ჟურნალისტების უსაფრთხოებისა და შევიწროების შესახებ "მედიის ადვოკატირების კოალიციამ" USAID-ის მედია პროგრამის მხარდაჭერით კვლევა მოამზადა, რომლის მიზანიც 2024 წლის 1 აპრილიდან 30 ივნისამდე პერიოდში მედიის წარმომადგენლების შევიწროების მასშტაბისა და გავლენის აღრიცხვა იყო.

მიმდინარე წლის ამ პერიოდში მმართველმა პარტიამ რუსული კანონი ოფიციალური სახელმწოდებით - “უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ” ხელმეორედ დააინიციირა, რასაც ფართომასშტაბიანი აქციები მოჰყვა. მოქალაქეების მშვიდობიანი პროტესტი რამდენჯერმე ძალის გამოყენებით დაშალეს. პარლამენტთან მიმდინარე მოვლენების გაშუქებისას დაშავდნენ და პროფესიულ საქმიანობაში ხელი შეეშალათ ჟურნალისტებსაც. 

კანონის საწინააღმდეგო აქციებში ჩართულ ჟურნალისტებს, არასამთავრობო ორგანიზაციების თანამშრომლებსა და აქტივისტებს საცხოვრებელ სახლებსა და ოფისებთან სიძულვილის ენის შემცველი პლაკატებიც გაუკრეს. წარწერების გამოჩენამდე კი რუსული კანონის მოწინააღმდეგეებსა და მათი ოჯახის წევრებთან, მათ შორის არასრულწლოვან შვილებთან, როგორც უცხო სახელმწიფოების, ისე ადგილობრივი ნომრებიდან დარეკვა დაიწყო. ზარზე პასუხისას კი მოქალაქეებს შეურაცხყოფას აყენებდნენ და მუქარის შემცველი ენით ესაუბრებოდნენ. ჟურნალისტმა პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის, მუქარისა და სისტემური დევნის გამო შესაბამის უწყებებსაც მიმართეს. 

ჟურნალისტების უსაფრთხოებისა და შევიწროების შესახებ გამოკითხვაში მონაწილეობა 43 მედიის 91-მა თანამშრომელმა მიიღო, საიდანაც 21 რეგიონულ მედიას წარმოადგენდა, 22 კი - ნაციონალურს. კვლევის კითხვარი რამდენიმე შინაარსობრივ ნაწილად იყო დაყოფილი. პირველი ნაწილი უცხო ნომრებიდან მიღებულ ზარებს ეხებოდა. როგორც კვლევის შედეგებიდან ვლინდება, რესპონდენტების 24%-მა მიიღო და უცხო ნომრებიდან შესულ ზარებს უპასუხა კიდეც, 40%-მა კი ზარი უპასუხოდ დატოვა. 

"მიღებული ზარებიდან 57% მოიცავდა სიტყვიერ შეურაცხყოფას, 43% - ეპიტეთებს: “აგენტი” და “მოღალატე”, 35% - ძალადობის მუქარას, 13% - ჰომოფობიური შინაარსის შეურაცხყოფას. იმ რესპონდენტების 90%, ვინც ზარი მიიღო, აცხადებს, რომ მათთან 10-მდე ზარი შევიდა".

კვლევაში მონაწილე პირების 13%-ის თქმით, 1 აპრილიდან 30 ივნისამდე პერიოდში, სამუშაოს შესრულებისას ფიზიკური შეურაცხყოფის მსხვერპლი გახდა, 14%-ის შემთხვევაში ფიზიკური შეურაცხყოფის ფაქტები აქციაზე გამოვლინდა, 9%-მა პროფესიული აღჭურვილობის დაზიანება დაასახელა, 6%-მა კი სახლთან დახვედრისა და მანქანით ან პირის მიერ ადევნების ფაქტი აღნიშნა.

"ასევე, ამ პერიოდში, მათ მიმართ ადგილი ჰქონდა სიტყვიერ შეურაცხყოფას, ავტომობილის "ჩხრეკას", აქციაზე დაკავებას, პირადი ტელეფონის ჩამორთმევას, სოციალურ ქსელებში ტროლების მიერ გინებას და ლანძღვას, გენდერული ნიშნით დაცინვა-დისკრიმინაციას, კიბერბულინგს, სექსუალური ორიენტაციით დარცხვენის მცდელობას, წერილობით მუქარას ანგარიშსწორებაზე, “ფეისბუკზე” მათი ფოტოების განთავსებას და დამცინავი და დამამცირებელი პოსტების გამოქვეყნებას მათი მისამართით".

აღსანიშნავია, რომ ძალადობის ფაქტების შესახებ ვინც განაცხადა, იმ რესპონდენტების მხოლოდ 17% ამბობს, რომ სამართალდამცავებმა მათი განცხადება ძალადობის შესახებ სერიოზულად მიიღეს. 

როგორც კვლევაში ვკითხულობთ, ჟურნალისტების წინააღმდეგ განხორციელებული სხვადასხვა სახის ძალადობის შესახებ მედიით გავრცელებულმა ინფორმაციამ რესპონდენტების 65%-ში გაბრაზება გამოიწვია, 38%-მა კი პირადი უსაფრთხოების ზომები მიიღო.

"ფიზიკური უსაფრთხოების გასაძლიერებლად ჟურნალისტებმა, ბოლო პერიოდში, გადადგეს შემდეგი ნაბიჯები: 47% სახლიდან გასვლისას ყურადღებით ათვალიერებს გარემოს, 43% საპროტესტო აქციებზე დამცავ აღჭურვილობას იყენებს, 26%-მა წიწაკის სპრეი შეიძინა, 19%-მა სახლის/ოფისის საკეტები გააუმჯობესა, 13%-მა კოლეგებთან ერთად შეიმუშავა ერთმანეთის ადგილსამყოფელის გადამოწმების წესები, 8% საჯარო სივრცეში მხოლოდ მაშინ მუშაობს, თუ მასთან ერთად სხვა ადამიანიც არის".

კითხვარის შინაარსობრივი ნაწილის ანალიზის შედეგად რამდენიმე საკითხი გამოიკვეთა, მათ შორის ისიც, რომ მედიას პროფესიული საქმიანობის შესრულებისას სამართალდამცავები ხელს უშლიან. ასევე, ბოლო პერიოდში, საგრძნობლად არის გაუარესებული ჟურნალისტების დაცულობის საკითხი და ფიზიკურთან ერთად, მნიშვნელოვანი მათი ფსიქოლოგიური მდგომარეობაცაა. 

კვლევის ავტორებმა შეიმუშავეს შემდეგი რეკომენდაციებიც:

• საქართველოს მთავრობამ უნდა უზრუნველყოს სამართალდარღვევების, მიზანმიმართული სატელეფონო შევიწროების და ჟურნალისტების წინააღმდეგ მიმართული შეურაცხყოფის შემთხვევების ეფექტური გამოძიება, ასევე მიიღოს ზომები ორგანიზატორებისა და დამნაშავეების წინააღმდეგ.
• სპეციალურმა საგამოძიებო სამსახურმა უნდა წარადგინოს განახლებული ინფორმაცია გამოძიების შედეგების შესახებ.
• სამართალდამცავმა ორგანოებმა უნდა აიღონ ვალდებულება, დაიცვან მედიის უფლებები, რათა მათ შეეძლოთ შეზღუდვისა და მათზე ძალადობის გარეშე მუშაობა, მათ შორის საპროტესტო აქციებზე და მომავალ არჩევნებზე.
• საერთაშორისო თანამეგობრობამ უნდა გააგრძელოს ქართული მედიასაზოგადოების მხარდაჭერა და შესაბამისი დახმარება გაუწიოს.
• დონორებმა და სამოქალაქო საზოგადოების აქტორებმა, რომლებსაც შეუძლიათ დახმარების გაწევა, პრიორიტეტი უნდა მიანიჭონ მედიის მუშაკების ფიზიკურ, ციფრულ და ფსიქო-სოციალურ უსაფრთხოებას. 

რა უნდა გავითვალისწინოთ თუკი სამოქალაქო არეულობებისა და დემონსტრაციების გაშუქება მოგვიწევს - „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ ჟურნალისტებს ქართულ ენაზე უსაფრთხოების სახელმძღვანელოს იმ ნაწილს სთავაზობს, რომელშიც რჩევებია მოცემული, მათ შორის იმასთან დაკავშირებითაც, როგორ მოემზადოს ჟურნალისტი და იმუშაოს პროტესტის განმავლობაში. 

ჟურნალისტებისთვის განკუთვნილი უსაფრთხოების სახელმძღვანელოს ავტორი დევიდ ბივენია, ორგანიზაციიდან Cadre Consultants. სახელმძღვანელო კი  „ევროპის ჟურნალისტთა ევროპულმა ფედერაციამ“ (The European Federation of Journalists) გამოაქვეყნა. 

სახელმძღვანელო ინგლისურ ენაზე სრულად ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://europeanjournalists.org/safety4journalists/ebook/ 

„წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის საერთაშორისო საბჭოს“ (IRCT), დამოუკიდებელ სასამართლო ექსპერტთა ჯგუფის, ბერკლის საზოგადოებრივი ჯანდაცვისა და ომეგას კვლევითი ფონდის ერთობლივი თანამშრომლობით, მიმდინარე წელს პროტესტისა და დაკავების დროს ძალის გადამეტებული გამოყენების, არასათანადო მოპყრობისა და წამების დოკუმენტირებისა და შეტყობინებისთვის ფორმა შეიქმნა.

აღნიშნული ფორმა დაზარალებულს გამოცდილებისა და ფიზიკური ზიანის ნებისმიერი მტკიცებულების დოკუმენტირებაში, ასახვასა და იმ აღჭურვილობების აღწერაში დაეხმარება, რომლებიც სამხედრო, თავდაცვისა და პოლიციის დანაყოფებმა მისთვის ზიანის მიყენების დროს გამოიყენეს.

IRCT-ის კომუნიკაციების საბჭოს წევრი 2024 წლის აპრილში საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის პროფესორი, თიკო ცომაია გახდა. ის „წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციის საერთაშორისო საბჭოსთან“ ერთად ცდილობს საქართველოში დაზარალებული ადამიანების (მათ შორის ჟურნალისტების) ბაზა  შექმნას, რათა მომავალში მათთვის მიყენებული ზიანი სწორად იდენტიფიცირდეს და დახმარების გაწევა გამარტივდეს.

ცომაიას თქმით, ევროკავშირმა მიიღო ჟურნალისტების დაცვის აქტი, რომელიც მიზნად ისახავს ჟურნალისტების დაცვას მათი წყაროების გამჟღავნებისა და მათ წინააღმდეგ ჯაშუშური პროგრამების გამოყენებისგან. 

„აქ გაერთიანდა ბევრი ადამიანის უფლებებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაცია, რომელიც ჟურნალისტების დაცვის ინსტრუმენტებზე მუშაობს, მაგრამ ამისათვის აუცილებელია, რომ მოხდეს იმ ჟურნალისტების იდენტიფიცირება, ვინც წამების მსხვერპლი გამხდარა და მათი სახელის საერთო ბაზაში განთავსება. ამის შემდეგ ხდება, საჭიროების შესაბამისად, მათი სხვადასხვა ფორმით დახმარება, იქნება ეს ფულადი კომპენსაცია თუ სხვა“. 

