“ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუმ” ისევ “ამინდივით რეიტინგი” დადო. მაყურებელი, სავარაუდოდ, არც “სხვა რაკურსს” მოაკლდებოდა. არ გაგიკვირდებათ, ალბათ, თუ ვიტყვი, რომ ორივე გადაცემა ერთსა და იმავე თემას - “სექტაში” გაერთიანებულ, “სატანისტ” ბავშვებს მიეძღვნა და მთავარი პერსონაჟიც კი ერთი და იგივე ჰყავდათ ( ქართულ შოუებში ეს ხშირად ხდება): ახალგაზრდა ქალი, რომელიც “ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუში” აცხადებდა, რომ “სექტის” არსებობის შესახებ შემთხვევით გაიგო, ისიც მაშინ, როცა ნაცნობის არასრულწლოვან შვილს ეძებდნენ, “სხვა რაკურსში” სიუჟეტის ერთ-ერთ მთავარ მოქმედ გმირად და 2 დღის განმავლობაში გაუჩინარებული გოგონას ახლო ნათესავად მოგვევლინა. თუმცა, ეს მთავარი არ არის. მთავარი ის არის, რაც ამ გადაცემებიდან “უცნაურ ერთობაში” გაერთიანებული და "სატანისტი" ბავშვების შესახებ გავიგეთ.

კერძოდ, გავიგეთ, რომ: თბილისის ცენტრში, ერთ-ერთ მიწისქვეშა გადასასვლელში არის ბავშვების გარკვეული წრის მუდმივი თავშეყრის ადგილი, ე. წ. მორგი, სადაც ანტისანიტარია მეფობს და თავმოჭრილი კატები, ძაღლები და გაპუტული ინდაურები ყრია.

ამ არაფორმალურ გაერთიანებაში ძირითადად 13-15 წლის ასაკის არასრულწლოვნები არიან. მათი უმეტესობა გოგონაა. "სექტაში" ხვდებიან ის ბავშვები, ვისი მშობლებიც ბევრს მუშაობენ და შვილებისთვის არ სცალიათ, ან საზღვარგარეთ არიან წასულები. ისინი სკოლას ხშირად აცდენენ. მათი გავლენის არეალში კი განათლებული, ნიჭიერი და დეპრესიული ბავშვები ხვდებიან.

გადაცემებიდან გავიგეთ, რომ არასრულწლოვნები, რომლებიც “მორგში” იკრიბებიან, გარეგნობით დ ჩაცმის სტილით ერთმანეთს ჰგვანან: აქვთ მუქი შავი თმა, დაკაწრული ხელები, შავად შეღებილი თვალები, პირსინგები და სვირინგები.

არიან დეპრესიულები და ყველა მათგანს აქვს ოჯახური პრობლემა. სულიერი ტკივილის შესამსუბუქებლად იყენებენ ფიზიკურ დაზიანებებს. ხოცავენ კატებს და ძაღლებს და სასტიკი ფორმებით ერთობიან.

მათ ერთობას თურმე “რიტუალური ელფერი” აქვს, რისთვისაც საკუთარ და ცხოველთა სისხლს იყენებენ და ხშირად მსხვერპლთშეწირვის რიტუალსაც ატარებენ.

აწყობენ სექსუალურ ორგიებს და არასრულწლოვანთა სუიციდიც სწორედ ამ ჯგუფს უკავშირდება.

“ძალიან ბევრი ინციდენტია უკვე სუიციდის და ყველას უკავშირებენ ამ ამბავს. რაღაცა ძალიან ბევრი ფაქტია ამ ბოლო დროს, რაც მანამდე არ ყოფილა, რომ “მორგის” წევრები თავს იკლავენ,” - აცხადებს ნანუკა ჟორჟოლიანი. ის დიდი მონდომებით ცდილობს, რომ სტუდიაში მიწვეული სტუმარი, რომელიც ამბობს, რომ ეს ბავშვები არაერთხელ ჰყავს ნანახი და მათ სატანისტების სექტასთან და სუიციდთან არაფერი აქვთ საერთო, როგორმე მის მოსაზრებას დაეთანხმოს.

ამ ისტორიაში, რომელიც არც სატანისტური და არც ზოგადად არანაირი სექტის არსებობის დამადასტურებელ არცერთ ფაქტს და მტკიცებულებას არ ეფუძნება, ერთადერთი დადებითი ის იყო, რომ ადგილი, სადაც არასრულწლოვნები იკრიბებიან, ნანუკა ჟორჟოლიანმა არ დაასახელა.

სამაგიეროდ, “მოწოდების სიმაღლეზე” აღმოჩნდა “სხვა რაკურსი” და “მორგის” ადგილმდებარეობა გრძედის და განედის კოორდინატების დონეზე დააზუსტა, დუღილის ტემპერატურის აწევის მიზნით კი ამ თემაზე მსჯელობისთვის სტუდიაში საქმის არსში ყველაზე ჩაუხედავი ადამიანები - შოუ-ბიზნესის წარმომადგენლები მიიწვია. ის, რაც ამ გადაცემაში ხატია სიჭინავამ ისაუბრა არაკომპეტენტურობისა და დილეტანტიზმის მრავლადმნახველ ქართველ მაყურებელსაც კი გააოცებს.

სიმართლე ითქვას, სატანისტთა სექტის ძიება ქართული მედიის საყვარელი საქმეა. სულ მცირე წელიწადში ერთხელ, ამ თემაზე ყველა სატელევიზიო შოუ მსჯელობს და ჭორებზე დაყრდნობით, ეთერში დიდ ტრაგედიასაც აწყობს.

არ დაუჯეროთ ნანუკა ჟორჟოლიანს, როცა ამბობს, რომ სიტყვა სექტასთან ყოველთვის ფრთხილობს და ამ თემაზე აქცენტი აქამდე არასოდეს გაუკეთებია.

გახსოვთ, ალბათ, გასულ წელს, " რუსთავი 2-ის" ეთერში გასული “ნანუკა ჟორჟოლიანის” შოუ, სადაც 15 წლის გარდაცვლილი გოგონა სატანისტების ჯგუფის წევრად გამოაცხადეს. შოუს წამყვანი მაშინაც ამბობდა, რომ სატანისტური სექტის საქმიანობაში ბავშვები იყვნენ ჩართულნი, რომლებიც რიტუალების ჩასატარებლად სასაფლაოზე იკრიბებოდნენ. მეათეკლასელი მოსწავლის გარდაცვალება კი "ჩვეულებრივი თვითმკვლელობა" არ იყო და არც მარიამი იყო “ჩვეულებრივი” გოგონა, რადგან მას შავი კატები და მერლინ მენსონი უყვარდა.

რა თქმა უნდა, მაშინ თავი არავის შეუწუხებია იმის გარკვევით, მართლაც არსებობდა თუ არა დუშეთში სატანისტური სექტა. მოგვიანებით გაირკვა, რომ არასრულწლოვნები, რომლებსაც განსახვავებული ჩაცმულობის და მაკიაჟის გამო სატანისტური სექტის წევრობაში ადანაშაულებდნენ, ემოები იყვნენ.

სუიციდის და განსხვავებული ჩაცმულობის, გარეგნობის და გემოვნების მქონე ბავშვების რაიმე გაერთიანების სენსაციურ და სტერეოტიპულ ჭრილში გაშუქება რომ არ შეიძლება, ამაზე მაშინაც ბევრი დაიწერა და ითქვა.

თუმცა, მედიამ სათანადო სიფრთხილე არც ამჯერად გამოიჩინა. ამიტომ, ასეთი სტილის გადაცემების თანმდევ საფრთხესა და უარყოფით შედეგებზე კიდევ ერთხელ უნდა აღვნიშნოთ:

ძალიან არაეთიკური და უპასუხისმგებლო საქციელია, რომ სუიციდის ყველა არასრულწლოვანი მსხვერპლი სატანისტური სექტის წევრად შერაცხო და პირდაპირ თქვა, რომ ის, ვინც თავს იკლავს, “მორგის” წევრია.

არ არის საჭირო, სუიციდის მსხვერპლთა ოჯახის წევრებს და ახლობლებს დამატებითი ტკივილი მივაყენოთ და თან საზოგადოებისგან გარიყვაში შევეშველოთ.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ინფორმაციით, მასმედიის მიერ მომზადებული უპასუხისმგებლო სტატია და სიუჟეტი, რომელიც თვითმკვლელობას სენსაციურ ან გლამურულ შეფერილობას აძლევს, ე.წ. „გადამდები სუიციდის“ რისკის ზრდას იწვევს - ევროპის „დარტ ცენტრის“ კვლევებმა აჩვენა, რომ მას შემდეგ, რაც სუიციდის შესახებ ისტორია საზოგადოების ფართო განხილვის საგანი ხდება, თვითმკვლელობების რაოდენობა დაახლოებით 2,5%-ით იზრდება.

ასეთი გადაცემები ამყარებს სტერეოტიპს, რომ განსხვავებული ჩაცმულობის და გარეგნობის მქონე ადამიანები - ადამიანები მძიმე მაკიაჟით, განსხვავებული ვარცხნილობით, სვირინგებით, პირსინგებით და ხელებზე არსებული ნაკაწრებით სატანისტური სექტის წევრები არიან.

ასეთი განზოგადებით, შესაძლოა, საზოგადოებაში ნეგატიური განწყობა და აგრესია გაჩნდეს ისეთი სუბკულტურის წარმომადგენლების მიმართ, როგორებიც ემოები, გოთები და პანკები არიან. სუიციდთან და სატანისტურ სექტებთან მათ კავშირს კი არაფერი ადასტურებს.

მოზარდებს, რომლებსაც ოჯახური და ფსიქოლოგიური პრობლემები აქვთ, "მორგის" ადგილმდებარეობის და საკუთარი თავისთვის ზიანის მიყენების მეთოდების აღწერით, პირდაპირ ვუთითებთ, სად უნდა მივიდნენ და “სულიერი ტკივილების შესამსუბუქებლად“ რა გააკეთონ.

არასრულწლოვნებს მთელი ცხოვრების განმავლობაში სატანისტის და სექტანტის იარლიყის ტარებისთვის ვწირავთ და დარტყმის ქვეშ ვაყენებთ მათ უსაფრთხოებას.

ერთი ბავშვის სიცოცხლე და უსაფრთხოება კი ყველანაირ რეიტინგზე ძვირფასია!

მედია, ხშირ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანი ინფორმაციის წყაროა მიგრანტებისათვის. იგი წარმოაჩენს ცხოვრების პირობებს მიმღებ ქვეყნებში, ასევე, აღწერს სოციალურ, ეკონომიკურ და კულტურულ ვითარებას ამ სახელმწიფოებში; მედიამ შეიძლება იმოქმედოს კონკრეტულ ქვეყანაში ან რეგიონში ადამიანის წასვლის გადაწყვეტილებაზეც. მიგრანტების მოთხოვნა ინფორმაციაზე (პოტენციური მიგრანტების ჩათვლით) შეიძლება განპირობებული იყოს კონკრეტული ქვეყნის, საცხოვრებელი და სამუშაო/დასაქმების პირობების, ცხოვრების სტანდარტების, თვითრეალიზაციისა და თვითდამკვიდრების შესახებ ცნობების მიღების სურვილით.

პოტენციური მიგრანტები მომავალი საცხოვრებლის შესახებ ინფორმაციას სხვადასხვა საშუალებით (მათ შორის, ადგილობრივი მედიით) იღებენ და სამომავლო გეგმებს ერთგვარი „ფსევდორეალობების“ კონსტრუირების საფუძველზე ადგენენ. აღნიშვნის ღირსია ტელევიზიის, ფილმების, ბეჭდური მედიის, ინტერნეტის, სოციალური ქსელების და რეკლამის ზეგავლენა იმ ცოდნაზე, რასაც მიგრანტები და პოტენციური მიგრანტები იღებენ ამა თუ იმ ქვეყნის და კულტურის შესახებ. სწორედ ამ ეფექტებზე დაყრდნობით ხდება იმ ე.წ. ფსევდორეალობის კონსტრუირება, რის შესახებაც მიგრანტის პირადი გამოცდილება ძალიან მწირია.

თავის მხრივ, მიგრანტების მიმღებ ქვეყანაში, საზოგადოება მედიის საშუალებით ცდილობს გაარკვიოს, ვინ არიან მათ ქვეყანაში ჩასული ადამიანები და რატომ აირჩიეს სწორედ ეს ქვეყანა საკუთარი მიზნებისთვის, რამდენ ხანს დარჩებიან და როგორ მოქმედებს ეს ამ ქვეყნის ცხოვრებასა და საზოგადოებაზე. ამ მხრივ კი, მიგრანტების საკითხების გაშუქებისას, მედიას შეუძლია როგორც მიგრაციის დადებითი იმიჯის შექმნა, ასევე მიგრანტთა მიმართ შიშის გაღვივება და ქსენოფობიის ხელშეწყობა.

მკვლევრები თანხმდებიან, რომ „მიგრაციის ნარატივი“ და გაბატონებული ქარგები/პატერნები განსაზღვრავს მიგრანტებისადმი დამოკიდებულებას, სტერეოტიპთა ფორმებს და ამყარებს მედიასტიგმებს.

