიებიდან გამომდინარე, საქმეს „5 მუხლი დაემატოს“, ან არცერთი. კვალიფიკაციის შეცვლაზე კი პროკურატურამ უნდა იმსჯელოს.

რა მოხდა?

4 მაისს დავით გარეჯში "მთავარი არხის" გადამღები ჯგუფი რესპონდენტთან, ივერი მელაშვილთან, ერთად ჩავიდა. ჟურნალისტი ნინუცა კეკელია გადაცემა "შაბათის მთავარისთვის" რეპორტაჟს ამზადებდა. არხის ინფორმაციით, ივერი მელაშვილთან ინტერვიუს ჩაწერის დროს ნასვამმა სასულიერო პირებმა და რამდენიმე მოქალაქემ მათ სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს და გადამღებ ჯგუფს ტექნიკა დაუზიანეს. 

"მთავარი არხის" დირექტორი ნიკა გვარამია ინციდენტში მონაწილე პირების გამოვლენასა და თავდასხმისა და ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელშეშლის გამო მათ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობაში მიცემას მოითხოვს.

მომხდართან დაკავშირებით საგარეჯოს პოლიციაში უკვე გამოკითხეს "მთავარი არხის" გადამღები ჯგუფი და ე.წ კარტოგრაფების საქმეზე ბრალდებული ივერი მელაშვილი. შსს-ში ამბობენ, რომ გამოძიების პროცესში საჭირო ყველა პირს გამოკითხავენ. შინაგან საქმეთა მინისტრის თქმით, " გამიძიებიდან გამომდინარე რაც დადგინდება, [დამნაშავეები] კანონის შესაბამისად დაისჯებიან."

„მთავარი არხის“ თანამშრომლებზე ძალადობას გმობენ "საქართველოს ჟურნალისტურმა ეთიკის ქარტია" და სახალხო დამცველი. ისინი სამართალდამცავ ორგანოებს შემთხვევის სწრაფად და ეფექტიანად გამოძიებისკენ მოუწოდებენ.

ჟურნალისტებზე თავდასხმის გახშირებული შემთხვევები

ეთიკის ქარტიას მიაჩნია, რომ ბოლო პერიოდში ჟურნალისტებზე გახშირებულ თავდასხმებს ხელისუფლების აგრესიული რიტორიკა და სამართალდამცავი უწყებების მხრიდან არასათანადო რეაგირება განაპირობებს. სახალხო დამცველის თქმითაც, მიმდინარე წლის განმავლობაში ეს არ არის კრიტიკული მედია საშუალებების წარმომადგენელთა მიმართ ფიზიკური თავდასხმის პირველი შემთხვევა.

8 აპრილს ღამით ტელეკომპანია "ფორმულას" ინფორმაციით, მათ თანამშრომლებს თავს დაესხნენ. ორივე დაზარალებული მაუწყებლის მძღოლია. ერთზე ფიზიკურად იძალადეს, მეორე მძღოლს კი, მანქანა დაუზიანეს.

25 თებერვალს თბილისში, წყნეთის ქუჩაზე "ფორმულას" ტელეწამყვანს, ვახო სანაიას მისი ოჯახის წევრების თანდასწრებით სამი პირი დაესხა თავს. ჟურნალისტი მომხდარს პროფესიულ საქმიანობას უკავშირებს.

ბოლო პერიოდში გახშირდა კრიტიკული სარედაქციო პოლიტიკის მქონე მედიის წინააღმდეგ გავრცელებული განცხადებები ხელისუფლების წარმომადგენლებისა და სახელმწიფო უწყებების მხრიდანაც.

სახალხო დამცველი 4 მაისს გავრცელებულ განცხადებაში, საგამოძიებო ორგანოებს მოუწოდებს, დაუსჯელობის გარემოს შექმნისა და წახალისების თავიდან აცილების მიზნით, გამოკვეთონ და დააყენონ შესაბამისი პირების პასუხისმგებლობის საკითხი ჟურნალისტთა და ტელეკომპანიების წარმომადგენელთა წინააღმდეგ წარსულში ჩადენილ დანაშაულებრივ ინციდენტებთან დაკავშირებით.

---

ფოტო: მთავარი არხი

---

ევროკავშირი პრესის თავისუფლების მსოფლიო დღის აღსანიშნავად აცხადებს კონკურსს ჟურნალისტიკაში ევროკავშირის 2021 წლის პრიზის მოსაპოვებლად. 

კონკურსის წესები საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრინციპებს ეყრდნობა და ქართულ ჟურნალისტიკაში პროფესიონალიზმისა და ეთიკის ნორმების დამკვიდრების ხელშეწყობას ემსახურება. 

ევროკავშირის პრიზი ჟურნალისტიკაში წელს 7 კატეგორიაში გაიცემა: 

• საუკეთესო სტატია ბეჭდურ ან ელექტრონულ მედიაში;
• საუკეთესო სიუჟეტი სამაუწყებლო ან ელექტრონულ მედიაში;
• საუკეთესო საგამოძიებო სტატია ან სიუჟეტი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო მედიაში;
• საუკეთესო ბლოგი/საავტორო სტატია/სვეტი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო  მედიაში;
• ყველაზე ორიგინალური და ინოვაციური ნაშრომი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო მედიაში;
• ევროკავშირის ფასეულობების ამსახველი საუკეთესო დოკუმენტური ფოტო;
• კონფლიქტების მიმართ სენსიტიური საუკეთესო ჟურნალისტური ნაშრომი, რომელიც ხელს უწყობს საქართველოში მომხდარი შეიარაღებული კონფლიქტების კონტექსტში ნდობისა და მშვიდობის აღდგენას (ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის სპეციალური პრიზი სამშვიდობო ჟურნალისტიკაში).

პირველ ექვს კატეგორიაში თითოეული გამარჯვებული მიიღებს ფულად ჯილდოს.

სამშვიდობო ჟურნალისტიკაში ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის სპეციალური პრიზის მფლობელი გაივლის 30-დღიან სტაჟირებას „ომისა და მშვიდობის გაშუქების ინსტიტუტის“ ლონდონის ოფისში.

საკონკურსო ნამუშევრების წარდგენის ბოლო ვადაა 2021 წლის 30 ნოემბერი.

წელს კონკურსი უკვე მეცხრედ გამოცხადდა. ევროკავშირის პრიზი ჟურნალისტიკაში, რომელიც საქართველოში ევროკავშირის წარმომადგენლობამ 2012 წელს დააარსა, ხელს უწყობს ქართულ მედიაში პროფესიონალიზმისა და ჟურნალისტური ეთიკის კოდექსის ნორმების გაღრმავებას.

განაცხადის ფორმას, ნამუშევრების წარდგენის წესებსა და ბოლო ვადებს გაეცანით ბმულზე: https://eu4georgia.ge/ka/euprizeforjournalism/

იხილეთ: ევროკავშირის პრიზის  2020 წლის გამარჯვებულები.

„აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყოფილი დირექტორის, ნათია კაპანაძის, სარჩელის განხილვას სასამართლო ხელოვნურად და დაუსაბუთებლად აჭიანურებს“ - ამ შინაარსის განცხადება გამოაქვეყნა 30 აპრილს „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ“.

„საია“ ბათუმის საქალაქო სასამართლოს საქმეზე გადაწყვეტილების უმოკლეს ვადაში მიღებისკენ მოუწოდებს.

რა წერია ნათია კაპანაძის სარჩელში

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს ყოფილი დირექტორი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ იმპიჩმენტის წესით თანამდებობიდან 2019 წლის 19 აპრილს გადააყენა.

ნათია კაპანაძე ბათუმის საქალაქო სასამართლოში 2019 წლის 30 აპრილს შეტანილი სარჩელით ითხოვს:

• მისი უნდობლობის საკითხზე მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობას.

• თანამდებობაზე აღდგენას.

• იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურებას.

• დირექტორის პოზიციაზე გამოცხადებული კონკურსის ბათილად ცნობას.

საიაც და ნათია კაპანაძეც სარჩელის განხილვის გაჭიანურებას პოლიტიკურ ინტერესებს უკავშირებენ.

„პროცესის მიმართ სრული უყურადღებობა კიდევ უფრო აღრმავებს ეჭვებს მის პოლიტიკურ მართვასთან დაკავშირებით. იმედი მაქვს მოგვეცემა სამართლიანი სასამართლოს უფლების გამოყენებისა და ჩემი უდანაშაულობის დაცვის შესაძლებლობა“, - გვეუბნება ნათია კაპანაძე.

