ბოლო პერიოდში რომ ჟურნალისტებისა და მედიაორგანიზაციებისთვის საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვა უკიდურესად გართულდა, ამაზე ბევრს ვსაუბრობთ.

აი კიდევ ერთი მაგალითი.

14 ივნისს, პროკურატურიდან გამოვითხოვეთ ინფორმაცია 5-6 ივლისის საქმეზე პასუხისგებაში მიცემული პირების რაოდენობის შესახებ.

რა თქმა უნდა, ჩავთვალეთ, რომ ვებ-გვერზე საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის ფორმის შევსება საკმარისი იყო საჯარო ინფორმაციის მისაღებად. მაგრამ გაგიკვირდებათ და არა.

დღეს, 20 ივნისს, ანუ განცხადების შევსებიდან მეექვსე დღეს პროკურატურიდან მივიღეთ წერილი, რომ თურმე, საჯარო ინფორმაციის გამოსათხოვად უნდა გავაგზავნოთ წერილობითი განცხადება და პირადობის მოწმობის ასლი.

არ დაგვეზარა და ავუხსენით, რომ საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად ვისარგებლეთ საჯარო დაწესებულების ელექტრონული საშუალებებით, ანუ პროკურატურის ვებგვერდზე ჩაშენებული განცხადების ფორმით, რაზეც ასე გვიპასუხეს: ,,მოგვმართეთ განცხადებით.“

ამის შემდეგ, ისევ კიდევ ერთხელ ვცადეთ ვებგვერდზე განცხადების ფორმის შევსება ტექსტით, რომ თუ რაიმე ინფორმაცია დაგვაკლდებოდა, კონკრეტულად მოეწერათ შესაბამისი მუხლის მითითებით და მივაწვდიდით.

ინფორმაცია არ გაიგზავნა.

ვცადეთ კიდევ ერთხელ, იქნებ ქართული შრიფტის პრობლემა ყოფილიყო და ლათინურით შემევსო (მაინც, ყოველი შემთხვევისთვის) ისევ არ გაჭრა.

მოკლედ, ვეღარაფრით ვეღარ გავგზავნეთ განცხადება.

პარალელურად, არც პროკურატურის ვებგვერდზე მითითებულ ნომერზე გვპასუხობდნენ.

ცოტა ხანში ჩვენს ერთ-ერთ თანამშრომელს ფარული ნომრიდან დაურეკეს. კი, სწორად მიხვდით, პროკურატურიდან. კანცელარია ვერ ატარებს ვებ-გვერდიდან შესულ განცხადებას - მონაცემები აკლიაო.

და კითხვაზე, რა აზრი აქვს ვებ-გვერდზე საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვის ფუნქციას, თუ ის გამართულად არ მუშაობს, გვიპასუხეს, „მიმართეთ პრეს სამსახურს“.

ვცადეთ, მაგრამ არც მანდ გვიპასუხეს.

ახლა, ისე გამოდის, რომ საჯარო ინფორმაციის მისაღებად განსაზღვრული 10 დღიდან ექვსი უკვე გასულია. ახალი განცხადების გაგზავნის შემდეგ კი პასუხს ისევ 10 დღე უნდა ველოდოთ (და არც აქ არის გარანტია, რომ საერთოდ მივიღებთ მას).

28 მაისს ტვიტერმა ოფიციალურად აიღო ხელი ევროკავშირის „დეზინფორმაციასთან ბრძოლის კოდექსის“ შესრულებაზე.  აღნიშნული კოდექსის რეგულაციები სავალდებულო ხასიათს არ ატარებს, თუმცა თუ ილონ მასკის კომპანია ამ მიმართულებით სვლას განაგრძნობს, შესაძლოა „ტვიტერმა“ უახლოეს წლებში ევროკავშირის ბაზარიც კი დაკარგოს. ამ სტატიაში შევეცდები იმის ახსნას, თუ რა ცვლილებები ელით „ტვიტერს“ და სხვა მხვილ სოციალურ პლატფორმებს ევროკავშირში და რატომ არის ეს გლობალურად მნიშვნელოვანი.

2022 წელს ევროკავშირში ძალაში შევიდა „ციფრული სერვისების აქტი“, რომელზეც ჩემს ერთ-ერთ წინა ბლოგშიც ვწერდი. ახალი კანონის მიხედვით, ის სოციალური პლატფორმები, რომლებსაც ევროკავშირის ქვეყნებში 45 მილიონზე მეტი აქტიური მომხმარებელი ჰყავდათ, გამკაცრებული რეგულაციების ქვეშ მოექცევიან.

25 აპრილს ევროკავშირმა გამოაქვეყნა განსაკუთრებით დიდი სოციალური ქსელებისა და ძიენის სისტემების სია, რომელშიც გვხვდება ისეთი მსხვილი ინტერნეტ პლატფორმები, როგორებიცაა „ფეისბუქი“, „ტვიტერი“, „ამაზონი“, „ინსტაგრამი“, „იუთუბი“, „ვიკიპედია“, „ტიკ ტოკი“, „გუგლი“ და სხვა.  აღნიშნული რეგულაციების დასაკმაყოფილებლად ამ პლატფორმებს დრო 2024 წლის მარტამდე აქვთ. 

ახალი კანონმდებლობის მთავარი სიახლე ის არის, რომ ამიერიდან, მთელ რიგ შემთხვევებში, მსხვილ სოციალურ პლატფორმებს მესამე პირების მიერ განთავსებულ ინფორმაციაზე პასუხისმგებლობის აღება მოუწევთ.

აღსანიშნავია, რომ დემოკრატიულ ქვეყნებში აქამდე არსებული კანონები, როგორც წესი, სოციალურ ქსელებს მთლიანად უხსნიდა პასუხისმგებლობას მათი მომხმარებლების მიერ გამოთქმულ მოსაზრებებზე; მიიჩნეოდა, რომ სოციალური პლატფორმა დაახლოებით ისეთივე სივრცეა, როგორიც ქალაქის საჯარო მოედანია.

2024 წლიდან, თუკი ევროკავშირში მოქმედი რომელიმე მსხვილ სოციალურ პლატფორმას არ ექნება ადეკვატური რეაგირება მომხმარებლების არალეგალურ ქცევაზე, რეგულატორი მას მსუყე ჯარიმას დააკისრებს. რეგულაციებთან მუდმივი შეუსაბამობის შემთხვევაში, ინტერნეტ კომპანიები ევროკავშირის უზარმაზარი ბაზრის დაკარგვის რისკის ქვეშ დადგებიან.

ახალი რეგულაციებით მიხედვით, მსხვილმა სოციალურმა პლატფორმებმა უნდა გაანალიზონ თავიანთი სისტემები და გამოავლინონ მათში არსებული ჩავარდნები. მათ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციონ ისეთ რისკებს, რომლებიც დაკავშირებულია არალეგალურ აქტივობებთან, ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების დაცვასთან, საზოგადოებრივ უსაფრთხოებასა და საარჩევნო მანიპულაციებთან, გენდერული ხასიათის ძალადობასთან, საზოგადოებრივ ჯანდაცვასთან, არასრულწლოვნების დაცვასა და მენტალურ და ფიზიკურ კეთილდღეობასთან.