მედიაში სტერეოტიპების დადებითი ან უარყოფითი ასახვა უდავოდ იწვევს სოციალურ ეფექტს (ბრაიანტი და ოლივერი, Bryant and Oliver, 2009, p. 336). მედია ეფექტების როლი შესწავლილია სოციალური კოგნიტიური თეორიის, კულტივირების, პრაიმინგის, დღის წესრიგისა და სხვა თეორიების ჭრილში.

ევროპის ქვეყნების ზოგიერთი მედიის კვლევა მიუთითებს, რომ თუ მედია წამოიწყებს უარყოფით დისკურსს მიგრანტებსა და ეთნიკურ უმცირესობებზე, იგი დომინანტური რჩება (ბრაიანტი და ოლივერი, Bryant and Oliver, 2009, p. 15). უფრო კონკრეტულად რომ ვთქვათ, მედია ქმნის ადამიანთა პორტრეტებს, აღწერს მათ საცხოვრებელ პირობებს, რაც არსებითია ასეთ სენსიტიურ საკითხებზე რეპორტაჟების მომზადებისას. ამ შემთხვევაში, მედიას შეუძლია ხელი შეუწყოს სტიგმატიზაციას ან/და მიგრანტების კრიმინალურ კონტექსტში აღქმას (ბრაიანტი და ოლივერი, Bryant and Oliver, 2009, p. 8-10). გაბრიელა ჯაკომელა აღნიშნავს, რომ სასურველია არა მხოლოდ პრობლემების გაშუქება, არამედ მიგრანტთა წარმატებულ ისტორიებზე ფოკუსირება (ბრაიანტი და ოლივერი, Bryant and Oliver, 2009, p. 79). თუმცა, მედიის მიერ ამ ისტორიების წარმოჩენამ შეიძლება ხელი შეუწყოს მიგრაციის შესახებ მითების დამკვიდრებას პოტენციური მიგრანტის აზროვნებაში.

რასელ კინგი და ნენსი ვუდი ამბობენ, რომ მედიას შეუძლია მიგრაციის პროცესებში ჩარევა შემდეგი სამი ხერხით:

• მიგრანტების დანიშნულების ადგილებიდან/ქვეყნებიდან ან მიგრანტებისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის მიმწოდებელი გლობალური მედიიდან მოპოვებული გამოსახულებების/იმიჯების საშუალებით; ასეთი ინფორმაცია - მიუხედავად იმისა, სწორია თუ მცდარი - შეიძლება გახდეს მიგრანტთა გადაადგილების ძლიერი მასტიმულირებელი ფაქტორი (კინგი და ვუდი, King and Wood, 2001, p. 1). კვლევაში განსაკუთრებით აქცენტირებულია ის ზეგავლენა, რომელიც ახლავს გლობალური მედიის და მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებების მიერ განვითარებად ქვეყნებში გავრცელებულ კეთილდღეობის ამსახველ იმიჯებს.
• მიგრანტთა გამოსახულებების წარმოჩენა მიმღები ქვეყნის მიერ, რაც განსაზღვრავს ინკლუზიას ან გარიყვა/გაუცხოებას; ავტორები დარწმუნებულნი არიან, რომ გავლენიანი ჯგუფები მიგრანტებს წარმოაჩენენ, როგორც „სხვებს/უცხოებს“, მაგალითად, კრიმინალებს ან არასასურველ ადამიანებს.
• მიგრაციის ქვეყნებში შექმნილი მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებებით (არქივების, თანამგზავრული ტელევიზიისა და ინტერნეტის ჩათვლით), რომლებიც დინამიკურ როლს ასრულებს დიასპორის კულტურულ იდენტიფიკაციაში (კინგი და ვუდი, King and Wood, 2001, p. 2).

შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ხარისხიანი მედიაპროდუქტის შესაქმნელად, პროფესიული სტანდარტების დაცვის პირობებში, მიგრაციის საკითხების გაშუქება თანამედროვე ჟურნალისტიკისთვის ნამდვილი გამოწვევაა. ამას ისიც ემატება, რომ “(მიგრაციის) ფაქტებისა და მასშტაბების გათვალისწინებით, არცერთ ისტორიულ პერიოდში არ მომხდარა ადამიანების ამგვარი გადაადგილება“ (კინგი და ვუდი, King and Wood, 2001, p. 3).

მიგრაციის საკითხებზე საუბრისას, სხვადასხვა ქვეყნის მედიასაშუალებები განსხვავებულ აქცენტებს აკეთებენ, რაც განპირობებულია კულტურის მრავალფეროვნებითა და ტრადიციებით, ისტორიული კონტექსტით, ვიზუალური/არავერბალური და ვერბალური ნარატივით და სხვ.

მედიაში მიგრაციის საკითხების განხილვა საყურადღებოა ეთიკისა და ჟურნალისტური სტანდარტების ჭრილშიც. მედიაში დაუშვებელია ისეთი ქსენოფობური და რასისტული დამოკიდებულების პროვოცირება ნეგატიური მითების გამოყენებით, რაც ხელს უწყობს სიძულვილისა და აგრესიის გაღვივებას. სამწუხაროდ, ამ მხრივ ქართულ მედიაში ნაწილობრივ არასასურველი სიტუაციაა.

მომავალი ჟურნალისტებისთვის შეიძლება რამდენიმე რეკომენდაციის ჩამოყალიბება:

• იყავი მკითხველზე ორიენტირებული. არ გამოაქვეყნო ისეთი რამ, რაც მხარს უჭერს ნებისმიერი სახის დისკრიმინაციას ან სტიგმატიზაციას; მაგალითად, თუ მოცემული სტატიის მიზნებისათვის აუცილებელი არ არის, ხაზს ნუ გაუსვამ პირის მოქალაქეობას და ნუ დაასახელებ მის ეთნიკურ კუთვნილებას, რადგან ეს სტერეოტიპების ჩამოყალიბების მცდელობაა (ჯაკომელა, Jacomella,2010, p. 59);
• ყურადღება მიაქციე, რომ მასალაში (განსაკუთრებით სათაურებში) არ მოახდინო სტერეოტიპების გაძლიერება, ვინაიდან „სათაურები მიგრაციის ნარატივის ერთ-ერთი, მნიშვნელოვანი ინდიკატორია (განსაკუთრებით, საგანგებო სიტუაციების გაშუქებისას). იგი შეიცავს საკვანძო ემოციური დატვირთვის ფრაზებს“ (ჯაკომელა,Jacomella,2010, p. 49); გახსოვდეს, რომ კულტურული კონტექსტი განსაზღვრავს მედიაენის თავისებურებებს.
• გაეცანი მიგრაციასთან დაკავშირებულ საკანონმდებლო აქტებს. ამ საკითხებზე მომუშავე ჟურნალისტმა სასურველია კონსულტაცია გაიაროს იურისტთან, ექსპერტთან;
• მოიძიე კომპეტენტური პირებისა და მიგრაციის ექსპერტების საკონტაქტო ინფორმაცია.
• გადაამოწმე მასალაში გამოყენებული ტექნიკური ტერმინები, მათ შორის, დაიცავი სიზუსტე მიგრაციის ტერმინოლოგიის გამოყენებისას. დააზუსტე მიგრანტთა სახეობები (დევნილი, ლტოლვილი, ემიგრანტი, იმიგრანტი, ნებაყოფლობით/იძულებითი მიგრაცია, ა.შ.). ეს შეიძლება ძალზე მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს მასალის გამოქვეყნებისას; აღსანიშნავია, რომ მიგრაციის საკითხთა სამთავრობო კომისიის სამდივნოს მიერ ახლახან ითარგმნა მიგრაციის ტერმინთა განმარტებითი ლექსიკონი, რომელიც ძალიან კარგი რესურსია ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც მიგრაციის საკითხებზე მუშაობენ (იხილეთ ბმული: http://migration.commission.ge/index.php?article_id=129&clang=0).

დასასრულ, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის (http://qartia.org.ge;) მე-7 პრინციპის თანახმად, “ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით”. მიგრაციის საკითხების გაშუქებისას, ვისურვებდი სწორედ ამ პრინციპების დაცვას და პრაქტიკაში დამკვირდებას.

პ.ს. საქართველოში მიგრაციის პოლიტიკის განვითარების საერთაშორისო ცენტრის (ICMPD), პროექტის „ENIGMA” (http://www.enigmma.ge) ფარგლებში მომზადდა სახელმძღვანელო მიგრაციის შესახებ, რომელშიც შესულია თავი მედიის და მიგრაციის შესახებ (თავის ავტორი: მარიამ გერსამია).

ბიბლიოგრაფია

• Jennings, Bryant and Oliver, Mary Beth. Media Effects. Routledge, 2009.
• King, Russell and Wood, Nance (edited). Media and Migration, Constructions of Mobility and Difference. Routledge, 2001.
• Jacomella, Gabriela. Media and Migrations: Press Narative and Country Politics in Three European Countries. Reuters Institute for the Study of Journalism, University of Oxford, 2010.
• მიგრაციის ტერმინთა განმარტებითი ლექსიკონი, http://migration.commission.ge/index.php?article_id=129&clang=0, ბოლო ნახვა 12 მაისი, 2016
• ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ვებგვერდი: http://qartia.org.ge; ბოლო ნახვა 12 მაისი, 2016

მარიამ გერსამია, პროფესორი, მედიის და კომუნიკაციის საგანმანათლებლო და კვლევითი ცენტრის თავმჯდომარე

პლატონი თავის გენიალურ ნაშრომში, „სახელმწიფო“ წერს, რომ ადამიანმა გონებრივ განვითარებასთან ერთად, ფიზიკურ სრულყოფაზეც უნდა იზრუნოს. საერთოდ, ბერძნულ ფილოსოფიაში სხეულისა და სულის, გონების სიჯანსაღე ერთმანეთშია შერწყმული. სიჯანსაღის მიღწევის უმთავრესი გზა კი სპორტია - ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი, ჯანსაღი თაობის არსებობის საწინდარი და ქვეყნის ეკონომიკური განვითერების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ელემენტი.

მსოფლიო მედიასივრცეში, სპორტს წამყვანი პოზიციები უჭირავს, რადგან იგი კომერციულად მომგებიანია და მრავალი თემატური არხისა და გამოცემის ფოკუსიც სწორედ სპორტზეა მიმართული.

ქართველებს სპორტი გვიყვარს (განსაკუთრებით, ფეხბურთი), ალბათ ეს ის ერთ-ერთი „ეროვნული მითია“, რომელიც მრავალი წელია მოგვყვება. მითი მითად მაგრამ, ის კი ჭეშმარიტებაა, რომ სპორტული პრესა ერთ-ერთი ყველაზე გაყიდვადი სეგმენტია ქართულ მედიაში. ხოლო მასობრივი აუდიტორიის მიერ სხვადასხვა სპორტული ჩემპიონატების ყურების მაჩვენებელიც არაა ხელწამოსაკრავი. ისიც ფაქტია, რომ სპორტის მოყვარულს ხშირად, თბილისის მასშტაბით, პრესის რამდენიმე გამყიდველთან უწევს სტუმრობა, „ლელოს“ ან „მსოფლიო სპორტის“ ყოველდღიური გამოცემის შესაძენად, ეს კი იმის დადასტურებაა, რომ სპორტულ პრესას საქართველოში თავისი ერთგული მომხმარებელი ყავს.

რა თქმა უნდა, მკითხველის დიდი რაოდენობა გამოცემების მაღალ ხარისხისს არ ნიშნავს. აქ ერთი ლოგიკა მოქმედებს: მკითხველს კარგსა და ცუდ პროდუქციას შორის არჩევანის გაკეთების შანსი არ აქვს, რადგან სპორტული გამოცემები ერთ თარგზეა მოჭრილი, ერთნაირი ლექსიკითა და ფაქტობრივად, იდენტური ჟურნალისტური ხელწერით ხასიათდება.

გამოცემების თვალის გადავლებისას ჟურნალისტიკის სტანდარტში გაუთვითცნობიერებელი ადამიანიც კი ადვილად მიხვდება, რომ სპორტული პრესის პროდუქციას სიყვითლე ფონად გასდევს. ეს სათაურებში შეიმჩნევა - ორაზროვანი, ხშირად დაუმთავრებელი სათაურები ერთგვარი ხელწერაა. მაგალითად, „დინამო ოქროს ზღვიდან მიუახლოვდა. სამტრედიამ გორის გზაზე ვერცხლი დაინახა“, „ფაქტობრივად, დარჩნენ...” მსგავსი სათაურები მხოლოდ ამ გამოცემათა სტილს შეჩვეული მკითხველისთვის თუ იქნება გასაგები. ქართული სპორტული გამოცემების ჟურნალისტებს სათაურშივე უყვართ „მძიმე“ კითხვების დასმა: „ბენიტესი პელეგრინს უნდა შემოაკვდეს. მერსისაიდულ დერბში ისევ ფრე იქნება?“, „ვინ როგორ დაისჯება?“, „ლობჟანიძე რიზესფორს აინტერესებს?“ - ასეთი სათაურების მიზანი უთუოდ კომერციული და სპორტული სენსაციების მოყვარულთა მიზიდვას ემსახურება, მათ კი, ვინც სერიოზულ პუბლიკაციებს ეძებს, გაზეთების გადაფურცვლის სურვილიც კი ეკარგება.

