დაღუპული ადამიანების პირადი ცხოვრება, დახოცილი ცხოველების ფოტოები, სტიქიის, ქაოსის და პანიკის ამსახველი ვიდეოკადრები - ტელემედია თბილისის წყალდიდობიდან რამდენიმე დღის შემდეგაც მონდომებით აგრძელებს აუდიტორიის დაზაფვრას... კადრებს განსაკუთრებულ სიმძაფრეს სენტიმენტალური მუსიკა სძენს...

სტიქიის ღამეს პროფესიონალი ოპერატორებისა თუ მოქალაქე ჟურნალისტების მიერ გადაღებული ყველა მძიმე კადრი, რომელიც მანამდე საინფორმაციო გამოშვებებშიც არაერთხელ ვნახეთ, საგანგებოდ აიკინძა და ერთსა და იმავე ადამიანებზე და ისტორიებზე მომზადებული შოუ ზედიზედ ორჯერ - ჯერ ნანუკა ჟორჟოლიანის, შემდეგ კი მაია ასათიანის გადაცემებში ვნახეთ.

უნდა ვაღიაროთ, ქართული ტელეშოუების ავტორებს, ისე როგორც არავის არსად - შეუძლიათ, ჭირისუფლებისგან ინტერვიუს აღება და სასახლეზე დამხობილი დედის მოთქმა-გოდების ჩვენება: “დამეხმარეთ, დედა... ვიცი, რომ მკვდარია, ცოცხალს არ ვთხოულობ, ოღონდ მკვდარი მიპოვეთ...”

შოუს შემქმნელების ყურადღების მიღმა არც ერთ-ერთი გარდაცვლილი გოგონას შეყვარებულის მიერ სოციალურ ქსელში გავრცელებული სევდიანი წერილი დარჩა - წერილი გამოთქმით, და სრულად, ყველა სატელევიზიო შოუს ეთერში წაგვიკითხეს.

გარდაცვლილების შესახებ ყველაფერი გავიგეთ: სად დაიბადნენ, რა პირობებში იზრდებოდნენ, სად ცხოვრობდნენ, რა უყვარდათ, რაზე ოცნებობდნენ და სიცოცხლის ბოლო წუთებში ვის და რაზე ელაპარაკებოდნენ.



ამ ისტორიებს ყველაზე მხატვრულად “პროფილი” გვიჩვენებს.

“ჩვენ გვინდოდა საზოგადოებას უკეთ გაეცნო ის ადამიანები, რომელთა შესახებ ბოლო დღეებში ძალიან ბევრს ვსაუბრობთ. ვხედავთ მათ ფოტოებს, მაგრამ არაფერი ვიცით მათ შესახებ”, -ამბობს ასათიანი და ამ ცოდნის დეფიციტს ავსებს.

“მომიყევით რა, იმ ღამით რა მოხდა” - ასეთი შეკითხვით იწყებს “პროფილის” წამყვანი სტიქიას გადარჩენილ ადამიანებთან საუბარს და ისინიც ყვებიან...

ყვებიან, როგორ დარბოდა აბობოქრებულ მდინარეში დარჩენილ სახლში მყოფი კაცი ოთახიდან ოთახში და როგორ ითხოვდა შველას, ყვებიან როგორ მიჰქონდა მოვარდნილ ღვარცოფს მათი ახლობელი ან სრულიად უცნობი ადამიანების სიცოცხლე, სახლები, მანქანები და წლების განმავლობაში დაგროვებული ქონება.

სტიქიის ეპიცენტრში მოხვედრილი და სიკვდილს გადარჩენილი ადამიანები “პროფილის” სტუდიაში დაუჯერებელ ამბებს ყვებიან. თან ტირიან. მათთან ერთად ტირის მაყურებელიც - შიშველ ემოციებზე და გრძნობებზე თამაში ხომ ქართულ ტელეშოუებს ყველაზე ბანალურ შემთხვევებშიც კი კარგად გამოსდით.

სტიქიის მსხვერპლთა თითქმის “პროფილური” პორტრეტები შექმნა საკუთარ შოუში ეკა ხოფერიამაც.