როგორც IRCT-ის კომუნიკაციების საბჭოს წევრი აღნიშნავს, რაც მეტ ჟურნალისტს ექნება ინფორმაცია „პროტესტისა და დაკავების დროს ძალის გადამატებული გამოყენების, არასათანადო მოპყრობისა და წამების დოკუმენტირებისა და შეტყობინების ფორმის“ შესახებ, ეს მათ დაზარალებული ჟურნალისტების უფლებების დაცვას გაუადვილებს.

„ყველა ჟურნალისტმა, ვინც პროტესტის დროს დაზიანდება, უნდა იცოდეს, რომ არსებობს ამგვარი კითხვარი, რომლის შევსების შემდეგაც მოხდება: 1. დაზიანების კვალიფიკაცია და 2. კონკრეტული დახმარების მიღება. როდესაც იქნება მტკიცებულებები, ჟურნალისტების დაცვის აქტი მისცემს მათ საშუალებას, რომ ყველა მათგანს დაეხმარონ მატერიალური, ფიზიკური სახით“.

„წამების მსხვერპლთა სარეაბილიტაციო საერთაშორისო საბჭო“ არის დამოუკიდებელი, საერთაშორისო ჯანდაცვის პროფესიული ორგანიზაცია, რომელიც ხელს უწყობს წამების მსხვერპლთა რეაბილიტაციას და მუშაობს წამების პრევენციისთვის მთელ მსოფლიოში. დანიაში დაფუძნებული IRCT არის „ქოლგა ორგანიზაცია“ 160-ზე მეტი დამოუკიდებელი წამების სარეაბილიტაციო ორგანიზაციისთვის 76 ქვეყანაში.

„ქართული ოცნების“ რეკლამის - „არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“ განუთავსებლობის გამო, 11 ოქტომბერს, სასამართლომ „მთავარი არხი“, „TV პირველი“ და „ფორმულა“ 5-5 000 ლარით დააჯარიმა და ვიდეორგოლის ტელეეთერში განთავსება დაავალა. სასამართლომ ეს გადაწყვეტილება ComCom-ის მიერ ტელეკომპანიებისთვის შედგენილი სამართალდარღვევის ოქმების საფუძველზე მიიღო. კომუნიკაციების კომისიას კი, თავის მხრივ, საჩივრით „ქართულმა ოცნებამ“ მიმართა. მმართველი პარტია ამ ტელევიზიებისგან იმ უფასო პოლიტიკური რეკლამის („არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“)  ეთერში გაშვებას ითხოვდა, რომელშიც საქართველოს საპირწონედ, შავ-თეთრ ფერებში რუსეთის თავდასხმების შედეგად დანგრეული უკრაინის სხვადასხვა ადგილია ნაჩვენები. 

„TV პირველის“ იურისტის, თორნიკე მიგინეიშვილის შეფასებით, კომუნიკაციების კომისიისა და „ქართული ოცნების“ პოზიცია სამარცხვინოა, ყოველგვარ ჩარჩოს არის გაცდენილი სასამართლოს შეფასებაც, რომელიც მმართველი პარტიისა და მარეგულირებლის პოზიციებს იზიარებს და კრიტიკულ მედიას აჯარიმებს. 

„მანიპულირება საკუთარი მოძმე ერის ტრაგედიით, არაეთიკური რეკლამა, ომის პროპაგანდა - ამდენ რამეს შეიცავდეს რეკლამა და შენ თვლიდე, რომ ეს არის კანონმდებლობის სრული დაცვით წარმოდგენილი რეკლამა, სხვა არაფერია თუ არა უბრალოდ მიზანმიმართული ქმედება და სურვილი, რომ დასაჯო მედია.

უკვე მეოთხედ მოგვიწია სასამართლოში ყოფნა. მიდის ფორმალური პროცესი როგორც comcom-ში, ასევე სასამართლოში და საჩივრის შეტანისთანავე უკვე ვიცით, რა მოხდება.

დაუყოვნებლივ აღსრულების მოთხოვნა კიდევ ერთი ზეწოლის მექანიზმია. როდესაც ჩვენ გვაქვს უფლება, რომ ზემდგომ ინსტანციაში ვიდავოთ, რატომ უნდა ჩავსვათ დაუყოვნებლივ ძალადობის წამქეზებელი, ომის პროპაგანდის შემცველი რგოლი? არგუმენტი არის, რომ „ქართულ ოცნებას“ კამპანია ეზღუდება და ვერ იყენებს ეთერს, როდესაც ამ საქმეზე დავის მიუხედავად, „ოცნების“ სხვა რგოლები ეთერში გადის. ის რგოლები, რომლებიც კანონმდებლობის დაცვით არის წარმოდგენილი.

ამიტომ მრჩება განცდა, რომ „ოცნება“ წარმოადგენს ნაწილ რგოლებს ისეთს, რომლის  ეთერში გაშვებაც შეიძლება და ისინი ბადეში ზის, ნაწილს კი ისეთს, რომელსაც იციან, რომ ვერ გავუშვებთ და უნდათ, რომ დავჯარიმდეთ“.

„TV პირველი“ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებას ისევე, როგორც წინა სხვებს, სააპელაციოში გაასაჩივრებს. 

ტელეკომპანიებმა 5 ოქტომბერს მმართველი პარტიის რეკლამასთან - „არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“დაკავშირებით ერთობლივი განცხადებაც გაავრცელეს. მათ გადაწყვეტილებას მხარი სამოქალაქო საზოგადოების არაერთმაორგანიზაციამ დაუჭირა. 

„მედიაომბუდსმენმა“ კი კომუნიკაციების კომისიის ის პასუხები გაასაჯაროვა, რომელიც მარეგულირებელმა ტელევიზიებს გაუგზავნა. „მთავარი არხი“, „TV პირველი“, „ფორმულა“ ითხოვდნენ, ComCom-ს მათთვის მიეწოდებინა ინფორმაცია აღნიშნული ვიდეორგოლის („არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“) საქართველოს კანონმდებლობასთან შესაბამისობისა და განთავსების შესახებ. კომუნიკაციების კომისიამ სამივე ტელევიზიას იდენტური პასუხი გასცა: „კომისია მოკლებულია შესაძლებლობას წინასწარ, ადმინისტრაციული წარმოების პროცესის მიღმა, შეაფასოს კონკრეტული მასალა და გასცეს მის ეთერში განთავსების/განუთავსებლობის შესახებ რეკომენდაცია“.

წინასაარჩევნო პერიოდში საერთო მაუწყებლებს არჩევნებში მონაწილე კვალიფიციური სუბიექტების უფასო პოლიტიკური რეკლამის განთავსების ვალდებულება აქვს, ვიდეორგოლის შინაარსზე პასუხისმგებელი კი, ტელევიზია არ არის.

ტელეკომპანიებმა „ქართული ოცნების“ რეკლამის მიერ საარჩევნო კოდექსის შესაძლო დარღვევის დასადგენად მიმართეს ცესკოსაც. საარჩევნო კოდექსის 45-ე მუხლის მესამე ნაწილი გულისხმობს, რომ „საარჩევნო პროგრამა არ უნდა შეიცავდეს ომისა და ძალადობის პროპაგანდას“.

....................................................................................................................................
დამატებითი ინფორმაცია: ComCom-მა ტელევიზიებს სამართალდარღვევის ოქმები 9 ოქტომბერს შეუდგინა, მეორე დღეს კი „იმედმა“ გამოაქვეყნა განაცხადა, რომ ოპოზიციის რეკლამებს ეთერში აღარ გაუშვებდა, სანამ ტელევიზიები („ფორმულა“, „მთავარი არხი“ და „ TV პირველი“) „ქართული ოცნების“ ვიდეოებს არ განათავსებდნენ, ეს გადაწყვეტილება გაიზიარა POSTV-მაც.
....................................................................................................................................

რა ითხოვს „ქართული ოცნება“ ტელევიზიებისგან? 

კომუნიკაციების კომისიამ „ქართული ოცნების“ საჩივრების საფუძველზე „მთავარ არხს“, „TV პირველსა“ და „ფორმულას“ 3-3 სამართალდარღვევის ოქმი შეუდგინა სექტემბერშიც. საქალაქო სასამართლომ კი, ეს ტელევიზიები მხოლოდ წინა თვეში ჯამში 10-10 000 ლარით დააჯარიმა. 

....................................................................................................................................

ComCom-ის მიერ შედგენილი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები წინასაარჩევნო პერიოდში სასამართლოში იგზავნება და საბოლოო გადაწყვეტილებას სასამართლო შემჭიდროვებულ ვადაში (2 დღე) იღებს. 
....................................................................................................................................

სამოქალაქო საზოგადოების მადისკრედიტებელი რეკლამის განთავსება

11 სექტემბერს ComCom-მა „მთავარ არხს“ „ქართული ოცნების“ იმ პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობის გამოც შეუდგინა სამართალდარღვევის ოქმი, რომელშიც არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები ჩანან და პარალელურად ისმის ფრაზა: „უთხარი არა საზოგადოების მორალურ გადაგვარებას და აირჩიე ტრადიციული ფასეულობები“. ამავე რეკლამის ეთერიდან ამოღების გამო, კომისიამ 2 დღეში, 13 სექტემბერს სამართალდარღვევის ოქმები შეუდგინა „TV პირველს“ და „ფორმულასაც“. ამ ოქმების საფუძველზე კი, თბილისის საქალაქო სასამართლომ სამივე ეს ტელეკომპანია სხვადასხვა დღეს 5-5 00 ლარით დააჯარიმა. 

სანამ ეს ტელევიზიები სასამართლოს ამ გადაწყვეტილებას სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრებდნენ, მმართველმა პარტიამ კომუნიკაციების კომისიას ამ რეკლამის განუთავსებლობის გამო მეორედაც მიმართა. კომისიამ ამ საკითხზე განმეორებით 19 სექტემბერს იმსჯელა და ტელეკომპანიებს კიდევ ერთი სამართალდარღვევის ოქმი შეუდგინა. საქალაქო სასამართლომ კი „მთავარი არხი“, „TV პირველი“ და „ფორმულა“ 5-5 ათასი ლარით მეორედ 21 სექტემბერს დააჯარიმა და კომისიის შუამდგომლობით, სადავო ვიდეორგოლის ეთერში განთავსებაც დაავალა. 

ტელეკომპანია „ფორმულას“ იურისტის, ეთერ ქათამაძის თმით, „ქართული ოცნების“ ეს რეკლამა კანონშეუსაბამოა და არადისკრიმინაციულობის პრინციპებს ვერ აკმაყოფილებს.

„კანონშეუსაბამოა რეკლამის ის ნაწილი, რომელიც პირთა კონკრეტული ჯგუფის მიმართ აჟღერებს ფრაზას, რომ ისინი ეწევიან საზოგადოების მორალურ გადაგვარებას, რაც ჩვენი მოსაზრებით, სიძულვილის ენისა და ძალადობის წაქეზების ნიშნებს შეიცავს. ამავდროულად, გამოყენებულია იმ პირების გამოსახულება, რომლებიც არ არიან საარჩევნო სუბიექტები და მათ არ აქვთ იმავე პლატფორმის გამოყენების შესაძლებლობა საპასუხო პოზიციის გასაჟღერებლად. 