სასამართლოს არგუმენტები

საიას ადვოკატი ილონა დიასამიძე გვეუბნება, რომ სასამართლოს განმარტებით, საქმეზე სხდომების არ დანიშვნა პანდემიას უკავშირდება. მისივე თქმით, სასამართლო ამბობს, რომ ნათია კაპანაძის საქმეზე დისტანციური პროცესი ვერ დაინიშნება.

„ამაზეც კითხვის ნიშანი ჩნდება იმიტომ, რომ აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტებთან დაკავშირებულ ბევრად უფრო გვიანდელ საქმეებზე დაინიშნა პროცესები, მაგრამ ნათია კაპანაძის საქმე რატომღაც მაინც თაროზე იყო შემოდებული“, - ამბობს ილონა დიასამიძე.

საიას ადვოკატის თქმით, ნათია კაპანაძის საქმის დროულად განხილვა არა მხოლოდ მოსარჩელის, არამედ საზოგადოებისთვისაც მნიშვნელოვანია, რათა დაგროვებულ კითხვებს პასუხები გაეცეს.

„აშკარად ჩნდება კითხვის ნიშნები მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით. ამიტომ, მოვითხოვთ სასამართლომ უმოკლეს ვადებში განიხილოს საქმე“, - ამბობს საიას ადვოკატი ილონა დიასამიძე.

საქმის დეტალები

აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭომ ნათია კაპანაძე იმპიჩმენტის წესით 4 ხმით 1-ის წინააღმდეგ გადაირჩია. იმპიჩმენტის საკითხი 2019 წელს, ტელევიზიის მრჩეველთა საბჭოს წევრებმა, გიგა ჩხარტიშვილმა და ირაკლი დარცმელიძემ დააყენეს.

ნაწილი მათი არგუმენტებიდან:

• „ნათია კაპანაძის დირექტორობის დროს მაუწყებლის რეიტინგი შემცირდა.“
• „ის არ თანამშრომლობდა მრჩეველთა საბჭოს წევრებთან და მათთან ურთიერთობას ტელევიზიის თანამშრომლებსაც უკრძალავდა.“
• „ტელევიზიაში არ სრულდებოდა პრიორიტეტები და გარკვეული საკითხები კანონის გვერდის ავლით წყდებოდა.“

საიაში მიიჩნევენ, რომ ნათია კაპანაძისადმი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს მიერ უნდობლობის გამოცხადება ეფუძნებოდა „არა სამართლებრივ არგუმენტებს, არამედ ნაკარნახევი იყო ხელისუფლების ინტერესით, შეეცვალა მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკა.“

ხელმძღვანელობის ცვლილების შემდეგ აჭარის საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მმართველი პარტიის გავლენის შესახებ რამდენიმე საერთაშორისო ანგარიშში, მათ შორის აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის 2020 წლისა და „რეპორტიორების საზღვრებს გარეშეს“ 2021 წლის ანგარიშებშია საუბარი.

თბილისის საქალაქო სასამართლომ ტელეკომპანია „ფორმულას“ წამყვან ვახო სანაიაზე თავდასხმაში ბრალდებულების თავდებით გათავისუფლებაზე უარი თქვა და ისინი პატიმრობაში დატოვა. მოსამართლის განმარტებით, დანაშაულის განმეორებით ჩადენის რისკი არსებობდა.

სანაიაზე თავდასხმაში ბრალდებულ 3 ადამიანს თავდებში თბილისის საკრებულოს წევრი ვატო შაქარიშვილი, მომღერალი და ტელეწამყვანი გია გაჩეჩილაძე და მსახიობი დავით ხურცილავა უდგებოდნენ, თუმცა სასამართლომ არ დააკმაყოფილა დაცვის მხარის შუამდგომლობა ბრალდებულების თავდებობით გათავისუფლებაზე.

პროკურორის ინფორმაციით, ცალკე გამოძიება დაწყებულია ვახო სანაიას ოჯახის მიმართ მუქარის წერილებთან დაკავშირებითაც.

გაჩეჩილაძის და შაქარიშვილის არგუმენტები

"ეს ბიჭები უნდა გამოვიხსნათ აუცილებლად იმიტომ, რომ ზეგ არის წითელი პარასკევი და მაზეგ არის აღდგომა. სრულიად უდანაშაულო ადამიანები და მით უმეტეს ასეთი მსუბუქი მუხლებით არავინ არ ზის ციხეში ამდენი ხნის განმავლობაში“,- თქვა გია გაჩეჩილაძემ სასამართლო სხდომამდე ერთი დღით ადრე გამართულ პრესკონფერენციაზე.

სამი ადამიანი ვახო სანაიას თავს 25 თებერვალს თბილისში, წყნეთის ქუჩაზე დაესხა მისი ოჯახის წევრების თანდასწრებით. ჟურნალისტი მომხდარს პროფესიულ საქმიანობას უკავშირებს.

სასამართლოზე გაჩეჩილაძე და შაქარიშვილი ამბობდნენ, თავდებში ჩადგომის მსურველი 2000-ზე მეტი ადამიანის ხელმოწერა ჰქონდათ, თუმცა დაცვის მხარემ ვერ დაასაბუთა, როგორ გააკონტროლებდნენ ბრალდებულების ქცევას მისი თავდებით გათავისუფლების შემთხვევაში.

ვატო შაქარიშვილმა სანაიაზე თავდამსხმელების დაკავებას „პოლიტ მედია ბულინგი“ უწოდა და ამბობს, რომ „ეს ბიჭები პოლიტ მედია ტერორისგან უნდა დაიცვან“.

"ეს არის მედიაზე შეტევა. უცნობს მინდა მივუსამძიმრო მისი დღევანდელი კრახი",- ამბობს ვახო სანაია "ფორმულას" ეთერში.

რა არის საგულისხმო?

„საქართველოს ახლაგაზრდა იურისტთა ასოციაციის“ თავმჯდომარე ნიკა სიმონიშვილი ამბობს, რომ მსგავს შემთხვევებს ქვეყანაში ძალადობრივი დანაშაულების ჩამდენთა დაუსჯელობა აქეზებს. ამ კუთხით კი მნიშვნელოვანია სახელმწიფოს როლი.

„აქ ყოველთვის იმის პრობლემა გვაქვს, რომ მედიის წინააღმდეგ ძალადობრივი დანაშაულების ჩამდენები არ ისჯებიან, ხელისუფლების წარმომადგენლები ახალისებენ ასეთ ქმედებებს, რა თქმა უნდა, ამის ფონზე არ იქნება სწორი და კარგი, რომ ამ ადამიანებს შეეფარდოთ თავდებით გათავისუფლება“, - ამბობს სიმონიშვილი.

მისი თქმით, ყველას აქვს უფლება სასამართლოს სთხოვოს თავდებში ჩაუდგეს ბრალდებულებს, თუმცა მთავარი საკითხი აქ სახელმწიფოს ვალდებულებაა, არ წაახალისოს მედიის წარმომადგენლების მიმართ ძალადობა.

„ძალადობრივ ქმედებებს ახალისებენ პოლიტიკოსები, მათ შორის ხელისუფლების წარმომადგენლები და მათთან დაკავშირებული პირები. აუცილებელია, მკაცრი პოლიტიკა გატარდეს სწორედ იმისთვის, რომ მსგავსი დანაშაულის ჩამდენებმა იცოდნენ - დაისჯებიან.“

დამატებით, ამ საქმეზე

ვახო სანაიაზე თავდასხმაზე ბრალდებულებს, წინასწარი პატიმრობა 26 თებერვალს შეეფარდათ. პროკურატურის ინფორმაციით, მათ ბრალი ჯგუფური ძალადობის, მუქარისა და დევნის მუხლებით (სისხლის სამართლის კოდექსის 156-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ა" ქვეპუნქტით, 151-ე მუხლის პირველი ნაწილით და 126-ე მუხლის პირველი ნაწილით) წარედგინათ, რაც 3 წლამდე თავისუფლების აღკვეთით ისჯება. 

ვახო სანაიას თავდასხმის საქმეზე მომდევნო სხდომა მაისში გაიმართება.