სათაურებს რომ თავი დავანებოთ, უმთავრესი პრობლემა, რაც გამოცემების ტრადიციულ სტილად იქცა, სპორტულ ასპარეზობათა ამსახველ მიმოხილვებში რესპოდენტების უსაშველოდ გაწელილი კომენტარებია, რომელთაც ხშირად, მთელი სვეტიც კი აქვს დათმობილი. ჟურნალისტის ფუნქცია კი ციტატებს შორის ზრდილობისთვის, მხოლოდ ერთი წინადადების ჩაამატებაში გამოიხატება, ალბათ თვალი რომ არ დაგვეღალოს.

გამოცემების მანკიერ მახასიათებლებს შორის ყველაზე თვალშისაცემი ისაა, რომ მატჩების მიმოხილვისას, ჟურნალისტებს საკმარისი არგუმენტები არ ჰყოფნით მათ მიერ მოხმობილი გასაანალიზებელი სიტუაციების შესაფასებლად. მაგალითად, „საუკეთესო მაინც ვაკო თევდორაძე გვგონია, რომელმაც კარიერაში ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი ჩაატარა. ბათუმელთა ნახევარმცველი შეტევას აზრიანად იწყებდა და ამწვავებდა,“ - როდესაც წერ, რომ ფეხბურთელმა კარიერაში ერთ-ერთი საუკეთესო მატჩი ითამაშა და ამის დასტურად მოგყავს მხოლოდ ერთადერთი არგუმენტი, სინამდვილეში, რასაც ფეხბურთელთა უმრავლესობა ყოველი მატჩისას აკეთებს, ვფიქრობთ, საკმარისი არ უნდა იყოს. მეტი არგუმენტი, სიტუაციური ანალიზია საჭირო და არა ტექსტში ასე ნაქები ფეხბურთელის შესახებ თხრობის უეცრად შეწყვეტა სხვა ფეხბურთელის თამაშზე გადართვა. როდესაც ამბობ, რომ „ფეხბურთელებმა მშვენიერი იერიში განახორციელეს“ და ამის საილუსტრაციოდ მკითხველს არაფერს სთავაზობ ეს, სულ ცოტა, მის მიმართ უპატივცემლობაა. მკითხველი ჟურნალისტს სიტყვაზე არ უნდა ენდოს, მას ფაქტები და მყარი არგუმენტები ესაჭიროება.

ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ სპორტული გამოცემების ჟურნალისტები პროფესიული ეთიკის ნორმების დაცვით თავს არ ივალდებულებენ, არ მინდა ვიფიქრო, რომ ამის შესახებ არაფერი სმენიათ.

სპორტულ პრესაში საკმაოდ ხშირია ჟურნალისტური ფორმების უგემოვნოდ აღრევის შემთხვევებიც. მაგალითისთვის, ინტერვიუ გიორგი ასანიძესთან, რომელიც ყოველდღიურ გამოცემა „ლელოს“ 2016 წლის 76-ე ნომერში დაიბეჭდა, რეპორტაჟული მანერით, აეროპორტში სიტუაციის აღწერით იწყება, ამის შემდგომ ჟურნალისტი ევროპის ჩემპიონს ესაუბრება და ჟურნალისტსა და სპორტსმენს შორის მიმდინარე გათამაშებულ დიალოგში, გიორგი ასანიძე რეპლიკით ერთვება, ამ ყველაფერს კი სტანარდტული ინტერვიუ მოსდევს. ეს ყველაფერი არაა: 21-ე საუკუნეში არქაული ფრაზებისა და სიტყვების უადგილოდ გამოყენება დროსა და გამოცემებს შორის გაუცხოების შეგრძნებას ქმნის: „ქოქოლა დააყარა“, „კარის ბადე შეარხია“, „ფიცხელ ბრძოლას განაპირობებდა“, „შინისკენ მეტად საჭირო სამი ქულით გასწია“-შესაძლოა ასეთი ლექსიკითა და სტილისტიკით რედაქტორებსა და ჟურნალისტებს გაზეთის ნახევარსაუკუნოვანი არსებობის ხაზგასმა სურთ, თორემ სხვა მხრივ, მსგავსი ლექსიკის გამოყენება, თანამედროვე პრესის ენისათვის შეუსაბამო გვგონია.

მიუხედავად ამ ყველაფრისა, არ შეიძლება არ აღინიშნოს, რომ გამოცემებს, ფაქტობრივად, ყურადღების მიღმა არ რჩებათ საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენები. ცნობილი ქართველი, ვეტერანი სპორტსმენები. ჟურნალ „ლელო Week-ში“ ხშირია დასავლური საფეხბურთო ქვეყნების გამოცდილებასა და მიღწევებზე საუბარი, სხვადასხვა ავტორთა თვალსაზრისის გამომხატველი სტატიები. გამოცემები სპორტის ყველა სახეობაში მიმდინარე მნიშვნელოვან ასპარეზობებს აქტიურად აშუქებენ, მაგრამ კარგი იქნებოდა, მათ ქართული სპორტული სამყაროსთვის არამარტო მოვლენურად შეეხედათ, არამედ ყურადღება გაემახვილებინათ სპორტის სხვადასხვა სახეობათა პრობლემებზეც, რადგანაც სერიოზულად განსახილველი საკითხები, ხშირად ფეხბურთის, კალათბურთის, რაგბის თუ მიმდინარე სპორტული მოვლენების ჩრდილში ექცევა.

ანალიზის დეფიციტი, ეთიკისა და ჟურნალისტური ნორმების არცოდნა და თანამედროვე საგაზეთო ენის გაუმართაობა მწვავედ იგრძნობა ქართულ სპორტულ პრესაში. აღსანიშნავია ისიც, რომ რედაქციები გენდერულად დაუბალანსებელია. ფაქტობრივად, არ არსებობენ ქალი სპორტული მიმომხილველები, ეს ყველაფერი ჯამში სპორტული პრესის განვითარების პერსპექტივას ბუნდოვანს ხდის, არადა ჟურნალ-გაზეთების გამოცემის ინტენსიურობის შესაბამისად, შესაძლებელია, ქართული, თანამედროვე, ხარისხიანი და ქვეყნის სპორტულ ტრადიციებზე დაფუძნებული სპორტული ჟურნალისტიკის განვითარება.

რაც შეეხება სატელევიზო სივრცესა და ნაციონალურ არხებს, საზოგადოებრივი არხის გარდა, სპორტული გადაცემა არცერთ მაუწყებელს არ აქვს პროგრამულ ბადეში (თუ არ ჩავთვლით ტელეკომპანია პირველის გადაცემას „ჩვენი თამაში“). მაუწყებელთა უმრავლესობაში, სპორტის სიახლეები დილის პროგრამებსა და საინფორმაციო გამოშვებების ბოლო ბლოკებში ხვდება.

რაც შეეხება საზოგადოებრვ მაუწყებელს, მაუწყებელი ამ მხრივაც საუკეთესო პროდუქტს გვთავაზობს. ყოველკვირეული გადაცემა „სპორტი გიორგი ზურაბიშვილთან“ ქართულ სპორტში მიმდინარე მნიშვნელოვან მოვლენებს ეხება და უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ გადაცემა, წამყვანისა და ხშირად კარგად შერჩეული სტუმრების მეშვეობით, საინტერესო დისკუსიის ყურების შანსსაც იძლევა. როგორც ჩანს, ახალმა სახეებმა გაამართლეს (საერთოდ ქრთულ ტელესივრცეს არ უყვარს ახალი სახების მოძებნა, სახეების განახლებაა, რაც ნამდვილად არ არის კარგი.) ერთადერთი მინუსი ისაა, რომ ავტორების მცდელობა, გადაცემაში ჩართული სიუჟეტები გახადონ ორიგინალური და სპორტულ მოვლენას სხვა საზოგადო ფაქტორები დააკავშირონ, გარემო აღწერონ, ხშირად ფამილარულ ელფერს სძენს სიუჟეტს. ვფიქრობთ, ჯერჯერობით, ამ მხრივ, სპორტული სიუჟეტები ვერ ითავსებენ ზედმეტად მხატვრულ სტილს (ეს ალბათ, ჟურნალისტების პროფესიული უნარების დამსახურებაა).

სპორტი ერთგვარი ფილოსოფიაა - ადამიანის ძალის, ინტელექტის, გონების, ემოციების შერწყმა. სპორტის გულშემატკივრებს ხშირად გამოუთქვამთ აზრი, რომ საფეხბურთო მატჩების კომენტატორები პროფესიონალიზმით ან პროფესიული დონით არ გამოირჩევიან, რეპორტაჟებიდან არანაირი ემოცია არ მოდის და მათ შემხედვარეს, ან ტელევიზორისთვის ხმის დაწევა გინდება, ან თუ საშუალება გაქვს, უცხოურ სპორტულ არხებზე გადართვა. მატჩის კომენტატორობა - ეს „სპორტული ხელოვნებაა“, რომელიც შეჯიბრის ტრანსლირებას მეტ ხიბლს სძენს, ამ მხრივ, განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობაა „სილქ უნივერსალზე“. საზოგადოებრივ მაუწყებელზე სიტუაცია გამოსწორდა. გვახსოვს, 2015 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატიც, სადაც შედარებით ხარისხიანად შეასრულეს კომენტატორებმა თავიანთი საქმე. ჩემპიონთა ლიგის მატჩების კომენტირებაც ნორმალურად მიმდინარეობს. კალათბურთის ევროპის ჩემპიონატი კი საკმაოდ კვალიფიციური კომენტატორებით გამოირჩევა ხოლმე. წინ გველის ოლიმპიური თამაშები და ევროპის ჩემპიონატი ფეხბურთში და იმედია, კომენტატორები მოწოდების სიმაღლეზე იქნებიან.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი, მეორე არხთან ერთად, აქტიურად აშუქებს საქართველოს უმაღლესი საფეხბურთო ლიგის, რაგბის უმაღლესი ლიგისა და კალათბურთის სუპერ ლიგის თამაშებს, რაც ქართული სპორტისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია და ამ მხრივ, კომენტატორების პროფესიონალიზმსაც დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.

სპორტულ ჟურნალისტიკაში პრობლემები ბევრია და ამ პრობლემების მოგვარება, უპირველეს ყოვლისა, ალბათ, გულშემატკივრების ინიციატივით უნდა დაიწყოს. სპორტული პრესისა და ტელევიზიის მომხმარებლებმა რედაქციებსა და მაუწყებლებს უნდა დაანახონ, რომ ისინი მათგან პროფესიონალურ მიმოხილვებს, კვალიფიციურ ანალიზს ელიან და არა მდარე ხარისხის „მოყვითალო“ პროდუქტს.

“იცით, ვინც ამ ინტერვიუს ნახავს, გეტყვით, რომ საქართველოში არცერთი პოლიტიკოსი არ იქნებოდა ასე საინტერესო ინტერვიუს რეჟიმში, როგორც მე. იმიტომ კი არა, რომ ასეთი ჭკვიანი ან განსაკუთრებული ვარ. უბრალოდ, 25-წლიანი სტაჟის პოლიტიკოსი ვარ. შემიძლია ლაპარაკი და ვიცი, რაზეც ვლაპარაკობ. მაგრამ არცერთი ტელეარხი არ მაჩვენებს. პრინციპში, მთლიანად დამბლოკა “რუსთავი2-მა”, მედიამაც. ისინი არც კი მაჩვენებენ. ამიტომ ეს პრობლემა მაქვს არჩევნებთან დაკავშირებით,” - ამბობს სატელევიზიო ინტერვიუში უკრაინელი მილიარდერი, ლეონიდ ჩერნოვეცკი, რომელიც 2012 წლიდან ქობულეთში ცხოვრობს და ახლა ქართულ პოლიტიკაში და საქართველოს პარლამენტში მოსვლას გეგმავს.

ბიზნესმენსა და 25-წლიანი სტაჟის მქონე პოლიტიკოსს, უკრაინის პარლამენტის სამგზის დეპუტატს და კიევის ორგზის მერს, რომელსაც მის მშობლიურ ქვეყანაში კორუფციაში ადანაშაულებდნენ, “არჩევნებთან დაკავშირებული” პრობლემა” ტელეკომპანია - “TV25” მოუხსნა: ის ამ არხის ხშირი სტუმარია.



უკრაინელი ოლიგარქის შესახებ ამ ტელეკომპანიის ეთერში 15 აპრილიდან 10 მაისამდე შუალედში სამი სიუჟეტი და 2 ვრცელი ინტერვიუ გავიდა.

ის ხან მოგების გადასახადის გაუქმების შესახებ საკუთარ მოსაზრებებს გვაცნობს, ხან კიდევ საკუთარი პარტიის რეიტინგზე საუბრობს და ამტკიცებს, რომ ქობულეთის მუნიციპალიტეტში მისი რეიტინგი 6 პროცენტია. როგორც თავად ამბობს, კვლევა მისი დაკვეთით კომპანია “ა-ცე-ტე-მ” (სავარაუდოდ, ეს კომპანია ACT უნდა იყოს) ჩაატარა და მისის შედეგების თანახმად, ის მიხეილ სააკაშვილს 3%-ით უსწრებს, პრეზიდენტ გიორგი მარგველაშვილს კი მხოლოდ 1%-ით ჩამორჩება. ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ თურმე “ადგილობრივი მოსახლეობა მას უფრო პრეზიდენტის რანგში ხედავს, ვიდრე საქართველოს პარლამენტში”.