მიუხედავად ამისა, ჩვენი პოზიცია არც კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ და არც სასამართლომ (როგორც საქალაქო სასამართლომ, ასევე სააპელაციომ) არ გაიზიარა, დაგვაჯარიმა და დაგვავალდებულა, რომ ეთერში გაგვეშვა ეს რგოლი“.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ შეფასებით, ამ ორგანიზაციების წარმომადგენლების „ქართული ოცნების“ საარჩევნო ვიდეოში გამოყენება მიზნად ისახავს ადგილობრივი სადამკვირვებლო ორგანიზაციების წინააღმდეგ მმართველი პარტიის მიერ კოორდინირებული და დაგეგმილი კამპანიის გაგრძელებას და სადამკვირვებლო ორგანიზაციების რეპუტაციის შელახვას. კომუნიკაციების კომისიისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებები კი კრიტიკულ მედიას ფინანსურ დარტყმას აყენებს.

„ვიდეორგოლი მასში ასახულ ადამიანებს აქცევს სიძულვილის ჯგუფების სამიზნედ და აქეზებს მათ მიმართ ძალადობას, რაც საფრთხეს უქმნის მათ პირად უსაფრთხოებას, რის გამოვლინებასაც არაერთხელ ჰქონია ადგილი ადრეც, მათ შორის, ახლო წარსულში“, - ვკითხულობთ TI-ის განცხადებაში. 

„ქართული ოცნების“ საჩივრები სხვა პარტიებისთვის გამოყოფილი დროის გადანაწილებაზე

12 სექტემბერს კომუნიკაციების კომისიამ „ქართული ოცნების“ მორიგ საჩივარზე იმსჯელა, რომელიც ამჯერად ტელევიზიების მიერ სხვა პარტიებისთვის გამოყოფილი დროის გადანაწილებას შეეხებოდა. ComCom-მა მმართველი პარტიის მოთხოვნა დააკმაყოფილა, თუმცა, სასამართლოს მაუწყებლების პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების შუამდგომლობით მიმართა. 

ამ შემთხვევაში საქმე ეხებოდა ტელევიზიების მიერ „ევროპული საქართველოს“, „კი ევროპასა“ და „მოქალაქეების“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განთავსებას და უფასო სარეკლამო დროის გადანაწილებას 2 სხვადასხვა ბლოკში ( „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობა“, „ახალ ერთობა გვარამია მელია“) შემავალ პარტიებზე.  

„ქართული ოცნების“ საჩივარში აღნიშნული იყო, რომ საარჩევნო სუბიექტებს: „ევროპული საქართველო“, „კი ევროპას“, „მოქალაქეები“ საჯაროდ ჰქონდათ განცხადებული, რომ ისინი დამოუკიდებლად არ მონაწილეობდნენ არჩევნებში და ეს პარტიები არ აწარმოებდნენ საკუთარი არჩევის ხელშემწყობ წინასაარჩევნო კამპანიას. მმართველი პარტია გულისხმობდა იმას, რომ „ევროპულმა საქართველომ“ და „კი ევროპას“ განაცხადეს, რომ 2024 წლის არჩევნებში „ერთიანობა - ნაციონალურ მოძრაობასთან“ ერთიანდებოდნენ, „მოქალაქეები“ კი - „ლელოსთან“. 

....................................................................................................................................
დამატებითი ინფორმაცია: საარჩევნო სუბიექტებს პროპორციული სიების წარსადგენად დრო  26 სექტემბრის ჩათვლით ჰქონდათ. საარჩევნო კოდექსის მიხედვით, საარჩევნო პარტიული სია ცესკოს თავმჯდომარეს უნდა წარედგინოს არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს 30-ე დღისა (115 მუხლი.7. ) საარჩევნო რეგისტრაციის გაუქმება კი, კოდექსის 113 მუხლის 12 მუხლით განსაზღვრულია ასე: „პარტიის საარჩევნო რეგისტრაცია გაუქმდება ცესკოს თავმჯდომარის განკარგულებით: ე) თუ მან არ წარადგინა პარტიული სია ან წარდგენილი პარტიული სია რეგისტრაციაში არ გატარდა“;
....................................................................................................................................

„ოცნების“ განმარტებით, როდესაც სუბიექტი არ აწარმოებს საკუთარი არჩევის ხელშემწყობ კამპანიას, მის მიერ განთავსებული სხვისი ხელშემშლელი რეკლამა, არა მის, არამედ სხვა საარჩევნო სუბიექტების სააგიტაციო მიზნებს ემსახურება, რითიც საქართველოს კანონმდებლობა ირღვეოდა. შესაბამისად, მმართველი პარტია ტელევიზიებისგან ამ სამი პარტიის უფასო პოლიტიკური რეკლამის ამოღებას მოითხოვდა.

როგორც „მთავარი არხის“ იურისტი, თამთა მურადაშვილი „მედიაჩეკერთან“ ჰყვება, ტელევიზიამ ახალი სეზონის დაწყებამდე ცესკოსა და კომუნიკაციების კომისიისგან იმ კვალიფიციური საარჩევნო სუბიექტების სია გამოითხოვა, ვისაც უფასო სარეკლამო დრო ეკუთვნოდა. კომისიისგან გამოგზავნილ სიაში კი „კი ევროპას“, „ევროპული საქართველო“ და „მოქალაქეებიც“ იყვნენ, შესაბამისად ტელევიზიამ დრო ამ პარტიებსაც დაუთმო.

„მოგვიანებით „ქართულმა ოცნებამ“ კომუნიკაციების კომისიაში შეიტანა საჩივარი იმ საბაბით, რომ მედიები ისეთი სამი პარტიის რეკლამას უშვებდნენ, რომლებიც გაერთიანდნენ სხვა პარტიებში ( „მოქალაქეები“ - „ლელოსთან“, „კი ევროპას“ და „ევროპული საქართველო“ - „ნაციონალურ მოძრაობასთან“) და მათ თითქოს არ ეკუთნოდათ უფასო სარეკლამო დრო. არადა, ეს პარტიები რეგისტრირებულები იყვნენ ოფიციალურად და კომისიასაც წერილობით დადასტურებული ჰქონდა, რომ ცალკე სუბიექტები იყვნენ. ვინაიდან საარჩევნო სიების წარდგენის ვადა 26 სექტემბერს გადიოდა და ვინ გაერთიანდებოდა და ვინ დაიშლებოდა, ოფიციალურად არავინ იცოდა."

კომუნიკაციების კომისიას იმ საარჩევნო სუბიექტების სია, ვისაც უფასო საეთერო დრო ეკუთვნის, „მედიაჩეკერმაც“ სთხოვა. ComCom-მა 30 სექტემბერს რედაქციას ის სია გამოუგზავნა, რომლის ჩამონათვალშიც ეს სამი პარტიაც („მოქალაქეები“, „კი ევროპას“ და „ევროპული საქართველო“) არის. კითხვის, მაშინ რატომ დაევალათ ტელევიზიებს მათი რეკლამების ამოღება, საპასუხოდ კომისიამ 1 ოქტომბერს „მედიაჩეკერს“ შემდეგი შინაარსის წერილი გამოუგზავნა:

„კომისიის შეფასებით, მპგ „ევროპული საქართველოს“, მპგ „კი ევროპას“ და მპგ „მოქალაქეების“ პოლიტიკური რეკლამები ემსახურებოდა სხვა საარჩევნო სუბიექტების სააგიტაციო მიზნებს, რადგან თავად ეს პარტიები დამოუკიდებლად არ აწარმოებდნენ საკუთარი არჩევის ხელშემწყობ წინასაარჩევნო კამპანიას. შესაბამისად, მაუწყებლების მიერ სადავო რეკლამების განთავსება მიჩნეულ იქნა საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის“ 186-ე მუხლის მე-18 პუნქტის დარღვევად და შედგა შესაბამისი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები. აღსანიშნავია, რომ კომისიის ეს პოზიცია გაიზიარა თბილისის საქალაქო სასამართლომ და დაადასტურა დარღვევა. ამრიგად, მპგ „ევროპული საქართველოს“, მპგ „კი ევროპას“ და მპგ „მოქალაქეებს“ კანონით მინიჭებული ჰქონდათ უფასო საეთერო დრო და ჰქონდათ შესაძლებლობა, კუთვნილი საეთერო დრო გამოეყენებინათ კანონმდებლობის შესაბამისად, საკუთარი არჩევისათვის ხელშემწყობი წინასაარჩევნო კამპანიის წარმოების პირობებში“.

მურადაშვილის განმარტებით, არ შეიძლება, რომ ერთმა სუბიექტმა მეორე სუბიექტის სასარგებლო რეკლამა განათავსოს, თუმცა, მას შეუძლია სხვისი ხელის შემშლელი რეკლამა განათავსოს.

„პოლიტიკური/წინასაარჩევნო რეკლამა – მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში (შემდგომ – მედია) გასული ისეთი შინაარსის რეკლამა, რომელიც მიზნად ისახავს საარჩევნო სუბიექტის არჩევისთვის ხელის შეწყობას/ხელის შეშლას, რომელშიც ნაჩვენებია საარჩევნო სუბიექტი ან/და მისი არჩევნებში მონაწილეობის რიგითი ნომერი და რომელიც შეიცავს წინასაარჩევნო კამპანიის ნიშნებს, ან მოწოდებას სარეფერენდუმოდ/საპლებისციტოდ გამოტანილი საკითხის გადაწყვეტის სასარგებლოდ ან საწინააღმდეგოდ“; საქართველოს საარჩევნო კოდექსი, მუხლი 2 (ჯ).

„სამართლიანი არჩევნებისა და  დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების“ 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინასაარჩევნო პერიოდის მონიტორინგის ანგარიშის მიხედვით, პრობლემური და რისკის შემცველია, სასამართლოსა და ComCom-ის მიერ განვითარებული მსჯელობა იმასთან დაკავშირებით, რომ პირის მიერ საჯაროდ გაკეთებული განცხადება სხვა პოლიტიკურ პარტიასთან გაერთიანების თაობაზე, იმ პირობებში, როდესაც პარტიაში რეორგანიზაცია ან/და შერწყმა არ განხორციელებულა, საკმარისად შეიძლება ჩაითვალოს იმისათვის, რომ საარჩევნო სუბიექტის აქტივობა, სხვა საარჩევნო სუბიექტის სასარგებლოდ იქნას მიჩნეული.

ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის სადამკვირვებლო მისიის შუალედურ ანგარიშში კი ვკითხულობთ: „მაუწყებლებმა აღნიშნეს, რომ არსებობს გარკვეული ბუნდოვანება უფასო სატელევიზიო დროის გამოყოფასთან და რეკლამის შინაარსთან დაკავშირებით ისეთ შემთხვევებში, როდესაც საარჩევნო სუბიექტები დე ფაქტო კოალიციებში ერთიანდებიან“.