„წინასაარჩევნო პერიოდში განხორციელებული მედიამონიტორინგის შედეგების მსგავად, პოსტსაარჩევნო პერიოდში, კვლავ ხშირია პროფესიული ეთიკის დარღვევისა და მანიპულირების შემთხვევებს“, - ნათქვამია „საქართველოს 2020 წლის არჩევნების მედიაში გაშუქების კვლევში“, რომელიც დღეს, 23 აპრილს გამოქვეყნდა.

ორ თვიანი დაკვირვებამ აჩვენა, რომ მედიაგარემო მკვეთრად პოლარიზებული იყო. მაუწყებელთა ერთი ნაწილი ხელისუფლებისადმი იყო მიკერძოებული, მეორე კი ოპოზიციისადმი.

ძირითადი მიგნებები:

• პოსტსაარჩევნო პერიოდში მონიტორინგისთვის შერჩეული ყველა არხის მონაცემებით, პოლიტიკურ პარტიებს შორის ყველაზე მეტი დრო დაეთმო „ქართულ ოცნებას“. მას მოსდევს „ნაციონალური მოძრაობა“ და „ევროპული საქართველო“.
• პოსტსაარჩევნო პერიოდში სატელევიზიო ახალ ამბებში ყველაზე აქტიურად ევროკავშირის წარმომადგენელთა მედიაციით გამართულ პოლიტიკურ მოლაპარაკები და ნიკა მელიას დაკავებასთან დაკავშირებული საკითხები გაშუქდა;
• მონიტორინგის პერიოდში გამოიკვეთა, რომ მედიაგარემო მკვეთრად პოლარიზებული იყო. მაუწყებელთა ერთი ნაწილი ხელისუფლებისადმი იყო მიკერძოებული, მეორე კი ოპოზიციისადმი;
• ქართული ოცნება“ ყველაზე დადებითად POSTV-ზე გაშუქდა. დროის 22 % დადებითი ტონით შეფასებას დაეთმო
• „ქართული ოცნება“ ყველაზე უარყოფითად „მთვარ არხზე“ გაშუქდა. დროის 56 % უარყოფითი ტონით შეფასებას დაეთმო. „ქართული ოცნების“ მიმართ ყველაზე კრიტიკული სიუჟეტები ხშირად ამ არხის ეთერში გადიოდა.
• ნაციონალური მოძრაობა“ ყველაზე დადებითად „ფორმულას“ ეთერში გაშუქდა. დროის 15 % დადებთი ტონით შეფასებას დაეთმო. ეს პარტია ყველაზე უარყოფითად „ობიექტივმა“ გააშუქა. დროის 61 % უარყოფითი ტონით შეფასებას დაეთმო.
• მთავარ არხს“ მიკერძოებული სარედაქციო პოლიტიკა აქვს „ნაციონალური მოძრაობის“ და მიხეილ სააკაშვილის მიმართ.
• „პირველ არხს“ ხელისუფლებისადმი არაკრიტიკული, ლოიალური სარედაქციო პოლიტიკა აქვს.
• „იმედი“ და POSTV ხელისუფლებისადმი მიკერძოებით გამოირჩევა. აქ მმართველი გუნდი აბსოლუტურად დადებითადაა წარმოჩენილი. ამ არხებზე ოპოზიცია მაქსიმალურად დისკრედიტირებულია 
• მიხეილ სააკაშვილს ყველაზე მეტი დრო POSTV-მ დაუთმო. ყველაზე უარყოფითად მიხეილ სააკაშვილი სწორედ ამ არხზე გაშუქდა და უარყოფთი ტონით გაშუქებამ 88 % შეადგინა.
• ბიძინა ივანიშვილი ყველაზე უარყოფითად „მთავარი არხის“ ეთერში გაშუქდა. დროის 85 % უარყოფითი ტონით შეფასებას დაეთმო
• წინასაარჩევნო პერიოდში განხორციელებული მედიამონიტორინგის შედეგების მსგავად, პოსტსაარჩევნო პერიოდში, კვლავ ხშირია პროფესიული ეთიკის დარღვევისა და მანიპულირების შემთხვევები. ხშირია გონივრული ბალანსის დარღვევის და გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელების ფაქტები.
• თითქმის არ გვხვდებოდა ჟურნალისტთა ტექსტებში სიძულვილის ენისა და დისკრიმინაციული ტერმინოლოგიის გამოყენების შემთხვევები
• მონიტორინგის პერიოდში სექსისტური განცხადებების ტირაჟირების ფაქტი არ დაფიქსირებულა

მონიტორინგის შესახებ:

„საქართველოს 2020 წლის არჩევნების მედიაში გაშუქების კვლევა“ 2021 წლის 1 თებერვლიდან 31 მარტის ჩათვლით პერიოდს მოიცავს.

მონიტორები სატელევიზიო ახალი ამბების მიერ ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესების გაშუქებას 12 სატელევიზო არხზე აკვირდებოდნენ: პირველი არხი, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი, ტელეკომპანია მთავარი, რუსთავი 2, იმედი, ფორმულა, ტვ პირველი, მაესტრო, ობიექტივი, კავკასია, პალიტრა ტვ, პოსტ ტვ.

სატელევიზიო ახალი ამბების მონიტორინგის მიზანი იყო იმის განსაზღვრა, თუ რამდენად თანაბარ პირობებში და ჟურნალისტური სტანდარტების დაცვით ხდებოდა პოსტსაარჩევნო პერიოდში პოლიტიკური პარტიების გაშუქება

მედიამონიტორინგი რაოდენობრივ და თვისებრივ კომპონენტებს მოიცავს. რაოდენობრივში შედის სუბიექტებისთვის დათმობილი დრო, პირდაპირი და ირიბი საუბარი და გაშუქების ტონი. თვისებრივი დაკვირვებისას ყურადღება გამახვილებული იყო იმაზე, თუ რამდენად იცავდა შერჩეული მედიასაშუალება ჟურნალისტური ეთიკის სტანდარტებს, როგორიცაა: ფაქტის სიზუსტე, წყაროების მრავალფეროვნება, დაბალანსებული გაშუქება, ნებისმიერი ნიშნით დისკრიმინაციის წახალისება, გენდერული სტერეოტიპების ტირაჟირება, რაიმე სახის მანიპულაცია და ა.შ

ტელემედიის გარდა, წინასაარჩევნოდ მონიტორები აკვირდებოდნენ ასევე ონლაინ მედიას, სოციალურ ქსელს, ტოქშოუებს, გაზეთებსა და რადიოებს. ასევე, მონიტორინგდებოდა როგორ აშუქებს მედია უცხოურ გავლენას საქართველოზე.

მედიამონიტორინგი ჩატარდა ევროკავშირისა (EU) და გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) ხელშეწყობით, სამ არასამთავრობო ორგანიზაციასთან თანამშრომლობით – საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია, ინტერნიუს საქართველო და CRRC-საქართველო.

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ გაეროს განვითარების პროგრამის პროექტის ფარგლებში მედიამონიტორინგის ანგარიშს აქვეყნებს.

2021 წლის 1 თებერვლიდან 2021 წლის 31 მარტის ჩათვლით პერიოდში, „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ დააკვირდა საუკეთესო საეთერო დროს (პრაიმ ტაიმში) გასულ სატელევიზიო ტოქშოუებში ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესების გაშუქებას.

კვლევის ფარგლებში რამდენიმე ძირითადი ტენდენცია გამოიკვეთა:

● წინასაარჩევნო პერიოდის მსგავსად, პოსტსაარჩევნო პერიოდშიც გამოიკვეთა, რომ სამაუწყებლო მედია მკვეთრად პოლარიზებულია, რაც გამოიხატებოდა იმაში, რომ მაუწყებელთა ერთი ნაწილი ხელისუფლების სასარგებლოდ იყო მიკერძოებული, მეორე კი - ოპოზიციის.

● მმართველი პარტიის წარმომადგენლები უარს აცხადებდნენ ზოგიერთ არხზე სტუმრობაზე.

● მონიტორინგის პერიოდში, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის, აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის, „რუსთავი 2-ისა“ და პალიტრა TV-ს ტოქშოუები წარმოადგენდა იმ გამონაკლისს, რომელსაც ოპოზიციისა და ხელისუფლების წარმომადგენლები ხშირად სტუმრობდნენ.