ჯერჯერობით, ისე ჩანს, რომ აღნიშნულ რეგულაციებთან ყველაზე მეტი პრობლემა ილონ მასკის „ტვიტერს“ ექნება. თუმცა შესაძლოა, რომ ახალ სამართლებრივ ჩარჩოში მოქმედება სხვა მსხვილ აქტორებსაც გაუჭირდეთ. ამის მიზეზი ის არის, რომ როგორც ზემოთ აღვნიშნე, სოციალური ქსელები აქამდე, არსებითად, ნეიტრალურ საჯარო სივრცეებად იყო მიჩნეული.

ევროკავშირის ახალმა პოლიტიკამ, შესაძლოა, მსხვილი სოციალური პლატფორმების ქცევა მსოფლიოს დანარჩენ ნაწილებშიც შეცვალოს. იქიდან გამომდინარე, რომ ინტერნეტ კომპანიებისთვის ევროპის ქვეყნები მომხმარებელთა განსაკუთრებით დიდ ბაზარს წარმოადგენენ, სოციალური ქსელების დიდ ნაწილს, სავარაუდოდ, მაინც მოუწევს ახალი რეგულაციების დაკმაყოფილება. ადრე თუ გვიან, ახლად დანერგილი პრაქტიკები, ინერციით, შესაძლოა მსოფლიოს სხვა ქვეყნებზეც გავრცელდეს. ისიც სავსებით შესაძლებელია, რომ მაგალითად, აშშ-ში, კანონმდებლებმა ევროკავშირის მაგალითს მიბაძონ და სოციალურ პლატფორმებს თავიანთ ქვეყანაშიც მკაცრი რეგულაციები დაუწესონ.

ევროკავშირის ახალი რეგულაციები რომ განსაკთრებით მნიშვნელოვანია, ამაზე ის ფაქტიც მეტყველებს, რომ ამ საკითხზე ევროპის ქვეყნების ოფიციალური პირების მხრიდან გამოთქმული კომენტარები უჩვეულოდ მკაცრია. მაგალითად, ერთ-ერთ ბოლო გამოსვლაში საფრანგეთის ციფრული ტრანზიციისა და ტელეკომუნიკაციების მინისტრი ჟან-ნოელ ბარო „ტვიტერს“ დაბლოკვით დაემუქრა. „დეზინფორმაცია ჩვენი დემოკრატიებისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი საფრთხეა. თუ ტვიტერი განმეორებით დააღვევს ჩვენს წესებს, ის ევროკავშირში აიკრძალება,“ განაცხადა მან.

გამოდის, რომ 2024 წლიდან სოციალურ ქსელებისთვის ახალი ეპოქა იწყება. ყველაზე ოპტიმისტური სცენარის მიხედვით, ამ ეპოქამ შეიძლება მოიტანოს ის, რომ ბოროტი ზრახვების მქონე აქტორებმა ნაკლებად შეძლონ დეზინფორმაციის გავრცელებით დემოკრატიული ინსტიტუტების შერყევა; ასევე, ჩნდება იმის იმედიც, რომ მომავალში, კოვიდ-19-ის მსგავს გლობალურ პანდემიებს საზოგადოებები უფრო ეფექტურად გაუმკლავდებიან, ვინაიდან ისინი ნაკლებად მოექცევიან ყალბი ინფორმაციის ზემოქმედების ქვეშ. აღიშნული ცვლილებები ჩვენნაირ მცირერიცხოვან საზოგადოებებზეც კი, ადრე თუ გვიან, მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენენ.

"უკრაინის ომმა შეცვალა მსოფლიო", ვკითხულობთ ბრიტანული გამოცემა "The Guardian"-ის ყველა სტატიის, რომელიც ომს შეეხება. რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, მათი ჟურნალისტები მოვლენათა ეპიცენტრიდან მუშაობენ და ამ თემაზე 5 000-ზე მეტი სტატია აქვთ გამოქვეყნებული.

თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ "The Guardian" ავტორიტეტული გამოცემაა, 2016 წლიდან, ფინანსური კრიზისის გამო, მათაც მოუწიათ მკითხველისთვის შემოწირულობების თხოვნა. "გარდიანის" სტატიები უფასოდაც ყველასთვის ხელმისაწვდომია, რაც, ბუნებრივია სჯობს ე.წ. "ფეივოლის" პრინციპს, როდესაც თუ არ გადაიხდი, მასალის დიდ ნაწილზე წვდომა გეზღუდება.

"სხვა გამოცემებისგან განსხვავებით, "The Guardian"-ს არ ჰყავს მეწილეები და არც მილიარდელი მფლობელი" - წერია დონაციის თხოვნის წერილში. გარდიანს აქვს სანრეზერვო ფონდიც, რომელსაც ისინი ფინანსური კრიზისი დროს იყენებენ, თუმცა სხვა გამოცემები ასეთი "იღბლიანები" არ არიან და დღემდე წნეხის ქვეშ არიან ციფრულ სამყაროში ტრადიციული მედიის დაღმასვლის პროცესში.

სოციალური მედიისა და ე.წ "ქლიქბეითების" განვითარებამ გამოიწვია სარეკლამო შემოსავლებისა და ბიუჯეტის შემცირება, თანამშრომლების გათავისუფლება და ხარისხიანი კონტენტის სიმცირე. მედია გარემომ მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაცია განიცადა, რამაც გავლენა იქონია, როგორც აუდიტორიაზე ასევე ახალი ამბებისა და ინფორმაციის მიღების მათთვის სასურველ მეთოდებზე.

პოლიტიკურმა პოლარიზაციამ დამატებითი ზეგავლენა იქონია აუდიტორიაზე. მიკერძოებული გაშუქება სანდოობას აკარგვინებს მედიას, რომელიც ერთ დროს მნიშვნელოვანი რგოლი იყო მოსახლეობის ინფორმირებისა და მაღალჩინოსნებისთვის მათი ანგარიშვალდებულების შესახსენებლად.

დამატებით, ხელოვნური ინტელექტის მზარდი პოპულარობის შედეგები და პოტენციური გამოწვევები კი ჯერ კიდევ გაურკვეველია.

თუმცა ეს მოულოდნელი არ ყოფილა. 2009 წელს, ტექნოლოგიური სიახლეების ჟურნალისტმა კლეი შირკიმ სწორედ ეს გამოწვევები იწინასწარმეტყველა. ამ პრობლემის წინაშე, ის პლატფორმებიც კი დგანან, რომლებიც მხოლოდ ციფრულ სივრცეში ავრცელებენ მასალას. VICE გაკოტრების პირასაა, VOX-ს იმავე მიზეზით თანამშრომლების შემცირება მოუწია, Buzzfeed-მა კი მათი ახალი ამბების დეპარტამენტი დახურა.

