ჟურნალისტების, როგორც საზოგადოებრივ აზრზე დიდი გავლენის მქონე ადამიანების კეთილგანწყობის მოსაპოვებლად სხვადასხვა ინდივიდები, პოლიტიკოსები თუ კომერციული ორგანიზაციები, მთელს მსოფლიოში უამრავ დროს, ენერგიასა და ფულს ხარჯავენ. ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მეთოდი რეპორტიორებისთვის საჩუქრის ჩუქებაა.

მაშინ, როდესაც საქართველოში განსაკუთრებით სადღესასწაულო დღეებში, სოციალური ქსელი ივსება ჟურნალისტებისთვის გაგზავნილი საჩურებით და საზოგადოებრივი მაუწყებელიც მმართველი პარტიის ხელმძღვანელის, ყოფილი პრემიერ მინისტრის ოჯახისგან საჩუქრად იღებს 350 ათას ლარამდე ღირებულების ტექნიკას, დასავლური მედიის სარედაქციო პოლიტიკა საჩუქრების მიმართ მკაცრი და ხისტია.

შტატში მყოფმა თანამშრომლებმა არ უნდა აიღონ საჩუქრები, ბილეთები, ფასდაკლებები, კომპენსაცია ან სხვა სახის წახალისება არც ერთი ინდივიდისა თუ ორგანიზაციისგან, რომელთა საქმიანობა The  New York Times-ს გაუშუქებია, ან მომავალში გააშუქებს (გამონაკლისი შემთხვევების გარდა, როცა ნივთის ღირებულება არ აღემატება 25 დოლარს. მაგალითად, ჭიქა ან კეპი კომპანიის ლოგოთი). საჩუქრები უნდა დაუბრუნდეს გამომგზავნს თავაზიანი ახსნა-განმარტებით.

შტატიან თანამშრომლებს  უფლება აქვთ აიღონ მხოლოდ ის საჩუქრები და ისარგებლონ იმ ფასდაკლებებით, რაც ხელმისაწვდომია ფართო საზოგადოებისთვის.

The  New York Times-ს  მსგავსი სიტუაციებისთვის შესაბამისი წერილის ნიმუშიც აქვს შემუშავებული.

ძვირფასო XXXXXXXXX,

თვენი საჩუქარი სასიამოვნო სიურპრიზი იყო. ვაფასებ, რომ ჩემზე ფიქრობთ.

მაგრამ საჩუქარი უხერხულ სიტუაციაში მაყენებს. The New York Times უკრძალავს საკუთარ რეპორტიორებსა და რედაქტორებს ნებისმიერი ფასიანი ნივთის აღებას ადამიანებისგან თუ ჯგუფებისგან, რომელთაც აშუქებენ. გაზეთს არ სურს გარისკოს და გააჩინოს აღქმა, თითქოს ის კონკრეტული საკითხის გაშუქებისას ზედმიწევნით დააკვირდება დეტალებს, რადგან დაინტერესებულმა მხარეებმა წინასწარ დააფასეს მისი ძალისხმევა.

ასე რომ, უკან უნდა დაგიბრუნოთ საჩუქარი მადლობასთან ერთად. იმედი მაქვს, გაიგებთ ჩვენს პოზიციას და მადლობას გიხდით მზრუნველობისთვის.

პატივისცემით,

ჩვენ არ ვიღებთ საჩუქრებს ახალი ამბების წყაროებისგან. არ ვთანხმდებით უფასო მოგზაურობებს. არსებობს ამ წესის მხოლოდ რამდენიმე და ძალიან ნათელი გამონაკლისი - საკვებზე დაპატიჟება, მაგალითად, შესაძლებელია პერიოდულად, როცა მას არ აქვს განმეორებითი ხასიათი წინასწარ განსაზღვრული მიზნით. აკრძალულია უფასო მოსაწვევების აღება ნებისმიერ ღონისძიებაზე, რომელიც საზოგადოებისთვის უფასო არაა. ერთადერთი გამონაკლისია უფასო ადგილები, რომლებიც არ იყიდება, როგორიცაა პრესისთვის გამოყოფილი სივრცე, ან/და ბილეთები კრიტიკოსების შეფასებისთვის.