● ტოქშოუების წამყვანების კომენტარებიდან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლები უარს აცხადებდნენ ტელეკომპანია „ფორმულაში“, „TV პირველში“ და „კავკასიაში“ ვიზიტზე, მაშინ, როდესაც “იმედსა” და “POSTV-ს” ხშირად სტუმრობდნენ. მმართველი პარტიის წევრები არ იყვნენ წარმოდგენილნი არც „მთავარ არხზე“.

● „იმედისა“ და „POSTV-ის“ ნარატივები ემთხვეოდა „ქართული ოცნების“ გზავნილებს. „ტვ პირველსა“ და „მთავარ არხზე“ კი იკვეთებოდა მიკერძოება ოპოზიციის მიმართ.

● ტელეკომპანია „ობიექტივი“ კვლავ რჩება „პატრიოტთა ალიანსის“ პლატფორმად. თითქმის ყველა გადაცემაში პარტიის წევრები საუბრობდნენ და ეწეოდნენ აგიტაციას „პატრიოტთა ალიანსის“ სასარგებლოდ. ტოქშოუს წამყვანები ღიად გამოხატავდნენ პარტიისადმი მხარდაჭერას. არხზე ხდებოდა ანტიდასავლური პროპაგანდისა და სიძულვილის ენის ტირაჟირება.

● იმ გადაცემებში, რომელსაც „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლები სტუმრობდნენ, მმართველი გუნდის წევრები, ძირითადად, ბოლო სტუმრად იყვნენ წარმოდგენილნი, რაც მათ შესაძლებლობას აძლევდა, გაეკრიტიკებინათ მათი ოპონენტები.

● ერთეული ტელეარხების გარდა, წამყვანები თუ მათი სტუმრები ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ ტერმინებს შეურაცხმყოფელ კონტექსტში იყენებდნენ, რითაც ხელს უწყობდნენ ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სტიგმების გაძლიერებას.

● საანგარიშო პერიოდში, „მაესტროს“ ეთერში არ გასულა საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გადაცემა.

მკვლევრები 12 ტელევიზიას დააკვირდნენ: საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხი, რუსთავი 2, იმედი, TV პირველი, მთავარი არხი, ფორმულა, პალიტრა TV, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია, POSTV, კავკასია, ობიექტივი, მაესტრო.

მკვლევრები აკვირდებოდნენ 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილე პარტიებსა და პოლიტიკოსებს. კერძოდ, მონიტორინგის სუბიექტები იყვნენ ის პარტიები, რომლებმაც 2020 წლის 31 ოქტომბრის არჩევნების შედეგად პარლამენტის მანდატები მოიპოვეს და, ასევე, ის პოლიტიკური გაერთიანებები, რომლებიც აქტიურად არიან ჩართულნი პოსტსაარჩევნო პერიოდში განვითარებულ პროცესებში.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ მედია ახალი მონიტორინგის ანგარიში გაასაჯაროა.

მკვლევრები 2021 წლის 1 თებერვლიდან 31 მარტის ჩათვლით აკვირდებოდნენ მედიას. მათი მიზანი იყო იმის განსაზღვრა, თუ როგორ აშუქებდა პოსტ საარჩევნო პერიოდში სხვადასხვა მედია პოლიტიკური პარტიების საქმიანობას.

ქარტია დააკვირდა ტელევიზიების მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებს, თოქშოუებს, გაზეთებსა და ონლაინ მედიებს.

ონლაინ მედიების მონიტორინგში 12 პორტალი მოხვდა: ambebi.ge, ინტერპრესნიუსი, kvira.ge, მარშალპრესი, ნეტგაზეთი, news.on.ge, პუბლიკა, რადიო თავისუფლება, რეგინფო, სამხრეთის კარიბჭე, სპუტნიკ-საქართველო და ტაბულა.

ანგარიშის ძირითდი მიგნებები:

● პოსტსაარჩევნო პერიოდში ონლაინ მედიაში ყველაზე აქტიურად ევროკავშირის წარმომადგენელთა მედიაციით გამართულ პოლიტიკურ მოლაპარაკებებთან და ნიკა მელიას დაკავებასთან დაკავშირებული საკითხები შუქდებოდა;

● მონიტორინგისთვის შერჩეული ვებგვერდების აბსოლუტური უმრავლესობა პოლიტიკურ პარტიებს შორის ძირითადად „ქართულ ოცნებასა“ და „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“ აშუქებდა. ამ პარტიებიდან თითოეულს ეთმობოდა მეტი გაშუქება, ვიდრე ყველა სხვა პარტიას ერთად;

● ონლაინ მედიაში პოლარიზაცია ნაკლებად შეინიშნება. მონიტორინგისთვის შერჩეული 12 ვებგვერდიდან 2-ის შემთხვევაში ცალსახად გამოიკვეთა, ერთი მხრივ, ხელისუფლების მუდმივად დადებითად წარმოჩენის, მეორე მხრივ კი, ოპოზიციონერ პოლიტიკოსთა დისკრედიტაციის მცდელობა. ამასთან, მონიტორინგისთვის შერჩეულ არც ერთ ონლაინ მედიასაშუალებაში არ შეინიშნებოდა განსაკუთრებულად დადებითი განწყობა რომელიმე ოპოზიციური პარტიის მიმართ;

● თითქმის არ გვხვდებოდა ჟურნალისტთა ტექსტებში სიძულვილის ენისა და დისკრიმინაციული ტერმინოლოგიის გამოყენების შემთხვევები. თუმცა დაკვირვების დროს გამოვლინდა ორი ონლაინ მედიასაშუალება, სადაც ხდებოდა პოლიტიკოსთა თუ საზოგადოებისთვის ცნობილ სხვა პირთა მიერ დისკრიმინაციის წამახალისებელი განცხადებების ტირაჟირება;

● სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნა მწვავე გამოწვევად რჩება ონლაინ მედიასაშუალებების ნაწილისთვის. ხშირ შემთხვევებში მკითხველს არ ეძლევა საშუალება, რომ ნათლად გაარჩიოს გამოქვეყნებული სტატიებიდან რომელია სარეკლამო და რომელი რედაქციის მიერ მომზადებული ჟურნალისტური ნამუშევარი;

● წინასაარჩევნო პერიოდში განხორციელებული მედიამონიტორინგის შედეგებთან შედარებით, პოსტსაარჩევნო პერიოდში, შერჩეული ვებგვერდების დიდ უმრავლესობაში შეინიშნებოდა საკითხების მეტად დაბალანსებულად გაშუქება, განსაკუთრებით ევროკავშირის წარმომადგენელთა მედიაციით გამართული პოლიტიკური მოლაპარაკებების პერიოდში.

„პლურალისტური, მაგრამ მაინც ძალიან პოლარიზებული“ - ასე აფასებს საქართველოს მედიაგარემოს მედიის საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF).

კვლევის ანგარიში ციფრებში:

• პრესის თავისუფლების კუთხით საქართველო 180 ქვეყნიდან მე-60 ადგილზეა.
• პრესის თავისუფლების ინდექსი 100-დან 28.64 ქულით შეფასდა.
• ეს მაჩვენებელი წინა წელთან შედარებით 0.05-ით გაუარესდა.
• მეზობელი ქვეყნებიდან საქართველოს რეიტინგში საუკეთესო მაჩვენებელი აქვს. პრესის თავისუფლების ინდექსით, სომხეთი - 63-ე, რუსეთი - 150-ე, თურქეთი -153, აზერბაიჯანი კი 167 ადგილზეა.
• საუკეთესო მაჩვენებელი აქვს ნორვეგიას, რომელიც 6,72 ქულით პირველ ადგილზეა.
• ბოლო ადგილზე კი ჩრდილო-აღმოსავლეთ აფრიკის სახელმწიფო ერიტრეაა - 81,45 ქულით

RSF-ის შეფასება: მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში ბოლო წლებში გატარებულმა რეფორმებმა მედიის მფლობელობის გამჭვირვალობა და სატელიტური ტელევიზიების პლურალიზმი გააუმჯობესა, მფლობელები და ხელმძღვანელები კვლავ ხშირად ერევიან სარედაქციო დამოუკიდებლობაში. ამ ტენდენციის საჩვენებლად, ორგანიზაცია „რუსთავი 2-ისა„ და აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლში განვითარებულ მოვლენებს მიმოიხილავს.