უფასო სარეკლამო დროის გადანაწილება ბლოკებში შემავალ პარტიებზე

რაც შეეხება ბლოკებისთვის უფასო სარეკლამო დროის გადანაწილებასთან დაკავშირებით მმართველი პარტიის საჩივრის ნაწილს, კომუნიკაციების კომისიის განცხადებით: 

"„ფორმულას“, „ტვ პირველსა“ და „მთავარ არხზე“ განთავსებული იყო „ახალი ერთობა გვარამია მელიას“ 14.8 წამიანი სარეკლამო რგოლი. ასევე, „ტელეკომპანია პირველსა“ და „მთავარ არხზე“ განთავსებული იყო 19 წამიანი „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ რგოლი და „მთავარ არხზე“ განთავსებული იყო 30 წამიანი „ახალი ერთობის“ სარეკლამო რგოლი. ვინაიდან აღნიშნულ სუბიექტებს უფასო საეთერო დრო საერთო ეროვნულ მაუწყებლებში ეკუთვნის 12.8 წმ, ამ რგოლების განთავსებით მაუწყებლებმა დაარღვიეს კანონის მოთხოვნა“.

„მთავარი არხის“ იურისტი, თამთა მურადაშვილი „მედიაჩეკერთან“ ამბობს, რომ სანამ წინასაარჩევნო კამპანია დაიწყებოდა comcom-თან კომუნიკაცია ამ საკითხზეც ჰქონდათ და ტელევიზიას უთხრეს, რომ ბლოკში შემავალ პარტიებს დრო თანაბრად ეთმობოდათ. 

„შემდეგ კომისიამ გადაიფიქრა და გვითხრა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ახლა 3 პარტია მონაწილეობს არჩევნებში, ეს დრო მაინც 5-ზე უნდა გაყოფილიყო, რადგან თავის დროზე ამ ბლოკში 5 პარტია იყოო. იმ ორ პარტიას, რომელიც ახლა არჩევნებში არ მონაწილეობს და რომელსაც არ აქვს ინტერესი, უფასო დრო მაინც მიაკუთვნეს. ამის ამოსავალი მიზანი იყო ის, რომ ამ პარტიებს („ახალი“, „ნაციონალურ მოძრაობა“, „ევროპულ დემოკრატები“ და მეორე ბლოკის პარტია - „სტრატეგია აღმაშენებელი“) ნაკლები უფასო დრო ჰქონოდათ“.

„ღია სივრცე კავკასიის“ თავმჯდომარის, ირმა პავლიაშვილის განმარტებით, მართალია კანონის მიხედვით,  ბლოკში შემავალ პარტიებზე დრო თანაბრად ნაწილდება, თუმცა კოდექსი არ იცნობს ჩანაწერს რომლის მიხედვითაც (პარტიის გამოკლების/არჩევნებში არ მონაწილეობის შემთხვევაში) დროის ბლოკზე გადანაწილება უნდა გადაიხედოს და შესაბამისად, შემცირდეს.

....................................................................................................................................
„უფასო საეთერო დრო ამ კანონით დადგენილი წესით თანაბრად ეძლევათ იმ პარტიებსა და საარჩევნო ბლოკებს, რომლებმაც ბოლო საპარლამენტო არჩევნებში საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი შესაბამისი საარჩევნო ბარიერი გადალახეს. თუ უფასო საეთერო დრო საარჩევნო ბლოკს ეძლევა, ეს დრო მასში გაერთიანებულ პოლიტიკურ პარტიებს შორის თანაბრად ნაწილდება“; საარჩევნო კოდექსის 186.2. მუხლი;

დამატებითი ინფორმაცია: წინა საპარლამენტო არჩევნების შედეგებიდან გამომდინარე არსებობს 2 ბლოკი, ვისაც უფასო პოლიტიკური საეთერო დრო ეკუთვნის. „ნაციონალური მოძრაობის“ ბლოკი [„ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა - გაერთიანებული ოპოზიცია „ძალა ერთობაშია“], რომელშიც 5 პარტია იყო გაერთიანებული, თუმცა, მათგან 2024 წლის არჩევნებში მონაწილეობას მხოლოდ 3 პარტია [„ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, „ახალი“ (გვარამიას პარტია, რომელიც ნიკა მაჭუტაძის პარტიის ნომერს - 4 იყენებს), „ევროპული დემოკრატები“] იღებს და მეორე ბლოკი, რომელშიც  „სტრატეგია აღმაშენებელი“ და „კანონი და სამართალი“ იყო გაერთიანებული. 
....................................................................................................................................

უფასო საეთერო დროის გადანაწილება საარჩევნო სუბიექტებზე 

კომუნიკაციების კომისიის 12 სექტემბრის განცხადებაში წერია, რომ მათი ინფორმაციით, „მაუწყებლები უფასო საეთერო დროს ანაწილებდნენ შემდეგი პრაქტიკით, ისინი ყოფდნენ სავალდებულო უფასო საეთერო დროს იმ რაოდენობის სუბიექტებზე, რამდენსაც ეკუთვნის უფასო პოლიტიკური რეკლამა (ამ შემთხვევაში ეს არის 7 სუბიექტი) და წარმოდგენილი პოლიტიკური რეკლამის მიხედვით თანაბრად ანაწილებდნენ მათზე. 

შესაბამისად, თუ მაუწყებელს რეკლამას წარუდგენდა მხოლოდ 3 სუბიექტი, მას რჩებოდა თავისუფალი დრო, რომელსაც თანაბრად ანაწილებდა იმ სუბიექტებზე ვინც რეკლამა წარუდგინეს (კანონით გათვალისწინებული 90 წამიანი ზედა ზღვრის გათვალისწინებით). აღნიშნული პრაქტიკა არსებობდა წინა არჩევნების მიმდინარეობისასაც“.

როგორც ComCom-ი წერს, ამ საკითხთან დაკავშირებით კომისიას აქამდე არ უმსჯელია, რადგან აღნიშნული პრობლემა დღის წესრიგში არ დამდგარა: 

„პრეცედენტულობიდან გამომდინარე კომუნიკაციების კომისიამ საკითხი საფუძვლიანად შეისწავლა და დაადგინა, რომ მაუწყებლები არასწორად ანაწილებდნენ საეთერო დროს. საარჩევნო სუბიექტებს უნდა მიეცეთ ის უფასო სარეკლამო დრო, რაც თავიდანვე კანონის მიხედვით ეკუთვნით, იმის მიუხედავად რამდენი სუბიექტი წარადგენს მაუწყებელში რეკლამას ან რამდენი მოიხსნება რეგისტრაციიდან“.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსის მიხედვით, საერთო ეროვნული საეთერო მაუწყებელი ვალდებულია საერთო არჩევნებისას საარჩევნო კამპანიის დროს არჩევნების დღემდე არაუგვიანეს 50-ე დღიდან თავის ეთერში ყოველ 3 საათში გამოყოს არანაკლებ 7,5 წუთისა წინასაარჩევნო რეკლამის უსასყიდლოდ განსათავსებლად და თანაბრად და არადისკრიმინაციულად განათავსოს თითოეული კვალიფიციური საარჩევნო სუბიექტის მიერ მისთვის წარდგენილი წინასაარჩევნო რეკლამა, იმ პირობით, რომ ამ პერიოდში ერთი საარჩევნო სუბიექტისათვის გამოყოფილი სარეკლამო დრო 90 წამს არ აღემატებოდეს (საარჩევნო სუბიექტს შეუძლია ეს დრო რამდენიმე ნაწილად დაყოს). არ შეიძლება საარჩევნო სუბიექტის მიერ გამოუყენებელი დროის შემდგომ დამატება მისი კუთვნილი სხვა დროისათვის.

როგორც „მთავარი არხის“ იურისტი ამბობს, ეს ყველაფერი ემსახურება იმას, რომ არჩევნებში მონაწილე პარტიებს უფასო რეკლამისთვის ძალიან ცოტა დრო ჰქონოდათ:

„ყოველთვის ასე ვაკეთებდით. წინა არჩევნებზე კანონს ვარღვევდით? ComCom-ი კი კანონდარღვევაზე არ რეაგირებდა? არსი ისაა, რომ „ქართული ოცნება“ ორიენტირებულია, სხვა პარტიებს დააკლოს დრო. თვითონ აქვს დიდი რესურსი და არ უნდა, რომ სხვა პარტიებს საზოგადოებასთან  წვდომა ჰქონდეთ და მათ ხმა მიაწვდინონ“.

....................................................................................................................................

რა გამოვიდა ციფრებით: უფასო პოლიტიკური რეკლამის ტელეეთერში განთავსების შესაძლებლობით სარგებლობს 4 საარჩევნო სუბიექტი: „ქართული ოცნება“, „პატრიოტთა ალიანსი“, „გირჩი“ და იმ ბლოკში შემავალი პარტიები, რომლებიც 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობასთან" იყვნენ გაერთიანებულები. 

მაგალითად, „მთავარი არხის“ ყოველ ბლოკში უფასო რეკლამისთვის გამოყოფილია 450 წამი. 450 წამი უნდა გაიყოს 4 სუბიექტზე თანაბრად, რაც გამოდის 112,5 წამი, მაგრამ რადგან კანონი ამბობს იმასაც, რომ მაქსიმუმი 90 წმ უნდა იყოს, ამ 4 სუბიექტს შეუძლია 90 წამით ისარგებლოს.

თუმცა, ComCom-ის გადაწყვეტილების შემდეგ, რომ დრო (450 წმ) თავიდანვე დარეგისტრირებული სუბიექტების რაოდენობაზე ანუ 7-ზე უნდა გაიყოს, თითოეულ სუბიექტი იღებს 64 წამს. ბლოკის შემთხვევაში [ ბლოკი ერთ სუბიექტად მოიაზრება]  კი, ეს 64 წამი კიდევ იყოფა მასში შემავალი პარტიების იმ რაოდენობაზე, რომელიც ბლოკში წინა არჩევნების დროს იყო. მაგალითად, „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ ბლოკში წინა არჩევნებზე 5 პარტია იყო, მათგან არჩევნებში მონაწილეობას ახლა მხოლოდ 3 [ „ახალი“, „ევროპელ დემოკრატები“, „ერთიანი ნაციონალურ მოძრაობა“ ] იღებს, თუმცა, ბლოკისთვის განსაზღვრული 64 წამი მაინც 5-ზე იყოფა და თითოელი პარტია რეალურად 12,8 წამს იღებს. 

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, 19 სექტემბერს კომუნიკაციების კომისიამ „ქართული ოცნების“ საჩივარზე იმსჯელა, რომელიც ტელევიზიების მიერ მმართველი პარტიის რეკლამის განუთავსებლობის გარდა, ამ საკითხებსაც ეხებოდა. ამავე საჩივარში აღნიშნული იყო, რომ მიუხედავად იმისა, რომ კომისიამ 12 სექტემბერს უკანონოდ მიიჩნია „ევროპული საქართველოს“, „კი ევროპას“ და „მოქალაქეების“ პოლიტიკური რეკლამების ეთერში განთავსება, რაც სასამართლომაც დაადასტურა, „მთავარ არხზე“, „ტელეკომპანია პირველსა“ და „ფორმულაზე“ ეს სარეკლამო რგოლები განთავსებული მაინც იყო. ამიტომ კომისიამ ამ მაუწყებლების მიმართ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები მესამედ შეადგინა.

„საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის“ (GDI) იურისტის, ვასილ ჟიჟიაშვილის შეფასებით, ყველა საქმეში, სადაც მოსარჩელე „ქართული ოცნება“ იყო, comcom-მა, სამწუხაროდ, მმართველი პარტიის მხარე დაიჭირა.