გუნდის წევრებმა არ უნდა გამოიყენონ საკუთარი პოზიცია თავიანთთვის, ან სხვებისთვის შეღავათების მისაღებად.

1. კომპანია The Guardian News and Media არ დაუშვებს, რომ საჩუქრებმა დააკნინოს სიზუსტე, სამართლიანობა და დამოუკიდებლობა. სარედაქციო კეთილგანწყობის მოპოვების ნებისმიერი მცდელობა საჩუქრების შემოთავაზებით უნდა ეცნობოს რედაქტორს.
   
   
2. ჩვენ ცხადად უნდა მივუთითოთ, როცა ჟურნალისტის ტრანსპორტირებისა თუ განთავსების ხარჯებს ფარავს ავიაკომპანია, სასტუმრო ან სხვა.
   
   
3. სამოგზაურო მასალებზე მუშაობის გარკვეული შემთხვევების გარდა, ჟურნალისტის პარტნიორის, ოჯახის წევრის ან მეგობრის მოგზაურობის ხარჯებს ფარავს ჟურნალისტი, ან თანმხლები პირი.
   
   
4. მასალაზე მუშაობისას თანამშრომლები თავისუფალნი უნდა იყვნენ კომერციული გავლენებისგან, მათ შორის რეკლამის დამკვეთთა ინტერესების გავლენებისგან.
   
   
5. საჩუქრები, რომელთა ღირებულება აჭარბებს 50 ფუნტ სტერლინგს, თავაზიანად უნდა დაუბრუნდეს გამომგზავნს, ან გადაეცეს ქველმოქმედებას.

 

 

თომსონ როიტერსის ქცევის კოდექსი ჟურნალისტებს ახსნებს, რომ მათ უარი უნდა თქვან ახალი ამბების წყაროსგან შეთავაზებულ ნებისმიერ საჩუქარზე, უფასო სერვისსა თუ შეღავათებზე. ზოგიერთ საზოგადოებაში განსაკუთრებულ შემთხვევებში, მაგალითად რელიგიურ დღესასწაულებზე საჩუქრის მიღება და ჩუქება ტრადიციის ნაწილია. ასეთ დროს საჩუქარზე უარის თქმა შესაძლოა გამომგზავნისთვის შეურაცხმყოფელი აღმოჩნდეს, რის გამოც ჟურნალისტი კარგად უნდა დაფიქრდეს და ადგილობრივი კულტურისა და ტრადიციების შესაბამისი გადაწყვეტილება მიიღოს. გადაწყვეტილების მიღებისთვის მნიშვნელოვანია საჩუქრის ღირებულება - დასაშვებია ტრადიციული საჩუქრის აღება, რომლის ღირებულება სიმბოლურია. სხვა შემთხვევაში ჟურნალისტმა უარი უნდა თქვას საჩუქარზე და აუხსნას გამომგზავნს ჩვენი წესები. თუ ღირებულ საჩუქარზე უარის თქმა შეუძლებელია, ის უნდა გადაეცეს ჟურნალისტის მენეჯერს შესაბამისი ქველმოქმედებისთვის გადასაცემად. ახალი ამბის შეგროვების პროცესში ჟურნალისტებს ხშირად პატიჟებენ საუზმეზე, ლანჩსა თუ ვახშამზე. ასეთ სტუმართმოყვარე ჟესტებზე თანხმობა მხოლოდ იმ შემთხვევაშია დასაშვები, თუ ეს წყაროს მიმართ ვალდებულების აღებად არ აღიქმება.

BBC-ის თანამშრომლები არცერთ შემთხვევაში არ უნდა დასთანხმდნენ პერსონალურ შეღავათებს. სტუმართმოყვარეობის ნებისმიერი აქტი უცხო ინდივიდებისგან თუ კომპანიებისგან კარგად უნდა შეფასდეს, რათა არ დაზიანდეს BBC-ის სამართლიანობა და მიუკერძოებლობა.