ანგარიშში ვკითხულობთ:

• რუსთავი 2-ის პროსამთავრობო არხად იქცა მას შემდეგ, რაც წინა მფლობელს დაუბრუნდა.
• აჭარის ტელევიზია მმართველი პარტიის მხარდაჭერას შეუდგა მას შემდეგ, რაც ტელევიზიაში ახალი ხელმძღვანელები დაინიშნენ და ჟურნალისტები გაათავისუფლეს.

ორგანიზაციია საქართველოში მედიამფლობელებისა და ხელმძღვანელების მხრიდან მედიების სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევაზე 2020 წლის ანგარიშშიც საუბრობდა.

ცენზურისა და კონტროლის მცდელობა: RSF “შემაშფოთებელ ტენდენციას“ უწოდებს კომუნიკაციების კომისიის მცდელობას „ჩაერიოს მედიის საქმიანობაში“: “[მარეგულირებლის] პრეროგატივები ნელ-ნელა გაიზარდა და მიიწევს კონტროლისა და ცენზურისკენ”. ანგარიშში საუბარია კომუნიკაციის კომისიის პლატფორმა „მედიაკრიტიკაზეც“, რომელიც „ამოწმებს მედიის შინაარსს და ცდილობს დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკის დისკრედიტაციას“.

ანგარიშში საუბარია პოლიციის მხრიდან ჟურნალისტებზე თავდასხმებზე და სამართალდამცავების დაუსჯელობაზე. ნათქვამია, რომ მსგავსი შემთხვევები განსაკუთრებით არჩევნების დროს ფიქსირდება.

კომუნიკაციების ეროვნული კომისია საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი კომპანიების საერთაშორისო აუდიტს გეგმავს. მედიის სპეციალისტებისა და ტელეკომპანიების ნაწილი მიიჩნევს, რომ კომისია სცდება კანონით მინიჭებულ უფლებამოსილებას.

სატელევიზიო აუდიტორიის მზომი კომპანიის საერთაშორისო აუდიტის შესარჩევად კომუნიკაციების კომისიის მიერ გამოცხადებულ ტენდერში მონაწილეობა ერთმა კომპან¬იამ მიიღო.

ფრაგნული კომპანია CESP (Centre d'étude des supports de publicité) მზადაა 161 950 ლარად ჩაატაროს საქართველოში „კანტარ მედიას“ ოფიციალური ლიცენზიანტის, „ტრი მედია ინტელიჯენსის“ (ტი-ემ-აი) საერთაშორისო აუდიტი.

“ტი-ემ-აი” 2016 წლიდან ზომავს საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს და მის კლიენტებს შორის არიან: “იმედი”, “რუსთავი 2”, “მაესტრო”, “ჯი დი ესი”, “POS-TV”, “პალიტრა”.

კომუნიკაციების კომისიის დაკვეთით საერთაშორისო აუდიტის ჩატარებაზე უარი განაცხადეს “თი-ვი ემ-არ საქართველოში“, რომელიც ამერიკული “ნილსენის” სატელევიზიო აუდიტორიის გაზომვების ოფიციალური ლიცენზირებული პარტნიორია.

“თი-ვი ემ-არი” 2005 წლიდან ზომავს საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს და მის კლიენტებს შორის არიან ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიები: “მთავარი არხი”, ტვ პირველი, “ფორმულა”, “კავკასია”.

კოალიციაში მედიის ადვოკატირებისთვის, რომელიც 10-ზე მეტ არასამთავრობო ორგანიზაციას აერთიანებს, მიიჩნევენ, რომ კომისია სცდება კანონით მინიჭებულ უფლებამოსილებას, როდესაც რეიტინგების მთვლელი კომპანიის აუდიტის მომსახურებას ყიდულობს.

კომუნიკაციის კომისიის არგუმენტები

კომისიამ 2 აპრილს გამოაქვეყნა განცხადება, რომელშიც ჩამოაყალიბა არგუმენტები, თუ რატომ გადაწყვიტა ტელერეიტინგების მთვლელი კომპანიისთვის აუდიტის მომსახურების შესყიდვა.

• არგუმენტი #1: საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგების მთვლელი 2 კომპანია არსებობს, რომელთა მონაცემები ერთმანეთს არ ემთხვევა;
• არგუმენტი #2: ტელერეიტინგების განსხვავებული მონაცემები ნეგატიურ გავლენას ახდენს სამაუწყებლო სარეკლამო ბაზრის განვითარებაზე;
• არგუმენტი #3: საერთაშორისო აუდიტი აუცილებელია მთვლელი კომპანიის მონაცემების სანდოობის უზრუნველყოფისთვის.

“ქართულ ბაზარზე მსგავსი სახის აუდიტი წლებია არ ჩატარებულა, პრობლემა კი ორი მთვლელის და ვალუტის არსებობის პირობებში აუდიტის ჩატარების გარეშე ვერ გადაიჭრება”, - ასეთია კომუნიკაციების კომისიის პოზიცია.

კონტრარგუმენტები

კომპანია “თი-ვი ემ-არმა“ და მისმა დამკვეთმა ტელევიზიებმა საპასუხო განცხადებაში ჩამოაყალიბეს კომუნიკაციების კომისიის კონტრარგუმენტები:

• კონტრარგუმენტი #1: საქართველოს ბაზარზე 2016 წელს მეორე მთვლელი კომპანიის “ტი-ემ-აის” შემოსვლა კომუნიკაციების კომისიას არ გაუპროტესტებია, რადგან ტელერეიტინგების მთვლელი კომპანიების რეგულირება არც მაშინ იყო კომისიის კომპეტენციაში და არც დღეს არის;
• კონტრარგუმენტი #2: სამაუწყებლო სარეკლამო ბაზრის განვითარებაზე ნეგატიურ გავლენას ახდენს არა მთვლელების განსხვავებული მონაცემები, არამედ კომისიის საკანონმდებლო ცვლილებები ან კომისიის მიერ კანონის ნორმების ფართო ინტერპრეტირება;
• კონტრარგუმენტი #3: ტელერეიტინგების მთვლელი კომპანიის საერთაშორისო აუდიტის მოთხოვნის უფლებამოსილება აქვს ამ კომპანიის დამკვეთებს და არა კომისიას.

“ჩვენ ამ აუდიტს მოვიწვევთ ჩვენ მიერ მოზიდული ფინანსური რესურსით და არც ერთ შემთხვევაში, არ დავუშვებთ, რომ ჩვენ მიერ გადახდილი რეგულირების საფასური გამოიყენოთ ამ მიზნით”, - ასეთია “თი-ვი ემ-არ საქართველოს” დამკვეთი ტელევიზიების - „ტვ პირველის“, „მთავარი არხის“, „კავკასიისა” და „ფორმულას“ პოზიცია.



რა საფრთხეებს წარმოშობსკომუნიკაციების კომისიის გადაწყვეტილება

“კანონი მარეგულირებელი კომისიის შესახებ არსად ითვალისწინებს, რომ მისი კომპეტენციაში შედის კვლევითი კომპანიების რეგულირება რაიმე სახით, ან მათი აუდიტი, ანუ მარეგულირებელი ამით სცდება თავის კომპეტენციას”, - გვეუბნება “თი ვი ემ არ საქართველოს” დირექტორი ნინო გოგოლაძე.

გოგოლაძე ამბობს, რომ 2014 წლისთვის „თი ვი ემ არ საქართველოს“ ოთხი საერთაშორისო აუდიტი ჰქონდა ჩატარებული, თუმცა სახელმწიფო ორგანოებისგან შეტევის ობიექტი მაინც გახდა: „თუკი კომისია ფიქრობს, რომ საერთაშორისო აუდიტი პრობლემას, გადაწყვეტს, მაშინ რატომ არ იმუშავა ამ არგუმენტმა 2014 წელს“ - კითხულობს „თი ვი ემ არ საქართველოს“ დირექტორი.

ტელეკომპანია „ტვ პირველის“ კომერციული დირექტორი ნანა აბურჯანიძე მიიჩნევს, რომ კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ცდილობს აუდიტი ჩაატაროს იქ, სადაც მისი რეგულირების სფერო არ არის:საგულისხმოა ის, თუ როგორ თანდათან იფართოვებს კომისია არეალს: ინტერპრეტაციას უკეთებს კანონს, ითხოვს ანგარიშგების ისეთ ფორმებს, რომლის წარდგენის ვალდებულებაც არ გვაქვს“ - ამბობს აბურჯანიძე.