აქვე ის საკუთარ ინიციატივაზეც საუბრობს და ამბობს, რომ გამარჯვების შემთხვევაში სურს საქართველოს პარლამენტში უკრაინული მოდელი დაამკვიდროს და საკანონმდებლო ორგანოში ყოველკვირეული მოსმენები გაიმართოს: მოსმენებზე მოხსენებებით სხვადასხვა პრობლემების მქონე მოქალაქეები გამოვლენ, დეპუტატები კი მათ მოუსმენენ და პრობლემების გადაჭრაში დაეხმარებიან.

თუმცა, ყველაზე საინტერესო, ინტერვიუებია, რომლებიც ტელეკომპანიის - “TV25” ეთერში ძვირადღირებული სერიალებივით რამდენიმე დღეში ერთხელ გადის. უბრალო ინტერვიუ არ გეგონოთ: რუსულად მოსაუბრე უკრაინელი ბიზნესმენის ტექსტს ვიღაც ჟურნალისტი კი არა, მსახიობი კითხულობს: გარკვევით, გამოთქმით და ძალიან გასაგებად.

უკრაინელი მილიარდერიც ინტერვიუში კიდევ ერთხელ ჰყვება საქართველოში უკვე ათასგზის მოყოლილ თავგადასავალს, ჩერნოვეცკების გვარის და საბჭოთა ეპოქაში მისი ცხოვრების ისტორიას, ქართველ გოგონაზე დაქორწინების და განქორწინების, მეორე ცოლის მოყვანის და ქობულეთში დასახლების ამბავს. ათასმეერთედ მოვისმინეთ, როგორ უჭირდა და ხშირად ბავშვებისთვის რძის საყიდელი ფულიც რომ არ ჰქონდა.

მიუხედავად იმისა, რომ ორივე ინტერვიუს ჰყავს ინტერვიუერი ( აქედან ერთ-ერთი უკრაინელი ჟურნალისტი დმიტრი გორდონია. ინტერვიუ ჩაწერილია გადაცემისთვის - “სტუმრად დმიტრი გორდონთან”, TV25-ს ეთერში კი 8 მაისს გავიდა), ხვდებით, რომ ინტერვიუს რეჟისორიც, დრამატურგიც, ინტერვიუერიც, რესპონდენტიც და მთავარი გმირიც ის არის - ლეონიდ ჩერნოვეცკი, “კაშკაშა ადამიანი”, გმირი კი არა, თითქმის ღმერთი - ადამიანი, რომელსაც “არაფრისგან რაღაცის შექმნა შეუძლია.” ჭკვიანი ბიზნესმენი და ქველმოქმედი, რომელიც ყოფილი სიდედრის და მამის მეორე ცოლის ნათესავების გარდა, კიდევ არაერთ გაჭირვებულს ეხმარება. ადამიანი, რომელმაც “ვერტმფრენით შემოუფრინა მთელ საქართველოს” და ისეთ ადგილებშიც არის ნამყოფი, სადაც ქართველები “ველურებივით ცხოვრობენ”.

ისიც გვითხრა, რომ უკრაინის პოლიტიკაში 25-წლიანი მოღვაწეობის შემდეგ შეეძლო, პოლიტიკური ცხოვრება აღარ გაეგრძელებინა, მაგრამ საქართველოში ნანახი, “შემაძრწუნებელი სიღარიბე წყნარად ცხოვრების საშუალებას არ აძლევს.” ღრმად არის დარწმუნებული, რომ ის “ქართული საზოგადოების უმეტეს ნაწილს” სჭირდება.

ქვეყნის სიდუხჭირიდან გამოყვანის გეგმაც მზადა აქვს, არაფრის გამოგონება არ არის საჭირო: შვეიცარიულ კანონებს გადმოვწერთ და საქართველო მეორე შვეიცარია გახდება. გგონიათ, ვაჭარბებ? სულაც არა. სიტყვა-სიტყვით ვციტირებ.

ამ ინტერვიუს 27 აპრილს, “ტელეარხი 25-ის” ეთერში თითქმის 1 საათი დაეთმო. 8 მაისს კი იმავე არხის ეთერში ლეონიდ ჩერნოვეცკისთან დმიტრი გორდონის მიერ ჩაწერილი 75-წუთიანი ინტერვიუ გავიდა, ნაცნობი შესავლით: “უკვე მრავალი წელია ჩვენი დღევანდელი სტუმარი ყურადღების ცენტრშია. როგორც თვითონ ამბობს, აბსოლუტურად ბედნიერი და წარმატებული ადამიანია. მან ყველაზე კარგად იცის, როგორ უნდა გახდეთ ბედნიერი, წარმატებული და მდიდარი ადამიანი.” ინტერვიუ ლეონიდ ჩერნოვეცკის დედაზე, პრასკოვია გავრილოვნაზე საუბრით იწყება...

აღარ გავაგრძელო, ხომ?

ფიქრობთ, რომ “მედიაპროდუქტები”, სადაც ჟურნალისტები უკრაინელ ბიზნესმენს ერთ კონტრშეკითხვასაც კი არ უსვამენ და არც მისი წარსული პოლიტიკური საქმიანობის საეჭვო დეტალებით ინტერესდებიან, მისმა საარჩევნო შტაბმა დაგეგმა?

დარწმუნებული ხართ, რომ ამ ინტერვიუებს და სიუჟეტებს „ა-ცე-ტეს“ მიერ ჩატარებული კვლევის მსგავსად, ლეონიდ ჩერნოვეცკი აფინანსებს და “TV 25-ის” ეთერში მის განთავსებასაც ის უზრუნველყოფს?

რაღა დაგიმალოთ და მეც ზუსტად ასე ვფიქრობ.

სატელევიზიო რეიტინგი მსხვერპლს მოითხოვს და ეს ახალი სულაც არ არის. რიტორიკა და პათეტიკა რომ დროებით გვერდით გადავდოთ, ეს მსხვერპლი ხშირად ძალიან კონკრეტული ადამიანების ღირსებაზე გადის. ზოგჯერ კი ჯანმრთელობაზეც. მაგალითად, რამდენიმე წლის წინ, IZI-ისა და LfM-ის მიერ, ე.წ. ტალანტ შოუებში მონაწილე 59 ადამიანის გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ამ ადამიანების 1/5 შოუში მონაწილეობას ცხოვრების ძალიან ცუდ გამოცდილებად აფასებს. მათგან, სულ მცირე, 1 ადამიანს კი პროფესიონალური ფსიქოლოგიური დახმარება დაჭირდა, ე.წ. „ქასთინგ შოუში“ მონაწილეობის შემდეგ.

დაცინვის მონეტიზების და "ჰუმანიტარული პორნოთი" ვაჭრობის ისტორია ჩვენს ქვეყანაში სათავეს ადრეულ 90-იანებში იღებს და მისი ფესვები დღევანდელი “X-ფაქტორისა” და „ახალი ხმის“ პრემოდერნულ წინაპრამდე „ა ტალანტამდე“ ჩადის. დროსთან ერთად განვითარდა ტექნოლოგიები, დაიხვეწა ფორმები, სატელევიზიო გრაფიკა, საზღვარგარეთიდან შოუების გადმოკოპირების ტექნიკა და ტელევიზიების მადა. თუმცა დამოკიდებულება მაყურებლისა და შოუს მონაწილეების მიმართ „ა ტალანტის“ ეპოქას გამოეკონწიალა.

საიმედოს ვერაფერს ვიტყვით ტელევიზიებში ჟიურის წევრებად მიწვეულ (ზოგი ჩადგმით, ზოგი არხიდან არხზე ჩამოტარებით) პერსონებზეც, რომლებსაც შესაძლოა არც ხმა ჰქონდეთ, არც სმენა, არც გამოცდილება, მაგრამ აქვთ მთავარი - კომპეტენტური სახით შეურაცხყოფის მიყენების უნარი და ულევი ამბიცია. ხოლო ფაქტი, რომ მსგავსი შოუები გამარჯვებულებზე მეტად დამარცხებულების და მათი დაცინვის ხარჯზე ხდებიან რეიტინგულები, დიდი ხანია ეჭვს არ იწვევს. არავის ახსოვს ვინ გახდა მეორე „ჯეოსტარის“ ან პირველი „ნიჭიერის“ გამარჯვებული, სამაგიეროდ ყველას ახსოვს „დშნ-დნნ“ და სოსო ნარიმანიძე.

ბრიტანული ტალანტ შოუების პატრიარქის საიმონ კოუელის გავლენით და არც ისე ნიჭიერი მიბაძვით, ქართული შოუების მამამ, ნიკა გვარამიამ და ძემ, გიორგი გაბუნიამ მონაწილეთა და მაყურებელთა ემოციებით მანიპულირების ახალ-ახალი ტექნიკა დანერგეს და როგორც გვარამია იტყოდა, „cool-ობის“ მათ მიერვე დაწესებული თამასა წელს კიდევ უფრო მაღლა ასწიეს, რითაც კიდევ უფრო რთული შესადავებლები გახდნენ. მაგალითად, „ნიჭიერის“ გასული სეზონებისგან განსხვავებით, წელს, „X-ფაქტორში“ ჯერჯერობით შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანისთვის არ დაუცინიათ. არც მონაწილეთა გენდერული მიკუთვნებულობითა და სექსუალური პრეფერენციებით დაინტერესებულან ამ დრომდე. თუმცა ჭირმა თავი ამჯერადაც ვერ დამალა და არხზე, სადაც ალა პუგაჩოვას, ლაიმა ვაიკულეს და ლეონიდ აგუტინს საახალწლოდ აქავერებენ ხოლმე, ამავე არხის დირექტორმა ერთ-ერთ მონაწილეს სულ ირინა ალეგროვა და რესტორნის მომღერალი უძახა. მართალია საახალწლოდ ისევ რესტორნებიდან მოუწევთ ნახევრად უმუშევარი მომღერლების ჩამორიგება ნანუკასთან, მაიკოსთან, მაგრამ ეს ალბათ ყველაზე ნაკლებად სადარდებელი ამბავია. გაცილებით უფრო დრამატული ის უნდა იყოს, როდესაც კონკურსში ბედის საცდელად მისული ადამიანისთვის, ვინმე, თუნდაც ქვეყნის ყველაზე რეიტინგული არხის დირექტორი, შეურაცხყოფის მიყენებას ცდილობს.

ზემოხსენებული შოუების ჟიურის წევრთა უმეტესობის მსგავსად, ვერც მე დავიკვეხნი მუსიკალური ნიჭით ან ცოდნით, ამიტომ არც შევეცდები იმის გარჩევას, თუ რომელი მონაწილეა უკეთესი მომღერალი ან პოტენციური ვარსკვლავი. უბრალო მაყურებლის თვალისთვისაც კი შესამჩნევია, რომ საკმარისია ბიოგრაფიაში მოგეპოვებოდეს რაიმე სახის ტრაგიკული ისტორია - ვინმეს გარდაცვალება, სამედიცინო დიაგნოზი, სოციალური სიდუხჭირე და ა.შ. ან შენი მკერდის თუ უკანალის ფორმა სტატისტიკურ ქართველ ოღრაშს პირში ნერწყვს უყენებდეს - შენ აუცილებლად აღმოგაჩნდება “X-ფაქტორი”. გარნირად სიუჟეტის შაბლონებიც არსებობს და ამაში, ძირითადად, ჩამავალი მზის ფონზე, ფარდასთან სევდიანი მზერით მდგომი მონაწილე ან მადონას „სერვიზით“ ჩაის მირთმევისა თუ „ნაპოლეონის“ ჭამის ოჯახური ტრადიციები იგულისხმება. მთელი ეს სიყალბე კი, გვარამიას დეკორატიული წამოხტომებით და ნიჟარაძის თეატრალური შეკივლებებით, ალბათ ასეთი დამღლელი არ იქნებოდა, ბუნებრიობის ოდნავი ნასახიც რომ დაეყოლებინათ შოუს რეჟისორებს.

ე.წ. მუსიკალური საპნის ოპერების ასეთი პოპულარობა მხოლოდ ჩვენი სახადი არ არის და მათ ასეთ წარმატებას ხშირად ადამიანის ბუნებას უკავშირებენ და ამტკიცებენ, რომ ეს ჩვენი ხასიათის ნაწილია, მოგწონდეს საღამოს სავარძელში მოკალათება და ტკბობა სხვისი წარუმატებლობით ან კონკიას მორიგი ისტორიით, რომელიც ლესიჭინედან დედაქალაქში ბედის საძიებლად ჩამოვიდა. თუმცა ისიც უნდა ვაღიაროთ, ყველაზე ცუდ შემთხვევაშიც კი, თუკი ეს მართლაც ასეა, გაცილებით უფრო რეალურია ადამიანების ბუნების ნაცვლად, მაყურებელმა ტალანტ შოუების და ჟიურის წევრების მონაწილეებისადმი დამოკიდებულების შეცვლა მოითხოვოს.

ყველაზე მეტად იმ ჟურნალისტების მიკვირს, ჭირისუფლებისგან ინტერვიუს აღება რომ შეუძლიათ, თანაც მაშინ, როცა ამ ადამიანებს ახლობლების გარდაცვალების თუ მკვლელობის შესახებ ინფორმაცია ახალი გაგებული აქვთ.

რამდენიმე დღის წინ ფონიჭალაში, ავტოსადგომზე მყოფ სამ ახალგაზრდას უცნობმა პირებმა ავტომობილიდან ცეცხლი გაუხსნეს. ორი მათგანი ადგილზევე დაიღუპა. ამბავი მყისიერად მოხვდა ქართული ტელეკომპანიების კრიმინალურ ქრონიკაში. ჟურნალისტებმა ჭირისუფლები მაშინვე დაკითხეს და მიუხედავად იმისა, რომ მათგან საინტერესო და ღირებული ვერაფერი მოისმინეს, მათი მწუხარების ამსახველი კადრები ეთერში გაუშვეს.