“ქრონიკის რეპორტიორებს რამდენიმე დღეა განსაკუთრებით მძიმე ამბების გაშუქება გვიხდება, თუმცა ამ ამბებში ჩემთვის და ჩემი მეგობრებისთვის განსაკუთრებით მძიმე სწორედ ივლიტა ჯიბუტის ტრაგედია აღმოჩნდა”, - ამბობს ჟურნალისტი და ივლიტას და მასთან ერთად გარდაცვლილი მისი მეგობრის, მარიამ ქუთელიას, შესახებ გვიყვება. გვიყვება ივლიტას და მისი მეუღლის “ლამაზი სიყვარულის ისტორიაზე”, ქორწილზე, ამ ქორწილის შესახებ რომელიღაც მედიასაშულებაში გამოქვეყნებულ სტატიაზე, ქორწილის მოსაწვევებზე და გარდაცვლილ გოგონაზე ამ გაზეთის ჟურნალისტების, მეგობრების და ლექტორის ცრემლნარევ შეფასებებზე.

ინფორმაცია უწვრილმანესი ნიუანსების შესახებაც კი მივიღეთ. პროზექტურაში ინდირა ზარანდია თურმე მისმა შეყვარებულმა, ირაკლი ჟორჟოლიანმა ამოიცნო. “ეს არის ყელსაბამი, რომელიც ირაკლიმ აჩუქა, შეყვარებულმა და ამით ამოიცნო, სახეზე ტალახები ჰქონდა”, - გვიყვება გარდაცვლილის ახლობელი და ინდირას კუთვნილ საათს და ყელსაბამს გვიჩვენებს.

ისიც გავიგეთ, რომ მძიმე დაზიანებების გამო განსაკუთრებით გართულდა მარიამ ქუთელიას ამოცნობა. ცხედრის ამოცნობის დეტალების შესახებ ოჯახის ახლობელი მოგვითხრობს: “პირველად შეიყვანეს და და მონიტორზე აჩვენეს მარის სახე. სახე იმდენად შეშუპებული, დალაქავებული და ტალახში ამოსვრილი იყო, სახე არ ჰქონდა თავისი... დედამ მოიკრიბა ძალა, თქვა, მე შევალ და მე ვიცნობ ჩემს შვილსო... შევიდა და თავისი შვილი ამოიცნო ფეხის თითებით...”.

არ ვიცი, როგორი რეიტინგები დადეს ადამიანური ტრაგედიებით შექმნილმა ამ გადაცემებმა და მათმა წამყვანებმა...ალბათ, მაღალი...

საქართველოში უყვართ სხვის, მათ შორის გარდაცვლილთა ცხოვრებაზე და პირად, ძალიან ინტიმურ დეტალებზე საუბარი. ალბათ, მომავალშიც ეყვარებათ, მანამ, სანამ, მედია პრობლემის არსზე საუბარს გაექცევა და იოლი გამოსავალის სახით, იაფფასიან შოუს დადგამს.

არა ვარ დარწმუნებული, რომ ინდირას, მარიამს ან სტიქიისა და უბედური შემთხვევის შედეგად გარდაცვლილ ნებისმიერ სხვა ადამიანს, მაიას, ნანუკას და ეკას შოუში მათი ცხოვრების და ცხედრების მდგომარეობაზე ასეთი დაწვრილებითი საუბარი აუცილებლად მოეწონებოდა.

აქვე, რამდენიმე პროფესიული სტანდარტი, მსგავსი საკითების გაშუქების შესახებ:

"ნურასოდეს გამოიყენებთ პირად ტრაგედიას ბოროტად . პატივი ეცით იმ ადამიანების გრძნობებს, რომლებმაც ახლობლები დაკარგეს, განსაკუთრებით, სხვადასხვა კატასტროფებისა და კატაკლიზმების შედეგად . როცა კი შესაძლებელია, მოერიდეთ მსხვერპლთა ან მათი ოჯახების ფოტოების ან ვიდეომასალის ახლო ხედით ჩვენებას" – ჯანდაცვის საკითხებზე კომუნიკაციის ევროპული ქსელი.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი, მუხლი51.: „მაუწყებლმა განსაკუთრებული სიფრთხილით უნდა გააშუქოს შეიარაღებული დაპირისპირება, უბედური შემთხვევები, საგანგებო ვითარება, პატივი უნდა სცეს აუდიტორიის ემოციებს და დაიცვას ბალანსი საზოგადოებისთვის საინტერესო ინფორმაციის მიწოდებასა და პიროვნების პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის ლეგიტიმურ მოლოდინს შორის".