მსგავსი პრობლემები ქართულ მედიასაც აქვს. ტელევიზიას ჯერაც ყველაზე მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს საზოგადოებაზე, თუმცა პოლარიზაცია და მიკერძოებულობა მათთვისაც მთავარი გამოწვევაა, ამიტომ დამოუკიდებელი გაშუქებისა და მნიშვნელოვანი ამბების საზოგადოებისთვის მიწოდება მხოლოდ ონლაინ გამოცემების "პასუხისმგებლობად" რჩება. ეს გამოცემებიც განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, თუმცა ყველა მათგანს ერთი საერთო მახასიათებელი აქვთ - ისინი საერთაშორისო დონორებზე არიან დამოკიდებული.

მიუხედავად იმისა, რომ ეს მხარდაჭერა მისასალმებელია და, ის ახალი, ტრადიციულზე უფრო ინოვაციური პლატფორმების ჩამოყალიბების საშუალებას იძლევა, საკმარისი მაინც არ არის. კერძოდ, საელჩოები და საერთაშორისო მედია ორგანიზაციები საგრანტო წინადადებებში კვლავ დიდ ყურადღებას აქცევენ "მდგრადობას". ეს გასაგებიცაა, რადგან დამოუკიდებელ ფინანსებს მედიისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, თუმცა ისეთ ქვეყნებში, როგორიც საქართველოა, არ არსებობს გარანტია, რომ ეს რეალობად იქცეს.

სამაგიეროდ, საერთაშორისო დონორები აგრძელებენ ისეთი პროექტების დაფინანსებას, რომლებიც მხოლოდ გრანტების საშუალებით ფუნქციონირებს და ძირითადად კონკრეტული მიზნით იქმნება ან მხოლოდ კონკრეტულ საკითხებზე ფოკუსირდება. ასეთ შემთხვევებში, თანამშრომლებს მხოლოდ გარკვეული დროით ასაქმებენ, რომლებიც პროექტის დასრულების შემდეგ, უბრალოდ სამსახურის გარეშე რჩებიან. ეს თავის მხრივ აზიანებს კონტენტსაც, რადგან არ არის მუდმივი.

იმის ნაცვლად, რომ ეს თანხა გრძელვადიან და მრავალფეროვან ხარისხიან მასალაში დაბანდდეს, დონორების ფოკუსი ვიწრო და მხოლოდ ონლაინ ნახვების რაოდენობაზე რჩება დამოკიდებული. მაშინ როდესაც, ნახვების რაოდენობის გაზრდა ე.წ "ბუსტის" (სოციალური ქსელის რეკლამის) საშუალებით შეიძლება და ეს რეალურ ჩართულობას შეიძლება არც გამოხატავდეს. აუდიტორიის ჩართულობა, ბუნებრივია, მნიშვნელოვანია, თუმცა ამისთვის საჭიროა ბევრი და ხარისხიანი მასალის გამოქვეყნება, რისთვისაც დონორების დაფინანსება საკმარისი არ არის.

მეორე მხრივ, საინფორმაციო ველი წალეკილია დეზინფორმაციითა და მისინფორმაციით.

ზოგიერთი ამ პრობლემის გადაჭრის გზებს ეძებს. გასულ წელს, საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, კატრინ კოლონამ, მხარი დაუჭირა პარიზში საზოგადოებრივი ინტერესების მედიის საერთაშორისო ფონდის (IFPIM) შტაბ-ბინის გახსნას და პირობა დადო, რომ ამისთვის 2024 წლამდე 15 მილიონ ევროს გამოყოფდა. ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტმა, ჯო ბაიდენმა 2021 წლის დეკემბერში, IFPIM-ის დაფინანსებისთვის 30 მილიონი დოლარი გამოყო, მიზანი 10 წელში მინიმუმ 1 მილიარდი დოლარის მოზიდვაა.

მიმდინარე წლის 3 მაისს, გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე, პრესის თავისუფლების 30 წლის თავისთვის მიძღვნილ ღონისძიებაზე ოფიციალურად ჩაეშვა მედიის საპილოტე პროექტები, რომელიც წინა წელს დაფინანსდა. სხვა ქვეყნებს, მათ შორის საქართველოსაც, ჰქონდათ საშუალება წარედგინათ პროექტის კონცეფცია.

ეს კარგი სიახლეა, მაგრამ მაგრამ გლობალური კონკურენცია დიდი იქნება. თუ მედია უკეთეს ეკონომიკურ პირობებშიც, დამატებითი დახმარების გარეშე ვერ შეძლებს მდგრადობის შენარჩუნებას, ამ შემთხვევაში სიტუაცია კიდევ უფრო მძიმდება. დონორებმა დიდი წვლილი შეიტანეს ქართული მედიის განვითარებაში, თუმცა მათ უნდა გადახედონ თავიანთ სტრატეგიებს და მოთხოვნა "მდგრადობაზე" შეარბილონ. საქართველოს არ აქვს იმის ფუფუნება, რომ დემოკრატია და მედიის თავისუფლება ერთბაშად, მარტივად მიიღოს.

---

ონიკ ჯეიმს კრიკორიანი არის ჟურნალისტი დიდი ბრიტანეთიდან, რომელიც რეგიონში 1998 წლიდან მუშაობდა სხვადასხვა თანამდებობებზე, მათ შორის როგორც კონსულტანტი საერთაშორის მედიის სააგენტოებისთვის. მანამდე ის მუშაობდა დიდი ბრიტანეთის ისეთ რეგიონულ და ეროვნულ გამოცემებში, როგორიცაა The Bristol Evening Post, The Independent და The Economist.

აპრილსა და მაისში ზედიზედ გამოქვეყნდა „საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტის“ (IRI) და „ეროვნული დემოკრატიული ინსტიტუტის“ (NDI) საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვები საქართველოში. ეს ამერიკული არასამთავრობო ორგანიზაციებია, რომლებიც აშშ-ს მთავარ პოლიტიკურ პარტიებთან არიან ასოცირებულებნი (IRI - რესპუბლიკელებთან, NDI - დემოკრატებთან).

მსგავსი სოციოლოგიური კვლევები, რომლებსაც აღნიშნული არასამთავრობოების დაკვეთით, პროფესიონალური კვლევითი ორგანიზაციები ატარებენ ხოლმე, ხშირად ქვეყნდება და მათი განხილვაც აქტიურად მიმდინარეობს მედია სივრცეში.

ამ სტატიაში მინდა ყურადღება მივაპყრო იმ პრობლემებს, რაც ხელს უშლის სოციოლოგიური კვლევების შედეგების ეფექტურად გაშუქებას და ამ საკითხებზე აუდიტორიასთან კომუნიკაციას.