ტვ პირველის კომერციული დირექტორი დარწმუნებულია, რომ კომუნიკაციების კომისიის მიერ აუდიტის ჩატარება ემსახურება სატელევიზიო მთვლელების ბაზარზე მხოლოდ “კანტარის” ლიცენზიანტი “ტი-ემ-აის” დატოვებას.

„ტი ემ აი“, რომელსაც ოპოზიციურად განწყობილი არხები არ ენდობიან, საქართველოს ბაზარზე 2016 წელს შემოვიდა. „თუ საქართველოს სატელევიზიო და სარეკლამო ბაზარზე 2 მთვლელის ყოფნა დაუშვებელია, რატომ არ რეაგირებდა კომუნიკაციების ეროვნული კომისია აქამდე?“ - კითხულობს ტელეკომპანია მთავარი არხის დირექტორი თამთა მურადაშვილი და დასძენს, რომ „ბაზარზე ორი მთველის ყოფნის პრობლემა კომისიის გადასაწყვეტი არ არის”.

მურადაშვილი მიიჩნევს, რომ კომისიის დაკვეთით შესრულებული აუდიტის დასკვნა კომისიის ინტერესებზე მორგებული იქნება.

რას ფიქრობენ მედიის პეციალისტები?

კოალიცია მედიის ადვოკატირებისთვის კოორდინატორი, ნათია კაპანაძე, მიიჩნევს რომ მედიაგარემო მნიშვნელოვნად დაზიანდება, თუკი სარეკლამო ბაზარზე მართვის წესებს ადმინისტრაციული ორგანო, ამ შემთხვევაში, კომუნიკაციების კომისია დაადგენს.

“ეს კიდევ უფრო გააუარესებს მედიაბიზნესის განვითარების პროცესს. კომისია გაცდება რეკლამის შინაარსობრივი კონტროლის სამართლებრივ მანდატს და შექმნის ახალ დღის წესრიგს სარეკლამო დამკვეთების ქცევის გასაკონტროლებლად. ეს რეალობა კი წინააღმდეგობაშია დემოკრატიული საზოგადოების მოლოდინთან”, - ამბობს ნათია კაპანაძე.

“თი-ვი ემ-არ საქართველოში” აცხადებენ, რომ საერთაშორისო აუდიტს დამკვეთი ტელევიზიების დაფინანსებით, სავარაუდოდ, მიმდინარე წლის ბოლომდე მოიწვევენ.

კომპანია “ტი-ემ-აიში” არ უპასუხეს ჩვენს შეკითხვებს, თუ რატომ გადაწყვიტეს კომუნიკაციების კომისიის დაკვეთითა და დაფინანსებით აუდიტის განხორციელება და რატომ არ გაიღეს ამის ფინანსური სახსრები იმ ტელევიზიებმა, რომლებიც მისი მომსახურებით სარგებლობენ.

ჟურნალისტების ნაწილმა დღეს “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” თავმჯდომარის ნიკა მელიას სასამართლო პროცესზე დასწრება ვერ შეძლო, მიუხედავად იმისა, რომ პროცესზე დასწრებისა და ფოტო-ვიდეო გადაღების შესახებ განაცხადი წინა დღით ჰქონდათ შეტანილი.

“რადიო თავისუფლების” ჟურნალისტი ნასტასია არაბული თბილისის საქალაქო სასამართლოში სხდომამდე ნახევარი საათით ადრე მივიდა, თუმცა სასამართლო დარბაზში შესვლა ვერ შეძლო. მას შევსებული ჰქონდა შესაბამისი განაცხადი, გზიდან სასამართლოს პრესსამსახურსაც დაუკავშირდა, შესასვლელთანაც დადგა, მაგრამ სხდომაზე მაინც ვერ მოხვდა.

“პრესსამსახური გეუბნება, რომ [დასწრების საკითხს] სხდომის მდივანი წყვეტს, რომელთან მისვლაც, შეუძლებელია, რადგან კარში ეჯახები მანდატურს, რომელიც ასევე გეუბნება, რომ ვერაფერს წყვეტს. შეუძლებელია ამხელა სისტემაში არ არსებობდეს ადამიანი, რომელსაც არ ესმის მედია როგორ ფუნქციონირებს” - ამბობს ნასტასია არაბული.

მომსამართლემ არ დააკმაყოფილა, ადვოკატების შუამდგომლობა, ნიკა მელიას სასამართლო პროცესის პირდაპირი ტრანსლირების დაშვებაზეც, რაც მედიის წარმომადგენლების თქმით, დარბაზს მიღმა დარჩენილ ჟურნალისტებს საქმეს გაუადვილებდა.

“სასამართლომ უნდა გააცნობიეროს, რომ ისეთ საქმეებზე, რომლებზეც განსაკუთრებულად მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესია, მედიას ტრანსლაციის უფლება უნდა მიეცეს, რათა მაყურებლამდე ამბავი ინტერპრეტაციის გარეშე მივიდეს”, - გვეუბნება ტელეკომპანია “პირველის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნოდარ მელაძე.

კანონმდებლობით, სასამართლო პროცესიდან ფოტო-ვიდეო გადაღების პრივილეგია საზოგადოებრივ მაუწყებელს აქვს და ვალდებულია ჩანაწერი სხვა მედიასაშუალებებს მოთხოვნისთანავე გადასცეს. თუმცა, როგორც ნასტასია არაბული ამბობს, ასეთი ფორმით ინფორმაციის მიღება სხვა მედიებისთვის პროცესს აჭიანურებს, რის გამოც “ამბის სრულფასოვნად და დროულად გაშუქება შეუძლებელია.”

სხდომაზე დასწრება ვერ მოახერა გამოცემა “ნეტგაზეთის” ჟურნალისტმაც. “შეშვება გამართლების პრინციპით არის და არა იმით, რომ პირველმა დაწერე განცხადი ან პირველი იდექი რიგში. ინერციით უნდა გკრას ვინმემ ხელი და შევარდე. არათანაბარ პირობებში აღმოვჩნდით იმ მედიასაშუალებებთან, რომლებმაც შესვლა მოახერხეს“, - ამბობს “ნეტგაზეთის” რეპორტიორი ნათია ცქიფურიშვილი.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს პრესსამსახურის ინფორმაციით დარბაზი, რომელშიც “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” თავმჯდომარის პროცესი მიმდინარეობდა, შენობაში სიდიდით მეორეა ნაფიც მსაჯულთა განსჯადი საქმეებისთვის გამოყოფილი დარბაზის შემდეგ.

პანდემიის გამო დაწესებული შეზღუდვებით სასამართლო დარბაზში მხოლოდ 20 ადამიანი დაიშვებოდა. თბილისის საქალაქო სასამართლოს პრესსამსახურის უფროსის, ქეთევან ბასილაშვილის თქმით, სხდომას პოლიტიკოსები, დამკვირვებლები, საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლები და დაახლოებით 10-მდე ჟურნალისტი ესწრებოდა.

“ჩვენი უფლებაა, რომ ვიყოთ [სხდომაზე] და მოვალეობაა გავაშუქოთ ის, რაც ხალხს აინტერესებს. მიუხედავად შევსებული განაცხადისა, გარანტია იმისა, რომ შეხვალ ღია სხდომაზე, სადაც ისედაც უნდა შედიოდე სულ რომ მედია არ იყო, არასოდეს არ გაქვს.” - ამბობს “რადიო თვისუფლების” ჟურნალისტი, ნასტასია არაბული.

განახლება: "ფორმულას" თანამშრომლებზე თავდასხმას გმობს აშშ-ის საელჩო საქართველოში. საელჩო ხელისუფლებას გუშინ მომხდარისა და თებერვალში, "ფორმულას" ჟურნალისტის, ვახო სანაიას, ცემის ინციდენტის სწრაფი, სრულყოფილი და მიუკერძოებელი გამოძიებისკენ მოუწოდებს. 

ტელეკომპანია „ფორმულას“ ინფორმაციით, 8 აპრილს, ღამით მათ თანამშრომლებს თავს დაესხნენ. მაუწყებელში თავდასხმებს კრიტიკულ მედიასაშუალებაში მუშაობას უკავშირებენ. ორივე დაზარალებული მაუწყებლის მძღოლია. ერთზე ფიზიკურად იძალადეს, მეორე მძღოლს კი, მანქანა დაუზიანეს.
“არის ნაცემი, აღენიშნება ფიზიკური დაზიანებები” - ამბობს “ფორმულას” გენერალური დირექტორი, ზუკა გუმბარიძე მძღოლზე, რომელსაც გუშინ საღამოს 9 საათზე დაესხნენ თავს. მაუწყებლის ინფორმაციით, თავდამსხმელები მას “სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ და ახსენებდნენ “ფორმულას”.