ადამიანები არ უნდა დათანხმდნენ შეღავათებს საკუთარი თავისთვის, ოჯახისა თუ ახლოებლებისთვის იმ ორგანიზაციებისა თუ ადამიანებისგან, რომელთან ურთიერთობაც BBC-ის სახელით აქვთ. მიუღებელი შეღავათი შეიძლება იყოს ფასდაკლებები, სერვისები, ფული, სესხები და სხვა. შეთავაზების დროს BBC-ის თითოეულმა თანამშრომელმა კონსულტაცია თავისი დეპარტამენტის ხელმძღვანელთან უნდა გაიაროს.

ვალერი კვარაცხელიას გადაცემა „ოქროს კვეთა“ ობიექტივის ეთერში დაბრუნდა და ის ყოველ კვირას, 20:30 წუთზე გადის. ვალერი კვარაცხელია და მისი პარტია „ნეიტრალური საქართველო“ 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებშიც მონაწილეობდა. მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის მიხედვით, პოლიტიკური პარტიის წევრი გადაცემის წამყვანი არ შეიძლება იყოს.

ვალერი კვარაცხელიას ობიექტივის ეთერში გადაცემა წინასაარჩევნო პერიოდშიც მიჰყავდა, თუმცა მაშინ, გადაცემა 6 თვით შეჩერდა.

„ეთერშია 6 თვის წინ შეწყვეტილი „ოქროს კვეთა,“- ასე მიესალა წამყვანი 5 მარტს აუდიტორიას. გადაცემას, რომელიც 50 წთ-ს გრძელდება, არ ჰყავს მოწვეული სტუმრები და რესპონდენტები, მაყურებელს ტელეეკრანიდან მხოლოდ წამყვანი ვალერი კვარაცხელია ესაუბრება.

„მე დღეს მაქვს შეწყალების სიგელი მიღებული და ეთერი დავიბრუნე. საითაც გული გამიწევს, იქით წავალ, რის თქმასაც ჩავთვლი აუცილებლად, იმის შესახებ მოგიყვებით იმიტომ, რომ დასაკარგი არაფერი მაქვს,“ - ასე დააანონსა წამყვანა გადაცემის მომავალი თემები. „ის, რის შესახებაც მე ვსაუბრობ თქვენთან, მე მგონი, რომ სჭირდება ჩვენს სამშობლოს, საქართველოს, ჩვენს ხვალინდელ დღეს,“ - მოვისმინეთ გადაცემის დასაწყისში.

ვალერი კვარაცხელია გადაცემის განმავლობაში ღიად გამოხატავდა თავის ანტიდასავლურ განწყობებსა და რუსეთის პოლიტიკის მიმართ სიმპათიას:

„ჩემი მთავარი მოწინააღმდეგე გახლავთ აშშ იმიტომ, რომ მე მთელი ამ წლების განმავლობაში, როგორც შემიძლია და რითაც შემიძლია, ვებრძვი, ვეწინააღმდეგები და ვაკრიტიკებ მათ იმ პოლიტიკას, რომელიც არის ძალმომრეობის პოლიტიკა, რომელიც არის უსინდისო და უნამუსო პოლიტიკა, რომელიც არის მსოფლიოზე ერთპიროვნული გაბატონების პოლიტიკა და რაც მთავარია, რომელიც არის უზნეობის, უხამსობისა და უტიფრობის დანერგვა მთელ მსოფლიოში.“

„მე რუსული პოლიტიკის მიმართ მაქვს ძალიან პოზიტიური განწყობა. მთელი უკანასკნელი 15—16 წლის განმავლობაში რუსეთში ნაწარმოები პოლიტიკა, ასე მგონია, რომ ძალიან დიდ პოზიტიურ გავლენას ახდენს მთელ მსოფლიოზე,“- ამბობდა კვარაცხელია.