კვლევების ინტერპრეტაციასთან დაკავშირებული პრობლემები სხვადასხვა სახის მედიას სხვადასხვა დოზით აწუხებს. ამიტომ მხოლოდ იმ საკითხებზე გავამახვილებ ყურადღებას, რაც შედეგების ეფექტურად კომუნიკაციისთვის გადამწყვეტია.

პირველი, ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოწვევაა იმის სწორად ახსნაა, თუ რა არის სოციოლოგიური კვლევა. ესეთი გამოკითხვები ეყრდნობა მათემატიკურ ფორმულებსა და გაანგარიშებებს და მოითხოვს სტატისტიკისა და რაოდენობრივი კვლევის მეთოდების სპეციალურ ცოდნას. უმთავრესი მათემატიკური დაშვება, რასაც მკვლევრები აკეთებენ, არის ის, რომ შემთხვევით შერჩეული (მაგალითად, ლოტოს ან ლატარეის პრინციპით) მცირე რაოდენობის ადამიანების გამოკითხვა მოგვცემს ბევრი ადამიანის განწყობების მეტნაკლებად სწორ აღწერას.

ამის გამო, NDI-ის და IRI-ის გამოკითხვების შედეგები განსხვავდება, მაგალითად, ქუჩის ან სატელევიზიო გამოკითხვებისგან. თუ გამოკითხვა შემთხვევითი შერჩევის პრინციპზე არ არის დაფუძნებული, მას ახასიათებს ის, რასაც სოციალური მეცნიერებების წარმომადგენელები უწოდებენ „სისტემურ მიკერძოებას“. მაგალითად, ქუჩის გამოკითხვის დროს შეიძლება არაბუნებრივად ხშირად შემოგვხვდნენ გარკვეული ტიპის ადამიანები, რომლებიც კონკრეტულ დროს მოძრაობენ მოცემულ ქუჩაზე (მაგალითად, სტუდენტები, იმიგრანტები, დასაქმებულები და ა.შ.). ასეთი ტიპის გამოკითხვა მოსახლეობის საერთო განწყობების გასაზომად ვერ გამოდგება.

სოციოლოგიური გამოკითხვების შედეგების უკეთ საილუსტრაციოდ, სასურველია გამოკითხვების დინამიკაში წარმოდგენა (მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი აღნიშნულ თემაზე იმავე მეთოდოლოგიით ჩატარებული გამოკითხვები უკვე არსებობს). სხვანაირად, ხშირად, გაუგებარია ხოლმე, თუ კონკრეტულად რა შეიცვალა - რა მოხდა ისეთი, რაც განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს?

მაგალითად, IRI-ის ბოლო გამოკითხვის საფუძველზე, ისეთი შთაბეჭდილება იქმნებოდა, რომ თითქოს ყველა პოლიტიკური ძალის რეიტინგი ვარდნას განიცდის. სინამდვილეში, კვლევის შედეგებს თუ ჩავხედავთ, ვნახავთ, რომ ბოლო წლებთან შედარებით, არსებითად, მხოლოდ მთავრობის რეიტინგია შემცირებული.

კვლევის გაშუქების დროს, მნიშვნელოვანია, რომ სწორად მოხდეს ჩამოუყალიბებელი პასუხების ან პასუხზე უარის თქმის ინტერპრეტაცია. ზოგადი წესი ის არის, რომ თუკი ამომრჩეველი ჩამოუყალიბებელია ან უარს ამბობს პასუხზე, დაუშვებელია, რომ მას მიაწერო ისეთი მოსაზრება, რაც მას არ ეკუთვნის. მაგალითად, თუკი ამომრჩეველი ფიქრობს, რომ მან არ იცის, ვის მისცემს ხმას არჩევნებზე, ეს სწორედ იმას გულისხმობს, რაც გვესმის. იგივე შეიძლება ითქვას ისეთ ამომრჩეველზეც, რომელიც უარს ამბობს პასუხის გაცემაზე.

ამასთან დაკავშირებით, არსებობს კიდევ ერთი მცდარი მოსაზრება, რომ გარკვეულ შეთხვევებში, საჭიროა „არ ვიცი“-ს და „უარი პასუხზე“ შედეგების გაუქმება და მხოლოდ იმ პასუხების პროცენტულად დაჯამება, რომელიც კონკრეტული პარტიებისადმი/კანდიდატებისადმი სიმპათიას გამოხატავს. თუმცა ეს გამართლებული იქნებოდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი დარწმუნებული ვიქნებოდით, რომ გაუქმებულ შედეგებს არ ახასიათებთ სისტემური მიკერძოება.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, შესაძლოა, რომ ჩამოუყალიბებელ ან უარის მთქმელ რესპონდენტებს შორის რომელიმე კონკრეტული სიმპათიის მქონე ჯგუფი ჭარბობდეს. მაგალითად, შესაძლებელია, რომ უარის მთქმელებს შორის ჭარბობდნენ ისეთი პოლიტიკური პარტიების მხარდამჭერები, რომლებიც კონტროვერსიული პოზიციებით გამოირჩევიან (შესაბამისად, შესაძლებელია, რომ მათ სხვებზე მეტად „მორცხვი“ მხარდამჭერები ჰყავდეთ).  ამის გამო, გამართლებული არ იქნება მათი პასუხების „გაუქმება“ და თანაბრად გადანაწილება დარჩენილ ჯგუფებზე.

ზემოთაღნიშნული პრობლემები მხოლოდ მცირედი ჩამონათვალია იმ პოტენციური ჩავარდნებისა, რომლებიც სოციოლოგიური გამოკითხვების შედეგების პრეზენტაციის დროს შეიძლება წავაწყდეთ. ვფიქრობ, ეს ყველაზე ზოგადი საკითხებია, რომლებსაც მედიამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს. სხვა, უფრო ღრმა და დეტალურ საკითხებზე კი მედიის წარმომადგენლები მუდმივად დარგის ექსპერტებთან უნდა გადიოდნენ კონსულტაციას. ეს ყველაფერი კრიტიკულად მნიშვნელოვანია იმისთვის, რომ პოლიტიკურ პარტიებსა და მათ ამომრჩევლებს არსებულ რეალობაზე არასწორი შეხედულება არ შეექმნათ და ქართული პოლიტიკაც ცრუ წარმოდგენებისა და მოლოდინებისგან დაიცალოს.

საზოგადოებრივი ინტერესისა და ცნობისმოყვარეობის გასამიჯნად უნივერსალური ფორმულა არ არსებობს, ამიტომაც თითოეულ შემთხვევაზე მსჯელობაა საჭირო. მაგრამ ყველაფერს საჯარო ინტერესით მაინც ვერ გაამართლებ.

ჩემი დაკვირვებით, კრიმინალის გაშუქებისას ტრაგედიის რეიტინგად ქცევის “სურვილი” ხშირია. მედიასაშუალებებს ავიწყდებათ, რომ მათი ამოცანა საზოგადოების ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილება არ არის.