„რეალურად ის საქმეები, რომლებიც კომუნიკაციების კომისიამ განიხილა, პრობლემურია იმიტომ, რომ მიკერძოება აშკარად ეტყობა. მიკერძოებას მმართველი პარტიის მიმართ ის ამყარებს, რომ მათი გადაწყვეტილებები არ არის დამაჯერებელი და დასაბუთებული. პრობლემა და ერთ-ერთი მიგნება შეიძლება ისიც იყოს, რომ რასაც კომკომი აკეთებს, მაგას სასამართლოებიც უაპელაციოდ ეთანხმებიან“. 

„მედიაომბუდსმენის“ კომუნიკაციების კომისიის საქმიანობის მონიტორინგის შუალედური ანგარიშის თანახმად კი, კომუნიკაციების კომისია რჩება ინსტრუმენტად „მედიის მოთვინიერებისა და დასჯისათვის“. 

როგორც დოკუმენტში ვკითხულობთ, საარჩევნო კანონმდებლობის დარღვევის საბაბით, სამართლებრივი დავებისა და მედიის დასჯის მოთხოვნის ინიციატორი „ქართული ოცნებაა“. კომუნიკაციების კომისია და სასამართლო კი გახდნენ თანამონაწილენი, საარჩევნო პერიოდში კიდევ ერთხელ დასჯილიყვნენ კრიტიკული მედიასაშუალებები.

თბილისის საქალაქო სასამართლომ გუშინ, 14 სექტემბერს „იმედი“ და  „რუსთავი 2“ კოალიცია „ძლიერი საქართველოს“ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის 5-5 ათასი ლარით დააჯარიმა. სასამართლომ ტელევიზიებს „ძლიერი საქართველოს“ რეკლამების ტელეეთერში განთავსებაც დაავალდებულა.  

კომუნიკაციების კომისიამ „იმედს“ და „რუსთავი 2“-ს „ძლიერი საქართველოს“ რეკლამის განუთავსებლობისთვის ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა ოქმები 13 ოქტომბერს შეუდგინა. ComCom-მა „იმედი“  სამართალდამრღვევად ცნო საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვის შედეგების კანონდარღვევით გავრცელებისთვისაც. 

ComCom-ის მიერ შედგენილი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები წინასაარჩევნო პერიოდში სასამართლოში იგზავნება და საბოლოო გადაწყვეტილებას სასამართლო შემჭიდროვებულ ვადაში (2 დღე) იღებს.

10 ოქტომბერს „იმედმა“ გამოაქვეყნა განცხადება, რომ სანამ „მთავარი“, „ტვ პირველი“და „ფორმულა“ „ქართული ოცნების“ ვიდეოებს ეთერში არ გაუშვებდნენ, „კოლექტიური ნაცმოძრაობის“ რეკლამებს ისიც აღარ განათავსებდა. მეორე დღეს, 11 ოქტომბერს კი, მმართველი პარტიის რეკლამის - „არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“ განუთავსებლობის გამო, სასამართლომ ტელევიზიები 5-5 000 ლარით დააჯარიმა.

• „იმედი“ ოპოზიციის რეკლამებს აღარ გაუშვებს, სანამ ტელევიზიები „ქართული ოცნების“ ვიდეოებს არ განათავსებენ, გადაწყვეტილებას იზიარებს POSTV-იც 
• „ქართული ოცნების“ რეკლამის - „არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“ განუთავსებლობის გამო, სასამართლომ ტელევიზიები 5-5 000 ლარით დააჯარიმა
• „იმედმა“ და „რუსთავი 2-მა“ „ძლიერ საქართველოს“ რეკლამის განთავსებაზე უარი უთხრა, კოალიცია ComCom-ს მიმართავს

თბილისის საქალაქო სასამართლომ „გახარია საქართველოსთვის“ კვალიფიციური საარჩევნო სუბიექტის სტატუსის მინიჭებისა და ეთერში პარტიის ვიდეორგოლის განთავსების გამო ტელეკომპანია „ფორმულა“ 5 000 ლარით დააჯარიმა და არხს  დადგენილების ჩაბარებისთანავე რეკლამის ამოღება დაავალა. „ფორმულა“ სასამართლოს გადაწყვეტილებას სააპელაციოში გაასაჩივრებს. 

საქალაქო სასამართლომ ეს გადაწყვეტილება კომუნიკაციების კომისიის მიერ ტელეკომპანიისთვის შედგენილი სამართალდამრღვევის ოქმის საფუძველზე მიიღო. კომისიამ „გახარია საქართველოსთვის“ კვალიფიციური საარჩევნო სუბიექტის სტატუსის მინიჭების გამო „ფორმულა“ სამართალდამრღვევად 10 ოქტომბერს სცნო. 

ComCom-ის მიერ შედგენილი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები წინასაარჩევნო პერიოდში სასამართლოში იგზავნება და საბოლოო გადაწყვეტილებას სასამართლო შემჭიდროვებულ ვადაში (2 დღე) იღებს.

11 ოქტომბერს კი, პარტიის „გახარია საქართველოსთვის“ ერთ-ერთმა ლიდერმა, ნათია მეზვრიშვილმა განაცხადა, რომ კომისია, ზეწოლის გზით, მაუწყებლებს რეკლამის განთავსების საშუალებს არ აძლევს, ვინც განათავსა კი, მათ დასჯის მიზნით, სამართალდამრღვევად ცნობს. მეზვრიშვილის თქმით, პარტია კომუნიკაციების კომისიას სასამართლოშიც უჩივის.

„ფორმულასთვის“ დღევანდელი 5 000-ლარიანი ჯარიმა მეოთხეა, რომელიც საქალაქო სასამართლომ ბოლო ერთი თვის განმავლობაში ტელეკომპანიას დააკისრა. აქამდე კომუნიკაციების კომისიის მიერ შედგენილი სამართალდარღვევის ოქმების საფუძველზე სასამართლომ „ფორმულა“ 5 ათასი ლარით სამჯერ „ქართული ოცნების“ რეკლამების ეთერიდან ამოღებისა და განუთავსებლობის გამო დააჯარიმა. 

ვრცლად წაიკითხეთ „მედიაჩეკერის“ მასალები:

•  „გახარია საქართველოსთვის“ კომუნიკაციების კომისიას სასამართლოში უჩივის
• „ქართული ოცნების“ რეკლამის ეთერიდან ამოღებისთვის სასამართლომ „ფორმულა“ და „TV პირველი“ 5-5 ათასი ლარით დააჯარიმა - https://www.mediachecker.ge/ka/mediagaremo/article/98342-qarthuli-ocnebis-reklamis-etheridan-amoghebisthvis-sasamarthlom-formula-da-tv-pirveli-5-5-athasi-larith-daajarima 
• „ქართული ოცნების“ რეკლამის განუთავსებლობის გამო, სასამართლომ ტელევიზიები 5-5 ათასი ლარით მეორედ დააჯარიმა - https://www.mediachecker.ge/ka/mediagaremo/article/98397-qarthuli-ocnebis-reklamis-ganuthavseblobis-gamo-sasamarthlom-televiziebi-5-5-athasi-larith-meored-daajarima 
• „ქართული ოცნების“ რეკლამის - „არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“ განუთავსებლობის გამო, სასამართლომ ტელევიზიები 5-5 000 ლარით დააჯარიმა - 
• https://www.mediachecker.ge/ka/mediagaremo/article/98498-qarthuli-ocnebis-reklamis-ara-oms-airchie-mshvidoba-ganuthavseblobis-gamo-sasamarthlom-televiziebi-5-5-000-larith-daajarima 

ფოტო: censor.net

უკრაინელი ჟურნალისტი, ვიქტორია როშჩინა რუსეთის პატიმრობაში გარდაიცვალა. ამის შესახებ ინფორმაცია უკრაინის სახალხო დამცველმა, დმიტრო ლუბინეცმა საკუთარ Telegram არხზე გაავრცელა.

„მაქვს რუსული მხარის ოფიციალური დოკუმენტური დადასტური უკრაინელი ჟურნალისტის, ვიქტორია როშჩინას გარდაცვალების შესახებ, რომელსაც რუსეთმა თავისუფლება უკანონოდ აღუკვეთა. გულწრფელ სამძიმარს ვუცხადებ ვიქტორიას ოჯახს და მეგობრებს,“ – აღნიშნულია ლუბინეცის განცხადებაში.

ომბუდსმენის თქმით, ჟურნალისტი 2023 წლის აგვისტოში, აღმოსავლეთ უკრაინაში რეპორტაჟის გასაკეთებლად  ჩასვლის შემდეგ, რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე გაუჩინარდა.  2024 წლის მაისში კი, რუსეთმა დაადასტურა, რომ ჟურნალისტი დააკავეს და ის რუსეთის ტერიტორიაზე იმყოფებოდა. დმიტრო ლუბინეცის განმარტებით, აღნიშნული ინფორმაცია დაადასტურა წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტმაც.

„ჟურნალისტების უკანონო დაკავება და გატაცება არის რუსეთის ფედერაციის იარაღი სიტყვის თავისუფლების წინააღმდეგ! რუსეთმა კიდევ ერთხელ დაარღვია ჟენევის კონვენცია და საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართალი,“ - ვკითხულობთ გავრცელებულ განცხადებაში.

ვიქტორია როშჩინას გარდაცვალებას ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტიც გამოეხმაურა. CPJ-ის  ევროპისა და ცენტრალური აზიის პროგრამის კოორდინატორის თქმით, ჟურნალისტის სიკვდილზე პასუხისმგებლობა რუსეთის ხელისუფლებას ეკისრება.

„CPJ შოკირებულია რუსეთის მიერ მისი უკანონო პატიმრობის დროს ვიქტორია როშჩინას გარდაცვალების შესახებ. ჩვენ ღრმა მწუხარებას ვუცხადებთ მის ოჯახს და ახლობლებს“, - აღნიშნულია განცხადებაში.

როგორც უკრაინული მედიასაშუალებები წერენ, როშჩინა სხვადასხვა დამოუკიდებელ საინფორმაციო სააგენტოებთან თანამშრომლობდა.

ონლაინ პლატფორმა TikTok-მა რუსული სახელმწიფო სააგენტო SPUTNIK-ის 37 ანგარიში და RT International-ის პროფილი დაბლოკა.

ანგარიშები დაიბლოკა აშშ-ის სახაზინო დეპარტამენტის მიერ მედიაჯგუფ „როსია სევოდნიასა„ და მისი შვილობილი კომპანიების: „რია ნოვოსტის“, TV-Novosti-ის, RT-ს, Sputnik-ისა და  Ruptly-ს წინააღმდეგ სანქციების დააწესების ფონზე.

17 სექტემბერს კი, Facebook-ის, Instagram-ის, Threads-ისა და WhatsApp-ის მფლობელმა ამერიკულმა კომპანია Meta-მ განაცხადა, რომ საკუთარ პლატფორმაზე ისეთ რუსულ სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მედიებს ბლოკავს, როგორებიცაა:  RT და მედიაჰოლდინგი Rossiya Segodnya. 