მთავარი მაინც ის არის, რომ კრიმინალური ამბებიდან ხშირად ვერაფერს ვიგებ. არა მგონია, პრობლემა მარტო ჩემში იყოს.

აი, მაგალითად ერთი სიუჟეტი განვიხილოთ:

წამყვანი წარმდგენ ტექსტში აცხადებს: “მკვლელობა მოხდა თელავის რაიონში. სოფელ ვარდისუბანში 40 წელს გადაცილებული მამაკაცი ურთიერთშელაპარაკების შემდეგ მოკლეს. ადგილობრივების ინფორმაციით, ცივი იარაღით სასიკვდილოდ ის თანასოფლელმა დაჭრა. მამაკაცის გადარჩენა თვითმხილველმა სცადა, თუმცა ის საავადმყოფოში მიყვანამდე გარდაიცვალა. მკვლელობის ბრალდებით დაკავებულია წარსულში ნასამართლევი პირი, რომელიც დანაშაულს აღიარებს”.

ამის შემდეგ კადრში ქალი ჩნდება, რომელიც ამბობს: “წერილი დაგვიდო... 2-3 დღისით. რა იქნა ბიჭი, აზრზე არა ვარ. გვაწუხებს, განა ცოტა ხანია, 13 წელიწადი”. ჟურნალისტის კითხვაზე, რა დაპირისპირება ჰქონდათ ერთმანეთში, ამბობს: “ცოლი მოსწონს თითქოს... ალალი ბიძაშვილები არიან. როგორ შეიძლება ის, რასაც ეგ აკეთებს. მაგრამ მილიცია არაფერს ეუბნებოდა”.

ტიტრში მითითებულია რესპონდენტის ვინაობა. ისიც, რომ ის ვინმე ვეფხია გლურჯიძის დედაა. თუმცა ვეფხია გლურჯიძე ბრალდებულია თუ ის მამაკაცი, რომელიც ურთიერთშელაპარაკების შემდეგ გარდაიცვალა, არსად ჩანს. ეს დეტალი რომ გაარკვიოთ, დამატებითი ინფორმაცია თავად უნდა მოიძიოთ. გადაამოწმოთ შსს-ს და სხვა მედიასაშუალებების მიერ გავრცელებული ინფორმაცია, ნახოთ ბრალდებულის და გარდაცვლილის სახელის და გვარის აღმნიშვნელი ინიციალები და დასკვნაც ისე გააკეთოთ.

კიდევ უფრო რთულადაა საქმე მაშინ, როცა ამბავი შედარებით უფრო ჩახლართული და მრავალპერსონაჟიანია. ამბის გადმოცემის ასეთ სტილთან ერთად სიუჟეტში მოხვედრილი „არაფრისმნახვველი“ დამიანებიც მაკვირვებს. გინახავთ არაფრისმნახველი თვითმხილველი? არც მე!ასეთი ხალხი, როგორც წესი, კამერის დანახვაზე უკანმოუხედავად გარბის, ხელებს ასავსავებს და ამბობს, რომ არაფერი გაუგონია, დაუნახავს, არაფერი იცის.

ამავე ამბის ამსახველ კიდევ ერთ სიუჟეტში, სწორედ ასეთი ადამიანია ჩაწერილი. “ვიღაც მოკლესო, ისიც არ ვიცი, ვინ მოკლა, ეგეც არ ვიცი”, - ამბობს მამაკაცი. მომხდარი ამბის შესახებ არაფრისმცოდნე რესპონდენტი სიუჟეტში მაინც მოხვდა.

ამ სიუჟეტში კი ჟურნალისტი ცდილობს დაადგინოს, იუსტიციის სახლთან მიმდინარე დასუფთავების სამუშაოები, მერსედესის მარკის თეთრი ფერის ავტომობილიდან ანაბეჭდების აღება და მისი “სავარაუდოდ ექსპერტიზაზე გადაყვანა”, სამეგრელო-ზემო სვანეთის პროკურორის მკვლელობის ფაქტს ხომ არ უკავშირდება. ჩაწერილია ორი ადამიანი. ერთ-ერთი მათგანი ჟურნალისტს საკუთარ მოსაზრებას აცნობს: “ეტყობა ჩხუბი მოუვიდათ პოლიციელსა და იმას და რაღაცა მოხდა, რა”. მეორე რესპონდენტი კი, რომელიც, სავარაუდოდ, იქვე მდებარე რომელიმე რესტორნის თანამშრომელია, ამბობს: “10 წუთის უკან მოვედი, შევეკითხე და პასუხს არ მცემს არავინ”. ჟურნალისტის კითხვაზე, რა ხდებოდა, რა ნახეთ, ამბობს, რომ ტერიტორია პოლიციის ლენტით იყო შემოღობილი, მიუხედავად იმისა, რომ მისგან ღირებული ან მნიშვნელოვანი ინფორმაცია ვერ მოვისმინეთ, სიუჟეტში ისიც მოხვდა.

რით არის გამოწვეული ქართულ სატელევზიო კრიმინალურ ქრონიკაში არფრისმნახველი და არაფრისმცდონე თვითმხილველების და მოწმეების სიჭარბე?

რატომ ვუსმენთ და ვხედავთ ეკრანზე იმ ადამიანებს, რომლებმაც ჩვენთვის საინტერესო ( ან პროდიუსერები რომ ფიქრობენ, რომ ჩვენთვის საინტერესოა) ამბის შესახებ არაფერი იციან? ალბათ იმიტომ, რომ ჟურნალისტს სათქმელი და მოსაყოლი ბევრი არაფერი აქვს, არც საჩვენებელი, პროდიუსერი და რედაქტორი კი მისგან სიუჟეტს ან პირდაპირ ჩართვას ითხოვენ. იმნება შთაბეჭდილება, რომ არაფრისმნახველი და არაფრისმცოდნე თვითმხილველები და მოწმეები მხოლოდ საეთერო დროის შესავსებად გამოიყენება.

ფემინისტები აღიარებენ, რომ მასმედია ნებსით თუ უნებლიეთ აკონტოროლებს ქალის ცხოვრებას მისთვის მორგებული როლების პოპულარიზაციით. 1880-იან წლებში ამერიკის შეერთებულ შტატებში ადამიანის უფლებების აქტივისტი და ქალთა მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი, სიუზენ ენთონი (Susan B. Anthony) წერდა იმის შესახებ, რომ მანამ, სანამ კაცების მიერ კონტროლდებოდა მედიასაშუალებები, ყველა ქალი ვალდებული იყო ეწერა სტატიები, რომლებიც იქნებოდა კაცების იდეების ანარეკლი. ქალთა იდეები კი მუდმივად მეორეხარისხოვანი იყო და შესაბამისად, არ იბეჭდებოდა.

მედიაში ქალთა სახეების ღირსეული წარმოდგენის მოთხოვნით გამოსვლები მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში დაიწყო. აპროტესტებდნენ გაზეთების გარე კანზე დატანილ სექსუალურ ობიექტად ქცეულ ქალთა გამოსახულებებს, აკრიტიკებდნენ რეპორტაჟებისა და გადაცემების დროს გამოყენებულ დამამცირებელ ენას, რომ არაფერი ითქვას სარეკლამო კამპანიებზე, სადაც ქალის განივთებული იმიჯი ტრენდს ქმნიდა. ქალის საზოგადოებრივი იმიჯი ფასდებოდა რამდენიმე ეპითეტით: ვნებიანი, დამოკიდებული, უმეტესად, მაინც - სულელი.

ფემინისტურმა მოძრაობამ გარკვეულწილად განავითარა მედია, რომელმაც დაიწყო ქალთა სახეების მეტად მრავალფეროვნად წარმოჩენა. ასე მაგალითად, ეკრანებსა და ჟურნალების გარეკანზე გამოჩნდნენ სხვადასხვა უმცირესობის წარმომადგენელი ქალები, სხვადასხვა ასაკის ქალები, დამოუკიდებელი, წარმატებული ქალები, რამაც რეალობას დაუახლოვა მედიის მიერ შექმნილი პროდუქტი.

მაღალი ეთიკით გამორჩეული მედია იწყებს საკუთარი პროდუქტის შემოწმებას გენდერული ბალანსის დაცვისთვის, რადგან იცის, რომ მისი გავლენა შესაძლოა მტკივნეულად აისახოს საზოგადოების კონკრეტულ ჯგუფებზე, მაღალკვალიფიციურმა ჟურნალისტმა იცის, რომ ის შეიძლება გახდეს სტერეოტიპების გამტარი ან/და კვლავმწარმოებელი.

განსაკუთრებით მწვავედ დგას საკითხი ე.წ. “Fashion magazines” შემთხვევაში, სადაც გამხდარი ქალები გამუდმებით არწმუნებენ მკითხველებს, პატარა გოგონებს, რომ მათი გარეგნობა არის იდეალური, მათი არაჯანსაღი ცხოვრების წესი კი - ყველასთვის მისაღები. ამგვარი გზავნილები სწორედ მედიის საშუალებით ვრცელდება წარმატებით.

ბოლოს მსოფლიო შეთანხმდა, რომ ქალთა ამგვარი არარეალისტური როლების წარმოჩენა(და ხშირ შემთხვევაში შექმნა) ქალის დისკრიმინაციის პირდაპირი მცდელობა. მრავალი ბრძოლის, პროტესტის თუ დაუმორჩილებლობის შედეგად პროგრესული საზოგადოების მიერ შემუშავდა სამართლებრივი რეგულაციები.

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ მიღებულ კონვენციაში “ქალთა მიმართ ყველა ფორმის დისკრიმიანციის აღმოფხვრის შესახებ” ხმამაღლა ითქვა, რომ ქალების თანასწორობა გარანტირებულია ყველგან: მედიაში, საზოგადოებაში, პოლიტიკაში, სოციალურ, ეკონომიკურ თუ კულტურულ ცხოვრებაში.

აი, რა უნდა იცოდეს ეთიკურმა მასმედიამ…

,,ყოველ 15 ევროპელში ერთი გაუნათლებელია” - ეს ჰედლაინი, როგორც ჟურნალისტების მიერ მონაცემების აღქმისა და გაშუქების პრობლემური მაგალითი, ახლახან ჟურნალისტებისთვისვე განკუთვნილ ერთ კარგ სახელმძღვანელოში შემხვდა.

იქაც იყო თქმული, რომ მონაცემი Eurostat -ს ეყრდნობა, რომელიც, თავის მხრივ, ადასტურებს, რომ 500 მილიონ ევროპელს შორის 36 მილიონმა კითხვა მართლაც არ იცის. თუმცა Eurostat-ისვე მონაცემით 36 მილიონი ევროპელი ჯერ 7 წლისაც არაა.

იმავე წიგნში იყო მითითება მათემატიკის საფუძვლების ცოდნის აუცილებლობაზე ჟურნალისტების მხრიდან, მაგრამ განა კი უშველის მხოლოდ ეს მონაცემთა ჟურნალისტიკას საქართველოში?

რა უფრო სწორია, ის, რომ NDI-ს გამოკითხვის მიხედვით საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობის მდგომარეობა 2012 წლის შემდეგ გაუარესდა ან იგივე დარჩა, თუ ის, რომ იმავე გამოკითხვის შედეგებით, საქართველოს მოსახლეობის უმეტესობის მდგომარეობა გაუმჯობესდა ან იგივე დარჩა? ორივე მონაცემი შეესაბამება NDI -ს კვლევის შედეგების ამ დიაგრამას, რომელსაც პოლარიზებული, პოლიტიკასთან დაკავშირებული, ნაწილობრივ თავისუფალი მედია საქართველოში იმ სახით ინტერპრეტირებს, რა სახის ,,სარედაქციო პოლიტიკასაც” ატარებს.

რამდენად შეესაბამება სიმართლეს, რომ ,,გამოკითხულებს პოლიტიკოსებს შორის ყველაზე მეტად დავით ბაქრაძე მოსწონთ?”, თუ გამოკითხვის შედეგების მიხდევით კითხვაზე ,, რომელი პოლიტიკოსი მოგწონთ ყველაზე მეტად ქართულ პოლიტიკაში ?” 23%-მა უპასუხა, რომ არ იცოდა, 10 % -მა უარი თქვა პასუხზე, ხოლო დავით ბაქრაძე სულ 15%-მა დაასახელა.

ჰოდა, სარედაქციო პოლიტიკას და სინდისიერებას გააჩნია, თორემ თითო რედაქციაში ერთი ელემენტარული მათემატიკის მცოდნე როგორმე მოიძებნება.

,,სანდოა თუ არა?” - რამდენიმეთვიანი პაუზის შემდეგ, ახლაც ისევ ეს კითხვა იყო ყველაზე ხშირად დასმული ქართული მედიის მიერ NDI -ს კვლევებთან დაკავშირებით, რაც ამ კითხვას ლეგიტიმურს უფრო ქართულ მედიასთან დაკავშირებით ხდიდა, ვიდრე კვლევის ავტორთან მიმართებით.