ჟურნალისტები მოქმედებენ საზოგადოების ინტერესებიდან გამომდინარე, როდესაც ამხელენ დანაშაულს, ხელს უშლიან საზოგადოების შეცდომაში შეყვანას და ააშკარავებენ ინფორმაციას, რომელიც საზოგადოებას მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღებაში ეხმარება.

რატომ ვსაუბრობ ამაზე? იმიტომ, რომ 4 მაისს თბილისში სროლა იყო. შეიარაღებული პირი მოქალაქეს მიუახლოვდა და რამდენჯერმე ესროლა. ცეცხლი გახსნა ბიზნესმენის დაცვამაც და თავდამსხმელს სასიკვდილო ჭრილობა მიაყენა. დაცვას ბრალი დამნაშავის შეპყრობისთვის აუცილებელი ზომის გადაცილებით მკვლელობისათვის წაუყენეს.

ბუნებრივია, ეს ამბავი უნდა გაშუქებულიყო, მაგრამ საკითხავია როგორ.

მედიას ხშირად ავიწყდება, ან არც იცის, რომ კრიმინალის ცალკეული შემთხვევა პანიკისგან დაცლილად, მთავარი პრობლემის გამოკვეთით და სწორი აქცენტების დასმით უნდა გაშუქდეს. ასე მოხდა ამ შემთხვევაშიც.

ტელევიზიებმა თავდაპირველად სროლის კადრები კონტექსტის გარეშე გააშუქეს:

• “მთავარმა არხმა” მათ მიერ “ექსკლუზიურად მოპოვებული” ვიდეომასალა გაავრცელა — "დაბლარული" მხოლოდ იარაღი იყო და ყველა პირის იდენტიფიცირება შეიძლებოდა.
• უშუალოდ მკვლელობის კადრი ცალკე ვიდეოდ დადეს “რუსთავი 2-მა” და “TV პირველმა”.

ტელევიზიები თითქოს ვიდეოს მეშვეობით ადასტურებდნენ, რომ თავდამსხმელს მეორე იარაღიც ჰქონდა, მაგრამ მასალა პანიკისგან და სენსაციისგან დაცლილი მაინც არ იყო, კონტექსტი აკლდა - აქცენტი კეთდებოდა მკვლელობის ფაქტზე თან ეს ხდებოდა მანამ, სანამ გამოძიების დეტალები გაირკვეოდა.

მედიას შეეძლო ეს კადრები მოეპოვებინა, შეენახა, მაგრამ მის გამოქვეყნებამდე რედაქციას უნდა ემსჯელა, რა ზიანი შეიძლება მოჰყოლოდა მკვლელობის კადრების ასე გავრცელებას.

მსგავსი კადრის გავრცელება გამართლებულია, თუ ტელევიზიამ მას იყენებს სიუჟეტისთვის სადაც ჰყვება რა და როგორ მოხდა, განმარტავს, და სვამს კითხვებს იყო თუ არა ეს დაცვის წევრის მხრიდან ძალის გადამეტება, თუ აუცილებელი მოგერიების ფარგლებში მოქმედებდა. მაგრამ ასეთ დროსაც კი, კადრები აუცილებლად უნდა იყოს რედაქტირებული, დაბლარული და აუდიტორიას არ სთავაზობდეს ღია ძალადობის ამსახველ მასალას.

კონტექსტის, გააზრებისა და კითხვების დასმის გარეშე გაშუქებული კრიმინალი კომერციული, წმინდად რეიტინგზე გათვლილი გადაწყვეტილებაა და რა საჯარო ინტერესი. ეს არ ყოფილა პირველი შემთხვევა, როცა მედიამ ტრაგედია სენსაციად აქცია, ან მკვლელობის კადრები ეთერში “ექსკლუზიურად” გაუშვა. ალბათ, თავის მოტყუება იქნება, თუ ვიფიქრებთ, რომ ეს ბოლო შემთხვევა იყო და ასეთი რამ აღარ მოხდება.

ჟურნალისტებმა კარგად უნდა გაითავისონ პასუხისმგებლობა, რისკები, საფრთხეები და ზიანი, რაც კრიმინალური ამბების არასწორ გაშუქებას შეიძლება მოჰყვეს.

არის საერთაშორისო პრაქტიკა, რა დროს აშუქებს მედია სროლისა და მკვლელობის კადრებს. ასეთი იყო, მაგალითად, აშშ-ის 35-ე პრეზიდენტის, ჯონ კენედის, 2016 წელს კი თურქეთში რუსეთის ელჩის მკვლელობა.

დავუშვათ, მედია მიხვდა, რომ ამბავი სტანდარტების დარღვევით გააშუქა და სროლის კადრები ეთერში არ უნდა გაეშვა, ან სოციალურ ქსელებში არ უნდა განეთავსებინა. რა ხდება ასეთ დროს? არსებობს ჩასწორების სტანდარტი, მაგრამ მარტივად რომ ვთქვათ, დღეს ეს ეფექტური არ არის. საკითხი განსაკუთრებით პრობლემატურია ინტერნეტისა და სოციალურ ქსელების გამო.

სოციალურ ქსელებში ერთხელ დადებული კადრი, ვიდეო შესაძლებელია, ვერასდროს გააქრო ინტერნეტსივრციდან. მედიამ ვიდეო რომც წაშალოს, ის მაინც გავრცელდება, რადგან მისი ჩამოტვირთვა და თავიდან ატვირთვა ნებისმიერ მომხმარებელს წამებში შეუძლია.

ასეთ ეპოქაში თითოეულმა რედაქციამ კიდევ უფრო მეტად უნდა იგრძნოს პასუხისმგებლობა. ჟურნალისტიკა მხოლოდ ფაქტის გავრცელება არ არის, ესაა ინფორმაციის მიღება, გააზრება და ისე გაშუქება, რომ მან საზოგადოების ინტერესი არ დააზიანოს. ნახვები კომერციულად მომგებიანია, მაგრამ გრძელვადიან პერსპექტივაში მედიისთვის რეპუტაციის შენარჩუნება უფრო მნიშვნელოვანი უნდა იყოს.

12 აპრილს BBC-ის გამოაქვეყნა ვრცელი საგამოძიებო სტატია, რომელიც საქართველოსა და სხვა ქვეყნებში არსებულ ე.წ. „ქოლცენტრების“ უკანონო საქმიანობას ეხება.  ჟურნალისტური გამოძიების მიხედვით, საქართველოში მდებარე „ქოლცენტრებიდან“ თაღლითები ევროპელ პენსიონერებს ურეკავენ და მოტყუებით სძალავენ წლობით დაგროვილ დანაზოგს.