01 საათი და 30 წუთია. სახლში ვეღარ ვჩერდები. ასეთ დროს სახლში არასოდეს ვმჯდარვარ. ყოველთვის ვცდილობდი მოვლენათა ეპიცენტრში ყოფნას ჩემს ჯგუფთან ერთად. დღეს კი ტელევიზორს მივშეტერებივარ იმ იმედით, რომ რამეს გავიგებ. არც ერთ არხზე არაფერია. ალბათ, რაღაც საშინელება ხდება და თან მასშტაბური. ეტყობა, მზად არ იყვნენ ან ვერ ახერხებენ ეთერის დაწყებას.

1 საათი და 40 წუთი...უნდა წავიდე... მართალია, არც ერთ ტელევიზიაში აღარ ვმუშაობ, მაგრამ რამეს მაინც გავიგებ და სოციალურ ქსელში დავწერ. ყველას აინტერესებს რა ხდება, მინდა ინფორმაცია გავავრცელო, სანამ ტელევიზიები სპეციალურ გამოშვებას დაიწყებენ. სახლიდან ზოოპარკამდე მანძილი 10 წუთში გავირბინე. ზოოპარკის მაგივრად ტბა დამხვდა. ცხოველების ღმუილი და ხალხის ყვირილი ერთმანეთში ირევა. კადრების გადაღება მინდა, მაგრამ ტელეფონი ამის საშუალებას არ მაძლევს, არაფერი ჩანს. ასე ჩავწერე ჩემი პირველი ვიდეო, სადაც იმის აღწერა ვცადე, რაც იმ წუთას ხდებოდა ზოოპარკის მიმდებარე ტერიტორიაზე.

გასროლა... ვეფხვი მოკლეს. პირველ ვიდეოს მეორე მოჰყვა, მეორეს მესამე ... და ცოტა ხანში, ჩემი პერსონალური „სპეციალური გამოშვება“ მაქვს ფეისბუკზე.

ვიცოდი, რომ ბევრი ადამიანი ადევნებდა თვალს ჩემს ფეისბუკ გვერდს. ისიც ვიცოდი, რომ ბევრი ჩემი საშუალებით იგებდა გარკვეულ ინფორმაციას. თუმცა, ნამდვილად არ მეგონა, რომ ვიდეოების ნახვების რაოდენობა 80 000–მდე იქნებოდა. როგორც ჩანს, იმ ღამეს „რეიტინგით“ ტელევიზიებსაც გავასწარი. გეფიცებით, ერთი წამითაც არ მიფიქრია, რომ ასეთი რამ შეიძლებოდა მომხდარიყო. ამ ამბების შემდეგ ბევრი ვიფიქრე იმაზე, თუ რა მოხდა რეალურად და რამ გამოიწვია ჩემი ასეთი „რეიტინგულობა“.

იმ ღამეს ყველა ჩემი კოლეგა ჩემზე გაცილებით უფრო აქტიურად და „გმირულად“ მუშაობდა. თუმცა, სწორედ ძლიერი წვიმისა და წყალდიდობის გამო, უმეტესობამ, როგორც ჩანს, დროულად ჯერ სამსახურამდე და მერე ეპიცენტრამდე მისვლა ვერ მოახერხა. შესაბამისად, მასალების არქონის გამო ვერ მოხერხდა ეთერში სპეციალური გამოშვებებით გასვლა. მე კი იქვე ახლოს ვცხოვრობ, არც სამსახურში მისვლის აუცილებლობა მქონდა და არც ოპერატორს არ ველოდი. შესაბამისად, ოპერატიულობის მხრივ უპირატესობა ჩემ მხარეს იყო.

ჩემი მუშაობის დეტალებზე ყურადღების გამახვილება არ ღირს. ერთადერთი იმას გეტყოდით, რომ, როგორც ჩანს, თუ კამერით არ ხარ გადაღებაზე, სამართალდამცველებს მაინც უჭირთ შენი ჟურნალისტად აღქმა. აქ გაცილებით უფრო საინტერესო ეგრეთ წოდებული „ახალი მედიაა“, რომლის კარგი მაგალითიც ჩემი „რეპორტაჟებია“.