წამყვანი უარყოფით კონტექსტში საუბრობდა ვიზალიბერალიზაციის საკითხზეც: „ჩვენი მთავრობა ხალხს ატყუებს და ზეიმობს იმასთან დაკავშირებით, რომ ვიზალიბერალიზაცია მოხდა ევროპასთან და ეს თურმე ძალიან დიდი ბედნიერების მომტანია. გარწმუნებთ, რომ ეს არანაირი ბედნიერების მომტანი არ არის საქართველოს მოსახლეობის დაახლოებით 70-80%-ისთვის იმიტომ, რომ ისინი, ვინც გულშიც კი ვერ გაივლებდა ევროპაში სამოგზაუროდ წასვლას, ხვალაც და ზეგაც და მაზეგაც გულში ვერ გაივლებენ იქ წასვლას, ხოლო ის 10 %, რომელიც ისედაც ახერხებდა ამას, ყოველგვარი ვიზალიბერალიზაცის გარეშე, რა თქმა უდნა, ამას ხვალაც და ზეგაც მოახერხებს“.

კვარაცხელია ანტიდასავლური განწყობების გაღვივებას 19 მარტის ეთერშიც განაგრძობდა: „ახლა, ზუსტად ახლა, დამდგარია ის დრო, რომ ჩვენ პრინციპულად შევცვალოთ ჩვენი დამოკიდებულება დასავლეთთანაც და რუსეთთანაც. ჩვენ ერთმნიშვნელოვნად უნდა განვაცხადოთ, რომ ხელს ვიღებთ დასავლეთის სტრატეგიულ პარტნიორობაზე... და ვიწყებთ მუშაობას იმისათვის რომ გავხდეთ რუსეთის სამხედრო სტრატეგიული პარტნიორები.“

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი, მუხლი 16

"დაუშვებელია პოლიტიკური თანამდებობის პირის ან პოლიტიკური პარტიის წევრის მონაწილეობა ახალი ამბების ან საინფორმაციო პროგრამებში წამყვანის, ინტერვიუერის ან ჟურნალისტის სახით".

„ქართულ არხზე“ სახალხო პარტიის თავმჯდომარეს მამუკა გიორგაძეს საავტორო გადაცემა “ქართული გზა“ მიჰყავს. გადაცემაში ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებს მიმოიხილავენ ხოლმე და მის შესახებ ანონსი პერიოდულად იდება „სახალხო პარტიის“ ფეისბუქ გვერდზეც.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში (მუხლი 16) აღნიშნულია:„დაუშვებელია პოლიტიკური თანამდებობის პირის ან პოლიტიკური პარტიის წევრის მონაწილეობა ახალი ამბების ან საინფორმაციო პროგრამებში წამყვანის, ინტერვიუერის ან ჟურნალისტის სახით“.

23 ოქტომბერს 40-მდე ჟურნალისტმა თბილისის მერიის მიერ დაფინანსებულ ღონისძიებაზე, „მასმოდა 2016-ზე,“ მოდელის ამპლუა მოირგო. ღონისძიების ფარგლებში მონაწილე ჟურნალისტებს ორგანიზატორებისა და პარტნიორი კომპანიებისაგან სხვადასხვა პრიზი გადაეცათ.

„სტუდიამონიტორის“ ინფორმაციით, მოდების ჩვენებისთვის, რომელშიც ჟურნალისტები მონაწილეობდნენ, თბილისის მერიამ 36 971 ლარი დახარჯა, რაც ღონისძიების მუსიკალურ გაფორმებას, ტექნიკური და ადმინიტრაციული ჯგუფის ჰონორარებს, დიზაინერის ანაზღაურებასა და სასცენო ხარჯებს მოხმარდა.

„მასმოდას“ საქართველოში ხანგრძლივი ტრადიცია აქვს. ის პირველად 2005 წელს ჩატარდა და მას შემდეგ 8-ჯერ გაიმართა. 2012 წლიდან სამწლიანი პაუზის შემდეგ კი წელს, მერიის ფინანსებით, ღონისძიება კვლავ აღდგა.

ღონისძიებაში მონაწილეობა სხვადასხვა ტელევიზისა თუ ონლაინგამოცემის ჟურნალისტებმა მიიღეს, ხოლო საღამოს ტელეწამყვანი ინგა გრიგოლია უძღვებოდა.