გამომძიებელი ჟურნალისტების ვარაუდით, საერთაშორისო დანაშაულებრივი ქსელთან დაკავშირებულია საქართველოს ყოფილი თავდაცვის მინისტრი და ტელეკომპანია „ფორმულას“ დამფუძნებელი და საკონტროლო წილის მფლობელი, დავით კეზერაშვილი. BBC-ის სტატიაში ვკითხულობთ:

„რაც შეეხება Milton Group-ს, ასევე, არ არსებობს საჯაროდ ხელმისაწვდომი დოკუმენტაცია, რომელიც კეზერაშვილს თაღლითურ კომპანიებთან დააკავშირებს; არ არსებობს რაიმე მტკიცებულება, რომ მას [კეზერაშვილს] გააჩნია პირდაპირი ფინანსური ინტერესი Milton-ის ბრენდებში. თუმცა Milton-თან დაკავშირებული კომპანიების რამდენიმე ყოფილმა თანამშრომელმა კონფიდენციულად გაგვანდო, რომ მათ ჰქონდათ კონტაქტი კეზერაშვილთან და იცოდნენ, რომ ის Milton group-ის საქმიანობაში იყო ჩართული.“

კეზერაშვილის კუთვნილმა ტელეკომპანია “ფორმულას“ ახალი ამბების გამოშვებამ, BBC-ის გამოძიების გაშუქებისას, აღნიშნა, რომ "ბრიტანულმა გამოცემამ ვერ აღმოაჩინა ე.წ. ქოლცენტრების საქმეში დავით კეზერაშვილის მონაწილეობის პირდაპირი მტკიცებულებები.“ მოგვიანებით, „ფორმულას“ ვებგვერდიდან ეს განცხადება წაშალეს და მალევე, არხის ციფრული დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა, მარიამ ბაჯელიძემ შემდეგი კომენტარი გააკეთა:

"საინფორმაციო გამოშვებაში გასული სიახლე ციფრული პლატფორმიდან წაიშალა, რადგან მივიჩნიეთ, რომ არასრულად ასახავდა BBC-ის საგამოძიებო სტატიის აქცენტებსა და სულისკვეთებას, ასევე, არ სთავაზობდა აუდიტორიას არხის დამფუძნებლის, დავით კეზერაშვილის კომენტარს.“

აშკარაა, რომ ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს მწვავე ინტერესთა კონფლიქტთან, ვინაიდან კერძო კომპანიას უწევს კრიტიკულად გააშუქოს საკუთარი დამფუძნებლის და ამჟამინდელი მფლობელის წინააღმდეგ მიმართული მძიმე ბრალდებები. მსგავსი პრობლემა წარმოიშობა ხოლმე მაშინაც, როდესაც კომპანიის დამფუძნებელი ან მფლობელი აფინანსებს პოლიტიკურ პარტიებსა და პოლიტიკოსებს ან თავად არის უშუალოდ ჩართული პოლიტიკაში.

დემოკრატიულ ქვეყნებში, როგორც წესი, არ არსებობს რაომე რეგულაცია, რომელიც მედია საშუალებას დაუწესებდა შეზღუდვებს იმაზე, თუ როგორ გააშუქოს საკუთარი მფლობელთან ან დამფუძნებელთან (ან მათთან ასოცირებულ პირებთან) დაკავშირებული სკანდალები. ეს თავიდან ბოლომდე კონკრეტული მედია საშუალების ჟურნალისტურ და ეთიკურ სტანდარტებზეა დამოკიდებული.

დასავლეთში ამ საკითხზე ერთ-ერთი ყველაზე დიდი აჟიოტაჟი ბოლოს 2019 წელს ატყდა, როდესაც მედია კომპანია Bloomberg-ის მფლობელმა, მაიკლ ბლუმბერგმა აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის შესახებ განაცხადა. მაშინ, Bloomberg News-ის მთავარმა რედაქტორმა, ჯონ მიქლეტვეიტმა მის დაქვემდებარებაში მყოფ 2700 ჟურნალისტსა და ანალიტიკოსს მისწერა, რომ მედია კომპანია არ აპირებდა არც მაიკლ ბლუმბერგის და არც მისი დემოკრატი ოპონენტების საქმიანობების გაშუქებასა და გამოძიებას.

ამასთანავე, Bloomberg News-ის მთავარმა რედაქტორმა განაცხადა, რომ ისინი სრულად ან მოკლე შინაარსის სახით გადაბეჭდავდნენ იმ საგამოძიებო სტატიებს, რომლებსაც მაიკლ ბლუმბერგზე ან მის დემოკრატ ოპონენტებზე სხვა სანდო მედია საშუალებები მოამზადებდნენ. (აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ კომპანიის ეს გადაწყვეტილება არ ეხებოდა მაიკლ ბლუმბერგის რესპუბლიკელ ოპონენტს, დონალდ ტრამპს.)

Bloomberg News-ის გადაწყვეტილებას აზრთა სხვადასხვაობა მოჰყვა. ზოგიერთმა კრიტიკოსმა მედია კომპანიის პოზიცია სარედაქციო დამოუკიდებლობის შეზღუდვად აღიქვა. თუმცა ამ ნაბიჯის დადებითი მხარე ის იყო, რომ Bloomberg News-მა არ დაფარა თავის რიგებში ინტერესთა კონფლიქტის არსებობა და ამის ნაცვლად, კომპანია შეეცადა, რომ საკუთარი ბუნებრივი მიკერძოება იმით დაებალანსებინა, რომ ოპონენტებიც გაეთავისუფლებინა კრიტიკის ქარ-ცეცხლისგან.

საქართველოს შემთხვევაში, რთული სათქმელია, თუ კონკრეტულად როგორ შეიძლება, ნაწილობრივ მაინც, განეიტრალდეს კერძო მედია საშუალებებში არსებული ინტერესთა კონფლიქტები (იმის გათვალისწინებით, რომ ასეთი კონფლიქტები არც თუ ისე იშვიათი და ზედაპირულია). თუმცა ფაქტია, რომ ერთ-ერთი აუცილებელი ნაბიჯი, რაც უნდა გადაიდგას, ის არის, რომ მინიმუმ, ინტერესთა კონფლიქტის ხმამაღლა აღიარება მოხდეს.

სხვა შემთხვევაში, თავის მოკატუნებით, მხოლოდ ყველაზე ეთიკურად მიუღებელ პროპაგანდას შევუწყობთ ხელს. ქართული ტელე, რადიო, ბეჭდური და ციფრული მედიები, სამწუხაროდ, ამ თემას იშვიათად უთმობენ სათანადო ყურადღებას - იქამდე, სანამ თავად არ აღმოჩდნებიან ხოლმე, რბილად რომ ვთქვათ, უხერხულ სიტუაციებში.

სამთავრობო პროპაგანდა, რომელსაც განსაკუთრებით, ავტორიტარული რეჟიმები იყენებდნენ, ყველა დროში არსებობდა, თუმცა სოციალური ქსელების ეპოქაში მან ახლებური - დიდწილად, ანონიმური სახე მიიღო. განსაკუთრებით, ფეისბუქზე მთავრობა გველაპარაკება ანონიმური ან დაქირავებული მომხმარებლების (ტროლების) პირით. ტროლები „ქართულ ოცნებასთან“ ოფიციალურად არ ასოცირდებიან (და როგორც წესი, გამალებით უარყოფენ ხელისუფლებასთან რაიმე კავშირს), თუმცა რეალურად, ისინი იმ მესიჯების გავრცელებას უწყობენ ხელს, რაც მთავრობის სასიცოცხლო ინტერესებშია.