იხილეთ „მედიაჩეკერის“ მასალები: 

• აშშ-მა „როსია სევოდნია“ და მისი შვილობილი 5 კომპანია დაასანქცირა
• Meta „როსია სეგოდნიას" და სხვა რუსულ პროპაგანდისტულ მედიებს ბლოკავს

„სხვათა შორის, თქვენ ახლა ხელში გიჭირავთ ფლაიერი, ხომ, სადაც აღწერილია ყველა ის გეგმა, რომლის განხორციელებასაც თქვენ აპირებთ, ივანიშვილის ხელისუფლებიდან გასტუმრების შემდეგ. ბევრი საინტერესო დაპირება, თუ შეიძლება, პროექტი ვუწოდოთ. 

გავეცანი ამ დოკუმენტს არაერთხელ. ერთ-ერთი არის, თუ არ ვცდები, სააკაშვილის ფონდის, თუ არ ვცდები, ერთი მილიარდი ევროს მოზიდვა, ხომ? 

ბოდიში, თუ არასწორად მახსოვს, მაგრამ ვიცი, რომ შინაარსი ეს არის. ამასთან დაკავშირებით სულ მქონდა კითხვა, თუ შეიძლება გვითხრათ, აი, რა თანხა შეიძლება შევიდეს სააკაშვილის ფონდში ემიგრანტების დასაფინანსებლად? ეს კითხვა გამიჩნდა, როდესაც ვკითხულობდი იმ პროგრამებს“. 

ჟურნალიზმი შეკითხვის დასმის პროფესიაა. გაქვს შეკითხვა, პოულობ შესაბამის რესპონდენტს და რასაც მისგან გაიგებ, უამბობ მკითხველს, მსმენელს ან მაყურებელს.

რადგან შეკითხვის დასმა პროფესიაა, პროფესიულ უნარებსაც მოითხოვს. სულ მცირე, წინასწარ უნდა იცოდე, რას ეკითხები რესპონდენტს და რატომ.

ზოგადადაც - ლაივ-ინტერვიუებში ინტერვიუერის ძირითადი საქმე სტუდიებში მუშაობა სრულებითაც არ არის. მთავარი და გადამწყვეტია - რამდენად მომზადებული შედიხარ პირდაპირ ეთერში.

საკუთრივ ეთერში მუშაობის მთავარი გამოწვევა კი დროის მართვაა. როგორც წესი, მაყურებელს ან მსმენელს არასოდეს აქვს ფუფუნება, იმდენივე დრო დაუთმოს ინტერვიუში განსახილველ თემასა და სტუმარს, რამდენიც ინტერვიუერს. მას ამაში ხელფასს არავინ უხდის.

არის ხოლმე, როცა შეკითხვის გრძლად დასმა გიწევს, რომ მაყურებელს (მკითხველს, რადიომსმენელს) კონტექსტი გააცნო.

ანა ახალაიას გიორგი ვაშაძესთან 20 სექტემბრის ინტერვიუ ეს შემთხვევა არ არის (ციტატა დასაწყისში). თუ ჟურნალისტი რაიმე დოკუმენტს არაერთხელ გაეცნო, ლაივში ამდენჯერ ნათქვამი „თუ არ ვცდები“ ან არაპროფესიონალიზმია, ან ტყუილი.

სამართლიანობისთვის უნდა ითქვას, რომ ტოქშოუების ეს ნიჭიერი, ამბიციური, მაგრამ დემოკრატიებში ეტაბლირებული მედიებისთვის უჩვეულოდ ახალგაზრდა და გამოუცდელი მასპინძელი, დასავლელ კოლეგებთან შედარებით, მწირ სარედაქციო რესურსს ფლობს.

როცა BBC-ს, France Télévisions-ის ან ARD/ZDF-ის ნახევარსაათიან ტოქშოუებს ვუყურებთ, უნდა წარმოვიდგინოთ - წამყვანს პროდიუსერების, რედაქტორების, მკვლევარების დიდი გუნდი უმაგრებს ზურგს.

ანა ახალია კი, ისევე, როგორც მისი ქართველი კოლეგების უმრავლესობა,  რამდენიმესაათიან ეთერს ლამის მარტო ამზადებს. თანაც, არა მხოლოდ კვირაში ერთხელ. 

ფუფუნებაა ტექნიკური და სტუმრების მომწვევი (guest booker) პროდიუსერებიც. 

თუმცა, თანამედროვე ტექნოლოგიურ სამყაროში ხელოვნური ინტელექტი გამოგვიჩნდა მკვლევარ-თანაშემწედ. ადეკვატურად გამოყენების შემთხვევაში ეს შეიძლება მცირერესურსიან მედიებში მომუშავე ჟურნალისტებისთვის დიდი დახმარება აღმოჩნდეს. მაგრამ, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ - ახალბედა თანაშემწის სამსახურით სარგებლობისას პასუხისმგებლობა (მნიშვნელოვანი ფაქტების ალტერნატიულად გადამოწმება) და ადეკვატურობა (უნდა ვიცოდეთ, რა ინფორმაციაზე აქვს წვდომა ხელოვნურ ინტელექტს და მხოლოდ შესაბამისი ამოცანები დავუსვათ) აუცილებელია. 

ამდენი „თუ არ ვცდებისა“ და „თუ სწორად მახსოვს“ შემდეგ, თავდაჯერებულობის მცდარი მაგალითი „მთავარი არხის“ დეა მამისეიშვილია: (https://www.facebook.com/watch/?v=2756818811151702)

„ბატონო ბიძინა, თქვენთვის ამანათია. ბოდიში, უფრო სწორად - თქვენთვის სანქციებია. თქვენ ხართ რიგში 41-ე და ამერიკა მადლობას გიხდით მოთმინებისთვის. თქვენი ტყვიაგაუმტარი შუშა სანქციებს აპარებს. 

ამერიკასთან საქმის დასალაგებლად პრემიერი ირაკლი გაუშვა ბიძინამ, მაგრამ, ირაკლის თეთრი სახლის კარი დაკეტილი დახვდა. იქამდე ევროპის კარიც ხომ დაკეტილი დახვდა. რას ვიზამთ, ირაკლი, ამერიკული ნამცხვარი ყოველთვის ტკბილი არ არის.

 …

არა უშავს - შეგიძლია ჰამასის, ჰესბოლასა და თალიბანის ლიდერებთან ერთად ქუნაფა მიირთვა.

იცი ქუნაფა რა არის? არა უშავს, მაგასაც გაგასინჯებენ.

საპარლამენტო სიას ჩავხედე და ძალიან ბოლოში ხარ გადასროლილი“.

ქართულ პოლიტიკურ ტოქშოუებში ბოლო დროს დამკვიდრებული მონოლოგები ხშირად მცდარი, ჟანრთან აცდენილი ხასიათისაა. ზემოთ ციტირებულის მსგავსად.

ტელეინტერვიუების სარკასტულ-იუმორისტული, ერთგვარად ფამილარული მონოლოგები არც დასავლური მედიისთვისაა უცხო, მაგრამ ერთ კონკრეტულ და ფართოდ გავრცელებულ ფორმატში - The Late Show.

ეს ფორმატი ჩვენთანაც პოპულარულია. მაგალითად, ვანო ჯავახიშვილს ამის გამო არავინ აკრიტიკებს.

პოლიტიკური ტოქშოუების ამოცანა კი მაყურებლის გართობა და გახალისება არ არის.

სულ პირიქით - პირისპირ ინტერვიუები გადაწყვეტილების მიმღებთა ანგარიშვალდებულების, ამომრჩევლისთვის ინფორმირებული არჩევანის უზრუნველყოფისთვის შეიქმნა.

ამიტომ სტივ სეკური, ჯეიკ ტაპერი, ან კრისტიან ამანპური, სტუმართან ლაპარაკის დაწყებამდე, მაყურებელს სიღრმისეულ ინფორმაციას აწვდიან თემაზე, რომელზე სალაპარაკოდაც რესპონდენტი შეარჩიეს და მოემზადნენ. 

როგორც წესი, მონოლოგის თემა იმდღევანდელი სტუმრის ყველაზე მოსისხლე ოპონენტების პოზიციაა. ეს პრაგმატულიცაა - ასე იზოგება მაყურებლის დრო. საჭირო აღარაა ყოველი შეკითხვის დასმისას გრძელი ციტატების მოშველიება.

სტივ სეკური ეთერს ხშირად მკაფიო დასკვნით, ან რიტორიკული შეკითხვით იწყებს, მაგრამ ეს არასდროსაა მიახლოვებულიც კი დეა მამისეიშვილისეულ „იცი ქუნაფა რა არის? არა უშავს, მაგასაც გაგასინჯებენ”-თან.

დეას სატელევიზიო ესთეტიკა ალმოდოვარის ადრეული ფილმების ტელე-გმირებთან უფრო ახლოს არის. ოღონდ, ალმოდოვარი ამ პერსონაჟებით ტელეჟურნალისტიკის მზარდ ზედაპირულობასა და სენსაციურობისკენ ვნებას დასცინის, ჩვენ კი მის მონოლოგობზე დაკვირვება ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი კრიტიკული ტელეარხის პოლიტიკურ პრაიმტაიმში გვიხდება.

მკითხველის ნაწილს, ალბათ, სამართლიანად გაუჩნდებოდა შეკითხვა - რამდენად მიზანშეწონილია ამ ვითარებაში სამთავრობო პროპაგანდანდისტულ „იმედთან“ და „პოსტივისთან“ შედარებით ფინანსურად სუსტი და სახელმწიფოს მხრიდან ხშირად უსამართლოდ დაჩაგრული ოპოზიციური მედიის კრიტიკა?

საქმე ისაა, რომ პოლარიზაცია მხოლოდ პოლიტიკური ლანდშაფტის დილემა არ არის. ამ დილემის კვალდაკვალ პოლარიზებულია ქართული სატელევიზო სივრცეც.

თითქმის ყველა მსხვილ პოლიტიკურ მოთამაშეს საკუთარი სატელევიზიო პლატფორმა რომ აქვს, განსაკუთრებით კარგად წინასაარჩევნო სოციოლოგიურ შერკინებებში გამოჩნდა.

ცხადია, ეს ამცირებს ტელემედიისადმი ნდობას უკეთ ინფორმირებულ (მედიაწიგნიერ) მაყურებელში და კიდევ უფრო მოწყვლადს ხდის ინფორმაციულად  ტელევიზიებზე ჯერ კიდევ სრულად დამოკიდებულ სეგმენტს - 60+-ს მოქალაქეებს, განსაკუთრებით იმ რეგიონებში, სადაც ხარისხიან ინტერნეტზე წვდომა ჯერ კიდევ დაბალია.

ამას ის სოციოლოგიური კვლევები ადასტურებს, რომელიც პოლიტიკურ თამაშში ჩართული მაუწყებლების ეთერებში თითქმის არასდროს ხვდება.

არადა, წლევანდელი არჩევნების ეპოქალური მნიშვნელობა პარადიგმის ცლილებაშია. აღარაა საკმარისი ქვეყანამ ორ ლიდერს შორის უკეთესი აირჩიოს - გამოსავალი მრავალფეროვნებაშია. პარტიების გაძლიერებაში.