იმ ღამეს აღმოჩნდა, რომ ჩემი ფეისბუკ გვერდი ინფორმაციის ერთადერთი თუ არა, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წყარო იყო. ამ დღემდე ამ ეგრეთ წოდებულ „ახალ მედიასთან“ ასეთი აქტიური შეხება არასოდეს მქონია. სიმართლე გითხრათ, მომეწონა. თანაც ძალიან. არის მასში რაღაც განსხვავებული და საინტერესო. შენ ხარ შენი თავის პროდიუსერიც, შენი არხის დირექტორიც, ოპერატორიცა და ჟურნალისტიც. აუცილებელი არ არის, რომ იყო პროფესიონალი ჟურნალისტი. ახალი მედია დღეს ნებისმიერი ადამიანისთვის ხელმისაწვდომია და ნებისმიერს შეუძლია იყოს „ მოქალაქე ჟურნალისტი“. ამას თავისი ხიბლი აქვს. მაგრამ ამ ყველაფერს ერთი პატარა ან დიდი მინუსი აქვს. ისეთი „არატრადიციული“ რეპორტაჟის დროს, როგორიც მე მქონდა, ძალზედ დიდი სიფრთხილე გმართებს. ჩემ მიერ გადაღებული ვიდეოების რაოდენობა გამოქვეყნებულს ორჯერ აღემატებოდა. მიზეზი კი ის არის, რომ შესაძლოა ამბის შესაბამისი კადრი ვერ აჩვენო, ძნელია ინფორმაციის გადამოწმებაც და შესაბამისად, გაცილებით უფრო მეტი სიფრთხილე გმართებს.

ამ ბლოგის წერისას ბევრი ვიფიქრე, თუ როგორ დამეწყო და დამესრულებინა. ბოლოს გადავყვიტე, რომ გუშინ მომხდარი ერთი პატარა ამბით დავასრულო.

16 ივნისი. საღამოს 6 საათი. ფილარმონიასთან ბავშვებს ვასეირნებ და სიამაყით ვუყურებ როგორ მოდიან გმირთა მოედნიდან ტალახში ამოსვრილი ახალგაზრდები. უცებ ერთი გოგო მომიახლოვდა:

– თქვენ ხართ?

– ვინ მე?

– აი, ვიდეოებს ვინც დებდა ფეისბუკზე ზოოპარკთან.

კი, მე ვარ-მეთქი ვუპასუხე და გავიღიმე. – თქვენ გმირი ხართ – ეს მითხრა და გადამეხვია.

გავშრი. პატარა გოგონა, რომელიც სტიქიის ადგილას მოხალისედ მუშაობდა, მე მეუბნება რომ გმირი ვარ?! შემრცხვა. მე არ ვიცი, ვინ იყო ეს გოგონა. არც მისი სახელი ვიცი. გული მწყდება რომ ვერაფერი ვუთხარი. არადა სიამოვნებით შევუბრუნებდი სიტყვას – „გმირობა თქვენკენ მოიკითხეთ...მე ერთი რიგითი ჟურნალისტი ვარ.“

კომენტარი, რომელიც შეიცავს უხამსობას, დისკრედიტაციას, შეურაცხყოფას, ძალადობისკენ მოწოდებას, სიძულვილის ენას, კომერციული ხასიათის რეკლამას, წაიშლება საიტის ადმინისტრაციის მიერ.

რამდენიმე წლის წინ ტელეეთერში გადაცემა „პროფილის“ გამოჩენამ მაყურებელში აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. ნაწილი მიიჩნევდა, რომ გადაცემა მდარე პროდუქტს აჩვევდა მაყურებელს, ნაწილს - წამყვანის კითხვები და რეაქციები აღიზიანებდა. მოგვიანებით პროტესტი ჩაცხრა - ხალხი მიეჩვია.

„პროფილი“ მაშინ პირველი იყო. შემდეგ სხვა მსგავსი გადაცემებიც გაჩნდა. გადაცემები, რომლებშიც არანაკლები სიცხარით მსჯელობენ ყვითელზე ყვითელ თემებზე და ერთმანეთზე ძლიერი სიშმაგით ცდილობენ მაყურებლის გაოცებას - გამოსდით კიდეც.

თუ ერთ შოუში ვიღაც “coming out“-ს გააკეთებს, მეორე მისი პარტნიორის ინტერვიუს შემოგვთავაზებს, თუ ერთი წამყვანი დაინტერესდება, არის თუ არა რესპონდენტი ბოზი, მეორე თინეიჯერს ჰკითხავს, ჰქონია თუ არა ოდესმე სექსი. ერთი თუ 12 წლის ორსულზე რეპორტაჟს მოამზადებს, მეორე - გადაცემაში მოიყვანს და ასე უსასრულოდ.

მაყურებელიც გაოცებას, გაოგნებას და აღშფოთებას გამოხატავს -თანმიმდევრულად და ეფექტურად ან იმდენად ინდიფერენტული ხდება, რომ გაშიშვლებულ სტუმარზეც კი აღარ აქვს რეაქცია. (აკი, ეთერში ასეთი შემთხვევაც გვქონია...)