იმის მიუხედავად, რომ სამთავრობო პროპაგანდამ ინფორმაციულ ეპოქაში ესეთი რადიკალური სახეცვლილება განიცადა, მასთან ბრძოლის ტექნოლოგია ჯერ კიდევ განვითარების საწყის ეტაპზეა.

ტროლებთან ბრძოლის ყველაზე გავრცელებულ ხერხებს შორის არის: იგნორირება, წაშლა და მითების გაქარწყლება (მათთან დებატებში შესვლა და სიმართლის დამტკიცება). თუმცა ეს მეთოდები ყოველთვის არ მუშაობს და ზოგჯერ, კონტრპროდუქტიულიცაა.

იქიდან დავიწყოთ, რომ თუ ტროლებს უყურადღებოდ დავტოვებთ, ეს ვერ შეაჩერებს მათ მიერ ყალბი ინფორმაციების გავრცელებას და ადამიანების დატერორებას. მათი მიზანი ის არის, რომ ხილვადობა ჰქონდეთ - რაც შეიძლება მეტმა ადამიანმა დაინახოს ის, რომ ისინი ბევრნი არიან.

ზოგჯერ მათი დამქირავებლები იმასაც არ აქცევენ ყურადღებას, თუ რამდენად დამაჯერებელია ტროლების გამოგონილი სახელები. მაგალითად, ყოფილა ისეთი შემთხვევები, როდესაც „ქართული ოცნების“ მიერ სოციალურ ქსელებში დადებულ განცხადებებს აშკარად არაქართულენოვანი ფეისბუქ პროფილები იწონებდნენ. ამ შემთხვევაში, დამკვეთებისთვის მთავარი სიმრავლის ეფექტის შექმნაა. ტროლების იგნორირებით კი სიმრავლის ეფექტს ვერ მოვერევით.

ტროლებთან ბრძოლის ეფექტური მეთოდი არც მათი სოციალური ქსელებიდან მასობრივად წაშლა გამოდგა. „მეტას“ ბოლო ანგარიშის მიხედვით, კომპანიამ ფეისბუქიდან 2022 წლის ბოლო კვარტალში 1 მილიარდ 300 მილიონი ყალბი პროფილი წაშალა. წაშლილი ყალბი პროფილების ეს ასტრონომიული რაოდენობა მით უფრო განსაცვიფრებელია იმ ფონზე, როდესაც წინა კვარტლების სტატისტიკაც დაახლოებით მსგავსია. ისე ჩანს, რომ ტროლები ცხრათავიანი დრაკონებივით არიან: რამდენ თავსაც აჭრიან, იმდენი ამოსდით.

ტროლების წაშლას კიდევ უფრო არაეფექტურ ტაქტიკად აქცევს ისიც, რომ სოციალური ქსელებისთვის ტროლების ამოცნობა ბევრად უფრო რთულია, ვიდრე ბოტების (ავტომატიზირებული პროფილების). ტროლს შეუძლია, რომ დამაჯერებელი „ლეგენდა“ შექმნას საკუთარ გამოგონილ „მე“-ზე. ამის გამო, ზოგჯერ სოციალური ქსელების ინდივიდუალურ მომხმარებლებსაც კი უჭირთ ტროლების ამოცნობა, არათუ სოციალური ქსელების მონიტორინგის სისტემებს. ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, ტროლების წაშლის მეთოდით ანონიმურ პროსამთავრობო პროპანდას ყოველთვის ეფექტურად ვერ დავუპირისპირდებით.

მითების გაქარწყლება და ფაქტების შემოწმება მართალია ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტებია ყალბი პროფილების წინააღმდეგ, თუმცა ისინიც ყოველთვის პოლიტიკურად ეფექტური არ არის ხოლმე. მაგალითად, ზოგიერთი კვლევა გვიჩვენებს, რომ ყალბი ფაქტების შემოწმება და მათი გასწორება არ ცვლის ამომრჩევლების ნდობას პოპულისტი ლიდერებისა და მათი არგუმენტების მიმართ. ამის მიზეზი მრავალგვარი შეიძლება იყოს, თუმცა ძირითადად, მაინც ყველაფერი ფსიქოლოგიურ ფაქტორებს და განსაკუთრებით კოგნიტურ მიკერძოებებს (მათ შორის, საკუთარი მოსაზრების მიმართ მიკერძოებას) შეიძლება დავაბრალოთ.

ზემოთქმულის გათვალისწინებით, აშკარაა, რომ ტროლებთან ბრძოლის ახალ მეთოდებზე ფიქრი ჩვენი საუკუნის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევაა. ვფიქრობ, იმის ნაცვლად, რომ ვებრძოლოთ ტროლების არსებობას ტექნოლოგიური ხერხებით, აქცენტი უფრო მეტად უნდა გავამახვილოთ იმაზე, თუ რამდენად შეიძლება პოლიტიკურ სივრცეში მათი მესიჯების განეიტრალება.

ტროლებთან ბრძოლის ინოვაციური მიდგომების ერთ-ერთ, მეტნაკლებად წარმატებული მაგალითია „ნაფო“ („NAFO“). ეს არის პოპულარული ინტერნეტ მოძრაობა, რომელიც ვირტუალურ სივრცეში რუსეთის საინფორმაციო კამპანიას უპირისპირდება. მისი წევრები სატირას და ე.წ. „მიმებს“ იყენებენ იმისთვის, რომ რუსული პროპაგანდის მესიჯები გაანეიტრალონ.

„ნაფოს“ მსგავსი ინიციატივები ერთი მხრივ, იმპერიალისტურ პროპაგანდასთან ბრძოლის ტრადიციულ პოლიტიკურ საშუალებებს ეყრდნობიან; მეორე მხრივ, ისინი სოციალური ქსელების ლოგიკას კი არ უპირისპირდებიან, არამედ პირიქით, ვირტუალური ეკოსისტემების თავისებურებებს სათავისოდ, კეთილი მიზნებისთვის იყენებენ. ალბათ სწორედ ამიტომ დაიმსახურა „ნაფომ“, როგორც უკრაინის თავდაცვის მინისტრის ოლექსი რეზნიკოვის, ისე, ესტონეთის პრემიერ-მინისტრის, კაია კალასის ქება-დიდება.

„ქართული ოცნების“ ინტერენტ პროპაგანდასთან დაპირისპირებისთვის ტროლებთან ბრძოლის პარადიგმისა და მეთოდოლოგიის გაფართოება გვჭირდება. ამისთვის შეგვიძლია დავეყრდნოთ საერთაშორისო გამოცდილებას, ან მოვიფიქროთ რაიმე ახალი, რომელიც საინფორმაციო ომის სასწორს სამოქალაქო საზოგადოებისკენ და დემოკრატიისკენ გადმოხრის.