მეორე შემთხვევა კი უფრო გვიან ღამით მოხდა. გუმბარიძე ამბობს, რომ “ფორმულას” მძღოლის მანქანა, რომელზეც ტელეკომპანიის ლოგოა დატანილი, გვიან ღამით, კომენდანტის საათის დროს, დააზიანეს”.

“სახლში ვიყავი, ხმა გავიგე და რომ გადმოვიხედე ფანჯრიდან, დავინახე, რომ დამტვრეული იყო წინა საქარე მინა. ჩამოვედი, გამოვიძახე საპატრულო პოლიცია და ვნახე, რომ ჩამტვრეული იყო შუშები” - ჰყვება “ფორმულას” მძღოლი.

“ფორმულას” ტელეწამყვან გიორგი თარგამაძის თქმით, ჯერჯერობით არცერთი დამნაშავე იდენტიფიცირებული არ არის.

დღეს, “ფორმულას” მენეჯმენტის მიერ სპეციალურად გამართულ ბრიფინგზე, ზუკა გუმბარიძემ სახალხო დამცველს და დიპლომატიურ კორპუსს მიმართა და პროცესში ჩარევა სთხოვა.

“ეს არის გაგრძელება ქვეყანაში არსებული უკიდურესი პოლარიზაციის და არსებული ძალადობრივი ფონის, რომელიც, ჩვენი აზრით, ხშირ შემთხვევაში უკავშირდება იმ უპასუხისმგელო რიტორიკას, რომელიც აქვს მმართველ პარტიას, მათ დეპუტატებს და მათ ხელმძღვანელობას და მათ მიერ ტირაჟირებული სიძულვილის ენა არის გამომწვევი ყველა ასეთი ტიპის პრობლემის” - ამბობს ზუკა გუმბარიძე

ბოლო პერიოდში მედიაზე თავდასხმის გახშირებულ შემთხვევებს ჟურნალისტურ ეთიკის ქარტიაში ხელისუფლების აგრესიულ რიტორიკას და სამართალდამცავი უწყებების არასათანადო რეაგირებას უკავშირებენ. დღეს გავრცელებულ განცხადებაში, ქარტია მოუწოდებს ხელისუფლებას, დაიცვას ჟურნალისტთა უსაფრთხოება და დროულად გამოიძიოს ჟურნალისტთა თავდასხმის, საქმიანობაში უკანონო ხელშეშლისა და ქონების დაზიანების ყველა ფაქტი.

ტელეკომპანია "ფორმულას" თანამშრომლებზე თავდასხმის ფაქტზე განცხადება გაავრცელა მედიაკოალიციამაც. მათი ინფორმაციით, თავდასხმის მოტივი კრიტიკულ მედიასაშუალებაში მუშაობაა.

შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, მაუწყებლის მძღოლის მანქანის დაზიანების ფაქტზე გამოძიება 187-ე მუხლით მიმდინარეობს. რაც შეეხება მეორე თანამშრომელს, უწყება აცხადებს, რომ "ფორმულას" მძღოლზე თავდასხმის შემთხვევაზე შსს-ში ჯერჯერობით შეტყობინება არ შესულა და ინფრომაციის მიღებისთანავე შესაბამისად ირეაგირებენ.

25 თებერვალს თავს დაესხნენ ამავე ტელევიზიის ტელეწამყვან ვახო სანაიასაც.
იხილეთ ამ თემაზე: თავდასხმა ვახო სანაიაზე - რა მოხდა, მოკლედ

საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ოპერატორი ალექსანდრე მეტრეველი სამსახურიდან მივლინებაში იყო, როდესაც დაურეკეს და შეატყობინეს, რომ ტელევიზიიდან გაათავისუფლეს. მეტრეველი, რომელიც ამ არხზე 35 წლის განმავლობაში მუშაობდა, ამბობს, რომ ეს მისთვის “წარმოუდგენელი ამბავი” იყო:

“1983 წლიდან ვმუშაობდი მაუწყებელში. ცხელ წერტილებში მაქვს ნამუშევარი - აფხაზეთში, ჩეჩნეთში, სპეცდავალებებით დავდიოდი პირველი არხიდან. ერთი საყვედური არ მიმიღია არასდროს და მადლობის მეტი არაფერი უთქვამთ” - გვიყვება პირველი არხის ყოფილი ოპერატორი.

2018 წლის 18 სექტემბერს საზოგადოებრივი მაუწყებლის მაშინდელმა დირექტორმა, ვასილ მაღლაფერიძემ სულ 20 თანამშრომლის სამსახურიდან დათხოვის ბრძანება გასცა. მათ შორის იყო კიდევ ერთი ოპერატორი, მაუწყებელში მუშაობის თითქმის 35 წლიანი გამოცდილებით, დავით სიმონიშვილი.

მეტრეველმა და სიმონიშვილმა სამსახურიდან გათავისუფლება სასამართლოში გაასაჩივრეს და სამივე ინსტანციაში საქმე მათ სასარგებლოდ გადაწყდა. დავა სამი წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა, რაც საბოლოოდ 2021 წლის 5 თებერვალს დასრულდა, როდესაც უზენაესმა სასამართლომ დაუშვებლად ცნო საზოგადოებრივი მაუწყებლის საჩივარი და ძალაში დატოვა სააპელაციო სასამართლოს 2020 წლის გადაწყვეტილება: დავით სიმონიშვილისა და ალექსანდრე მეტრეველის სამსახურში აღდგენა და განაცდურის ანაზღაურება.

ორ თვეზე მეტი გავიდა, თუმცა, სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება საზოგადოებრივ მაუწყებელს ჯერაც არ აღუსრულებია.

სანამ სასამართლოს მიმართავდნენ, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა გათავისუფლებულ თანამშრომლებთან მოლაპარაკება სცადა. დავით სიმონიშვილი ტელეკომპანიის ტექნიკურ დირექტორთან შეხვედრას იხსენებს: “დაგვიბარეს და შემოგვთავაზეს, ხელფასი არ გექნებათ და საათობრივ ანაზღაურებაზე გადაგიყვანთო, თუ დაგვჭირდები გამოგიძახებთ და ერთ გამოძახებაში 100 ლარს გადაგიხდითო”.

თუმცა ამ შეთავაზებით გაურკვეველი იყო, თუ რამდენად ხშირად მიიღებდნენ მსგავს “შეკვეთებს”. პარალელურად კი მათ სხვა კომპანიაში მუშაობის უფლება არ ექნებოდათ. “შეიძლება ორი თვე ისე გავიდეს, არ დაგვჭირდეთ და არ გამოგიძახოთო. რომელი ნორმალური ადამიანი დათანხმდებოდა ამ პირობას?”, - გვეუბნება სიმონიშილი.

ჩაშლილი მოლაპარაკებების შემდეგ გათავისუფლებული 20 თანამშრომლიდან 18-მა მაუწყებლის წინააღმდეგ დავა საქალაქო სასამართლოში დაიწყო. პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ, მაუწყებელმა 5 თანამშრომელი სამსახურში აღადგინა. დანარჩენ თანამშრომლებზე კი დავა გაგრძელდა.

დღეს მხოლოდ დავით სიმონიშვილის და ალექსანდრე მეტრეველის პროცესია დასრულებული - სააპელაციო სასამართლომ დაავალდებულა საზოგადოებრივი მაუწყებელი, დავით სიმონიშვილი და ალექსანდრე მეტრეველი სამსახურში აღადგინოს და განაცდური აუნაზღაუროს. უზენაესმა სასამართლომ კი არ მიიღო ამ საკითხზე მაუწყებლის საჩივარი. ეს გადაწყვეტილება საბოლოოა და ვეღარ გასაჩივრდება.

მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილება კანონიერ ძალაშია შესული “პირველი არხის” მენეჯმენტი გადაწყვეტილების შესრულებაზე უარს ამბობს: ოფიციალურ წერილში, რომელიც მაუწყებლის დირექტორმა ოპერატორების იურისტ გიორგი იასაშვილს მიწერა, ნათქვამია, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების შესრულება შეუძლებელია. წერილში შემდეგი გარემოებებია მოყვანილი:

“ა) საზოგადოებრივი მაუწყებლის ყველა ოპერატორი დასაქმებულია კონკრეტულ პროექტზე/გადაცემაზე;

ბ) ორგანიზაციას არ აქვს საშტატო განრიგი და შესაბამისად - ვაკანტური პოზიციები, რაც თავისთავად გამორიცხავს სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულების შესაძლებლობას;

გ) როგორც სასამართლომ დაადგინა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის იძულება დაასაქმოს მოსარჩელეები, წარმოადგენს პირდაპირ და უხეშ ჩარევას მის სარედაქციო, მმართველობით და ფინანსურ დამოუკიდებლობაში, რაც გარანტირებულია საქართველოს კონსტიტუციის 17(6) და 20(1) მუხლებით, ასევე, “მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 და მე-18 მუხლებით;

დ) სასამართლო არ არის თანმიმდევრული და ერთი და იმავე საქმეებზე (როგორც ფაქტობრივი, ასევე, სამართლებრივი თვალსაზრისით), სხვადასხვა ინსტანციაში და საქართველოს უზენაეს სასამართლოში სხვადასხვა კოლეგიის მიერ გამოდის რადიკალურად განსხვავებული გადაწყვეტილებები.”

იურისტ სულხან სალაძისთვის, რომელიც 2016-2017 წლებში საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრი იყო, ტელეკომპანიის ეს არგუმენტები არადამაჯერებელია:

“მე დამრჩა შთაბეჭდილება, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი ამბობს, რომ ამ გადაწყვეტილებას კი ვერ აღასრულებს, არამედ არ აღასრულებს. გადაწყვეტილება, რომელიც საბოლოო ინსტანციას ეკუთვნის და კანონიერ ძალაშია შესული, ეს ნიშნავს იმას, რომ გადაწყვეტილება უნდა აღსრულდეს.” - ამბობს სალაძე.

მისივე თქმით, უფრო სწორი იქნება, რომ მაუწყებელმა მეტი ყურადღება დაუთმოს იმ გადაწყვეტილებებს, რომელსაც იღებს ტელევიზიაში დასაქმებული ადამიანების მიმართ, ხოლო წერილში მოყვანილი არგუმენტები უნდა გამოეყენებინათ სასამართლო პროცესების დროს და არა ახლა, “იმიტომ, რომ აბსოლუტურად ამოვარდნილია კონტექსტიდან.”

“არანაირი ვალდებულება საზოგადოებრივ მაუწყებელს, რომ აღასრულოს ეს გადაწყვეტილება, ჯერ არ წარმოშობია” - ამბობს მაუწყებლის იურისტი დიმიტრი ბერძენიშვილი და დასძენს, რომ “სააღსრულებლო წარმოება დაწყებული არ არის, საკითხი ჯერ არ განუხილავს და კომენტარს ამასთან დაკავშირებით ვერ გააკეთებს”.

იურიდიულად, საზოგადოებრივ მაუწყებელს სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულება სააღსრულებლო ბიუროს მიმართვის გარეშეც შეუძლია. სააღსრულებლო წარმოების დასაწყებად კი უკანონოდ გათავისუფლებულმა პირებმა დამატებითი თანხა უნდა გადაიხადონ, რომელიც შემდგომში ასევე საზოგადოებრივი მაუწყებლის ასანაზღაურებელი გახდება.

“თუ მენეჯმენტი გადაწყვეტილებას ნებაყოფლობით არ ასრულებს, ეს ერთი საკითხია. მაგრამ, [აღსრულების ბიუროს] რომ მიმართავენ მერე რას აპირებენ? პრობლემა ის არის, რომ თვითონაც იციან, რომ ამის აღსრულებას ვერსად გაექცევიან, მაგრამ დროში აჭიანურებენ. მაქსიმალურად ცდილობენ რომ სადამდეც შეუძლიათ, გაწელონ”, - ამბობს სულხან სალაძე.

2020 წლის 31 მარტს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭომ ერთ-ერთ საკითხად განიხილა მაუწყებლის პროფკავშირების იურისტის წერილები. გიორგი იასაშვილი საბჭოს სთხოვს, რომ დაავალდებულოს არხის მენეჯმენტი - აღასრულოს სასამართლოს გადაწყვეტილება.

ყველა წევრი ერთხმად თანხმდებოდა, რომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება უნდა აღსრულდეს.

საბჭოს ერთ-ერთი წევრი, ჟურნალისტი ბონდო მძინარაშვილი სხდომაზე საუბრობდა, რომ მათ არ აქვთ სანქციების გამოყენებისა და იძულების უფლება და შესაძლებლობა, ამიტომ, “ სრულიად ბუნებრივია, რომ ჩვენ ვეთანხმებით იმას, რომ მენეჯმენტმა უნდა აღასრულოს სასამართლოს გადაწყვეტილება.”

სამეურვეო საბჭოს წევრი, ირინა ფუტკარაძე გვეუბნება, რომ “სასამართლოს გადაწყვეტილება თუ არის კანონიერ ძალაში შესული და ექვემდებარება აღსრულებას, ბუნებრივია, ეს გადაწყვეტილება უნდა აღსრულდეს, თუ ყველა ინსტანცია ამოწურულია. თუ არის რაიმე სამართლებრივი მექანიზმი დარჩენილი, ისიც უნდა ამოიწუროს.” გიორგი იასაშვილმა, ბოლო ერთი თვის განმავლობაში, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს ამ საკითხის განხილვის თხოვნით ხუთჯერ მიმართა. მისი თქმით, სხვა შემთხვევაში მოუწევს, პროკურატურას მიმართოს, “რითაც “პირველი არხის” რეპუტაცია კიდევ უფრო შეილახება, ამიტომაც ყველანაირად ცდილობენ, რომ საქმე გართულებების გარეშე დამთავრდეს”.

რაც უფრო დიდხანს გრძელდება დავა, მით უფრო იზრდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის მხრიდან გათავისუფლებული თანამშრომლებისთვის გადასახდელი საკომპენსაციო თანხა.

“სამართლებრივად, ბუნებრივია, ჩვენ ვერ ჩავერევით. პირდაპირი მნიშვნელობით, არ ვართ შუაში, და მენეჯმენტის გადასაწყვეტია რა უნდა აღასრულოს და რა - არა. [...] აქ რეპუტაციულ ზიანზედაც არის საუბარი, ფინანსურზეც. სადაც შესაძლებელია, რომ დროულად დამთავრდეს ამ ტიპის საქმეები, ეს ნაკლებად დაგვაზიანებს ფინანსურადაც და რეპუტაციულადაც” - თქვა ირინა ფუტკარაძემ 31 მარტს, სამეურვეო საბჭოს სხდომაზე.

ფუტკარაძის ინფორმაციით, 2020 წელს საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა გათავისუფლებული თანამშრომლებისთვის კომპენსაციის სახით 78 000 ლარი გადაიხადა, რაც, მისივე სიტყვებით, “არ არის პატარა თანხა”.

მაუწყებლიდან გამოთხოვილი ინფორმაციით, 2017-2019 წლებში "პირველ არხს" კომპენსაციების სახით 270 000 ლარამდე აქვს გადახდილი.



პროცესის გაჭიანურების პარალელურად, ყოველდღიურად იზრდება მაუწყებლის მიერ ალექსანდრე მეტრეველისთვის და დავით სიმონიშვილისთვის გადასახდელი თანხაც. “პირველი არხი” ვალდებულია, რომ 2018 წლის 18 სექტემბრიდან სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულებამდე, ყოველთვიურად მეტრეველს 1 271 ლარი, ხოლო სიმონიშვილს - 1 155 ლარი გადაუხადოს.

დავით სიმონიშვილი ამბობს, რომ მორიგება მათთვის მიუღებელია. რადგან ეს უკვე უშედეგოდ სცადეს: “სასამართლოს განაჩენის არშესრულების უფლება არავის არ აქვს. კუთვნილი განაცდური უნდა ამინაზღაურონ და სამსახურში დამაბრუნონ, ამას ვითხოვ. უმუშევარი ვარ, 3 წელი შევალიე, ტყუილად ვიწვალე?”

თუ საზოგადოებრივი მაუწყებელი სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულებაზე უარს იტყვის, დაზარალებულები ამბობენ, რომ პროკურატურას მიმართავენ.