სიყვითლე ტირაჟისათვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია. სიყვითლე ყველგან იყიდება და დიდი რეიტინგი აქვს, თუმცა ამ პუბლიკაციის თემა ეს სულაც არ გახლავთ. თემა ის შოუა, რომელსაც ჩვენი გასართობი გადაცემები რიგითი მოქალაქეების პირად ტრაგედიებზე დგამენ. შემთხვევებზე, რომლებზეც საჯაროდ ადამიანები მხოლოდ უკანასკნელი იმედის გადაწურვის შემდეგ საუბრობენ, როდესაც იმედოვნებენ, რომ ამ ნაბიჯით გასაჭირს „მომგვარებლებამდე“ მიიტანენ..

ალბათ, ეს არის მიზეზი, რის გამოც ეთერში და-ძმა გაუპატიურებული დედის შემთხვევაზე ყვება და ამბობს, რომ ციხიდან გამოსული დამნაშავე საზოგადოებისთვის კვლავ საშიში იქნება, ეს არის მიზეზი, რის გამოც შვილმკვდარი დედა თავის ამბავს გვიამბობს, რის გამოც პედოფილიის მსხვერპლი ხუთი წლის ბავშვის დედა ეთერში მიდის... ამ ადამიანებს შედეგი სურთ და ჰგონიათ, რომ სახალხოდ გამოთქმული საყვედურით გამომძიებელი უკეთ ამუშავდება, დამნაშავეს შერცხვება, დანაშაულზე ხელის დამფარებელს გული აუჩუყდება, სინამდვილეში კი გაუაზრებლად აღმოჩნდებიან ხოლმე გადაცემის მესვეურთა მსხვერპლნი, რადგან მათი პირადი ტრაგედიებით ისინი შოუს დგამენ და ცდილობენ, პირად და ინტიმურ ამბებზე რაც შეიძლება დეტალურად მოაყოლონ, რეალური პრობლემის განხილვის ნაცვლად - სკანდალური შოუ გამართონ და საოცნებო რეიტინგი ამ გზით აიმაღლონ.

„ეს უკვე სხვა გადაცემის ფორმატია, ეს ის დეტალებია, რომელსაც, ალბათ, უფრო, საინფორმაციო გამოშვევები გაარკვევენ, მე მეგონა, ბავშვის პრობლემების შესახებ უფრო მეტი ეცოდინებოდა ოჯახის წევრებს“, - ასე აწყვეტინებს შვილმკვდარ დედას ერთ-ერთი გადაცემის ავტორი და წამყვანი სიტყვას, როდესაც ეს უკანასკნელი ცდილობს, გამოძიებას კიდევ ერთხელ, ამჯერად - ტელეეთერიდან მიმართოს და შვილის თვითმკვლელობის საკითხის შესწავლაში დახმარება სთხოვოს...



მედიამ კარგად იცის, რომ ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილების გარდა, არაფრისმომცემია ეჭვმიტანილის დაუძლურებული მამის ეთერში ჩართვა, თუმცა ამას მაინც აკეთებს - მაყურებელს კაცის მორალური განადგურებით „შეკაზმულ“ შოუს სთავაზობს და იცის, გადაცემის ბოლოს კონკურენტებთან რეიტინგით იამაყებს.

ჟურნალისტებმა ისიც იციან, რომ გარკვეული სარგებლის სანაცვლოდ სტუმარს რეიტინგისთვის სასურველ კითხვებს დაუსვამენ. ასე ეკითხებიან 19 წლის ბიჭს, ჰქონია თუ არა სექსი. მოგვიანებით ატეხილ აჟიოტაჟს კი მედგრად იგერიებენ არგუმენტით, რომ რესპონდენტი ტელევიზიაში დაასაქმეს და ოპერაციას გაუკეთებენ.

რატომ მანიპულირებენ ჟურნალისტები ადამიანური ტრაგედიებით? გადაცემის რეიტინგი - ეს მთავარი არგუმენტია, რომელიც მათ პირველობის გარანტიას აძლევს, კრიტიკოსებს აჩუმებს, სტუდიაში მისულ შოუს გმირებსა და სეირის მოყვარულ მაყურებელს კი კმაყოფილს ტოვებს. გაშუქების ამგვარი ფორმა მეორეხარისხოვანს ხდის იმ პრობლემას, რომელიც ადამიანებს ეთერში მისვლას და მის საჯაროდ მოყოლას აიძულებს.