სანდოა თუ არა მედია, რომელიც ციფრებით ჟონგლიორობს? სანდოა თუ არა მედია, რომელიც მუდმივად პოსტფაქტუმ და არა პროცესში აშუქებს კვლევას, რომელზეც იცის, რომ ,,მორიგია”, ,,რეზონანსულია”, ,,განმეორებადია”? სანდოა კი მედია, რომელიც, როგორც შემდგარ დადასტურებულ ფაქტს (წყაროზე მითითების გარეშე), გვეუბნება, რომ ,,კვლევაში 3900 ადამიანი მონაწილეობდა და ის თებერვალ- მარტში ჩატარდა” და არც კი თვლის საჭიროდ მიუთითოს, რომ აღნიშნულს NDI -სვე მონაცემებით აცხადებს.

ენდე, აი

გასულ ხუთშაბათს პირველად დავფიქრდი, რომ შეიძლება სტალინისტი იყო, მაგრამ ეს სულაც არ იყოს ტრაგედია, ვინაიდან შეიძლება უფრო უარესი რამეც დაგემართოს. მაგალითად, იყო გადაცემა „პროფილის“ წამყვანი. გასულ ხუთშაბათს პირველად მომინდა მაია ასათიანის გაცნობა და კიდევ ერთხელ დარწმუნება, რომ ეს ადამიანი ნამდვილად არსებობს და მის ნაცვლად ტელეეკრანიდან არ გვესაუბრება ჰოლოგრამა, რომელსაც არალიცენზირებული კომპიუტერული პროგრამა მართავს.

„პროფილის“ ეთერში გასვლის შემდეგ, Facebook-ზე მთავარი ვნებათაღელვა გადაცემის პირველმა ბლოკმა გამოიწვია, სადაც ორი სტალინისტი ორთოდოქსი ამტკიცებდა, რომ იოსებ ბესარიონის ძე წმინდანია და რომ მისი ადგილი მართლმადიდებელ წმინდანთა პანთეონშია. მათ შორის ერთ-ერთის, ყოფილი სასულიერო პირის, ამჟამად ეკლესიიდან განკვეთილ მიტროპოლიტ ილარიონის შესახებ წმინდა სინოდმა ოდესღაც დაასკვნა, რომ მას ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა. თუმცა ილია მეორის პატრიარქად არჩევის მოწინააღმდეგე ყოფილი ეპისკოპოსის შესახებ სინოდის დასკვნა ისეთივე სანდო შეიძლება იყოს, როგორც მაია ასათიანის გაკეთილშობილების მითი, რაზეც ადრეც გვისაუბრია. სინამდვილეში, პრობლემის თავი და თავი არა ამა თუ იმ ადამიანის გადაცემაში მოწვევა, არა ამა თუ იმ ადამიანის ფსიქიკური ჯანმრთელობა, არამედ კონტექსტი და წინასწარგანზრახულობაა. სინამდვილეში, არავინ იცის მიტროპოლიტი ილარიონი ფსიქიკურად ჯანმრთელია, უბრალოდ კარგი მსახიობია თუ სულაც მარსიდან სპეცმისიით მოგზავნილი უცხოპლანეტელი. ამიტომ გადაცემის ნაკლზე საუბრისას, უმჯობესია ადამიანის დიაგნოზირების ნაცვლად, თავად მედიაკონტენტის ლაფსუსებზე ვისაუბროთ, რადგან ერთადერთი რამ, რაც რუსთავი 2-ის ეკრანიდან გასულ ხუთშაბათს არაადეკვატურად ჩანდა, ამავე გადაცემის წამყვანის შეცხადებები, გატყორცნილი შეკითხვები, ისტერიკა, ბოდიშები და საკუთარ თავთან წინააღმდეგობები იყო.

სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, თანამედროვე ინტენსიური კომუნიკაციების ბუნებიდან გამომდინარე, ყველაზე ცხადი ჭეშმარიტებებიც კი მყისიერად, ყოველგვარ ღირებულებებს მოკლებულ ბანალურობებად იქცევა ხოლმე. გასულ წლებში მედიებში ისტერიკულად გამეორებული არგუმენტი „40 კილომეტრში რუსის ჯარია“ ან კიდევ უფრო ახლო წარსულში ყველა ბრუნვაში ნახმარი „სამართლიანობის აღდგენის“ იდეა, ამის საუკეთესო მაგალითებია. ცნებათა და იდეათა ხშირი, ისტერიკული და ზედაპირული გამეორება ამ ცნებების და იდეების დევალვაციას იწვევს და საბოლოო ჯამში, საკმაოდ სერიოზული პრობლემების კომიკური ინტერპრეტაციები შეგვრჩება ხოლმე ხელში. ზუსტად ეს საფრთხე შექმნა „პროფილმა“ ამ გადაცემით.

„უნდა შერაცხონ თუ არა სტალინი წმინდანად?“ - ელემენტარული საღი აზრი სჭირდებოდა იმის მიხვედრას, რომ ქალაქ გორში ამ შეკითხვის დასმით, ვინმეს განწყობას კი არ აღწერ ან დესკრიფციას კი არ აკეთებ, ძალაუნებურად ლეგიტიმაციას ანიჭებ ნონსენსს. ნაცვლად იმისა, რომ ხუთშაბათ საღამოს საუკეთესო საეთერო დრო თუნდაც საბჭოთა მემკვიდრეობის გააზრების პრობლემას, სტალინის ფიგურის გაანალიზებას დაუთმო, რეალობის გამარტივებას და ფანატიკოსებზე ფეხის შეწმენდით, პრობლემის მოგვარების ილუზიას ქმნი. თუმცა გასაგებიცაა, ზუსტად მაგ დროს კონკურენტ არხზე გია ჯაჯანიძე საოცრებებს სჩადის - მკითხაობს, მჩხიბაობს, შამანობს, კისერზე მუთაქის „ჩიხოლს“ იხვევს, ხაშურის ბაზარში „შურს“, „ხაშს“ და ხაშურს შორის კორელაციას ეძებს, კუბოში წვება (არ გეგონოთ რომ ვტყუოდე, უკვე მეორედ წვება გადაცემის მსვლელობისას კუბოში). ჰოდა რამე უარესი თუ არ დაუპირისპირე გიას ფანტაზიას, ფაფუ რეიტინგი.

თუმცა მაია ასათიანს ნამდვილად ეკუთვნის მადლობა. მან დანერგა ახალი სტანდარტი თუ როგორ უნდა უკივლო, უყვირო და უღრიალო სტუმრებს, დაადგე თავზე და ისტერიკულად აბაკუნო ფეხები, ვიდრე გულმხურვალე სტალინელი არ გეტყვის, რომ რუსეთი ოკუპანტია, ოკუპაცია ცუდია, „პუტინი რუსეთის კაცია“ და ა.შ. რესპონდენტების აღზრდა სრულიად ახალი სიტყვაა არა თუ ჟურნალისტიკაში, არამედ პედაგოგიკაშიც.

„22 წელია ჟურნალისტი ვარ და მგონი, პირველად გამოვედი წყობიდან“ - ასე მოუბოდიშა ასათიანმა აუდიტორიას და ჩვეულ რეჟიმში განაგრძო ტემპერატურის შესანარჩუნებლად გადაცემისთვის ცეცხლის შენთება. ზოგადად კი, ბოდიშის მოხდის არსი შეცდომის გააზრებას და არგამეორებას უკავშირდება. სამწუხაროდ, მისი 22-წლიანი ჟურნალისტური გამოცდილება მხოლოდ ერთ რამეში ჩანს - მას უდიდესი ვირტუოზულობით გამოსდის ბუზის სპილოდ ქცევა, ფანტომების გამოგონება და მერე ამ ყველაფერზე ისეთი დრამის მოწყობა, რომ საბოლოოდ თავადაც კი იჯერებს, რომ „პროფილით“ საზოგადოებაში საყოველთაო კათარზისს უწყობს ხელს. ასეთივე სპილოდ აქცია გასულ ხუთშაბათს მან რამდენიმე გორელის ნახევრად რელიგიური, ნახევრად ეროტიკული და სტოკჰოლმის სინდრომით გაჯერებული სიყვარული სტალინისადმი. მიტროპოლიტმა ილარიონმაც კი უთხრა, „ორიოდე ადამიანი“ ვართ ვინც ასე ვფიქრობთ და ამ თემაზე სასაუბროდ აქ რომ მოგყავართ, ცოტათი გონიერი მაინც უნდა იყოთო.

გადაცემის დასასრულს, სტალინის ძეგლზე საუბრისას, ასათიანმა თავადვე დასვა მთავარი შეკითხვა, თუმცა არასწორ ადრესატთან, ვინმე არჩილ ჭყოიძესთან: „რა დროს ეს ქვის კერპია? გულწრფელად გეკითხებით, ქვეყანაში, სადაც მოსახელობის ძალიან დიდი ნაწილი შიმშილობის ზღვარზე იმყოფება, თქვენ თვლით, რომ აი ეს ქვის კაცი სად იდგება და სად არა, ეს არის მთავარი სამსჯელო თემა ახლა, წინასაარჩევნოდ?“

სინამდვილეში ეს შეკითხვა ასათიანს საკუთარი თავისთვის უნდა დაესვა, ვიდრე გადაცემის მომზადებას დაიწყებდა. ჰოდა, მაია, რა დროს ეს ქვის კერპია? გულწრფელად გეკითხებით, ქვეყანაში, სადაც მოსახელობის ძალიან დიდი ნაწილი შიმშილობის ზღვარზე იმყოფება, თქვენ ფიქრობთ, რომ აი ეს ქვის კაცი სად იდგება და სად არა, ეს არის მთავარი სამსჯელო თემა ახლა, წინასაარჩევნოდ?

პ.ს. ქ-ნო მაია, ტერენტი გრანელი ჭლექმა მოკლა და არა სტალინმა.

პ.პ.ს. ქ-ნო მაია, გულთგონთხართა?

„დამპლური თამაშები“ - ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე ვირუსული ვიდეოა, რაც ქართულ ინტერნეტსივრცეში გამოჩნდა ბოლო ხანებში. ვიდეოში ასახული სცენა, გარდა იმისა, რომ თავად შეიცავს მშობლის მხრიდან ძალადობის ნიშნებს, ინსპირაციაც გახდა ინტერნეტის უბრალო მომხმარებლებისა თუ „პროფესიონალი“ ტროლებისათვის, ვიდეოზე გადაღებული ბავშვები კი ინტერნეტ-მემეებად იქცნენ. დღეისათვის ამ ვიდეოს ათობით რიმეიქის და სამოყვარულო ვერსიის მოძიებაა შესაძლებელი Youtube-ზე. პირადად ჩემთვის უცნობია, რა გზით მოხვდა ვიდეო ინტერნეტში, თუმცა ფაქტი ერთია - ვიდეოს განთავსება თუკი ვინმეს ინტერესში არ უნდა შედიოდეს, ეს თავად ჩანაწერში გადაღებული ადამიანები და პირველ რიგში, ბავშვები არიან. ბავშვური სიცელქე, რომელიც ხშირად მოზარდების ან მოზრდილების გასართობი ხდება, შესაძლოა დიდ თავის ტკივილად იქცეს მოგვიანებით. ასეთი მაგალითები კი უკვე საკმარისად დაგროვდა სოციალური მედიისა და უცნაური წარმომავლობის ვებსაიტების „ოქროს ხანაში“.

ერთ-ერთ ასეთ ინტერნეტმემედ იქცა არასრულწლოვანი ჯესი სლოტერიც (მოგვიანებით ჯესიმ სახელი შეიცვალა და ახლა დემიენ ლეონჰარდტი ჰქვია), რომლის 2010 წელს გადაღებული სამოყვარულო ვიდეოც ინტერნეტ-სენსაცია გახდა. დემიენმა ინტერნეტ მომხმარებლების თავდასხმა თავდაპირველად გავრცელებული ჭორის გამო დაიმსახურა, რომლის მიხედვითაც მას, 11 წლის ასაკში, სასიყვარულო ურთიერთობა ჰქონდა ერთ-ერთ მუსიკოსთან. ჭორების უარყოფის მცდელობის შემდეგ, დემიენმა ვიდეო ჩაწერა, რომელშიც ასევე გამოჩნდა მისი მამა ჯინ ლეონჰარდტი. ჯინი დემიენის „კიბერმტრებს“ ემუქრებოდა და ამბობდა, რომ თითოეული მათგანის ვინაობას დაადგენდა და თავისი შვილის გულის ტკენის გამო პასუხს აგებინებდა. ვიდეოს საპასუხოდ დემიენს ე.წ. „ჰეითერების“ მთელი არმია შეესია და მას ხან მოკვლით ემუქრებოდნენ, ხან კი სუიციდისაკენ მოუწოდებდნენ. არაერთი ვებსაიტი შეიქმნა, რომლითაც ინტერნეტტროლები ჯესისა და მამამისს დასცინოდნენ. ვიდეო იმდენად პოპულარული გახდა, რომ გოგონას ამბით მეინსტრიმული მედიასაშუალებებიც დაინტერესდნენ. საერთო ჯამში ამ ამბავმა გოგონას ცხოვრებას სამუდამო დაღი დაასვა და როგორც ის მოგვიანებით BuzzFeed-ისთვის მიცემულ ინტერვიუში ამბობს, მან დაკარგა ყველა მეგობარი და ცხოვრების თავიდან დაწყება მოუწია.