და როგორ უნდა გააკეთოს ქართულმა ამომრჩეველმა ინფორმირებული არჩევანი, როცა ერთ მხარეს სამთავრობო პროპაგანდისტული ტელევიზიებია, ბრჭყვიალ-ბრჭყვიალა, ძვირიანი გასართობი შოუებითა და ანტიდასავლური, ნაციონალისტურ-ქსენოფობიური პოლიტიკური შინაარსით, მეორე მხარეს კი - კრიტიკული, შედარებით მცირერესურსიანი არხები, რომელთაც ბაზარზე ოპერირება მათი დამფინანსებელი პოლიტ-ცენტრების გაბღენძილი ეგოების გათვალისწინებით უხდებათ?!

ესეც ერთგვარი რიტორიკული შეკითხვაა. მაგრამ, ალბათ, არც პედრო ალმოდოვარს მოეწონებოდა და არც სტივ სეკურს.

„ქართული ოცნების“ წლევანდელმა წინასაარჩევნო პლაკატებმა, სადაც აყვავებული ქართული გარემო და ომის შედეგებისგან განადგურებული უკრაინული ადგილები ერთმანეთის გვერდით არის ნაჩვენები, ძალიან ბევრი ადამიანი გააბრაზა საქართველოში. გააბრაზა ყველა, ვისაც აქვს ღირსების გრძნობა და ფუნდამენტური ადამიანური ღირებულებების რწმენა. ასეთი ადამიანები საქართველოში ბევრნი არიან, მაგრამ ფაქტია, მმართველმა პარტიამ კვლავ რეალობების დაპირისპირებაზე გააკეთა გათვლა და წლების განმავლობაში მოქმედ „აბა, მიშა გინდას“ სლოგანს „აბა, ომი გინდას“ სახით ახალი ჩანაცვლება მოუძებნა. მოსახლეობის რომელ სეგმენტზე და რა შიშების გაღვივებაზე მუშაობს „ქართული ოცნება“ ამჯერად?

დანგრეული უკრაინული აუზის და მისგან თეთრი, უსწორმასწორო სქელი ხაზით გამოყოფილი ქართული აუზის ბანერი პირველი იყო, რომელიც საბურთალოზე, ავტობუსიდან ჩამოსულს შემომხვდა. სხვა პლაკატები, სადაც საქართველოს უფრო პომპეზური პანორამები და ძეგლები უკრაინის დაბომბილ ქალაქებსა და ეკლესიებს უპირისპირდება, მანამდე ფეისბუკში ვნახე. აუზის თემაზე დამზადებული ბანერი მათთან შედარებით უბადრუკად გამოიყურება. სტერილურ სითეთრეში ჩაფლული ქართული აუზი გაცილებით მკვდარი, ემოციებისგან დაცლილი და განმზიდველია, ვიდრე დესტრუქციის ენერგიით დამუხტული უკრაინული აუზის ფოტო, რომელზეც სიკვდილთან ერთად წინააღმდეგობის სული და შესაბამისად, სიცოცხლეც გამოსჭვივის. მეორეცაა, რომ ბანერის ქართული კომპონენტის მშვიდობიანი და მკვდარი სიცარიელე ნამდვილად ირეკლავს რეალობას, სადაც ფასების სიძვირის გამო, საქართველოს მოქალაქეები უმეტესწილად ვერ სარგებლობენ აუზის მომსახურებით. ამიტომ, მარკეტინგული თუ გავლენის მოხდენის თვალსაზრისით, ეს ბანერი მის შემქნელებს უდავოდ ჩაუვარდათ.

და მაინც, ვირტუალურ ველში ნანახთან შედარებით, წინასაარჩევნო მარათონის ამ ამაზრზენი ფანდის ქუჩიდან ყურება გაცილებით შემზარავ შთაბეჭდილებას ახდენს, რადგან მას ნახულობს ყველა, ვისაც აქვს ან არ აქვს ჭკვიანი ტელეფონი, ვინც სარგებლობს ან არ სარგებლობს ინტერნეტით, ვინც უყურებს ან არ უყურებს ტელევიზორს, ვინც დადის მანქანით და ვინც დადის ფეხით. უყურებს დღეში ერთხელ, დღეში ხუთჯერ, დღეში იმდენჯერ, რამდენჯერაც სამარცხვინო ბანერს აუვლ-ჩაუვლის. უყურებს ყველა, ვისაც ამ ქვეყანაში ომის სისასტიკე გამოუვლია და უყურებს უკრაინიდან ომის შედეგად გამოქცეული ბავშვიც. აი, ამ ადამიანების დასაშინებლადაა განკუთვნილი მმართველი პარტიის მორიგი საფრთხობელა.

„ქართულ ოცნებას“ ასევე სურს, ბანერებზე გადმოცემული პოლიტიკური მესიჯი მოქალაქეების ყოველდღიურობის ნაწილი გახდეს და ერთგვარ მანტრად იქცეს. სწორედ თემის ბანალიზებაზე, სამოქალაქო გრძნობების დაჩლუნგებაზე აკეთებს გათვლას მმართველი პარტია, რომლის მიზანი ერთი მხრივ, თავისი მოქალაქეების ომით დაშინება და ომის ამრიდებელი მთავრობის იმიჯის განმტკიცება, მეორე მხრივ კი, საკუთარი ქვეყნის შენარჩუნებისთვის ბრძოლის იდეის შელახვაა. ამ ბანერებით დემოკრატიულ დასავლეთთან დაპირისპირებული და რუსული პოლიტიკის გამტარებელი საქართველოს მთავრობა პირდაპირ მიანიშნებს, რომ ბრძოლას არ აქვს აზრი, თავისუფლება არ უნდა დაიცვა, უნდა იცხოვრო ჩუმად და მორჩილებაში, გადაუსვა ხაზი ყველაფერს, რითაც შენმა ხალხმა დღემდე მოაღწია, დაივიწყო ბოლშევიკური (წაიკითხე როგორც რუსული) ტერორის ყველა გვამი, რომელიც საბჭოთა რეჟიმის მსხვერპლთა გაუთხრელ ჯგუფურ საფლავებში აქამდე ერთმანეთში აზელილია.

პროპაგანდისტული ბანერების დამზადებისას „ქართული ოცნება“ საბჭოთა ტრადიციას დაესესხა. ცნობილია, რომ საბჭოთა კავშირში პოლიტიკურმა პლაკატმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა მასებზე გავლენის მოხდენისა და მოქალაქეების ინდოქტრინაციის საქმეში. აღსაქმელად მარტივ, მაგრამ მძლავრი ვიზუალური ნიშნებითა და პოლიტიკური ტექსტით ზემომქმედ ამ მასობრივი გავრცელების იარაღს, რომელიც შთაბეჭდილების სწრაფად მოხდენაზე იყო ორიენტირებული, საბჭოთა ხელისუფლება მთელი მისი არსებობის მანძილზე იყენებდა — დასაწყისიდან საბჭოთა კავშირის დაშლამდე. ვიზუალური ხელოვნების ფორმებს შორის პლაკატი აგიტაციისა და პროპაგანდის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერ ინსტრუმენტად იქცა. ამ პლაკატებზე ხშირად იყო ასახული მტერი და მასთან დაუღალავად მებრძოლი საბჭოთა მოქალაქე. მტერი ხან კაპიტალისტის მანტიაში იყო გახვეული, ხან მღვდლის, ხან კულაკის, ხანაც პროლეტარიატის წინააღმდეგ მებრძოლი გლობალური ჯარისკაცის. იმპერიალიზმის დამქაშებად მონათლული ყველა ეს სახე-ხატი ძალიან ახლოსაა გლობალური ომის პარტიის ცნებასთან, რომელზეც „ქართული ოცნება“ ბოლო რამდენიმე თვეა მუდმივად ლაპარაკობს. საბჭოთა მეხსიერების მქონე საქართველოს მოქალაქეებისთვის კარგად ნაცნობი „იმპერიალიზმის დამქაშები“ მმართველმა პოლიტიკურმა გუნდმა მარტივად ჩაანაცვლა „გლობალური ომის პარტიით“ და კვლავაც, მოქნილად გამოიყენა ბოლშევიკების მიერ ნაცადი პარანოიული რიტორიკა, რომელიც მოსახლეობას შეთქმულების თეორიის ბუნდოვანებაში ახვევს და წარმოსახვითი მტრის ხატით აშინებს.

საერთოდ, „ქართული ოცნების“ პოლიტიკური ტაქტიკა დასაწყისიდანვე რეალობათა შეპირისპირების პროპაგანდისტულ მეთოდს ემყარებოდა. პარტიამ პოლიტიკური იდენტობა მთლიანად მიხეილ სააკაშვილის პრეზიდენტობის პერიოდთან დისტანცირების ფუნდამენტზე ააშენა და ე.წ. „სისხლიანი ცხრა წლის“ ალტერნატივად პოზიციონირება არც მმართველობის მეთორმეტე წელს შეცვალა. თუმცა, უკრაინაში რუსეთის სრულმასშტაბიანი ომის დაწყების შემდეგ მოქალაქეებში შიშის დასათესად და გასაღვივებლად „ოცნებამ“ ახალი არგუმენტი გამოძებნა და სწორედ ამ ბოლოდროინდელი ტაქტიკის ილუსტრირება ვიხილეთ წინასაარჩევნო ბანერების სახით.

პრემიერ-მინისტრმა განაცხადა, ბანერებზე ასახული ომისა და მშვიდობის კადრების შედარება მოსახლეობისთვის სწორი არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობას წარმოადგენს. ომის გაჩაღების საშიშროებაზე აქცენტის დასმის პარალელურად  „ქართული ოცნება“ ომისაგან დაცვისა და მშვიდობის შენარჩუნების გარანტად წარმოაჩენს თავს ქვეყანაში, სადაც მოსახლეობის კრიტიკულ მასას ომგამოვლილი ადამიანები შეადგენენ.

შედარებით ახალგაზრდა გენერაციის იმ ნაწილის გარდა, ვისაც ომი უშუალოდ არ შეხებია, საქართველოში ასობით ათასი ადამიანი ცხოვრობს, ვის მეხსიერებაშიც 1990-იანი და 2008 წლის ომების ტრავმები ღია ჭრილობებად არის დარჩენილი. სწორედ ამ ადამიანების ძალიან დიდ აუდიტორიას მიმართავს მმართველი პარტია ბანერებზე დიდი ასოებით დაბეჭდილი მესიჯით „არა ომს, აირჩიე მშვიდობა“. ტრავმირებული ადამიანებით მანიპულაცია და მათი ემოციებით თამაში „ქართული ოცნების“ დესტრუქციული პოლიტიკის ლოგიკური გაგრძელებაა. „ოცნება“ ცდილობს პარტიის სასარგებლოდ ხმის მისაცემად შიშით მოახდინოს ადამიანების მობილიზება. შესაბამისად, მმართველი პარტია საკუთარ თავს განიხილავს არა ძლიერი სამოქალაქო პოზიციების, სოლიდარობის, დემოკრატიული ღირებულებების, თანასწორობისა და ლიბერალური ფასეულობების მქონე ადამიანების, არამედ დაშინებული საზოგადოების მთავრობად და მეორე მხრივ, ამით თვითდისკრედიტაციასაც ეწევა.