„ჟურნალისტმა არ უნდა შელახოს მაუწყებლის დამოუკიდებლობა საკუთარი სამოქალაქო, პოლიტიკური, ეკონომიკური და საზოგადოებრივი საქმიანობით და თავიდან უნდა აიცილოს ინტერესთა კონფლიქტი” - ვკითხულობთ მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში. ამავე დოკუმენტის მიხედვით, დაუშვებელია მაუწყებლის თანამშრომლემა მიიღოს საჩუქრები, ძვირადღირებული ნივთები ინფორმაციის წყაროსგან ან იმ პირთაგან, რომლებზეც მაუწყებელი ამზადებს რეპორტაჟს.

ქმნის თუ არა რაიმე ეთიკურ უხერხულობას ჟურნალისტის მონაწილეობა მსგავსი ტიპის ღონისძიებაში, იმ ფონზე, როცა ღონისძიების ერთ-ერთი მთავარი დამფინანსებელი თბილისის მერიაა, ხოლო მონაწილეები საჩუქრებს სხვადასხვა ბიზნესკომპანიებისგან იღებენ? რეგიონულ მაუწყებელთა ასოციაციის დირექტორი ნათია კუპრაშვილი ამბობს, რომ ისეთი კონკურსები, როგორიც მასმოდაა და ამ კონკურსის შედეგად მიღებული ,,სიკეთეები," შეუთავსებელია სარედაქციო დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის პრინციპთან: „მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი, რომელიც საქართველოში მოქმედი ყველა მაუწყებლისთვისაა სავალდებულო შესასრულებლად, სარედაქციო დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფისთვის, ცალსახად გვეუბნება, რომ ,,მაუწყებლის თანამშრომლებმა არ შეიძლება მიიღონ საჩუქრები, მგზავრობის ან სხვა ხარჯები ან სხვა ძვირადღირებული ნივთები ინფორმაციის წყაროსგან ან იმ პირთაგან, რომლებზეც მაუწყებელი ამზადებს რეპორტაჟს". ცხადია, ეს პრინციპი სავალდებულოა მაუწყებლებისთვის, მაგრამ ეხება არამაუწყებელ მედიებსაც, რადგან ჟურნალისტური პრინციპი ზოგადია ყველასთვის, სადაც არ უნდა მუშაობდე, თუნდაც თავისუფალი ჟურნალისტი იყო,“ - განმარტავს ნათია კუპრაშვილი.

პოლიტიკური ცენტრის “გირჩის” ახალმა სახეებმა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სომხური და აზერბაიჯანული საინფორმაციო გამოშვების წამყვანებმა, არაზ მაშოვმა და ედგარ ბარსაღიანმა სამსახური საზოგადოებრივ მაუწყებელში დატოვეს.

“სადისციპლინო კომისიის სხდომაზე დავიბარეთ და მათ დატოვეს სამსახური საკუთარი განცხადების საფუძველზე. თქვეს, რომ პარტიულ ცხოვრებას აპირებენ”, - ამბობს მედიაჩეკერთან საუბრისას საზოგადოებრივი მაუწყებლის ახალი და მიმდინარე ამბების ხელმძღვანელი, გიორგი გვიმრაძე.

შეგახსენებთ, რომ ედგან ბარსაღიანი და არაზ მაშოვი მედიაჩეკერთან საუბრისას ამბობდნენ, რომ ოფიციალურად “გირჩის” წევრები არ იყვნენ და შესაბამისად, ინტერესთა კონფლიქტიც არ ჰქონდათ.

ახალი პოლიტიკური ცენტრის - "გირჩის" ხელმძღვანელმა ზურაბ ჯაფარიძემ დღეს, 22 აპრილს, პარტიის ოფისში, პარტიის ახალი წევრების სტატუსით, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სომხური და აზერბაიჯანული საინფორმაციო გამოშვების წამყვანები - არაზ მაშოვი და ედგარ ბარსაღიანი წარადგინა. არის თუ არა ინტერესთა კონფლიქტი, ამას მაუწყებლის დისციპლინური კომისია შეისწავლის.