„ერთ დროს ინტერნეტში ჯესი სლოტერად მიცნობდნენ. პირადმა გამოცდილებამ ჩამომაყალიბა ისეთად, როგორიც ვარ. მაქვს ბიპოლარული აშლილობა, პოსტტრავმული სტრესის აშლილობა და მოსაზღვრე პიროვნული აშლილობა. ფიზიკურადაც შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ვარ, მაქვს სუსტი იმუნური სისტემა, ქრონიკული ასთმა, ფიბრომიალგია და კანის დაავადება. მაგრამ მაინც ვცდილობ ცხოვრებით დავტკბე. მიყვარს ხელოვნება, მუსიკა და საჭმელი, დავდივარ კონცერტებსა და შოუებზე“,- ეს ჩანაწერი დემიენის ამჟამინდელი Tumblr-იდანაა. ეს შემთხვევა კიბერბულინგის ერთ-ერთ პირველ მასშტაბურ აქტად მიიჩნევა დღემდე. მისი შედეგები საკმაოდ დრამატული გამოდგა.

დაცინვისა და ინტერნეტბულინგის მსხვერპლები მხოლოდ ბავშვები არ ხდებიან. რამდენიმე წლის წინ, სერიალ „გაქცევის“ (Prison Break) უზომო პოპულარობის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი მსახიობი ვენტვორტ მილერი გახდა. განსაკუთრებული როლის, ცისფერი თვალების და დაკუნთული, ტატუირებული სხეულის დამსახურებით, მილერი მალევე იქცა მაყურებლების ფავორიტად. რამდენიმე დღის წინ კი სოციალურ ქსელებში ვირუსულად გავრცელდა მისი ორი ფოტო. კოლაჟი ერთ-ერთმა პოპულარულმა ბრიტანულმა გასართობმა ვებსაიტმა The LAD Bible-მა გაავრცელა და მასზე მსახიობი ჯერ სერიალის გადაღებების დროინდელ ფორმაშია, შემდეგ კი - წონაში საგრძნობად მომატებული. ფოტოს თან ერთვოდა სათაური - „როდესაც ციხიდან გაიქცევი და მაკდონალდსის მონოპოლიას აღმოაჩენ“.

რამდენიმე დღეში, მსახიობმა საკუთარ Facebook გვერდზე დაწერა: „დღეს აღმოვაჩინე, რომ ინტერნეტ-მემეს სუბიექტად ვიქეცი. ეს პირველი შემთხვევა არ არის, მაგრამ გამორჩეულია ყველა დანარჩენი წინა შემთხვევისგან. 2010 წელს, კარიერისგან სანახევროდ ჩამოშორებული, სხვადასხვა მიზეზის გამო, ნაკლებად ვჩნდებოდი საჯარო სივრცეში. უპირველეს ყოვლისა, იმის გამო, რომ ვიყავი თვითმკვლელობისკენ მიდრეკილი [...] დეპრესიისგან ბავშვობიდან მოყოლებული ვიტანჯებოდი. ეს არის ბრძოლა, რომელიც პირადად მე უამრავი დროის, შესაძლებლობების, ურთიერთობების და უძილო ღამეების ფასად დამიჯდა [...] 2010 წელს, ჩემი ზრდასრული ცხოვრების ყველაზე მძიმე პერიოდში, ყველგან და ყველაფერში იმედს, ნუგეშსა და ყურადღების გადატანის შესაძლებლობას ვეძებდი. საბოლოოდ ეს აღმოჩნდა საკვები. [...] ახლა როდესაც ვუყურებ ჩემს წითელმაისურიან ფოტოს, იშვიათი ღიმილით ჩემს სახეზე, მახსენდება ჩემი ტანჯვა, ჩემი ამტანობა და გამძლეობა სხვადასხვა დემონთან პირისპირ შეხვედრისას [...] პირველად, როდესაც სოციალურ ქსელებში ეს მემე ამომიხტა, უნდა ვაღიარო, რომ სუნთქვა შემეკრა, იმდენად მეტკინა გული. თუმცა, როგორც წესი, ფაქტებს ჩვენ თავად ვანიჭებთ მნიშვნელობებს და გადავწყვიტე, რომ ჩემი ფოტოსთვის მიმენიჭებინა სიძლიერის, იარების მოშუშებისა და პატიების მნიშვნელობა“.

მილერის პოსტის გამოქვეყნებიდან მალევე, The LAD Bible-მა ბოდიში მოიხადა, ფოტოები წაშალა და საპასუხო განცხადებაში აღნიშნა, რომ მენტალური ჯანმრთელობა არ არის ის თემა, რაზეც უნდა იხუმრო.

ხშირად ამგვარი შემთხვევების პირველადი წყარო მეინსტრიმ მედიაა, შემდეგ კი ბულინგი სოციალურ ქსელებში გრძელდება. სულ რამდენიმე დღის წინ, ტელეკომპანია „რუსთავი 2-მა" 9 აპრილთან დაკავშირებით გამოკითხვა ჩაატარა და წამყვანმა შეშფოთებული სახით გვითხრა, რომ ახალი თაობიდან „ბევრმა არც კი იცის, რამხელა ფასი გადაიხადეს ადამიანებმა ამ თავისუფლებისთვის“. ქუჩის გამოკითხვაში ნაჩვენები არასრულწლოვნების ნაწილმა არ იცოდა, რას უკავშირდებოდა 9 აპრილი საქართველოს ისტორიაში. ვიდეო მოჭრეს, ატვირთეს ინტერნეტში და ატყდა გნიასი. Facebook-ის მომხმარებლების ნაწილისათვის ეს ვიდეო საკმარისი გახდა თაობაზე ხელის ჩასაქნევად, მეორე ნაწილში გამოკითხვამ ეგზისტენციური ჩივილები გამოიწვია და საბოლოო ჯამში, ინტერნეტსივრცე კიდევ ერთხელ გაჯერდა ბავშვების მისამართით გინებითა და სიძულვილის კომენტარებით. ვოქს-პოპის გულუბრყვილო შეკითხვიდან და არაფრისმომცემი შინაარსიდან კი მხოლოდ ინტერნეტში ამონთხეული ბოღმა დარჩა. მედიასაშუალებების ეს არაერთხელ ნაცადი, უკვე კარგად აპრობირებული პრაქტიკა აქამდეც ხშირად გამხდარა ვირუსული ვიდეოების წყარო. ექსტრემალურ სიტუაციაში ცოდნის გადამოწმების და სკოლის ბოროტი დირექტორის როლის მორგება ერთგვარი გარანტიაა, რომ შენს მასალას ბევრი ადამიანი ნახავს ინტერნეტში. თუმცა ვოქს-პოპის არარეპრეზენტაციულობის ამბავი იქით იყოს.

დიდი ალბათობით, კიბერბულინგი ინტერნეტის პენეტრაციისა და მოხმარების ზრდის პირდაპირპროპორციულად ჩვენთანაც გაიზრდება, რაც არაერთი მოზარდის თუ ზრდასრულის პრობლემად იქცევა. ჯესი სლოტერის მსგავსი შემთხვევები ჩვენთან საჯაროდ ცნობილი ჯერ არ გამხდარა (რაც არ გამორიცხავს, რომ მომხდარიყო), მაგრამ ზემოთ მოყვანილი შემთხვევებიდან შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ „ონლაინ ზიზღთან“ გამკლავებაზე ზრუნვა ჩვენთანაც სერიოზულ პრობლემად შეიძლება იქცეს.

ქვეყნის განვითარების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ინდიკატორი, ეკონომიკურ და სოციალურ ინდიკატორებთან ერთად, კულტურა და კულტურული ცხოვრებაა. ხელოვნება, თავისი დარგებითა და მიმდინარეობით, რეალობას ირეკლავს, ფილოსოფიურად განიხილავს მას, ხოლო მასობრივი კულტურა ხშირად საპროტესტო მოძრაობებსაც იწვევს ამა თუ იმ სუბკულტურისა და ჯგუფის სახელით.

ხელოვნებას შეუძლია ერთდროულად იდეოლოგიზირებულ იარაღად იქცეს სისტემების ხელში და ამავე დროს, ხელი შეუწყოს იდეოლოგიური და სოციალურ-პოლიტიკური წარმონაქმნების დანგრევასა და ტრანსფორმირებას.

ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, საინტერესოა, რამდენად ინტერესდება ქართული სამაუწყებლო ტელე და ონლაინ მედია კულტურის საკითხების გაშუქებით, ხელოვნების რომელი დარგებია მისთვის პრიორიტეტული ან საერთოდ, ქართულ სატელევიზიო/ონლაინ მედიასა და ხელოვნების ურთიერთმიმართებაზე საუბრისას სიტყვა „პრიორიტეტული“ შეუსაბამო ხომ არ არის.

დღეისათვის პოპულარული მედიასაშუალება ტელევიზიაა. ნაციონალური მაუწყებლები, რომლებიც მაყურებელთა სიმცირეს ნამდვილად არ უჩივიან, კულტურის საკითხებს ყურადღებას დიდად არ აქცევენ. მარტო „რუსთავი 2-ის“, „იმედის“, „მაესტროს“ სამაუწყებლო ბადეზე ზედაპირული დაკვირვებაც კი მოწმობს ამ სამწუხარო ტენდენციას. ჩამოთვლილი სამი რეიტინგული მაუწყებლიდან არცერთი არ უთმობს დროს ხელოვნების სხვადასხვა დარგის პრობლემატიკას. ისინი ოსტატურად ანაცვლებენ კულტურის საკითხებზე არსებულ გადაცემებს მდარე, პოპ-კულტურის შემცველი პროდუქციით, ალბათ, ეს გასაკვირიც არაა, რადგან მაშინ, როდესაც იმედზე „სხვა რაკურსი“ ორ გადაცემას პარანორმალურ მოვლენებსა და პარლამენტარების მიერ ერთმანეთისადმი გაკეთებული ჯადოების კვლევას უთმობს, დროც აღარ რჩება სამაუწყებლო ბადეში ერთი საათი მაინც გამოინახოს, მაგალითად, თეატრალური ცხოვრების მიმოხილვისთვის .

ზემოთ ნახსენები მაუწყებლები კულტურის სფეროში მიმდინარე სიახლეებს მთავარი საინფორმაციო გამოშვებების ბოლო ბლოკებში გაგავაცნობენ ხოლმე, ან დილისა და შუადღის შოუებში გაკვრით შეგვახსენებენ, რომ საქართველოში მუსიკოსები და სხვადასხვა სფეროში მომუშავე არტისტები გვყავს.

ერთფეროვანი ტექსტები, სტანდარტული სიუჟეტები, ინტერვიუები ხელოვანებთან ბანალური შეკითხვებით - ეს იმ მცირე ნიშანთა ჩამონათვალია, რომლებიც ნაციონალური მაუწყებლების საინფორმაციო, დილისა და შუადღის გადაცემების კულტურის მიმომხილველების ჟურნალისტური ხელწერისთვის არის დამახასიათებელი. არანაირი კრიტიკა, ანალიზი, კრეატიულობა. ხშირად გამოფენებიდან ან სხვადასხვა პრემიერიდან ჩართვების დროს ისეთი გრძნობა გიჩნდება, თითქოს პოლიტიკურ ინტრიგებზე „მონადირე“ პროდიუსერები და რედაქტორები კულტურის სფეროზე მომუშავე ჟურნალისტების პროფესიულ უნარებსა და მათ მიერ გაშუქებული მოვლენების ხარისხს საერთოდ არ აქცევენ ყურადღებას, რადგან წლებია, კულტურის საკითხების გაშუქების სტანდარტი არ იცვლება: იგი ორ სტრუქტურულ ხაზს მიჰყვება: ან სრულიად ზედაპირულია და მარტო კითხვებით - „სად? რა? როდის? ვინ?“ შემოიფარგლება, ან სიუჟეტში ჟურნალისტის მიერ გამოყენებული შედარებები, სიტუაციათა აღწერის დროს მოშველიებული ლექსიკა არათუ გაუგებარი, არამედ ხშირად შეუსაბამო და „სნობური“ ელფერის მატარებელიცაა. მართალია, საინფორმაციო გამოშვებებში გასული კულტურის სიახლეების ავტორებს მოვლენათა ღრმა ანალიზს ვერ მოვთხოვთ, რადგან ახალი ამბების სპეციფიკა ამას არ ითვალისწინებს, მაგრამ ახალი ამბების ჟურნალისტიკა შემოქმედებითობას რომ არ გამორიცხავს, ეს უეჭველია.