არ ვიცი, ბოლოს რომელმა პოლიტიკურმა შანტაჟმა, ირაკლი კობახიძის რომელმა ცინიკურმა კომენტარმა ან ქალაქის მერის, კახა კალაძის რომელმა მორიგმა უტიფარმა ფრაზამ გამაბრაზა ისე, როგორც ზემოთხსენებული საარჩევნო ბანერების გამოჩენამ. ღირსების შემლახავია იმის განცდა, რომ მთავრობა გიყურებს როგორც პლასტელინის მასალას, რომლისგანაც ყველაფერი შეუძლია გამოძერწოს. მაგრამ პოლიტიკაში დარჩენისთვის თავგადაკლულ ბრძოლაში „ქართულ ოცნებას“ ავიწყდება, რომ ჩვენ, ომგამოვლილმა ადამიანებმა, ყველაზე კარგად ვიცით, რომ პირდაპირი თუ ირიბი სახით, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ საქართველოში წარმოებული ომების უკან ყოველთვის რუსეთი იდგა. ჩვენ, ვისაც თბილისის ღამეული ფეიერვერკები და სამხედრო აღლუმებზე სადემონსტრაციოდ გამოყვანილი თვითმფრინავის ძრავის ღმუილი გვაშინებს ისე, თითქოს ბავშვები ვიყოთ, ყველაზე კარგად ვიცით ომის ფასი, მაგრამ პირველ რიგში, ვიცით ფასი მშვიდობისა და კეთილდღეობისა, რომლისკენაც მიმავალ გზაზე ცხრათავიანი გველეშაპივით გვეღობება დღეს „ქართული ოცნება“.







ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.

ვიდეორგოლი, სარეკლამო ბილბორდი და ასევე, მუსიკალური კლიპიც ამომრჩეველთან კომუნიკაციის ერთ-ერთი უმთავრესი საშუალებაა. ამ კლიპებითა და რეკლამებით მოსახლეობის ის ნაწილი, რომელიც არც ადრე და არც ახლა არ ეცნობა პოლიტიკური პარტიების პროგრამებს, მთავარ მესიჯებს იღებს.  

რამდენიმე ხნის წინ ერთი ძველი ქართული სიმღერის ძებნისას, ჯემალ სეფიაშვილის ჰიმნად ქცეული სიმღერა “გიხაროდენ” ამომიგდო. ეს ვიდეორგოლი 1998 წელს, წინასაარჩევნო პერიოდში, მაშინდელი ხელისუფლების - “მოქალაქეთა კავშირის” მხარდასაჭერად შეიქმნა. 

ეს 90-იანი წლების ბოლოს იყო, როდესაც ყველაფერი გამოვიარეთ, აფხაზეთის ომიც და სამოქალაქო ომიც. ქვეყანა კორუფციაში იხრჩობოდა, ყველა ნაბიჯზე ქრთამის გადახდა გვიწევდა, ქუჩები სავსე იყო მშიერი ადამიანებით, კრიმინალი ყოველდღიურ რეალობად იყო ქცეული, არც გაზი იყო ქვეყანაში, საავადმყოფოები თუ ბინები რომ გაეთბო და ელექტროენერგიაც გრაფიკით მოგვეწოდებოდა. შევარდნაძის მთავრობამ ყველაფერი გააპარტახა, ადამიანებს უკიდურესად უჭირდათ, მაგრამ პროპაგანდისტულ სიმღერაში მონაწილე 40-მდე ესტრადის მომღერალი, მსახიობი, თუ უბრალოდ (როგორც მაშინ ეძახდნენ) ცნობადი სახე, ერთად და მხიარულად გვიყიჟინებდა, რომ უნდა გაგვხარებოდა. რა უნდა “გვიხაროდენ”, არავინ იცოდა! 

სიმღერის ტექსტის ავტორი ედუარდ შევარდნაძის მეგობარი პოეტი რეზო ამაშუკელია, რომელიც შემდეგ ბიძინა ივანიშვილის მეგობარიც გახდება. ამაშუკელის ტექსტი “მარადიულია”, ის დღევანდელ დღესა და „ქართული ოცნების“ მიერ იდენტიფიცირებულ პრობლემებს იმავე წარმატებით მიესადაგება. 

აი, პატარა მონაკვეთი ტექსტიდან და ნახეთ, როგორ მოუხდებოდა ის დღევანდელი საქართველოს პოლიტიკურ რეალობას.  

ღმერთო, განსხიპე ტოტები მავნე 

მოეც სიკეთე ჩემს გზას და რწმენას,

ასვი მირონი მამულის ვენახს,

შთამომავლობის გადასარჩენად.

მაშინ, 90-იანი წლების ბოლოს, ტექსტი თითქოს არც გვესმოდა, ჩვენამდე მხოლოდ ერთი სიტყვა - „გიხაროდენ“ უნდა მოსულიყო და მოდიოდა კიდეც. უნდა გაგვხარებოდა, მაგრამ ვინ იყვნენ “მავნე ტოტები”, შთამომავლობის გადასარჩენად რომ უნდა გაგვესხიპა, არ ვიცი. ახლა კი, დანამდვილებით ვიცით, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“, მისი მხარდამჭერები და სხვა ე.წ. ლიბერალები იქნებოდნენ, რომლისგანაც გვყავს გადასარჩენი: მამული, ენა, ვენახი, ერეკლე პაპა, სარწმუნოება… 

არა გუნდრუკით გადამთიელის,

შენ თავად ზარდე შენი გავაზი,

და სულ გახსოვდეს, ხარ ნაშიერი

აღმაშენებლის და ფარნავაზის.

და სულ გახსოვდეს, შენ ხარ პატრონი

ამ სამოთხის და ამ სილამაზის.

სწორედ ამას ცდილობს “ბატონი” ბიძინა ივანიშვილი და “ქართული ოცნება”, რომ გააგებინოს საქართველოს მოსახლეობას - ჩვენი თავი ჩვენადვე გვეყუდნის და დასავლეთიდან არავის მითითებებს ჩვენ არ მივიღებთო. ჩვენს საქმეებს ჩვენ გადავწყვეტთ და ევროპაში ასე დამოუკიდებლად, ღირსებით და ორივე ფეხზე მდგარნი შევალთო. დიახ “მხოლოდ ღირსებით, მშვიდობით, კეთილდღეობით ევროპისკენ” - ეს არის 2024 წლის მთავარი სლოგანიც. 

მესმის, სახუმაროდ საქმე არ გვაქვს, ამიტომ ვნახოთ, რა იყო 2024 წლამდე და როგორ, რა გზით მოვედით აქამდე?! 

2012 წლის წინასაარჩევნო პარტიული მუსიკალური კლიპი ინტერნეტში არ იძებნება. ის, რაზეც „ქართული ოცნება“ უკანასკნელი 12 წელია დგას, უკვე 2014 წლიდან  ჩნდება: წარსულში დაბრუნების შიშებზე აპელირება და პირველი კლიპი სახელწოდებით - “წარსულში არ ბრუნდებიან”. ვიდეორგოლში მიხეილ სააკაშვილის, ვანო მერაბიშვილის, გივი თარგამაძის ხმები ისმის, შავ-თეთრ ეკრანზე კი, 7 ნოემბრისა და 2008 წლის ომის კადრები მოჩანს.  

“თავისუფლებას, სწრაფ განვითარებას და კეთილდღეობას” ჰპირდებოდა „ქართული ოცნება“ 2016 წელს. ჩნდება უკვე “ქართული ოცნების” ჰიმნად ქცეული “ჩემი საქართველო აქ არის” გათანამედროვებული ვერსიის კლიპი. ამ სიმღერის ტექსტის ავტორი მურმან ლებანიძეა, ხოლო მუსიკის - გოგი ცაბაძე. რა თქმა უნდა, ამ წინასაარჩევნო კლიპებშიც მხოლოდ გაღიმებული, ბედნიერი ადამიანები, აშენებული და დამშვენებული: ხიდები, ავტობანები, სპორტული მოედნები, საავადმყოფოები მოჩანს. 

იქიდან გამომდინარე, რომ ეს უკანასკნელი მუსიკალური კლიპი წარმატებული გამოდგა, 2020 წელს მისი ახალი ვერსია გაჩნდა, რომელშიც საქართველოს სხვადასხვა კუთხის ეთნოგრაფიული ინსტრუმენტები თუ ხმები შემოდის.

„ქართული ოცნების“ საკომუნიკაციო ენა უკვე ცალსახად აგრესიულ ხასიათს 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებიდან ატარებს, როდესაც ქალაქში ოპონენტების “სისხლიანი ბანერები” გაჩნდა.   

მაშინ, „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერილი კანდიდატის, სალომე ზურაბიშვილის კონკურენტი გრიგოლ ვაშაძე იყო, ამიტომ, ცხადია, ბანერზე ის, მიხეილ სააკაშვილი და სხვა “ნაცები” ჩანდნენ. 

2018 წელს მოსდევს 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები და ისევ სიძულვილით სავსე კამპანია. ქალაქი ისევ ოცნების ოპონენტების სისხლიანი ბილბორდებით გაივსო. ნაცების ე.წ. ძირითადი ბირთვი ადგილზე დარჩა, მათ რამდენიმე ახალი პერსონაჟი დაემატა, მათ შორის ცოტა ხნით ადრე გადამდგარი „ქართული ოცნების“ პრემიერ მინისტრი, გიორგი გახარია. მსგავსი შინაარსის ფოტოები სატელევიზიო რეკლამებშიც გვხვდებოდა. 

წელს ეს სიძულვილით სავსე ფოტოები წინასაარჩევნო კამპანიის დაწყებამდე გამოჩნდა, ჟურნალისტების, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლების სახლებსა თუ სამუშაო ადგილებზე გაკრული, შედარებით პატარა ზომის, მაგრამ გაცილებით დიდი რაოდენობის პლაკატების სახით. 

არაფერს ვიტყვი 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის დამზადებულ მთავარ საარჩევნო რეკლამასა და ბანერებზე, რისი მეშვეობითაც „ქართული ოცნება“ უკრაინაში ომის შედეგად გარდაცვლილი ადამიანების სიკვდილს საკუთარი გამარჯვების სანაცვლოდ ყიდის.

საინტერესოა, რომ 2018 და 2021 წლის “სისხლიანი ბანერების” ავტორობას „ქართული ოცნება“ უარყოფდა და ამბობდა, რომ ეს ბანერები გაამზადეს და განათავსეს იმ კერძო პირებმა, ვისაც „ნაციონალური მოძრაობის“ ხელისუფლებაში დაბრუნება არ სურდა, 2024-ში კი, ამას უკვე ღიად აკეთებს და მონაწილეობას არ უარყოფს. 

ამიტომ ერთ-ერთი ვიდეორგოლი აგრძელებს, რეზო ამაშუკელს თუ დავესესხებით, გადამთიელების გუნდრუკის უარყოფას და მის ამომრჩეველს ახსენებს, რომ უარი უთხრას „მორალურ გადაგვარებასა და ბნელ წარსულს“. „ბნელი წარსული“, ცხადია, “სისხლიანი 9 წელია”, მაგრამ „მორალური გადაგვარება“ ის არის, რაც ამჟამად დასავლეთიდან “გვემუქრება”. 

მმართველ პარტიასა და მის მიერ კონტროლირებულ ტელევიზიებს იმდენად ჰყავთ დამუშავებული მათი ამომრჩევლები თუ მაყურებლები, რომ რეგიონებში, მათ მიერ ორგანიზებულ წინასაარჩევნო კონცერტებზე მისული ადამიანები იქაც ტრადიციებსა და მშვიდობას იცავენ.