“ახალი პოლიტიკური ცენტრი არ გვინდა იყოს მხოლოდ ახალი ადამიანების გაერთიანება, არამედ ასახავდეს იმ მრავალფეროვნებას, რომლითაც მდიდარია ჩვენი ქვეყანა, ამიტომ მე დღეს წარმოგიდგენთ ჩვენს ორ ახალ წევრს - არაზ მაშოვსა და ედგარ ბარსაღიანს. ისინი არიან ადამიანები, რომლებიც 12 წელია საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერიდან სომხურ და აზერბაიჯანულ ენაზე მიმდინარე ახალ ამბებს აცნობენ ჩვენს სომეხ და აზერბაიჯანელ თანამოქალაქეებს” - აღნიშნა ჯაფარიძემ პრესკონფერენციაზე.

მაუწყებლობის შესახებ კანონი საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომელს უკრძალავს რომელიმე პოლიტიკური პარტიის წევრობას. ამის შესახებ კანონის 23-ე მუხლშია აღნიშნული. გარდა ამისა, მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის მე-16 მუხლში წერია, რომ დაუშვებელია პოლიტიკური თანამდებობის პირის ან პოლიტიკური პარტიის წევრის მონაწილეობა ახალი ამბების ან საინფორმაციო პროგრამებში წამყვანის, ინტერვიუერის ან ჟურნალისტის სახით.

თავად საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო გამოშვების წამყვანები მიიჩნევენ, რომ მათ ინტერესთა კონფლიქტი არ აქვთ:

“მეც და სომხური გადაცემის წამყვანიც ამჟამად ვმუშაობთ საზოგადოებრივ მაუწყებელში, ჩვენ ვასრულებთ ჩვენს მოვალეობას, მაგრამ როგორც ასეთი, იმ პარტიაში არ ვართ გაწევრიანებული. ჩვენი სურვილია რომ ვიყოთ მათ რიგებში და თუ კანონი მოითხოვს, გავაკეთებთ ამას ისე, როგორც შეესაბამება კანონს. დოკუმენტურად არ ვართ გაფორმებული, ამჟამად ვართ კონსულტაციის დონეზე. აგიტაციასა და პოლიტიკურ საქმიანობაში ჯერ ჩართული არ ვართ. როცა ასეთი რამ იქნება და მოთხოვნა იქნება, გავაკეთებთ როგორც საჭიროა. ახსნა-განმარტება მოგვთხოვეს მაუწყებლის იურისტებმა. მე არ ვაპირებ არანაირი ახსნა-განმარტების დაწერას. თუ კი რაიმე მიაჩნიათ რომ არასწორია, აქეთ მომედავონ”, - განუცხადა მედიაჩეკერს არაზ მაშოვს. იგივე პოზიცია აქვს ედგარ ბარსაღიანს:

“რადგან წლების წინ ვმუშაობდით ეროვნული უმცირესობების საკითხზე, ძირეულად გვესმის მათი პრობლემები. ახლა ვართ მრჩევლების პოზიციაში, რათა კონსულტაცია გავუწიოთ უმცირესობებთან დაკავშირებულ საკითხებში. სამომავლოდ რა იქნება, წინასწარ ვერ ვიტყვით. ჩვენს სატელევიზიო საქმიანობას ეს არ ეხება”.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის ახალი და მიმდინარე ამბების ხელმძღვანელის, გიორგი გვიმრაძის თქმით, მან უკვე მიმართა მოხსენებითი ბარათით საზოგადოებრივი მაუწყებლის დისციპლინურ კომისიას, რომელმაც გადაწყვეტილება განხილვის შემდეგ უნდა მიიღოს.

“დიდი ალბათობით, თუ დადასტურდება, რომ ისინი არიან პოლიტიკური პარტიის წევრები, მათ მოუწევთ სამსახურის დატოვება. მათ მოეთხოვათ ახსნა-განმარტების დაწერა, რომელიც განხილული იქნება კომისიაზე და რა თქმა უნდა, მათთან საუბრის შემდეგ მივიღებთ გადაწყვეტილებას”, - ამბობს გიორგი გვიმრაძე. მისივე თქმით, პოლიტიკური პარტიის სახე ვერ იქნება საინფორმაციო სამსახურში დასაქმებული და მნიშვნელობა არა აქვს, რომელი პარტია იქნება ეს.