„იმედის“, „რუსთავი 2-ისა“ და „მაესტროსგან“ განსხვავებით, საზოგადოებრივი არხი ის ერთადერთი ნაციონალური მაუწყებელია, რომელიც ექვს გადაცემას უთმობს ხელოვნების სხვადასხვა სფეროს. წლებია, საზოგადოებრივი მაუწყებელი ამ მხრივ თანდათან უმჯობესდება და დღეს შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ქართულ სატელევიზიო ბაზარზე ყველაზე უკეთეს პროდუქციას ქმნის. უკვე მეხუთე სეზონია, ქართველ მელომანებს შანსი აქვთ თვალი ადევნონ კახა თოლორდავასა და გია ხადურის საავტორო გადაცემა „უცნობ მუსიკას“, ქართული სატელევიზიო სივრცის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვან და საინტერესო პროექტს, რომელიც ორიენტირებულია სხვადასხვა მუსიკალურ ჟანრზე, ასევე უცნობ და გამორჩეულ მსოფლიო მუსიკოსებზე. კარგა ხანია, „უცნობი მუსიკა“ საზოგადოებრივი რადიოს მეშვეობითაც გადის და მისმა ტელეფორმატმა კიდევ უფრო მეტი საშუალება მისცა ავტორებს, მაყურებელს წარუდგინონ პროფესიონალი სტუმრები, ღრმად გააანალიზონ მსოფლიოს მუსიკალური სივრცე.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი ყურადღებას არ აკლებს კლასიკურ მუსიკასაც. ეს ტენდენცია წლებია გრძელდება და ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ მაგალითად, აკადემიური ფორმატის გადაცემა „სი ბემოლი“ წამყვანებისა და სტუმრის დისკუსიით შემოიფარგლებოდა, ახლა კი ორიგინალური და ვიზუალურად მოქნილი პროექტით „მუსიკოლოგოსით“ ჩანაცვლდა. გადაცემა ისეთ ღრმა და რთულად აღსაქმელ აკუსტიკურ ტრადიციას, როგორიც კლასიკური, აკადემიური მუსიკაა, მსგავსი ვიზუალური და გამომსახველობითი ხერხების საშუალებით, ადვილად და გასაგებად სთავაზობს მაყურებლს.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი ქართველ არტისტებს საშუალებას აძლევს თავიანთი შემოქმედება მასობრივ მსმენელამდე მიიტანონ. წლების წინ, საზოგადოებრივ არხზე გადიოდა გადაცემა „Caucasus-Live“, სადაც საქართველოში მოღვაწე მუსიკალური ჯგუფებს თავიანთი პროდუქციის წარდგენა შეეძლოთ მსმენელებისთვის, დღეს ამ ტრადიციას გადაცემა „კომუნიკატორი“ აგრძელებს.

უნდა გამოიყოს გადაცემა „ტრანსმისია“ და მისი ორიგინალური კულტურული ექსპერიმენტები, რომელიც სხვადასხვა ხელოვნების სფეროში მოღვაწე არტისტებს მეტ საშუალებას აძლევს თავიანთი ხედვა წარუდგინონ ფართო მაყურებელს. ამ ტიპის გადაცემები, ვფიქრობთ, მიმზიდველი უნდა იყოს სხვა არხებისთვის, რადგან იგი საშუალებას იძლევა, ტელევიზიებმა მეტი კრეატიული იდეა და ვიზუალურად საინტერესო პროექტი განახორციელონ. უდავოდ, დღეს საზოგადოებრივი არხი ყველაზე კარგად ახერხებს ქართული კულტურული მეინსტრიმისა და ანდეგრაუნდის, ალტერნატიული სახელოვნებო სივრცის წარმოჩენას.

შინაარსობრივი და ვიზუალური კუთხით საინტერესო პროდუქცია იქმნება „GDS”-ზე: „კიმონო“, „URBAN STORIES” საინტერესოდ „შეფუთული“ გადაცემებია, რომლებიც მაყურებელს მეინსტრიმისგან განსხვავებულ სახეებსა და თემატიკას აწვდის. ალბათ, „GDS”-ს, რომელსაც პრეტენზია აქვს იყოს „მეტი, ვიდრე ტელევიზია“, ამ მხრივ მეტი ფიქრი, მუშაობა და ორიგინალური ხედვა მოეთხოვება.

უნდა აღინიშნოს ტელეკომპანია „აჭარის“ სატელევიზიო პროგრამული ბადე, რომელიც დიდ ყურადღებას აქცევს კულტურის თემატიკას: კინოს, თეატრს, მუსიკას, ფოლკლორსა და არქიტექტურას - ამ თემებს ჯამში რვა გადაცემა ეთმობა. ასევე საგულისხმოა ისიც, რომ დოკუმენტური მასალა მხოლოდ საზოგადოებრივ და „აჭარის“ ტელევიზიით გადაიცემა. საქართველოში, საბედნიეროდ, არსებობს კულტურისა და ხელოვნებისადმი მიძღვნილი თემატური საკაბელო არხი - „არტარეა“, რომელიც საკმაოდ საინტერესო და მნიშვნელოვან პროდუქციას ქმნის ქართულ ტელესივრცეში.

რაც შეეხება ონლაინ მედიას, ის, რაც მაუწყებლებს ყურადღების მიღმა რჩებათ, სწორედ ვირტუალურ სივრცეში იჩენს თავს. ტელევიზიებისათვის ღრმა ანალიზი, კრიტიკა, მეტწილად, არ არის დამახასიათებელი. წელიწადში რამდენიმე კინო, თეატრალური, მუსიკალური ფესტივალი იმართება, მოდის კვირეული ეწყობა, მაგრამ ამ ღონისძიებების კრიტიკა, ანალიზი ტელესივრცეში არსად გვხვდება. ონლაინ მედიაშიც შეიმჩნევა ანალიზური მასალების ნაკლებობა, ფაქტობრივად, იშვიათად გვხვდება კრიტიკული აზრი და კულტურული ცხოვრების პროფესიონალური შეფასება.

რევიუების წაკითხვა ქართველი მუსიკოსების ალბომების შესახებ მხოლოდ ბლოგებზე თუა შესაძლებელი, მაგალითად, ასეთი ბლოგია - georgianmusicblog.wordpress.com. თეატრალური კრიტიკა საერთოდ იგნორირებულია ქართულ ტელე და ონლაინ მედიაში. ასეთივე მდგომარეობაა კინოხელოვნების მიმართულებითაც. უნდა აღინიშნოს ის, რომ ნამდვილი „ფუფუნებაა“ დასავლური კინოინდუსტრიის ნაწარმის პროფესიონალური შეფასების მშობლიურ ენაზე გაცნობა, საბედნიერო გამონაკლისია პორტალი Digitalculture.ge, რომელიც ფილმებსა და სერიალებზე საინტერესო და პროფესიონალების მიერ დაწერილი რეცენზიების წაკითხვის შესაძლებლობას გვაძლევს.

მისასალმებელია ის, რომ ქართულ ონლაინმედიაში კულტურის სფეროს წარმომჩენი ვებგვერდებიც გამოჩნდა, მაგალითად „ARTINFO”. სამწუხაროდ, „პირველი ქართული ვებგვერდი კულტურასა და ხელოვნებაზე“ მხოლოდ ახალ ამბებზეა ორიენტირებული. ხშირად კი აქ გადააწყდებით „ყვითელ“ და არაფრისმთქმელ ინფორმაციებსაც, რომელთა ხელოვნებასთან დაკავშირებას ძნელად თუ მოახერხებთ, მაგალითისთვის მოვიყვანთ ერთ-ერთი მასალის სათაურს: „ნინო ჩხეიძეს ლალი მოროშკინა დაუპირისპირდა“.

დასკვნის სახით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ნაციონალური მაუწყებლები არ სწყალობენ ქართველ არტისტებს, რომლებიც ირჯებიან და ღირებულ პროდუქტს ქმნიან, ისინი იშვიათად თუ ჩანან ეთერში, განსხვავებით იმ ე.წ. მუსიკოსებისა თუ ფსევდოხელოვანებისგან, რომელთა „ხელოვნება“ კრიტიკასაც ვერ უძლებს. ისინი ასრულებენ ,,ერთჯერადი გამრთობის“ ფუნქციას და მას არანაირი ღირებულება არ გააჩნია. ყველაზე მტკივნეული საკითხი, რაც ტელე და ონლაინსივრცეში შეიმჩნევა კულტურის საკითხების გაშუქების მხრივ, ეს ანალიზური მასალების სიმცირეა. აღნიშნული ტენდენცია, ალბათ, გასაკვირი არცაა იმ ფონზე, როდესაც ქართული მედია ანალიზისა და კრიტიკული აზრის ნაკლებობას განიცდის თითქმის ყველა სფეროში.

საჭიროა მეტი პროფესიონალი ჟურნალისტი ჩაერთოს, რათა კულტურის სფერო ხარისხიანად და საინტერესოდ გაშუქდეს. ჟურნალისტების ინტელექტუალური შესაძლებლობები უნდა გასცდეს სტერეოტიპულ და დატკეპნილ ტექსტებს, რომელთა მიზანი მხოლოდ იაფფასიანი საინფორმაციო გართობაა, რადგან სერიოზული, ხარისხიანი ხელოვნების ნიმუშების მიწოდება და ზოგადად, კულტურის საკითხების განხილვა, მედიის პირდაპირი მოვალეობაა, ეს საზოგადოებრივ ინტერესშიც არის და ამ სფეროს განვითარებასაც დიდად წაადგებოდა, მაგრამ იაფფასიანი, მხოლოდ მოგებაზე ორიენტირებული პროექტების რეალობაში, ეს ჯერ მხოლოდ ოცნებად თუ რჩება.

ჟურნალისტიკაში არის თემები, რომელთა გაშუქებაც სარისკო და რთულია. ასეთ დროს ძალიან ბევრს ვფიქრობთ, როგორ ვაჩვენოთ რესპონდენტი, გარემო, როგორ შემოვიტანოთ ჩვენი ტექსტით თემა ისე, რომ პრობლემის იდენტიფიცირებაც ხდებოდეს და არც ვინმე დავაზიანოთ.

უნდა გავაშუქოთ თუ არა სუიციდის, გაუპატიურების, ბავშვთა მიმართ ძალადობის საკითხები? ეს კითხვები ხშირად ისმის. პასუხი ერთია - ყველაფერი უნდა გაშუქდეს, თემის დამალვა ჩვენს პროფესიულ ეთიკას ეწინააღმდეგება, თუმცა შესაბამისი სტანდარტების დაცვით.

ბოლო პერიოდის უდავოდ დადებით მოვლენად უნდა მივიჩნიოთ, რომ სახიფათო და მძიმე თემების გაშუქებისას, ჟურნალისტები ხშირად გადიან სპეციალისტებთან კონსულტაციებს. არის თემები, რომლებზეც კითხულობენ, როგორ შეიძლება გაუშვან ეთერში ისე, რომ ეთიკური სტანდარტი არ დაარღვიონ. მიუხედავად ამისა, ზოგჯერ შეცდომები მაინც მოსდით.

პრობლემურ თემებს შორის, ალბათ, სუიციდის გაშუქება ჭარბობს. უნდა ვახსენოთ თუ არა სახელი და გვარი, თვითმკვლელობის ან მისი მცდელობის ფორმა, მიზეზი.. როგორი ფოტო უნდა დავურთოთ თან ამბავს, უნდა ჩავწეროთ თუ არა გარდაცვლილის მეზობელი ან მეგობარი.. ეს კითხვები გამუდმებით აქტუალურია. ბოლო პერიოდში თვითმკვლელობის პრევენციის შესახებ თემები ხშირად შუქდება. ერთ-ერთი პირველი, ალბათ, „პროფილი“ იყო, რომლის ანონსმაც ბევრ ადამიანს პროტესტი გაუჩინა და, გადაცემის ეთერში გასვლამდე, წამყვანს განმარტების გაკეთებაც მოუხდა.

ერთ-ერთი ბოლო სიუჟეტი კი, რომელიც მოზარდთა შორის თვითმკვლელობის პრევენციას ეხებოდა, „იმედის დროში“ გავიდა. ალბათ, ჟურნალისტი ბევრს ეცადა, კონცენტრირებულიყო პრობლემასა და მის პრევენციაზე, რაც, გარკვეულწილად, მოახერხა კიდეც, თუმცა სიუჟეტში ნაჩვენებია კადრები, რომლებიც ადამიანმა სუიციდის „შემოთავაზებულ ხერხად“ შეიძლება აღიქვას. ჟურნალისტი საუბრობს ფორმებზე, რომელიც კონკრეტულმა ადამიანებმა გამოიყენეს. ასევე აღნიშნულია, სუიციდის სავარაუდო მიზეზები.

ერთ-ერთ ისტორიას ფონად გასდევს ბევრისთვის ცნობილი სიმღერა, რომელიც, ერთ-ერთი გარდაცვლილის მიერ დატოვებულ წერილში მოხსენიებულია, როგორც მისი უკანასკნელი წერილის საუნდტრეკი.

ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ არ შეიძლება გარდაცვლილი ადამიანების ფოტოებით მანიპულირება, არც სიუჟეტის მძიმე მუსიკით გაფორმება და მეტ-ნაკლებად რომანტიზებულ მიზეზებზე საუბარი. მათი განმარტებით, ასე სიკვდილი უფრო მიმზიდველი ხდება.

ძალიან საფრთხილოა სუიციდის კონკრეტული შემთხვევების მიზეზების მედიით აფიშირება. ეს ნიშნავს იმას, რომ ადამიანს, რომელიც შესაძლოა იმავე მდგომარეობაში იყოს, რომელშიც სუიციდის მსხვერპლი, პირდაპირ სთავაზობ „პრობლემის მოგვარების“ გზას.

ერთ-ერთი ყველაზე კარგი ფორმა, რომელსაც სპეციალისტები გვთავაზობენ, ჟურნალისტურ მასალებში იმ ნიშნების იდენტიფიცირებაა, რომლებიც სუიციდისკენ მიდრეკილ ადამიანებს ახასიათებთ. თუმცა თემაზე მუშაობისას სამწუხაროდ, პირველი თავში მაინც რეიტინგი მოგვდის. რეიტინგი კი, ადამიანური ისტორიების, ცრემლის, ტირილის გარეშე, ვერ წარმოგვიდგენია.