ამ ბლოგში ვეცდები, ვისაუბრო საზოგადობრივი მაუწყებლის ახალ ფილმზე - „მეფე ერეკლე - რეპორტაჟი ისტორიიდან“, რომელშიც ავტორებს რამდენიმე მნიშვნელოვანი ისტორიული ფაქტი „გამორჩათ“. და აქვე, არ ჩათვალეს საჭიროდ, კიდევ ერთხელ გაეხსენებინათ, რა უარყოფითი შედეგები მოუტანა ქვეყანას გეორგიევსკის ტრაქტატმა.

---

გამიჭირდა, მაგრამ მოთმინებით ვუყურე საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარის, ვასილ მაღლაფერიძის სცენარით გადაღებულ ფილმს ერეკლე მეორეზე. „მეფე ერეკლე - რეპორტაჟი ისტორიიდან“ მაუწყებლის ორსაათიანი მხატვრულ-დოკუმენტური მასალაა, რომელშიც ჟურნალისტებს მოდელირებული საინფორმაციოს წამყვანების როლები აქვთ მორგებული.

სავარაუდოდ, ტელევიზიას ამ ვიდეოს მომზადება სოლიდური თანხა დაუჯდა, გადაღების მასშტაბის, კოსტიუმების, გრაფიკული ვიზუალური ეფექტების გათვალისწინებით.

მოქმედება იწყება თანამედროვე ნიუსრუმიდან ინფორმაციით: „1720 წლის საინფორმაციო გამოშვებას საზღვარგარეთის ამბებით ვაგრძელებთ. რუსეთის ფლოტმა საზღვაო ბრძოლაში შვედეთის ფლოტი დაამარცხა, ამით ჩრდილოეთის დიდი ომი დასრულდა. რუსეთმა ბალტიის ზღვაზე გაბატონებული მდგომარეობა მოიპოვა...“, - გვამცნობენ საკმაოდ ცნობილი ჟურნალისტები და დროდადრო ჩართვები აქვთ კორესპონდენტთან, რომელიც ხან შუა ბრძოლის ველიდან გვიყვება ახალ და ცხელ-ცხელ ამბებს, ხან კიდევ პირდაპირ მონათა ბაზრიდან გვერთვება ციტატით: „უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველო მონათა ბაზრებზე ყოველთვის უმაღლესი ხარისხითაა წარმოდგენილი და აქ გასაყიდად მხოლოდ ნარჩევი გოგო-ბიჭები მოჰყავთ“.
კადრი ფილმიდან


თუმცა, აქ არ ვისაუბრებ ფილმის მხატვრულ-ესთეტიკურ მხარეზე. არც იდეაზე, რომელიც ვიღაცის თავში დაიბადა და მერე ტელევიზიამ აღასრულა.

ამ ბლოგში მინდა რამდენიმე ისტორიულ ფაქტსა და ზოგადად, ფილმის მიზანს შევეხო, რომელიც პირდაპირ ვიტყვი, რომ „ერთმორწმუნე და გადამრჩენელი რუსეთის“ იდეის მატარებელია და ამის შემჩნევას არ სჭირდება ისტორიკოსობა და ბევრი ფილოსოფია.

ამის დასტურად ეს ციტატაც კი საკმარისია, სადაც ვასილ მაღლაფერიძე გეორგიევსკის ტრაქტატზე საუბრობს: „ერეკლე მეფემ გეორგიევსკის ტრაქტატზე ხელმოწერით საქვეყნოდ მოახდინა დეკლარირება, რომ პატარა აზიური ქვეყანა განვითარების ევროპულ გზას ადგებოდა“.

თუმცა, მეტი დამაჯერებლობისთვის, ვესაუბრე ისტორიკოსებს, მათ შორის, ისტორიის დოქტორ დავით მერკვილაძეს, რომლის წიგნიც ამასწინათ ჩამივარდა ხელში. წიგნი გეორგიევსკის ხელშეკრულების განმაპირობებელ მოვლენებს, ამავე დროს მისი ორივე ხელმომწერი მხარის სახელმწიფო ინტერესებსა და ტრაქტატისაგან გამოწვეულ შედეგებს ეხება.

რაზეა მაუწყებლის ვიდეო?

ვასილ მაღლაფერიძის ავტორობით გადაღებული ფილმის მოქმედება XV საუკუნიდან იწყება და სრულდება რუსეთის იმპერიის მიერ ამიერკავკასიის პოლიტიკური ერთეულების დაპყრობით (რასაც ფილმის ავტორები, ძალიან დელიკატურად აღწერენ, თუმცა ამაზე მოგვიანებით).

აქვეა ნახსენები ამასიის ზავი, რომლითაც ირანმა და ოსმალეთმა ქართული სამეფო-სამთავროები გაინაწილეს; ლეკიანობა; XVIII საუკუნის შიდა ფეოდალური აშლილობები და ამიერკავკასიისათვის ირანის, ოსმალეთისა და რუსეთს შორის დაპირისპირებები.

თუმცა, მთავარი პათოსი, რომელიც ფილმს გასდევს ასეთია: როგორ ცდილობდნენ ქართველი მეფეები მუდმივად ევროპასთან კავშირის დამყარებას, თუმცა ამ დროს ევროპელ მონარქებს საქართველოსთვის არ სცალიათ. ამიტომ, ოსმალეთის, ირანისა და ლეკების შემოსევების პარალელურად, „ერთმორწმუნე რუსეთი“ ევროპული იდეებითა და მხსნელის როლით ერთადერთ გადამრჩენელად გვევლინება: “მეზობლების სასტიკი ქმედებებით გატანჯული საქართველო, მზად იყო ნებისმიერ ანტი ოსმალურ და ანტი ირანულ ძალას შეკავშირებოდა და რუსეთის იმპერიაც ზუსტად ამ დროს მოადგა ამიერკავკასიას“, - ამბობს ფილმში მაღლაფერიძე.

• თუმცა, ავტორებს „გამორჩათ“ რამდენიმე ისტორიული ფაქტი, რომელიც მთელი კონტექსტის აღსაქმელად აუცილებელია.

მაგალითად, ფილმში საერთოდ არაა ნახსენები, რომ 1723 წელს რუსეთის იმპერიისგან დაიმედებული ქართლის მეფე, ვახტანგ VI მტრის წინაშე მარტო აღმოჩნდა და პეტრე I-მა ის, ფაქტობრივად, მოატყუა. თუმცა, რაც ყველაზე მეტად თვალსაჩინოა, ეხება ასპინძის ბრძოლას, რომელშიც გენერალმა ტოტლებენმა ერეკლეს უღალატა. ასევე, საინტერსოა, როგორაა წარმოჩენილი გეორგიევსკის ტრაქტატის ეპიზოდი და შემდეგ, რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსია.

• გენერალი ტოტლებენი - მოღალატე თუ უბრალოდ, რთულად საურთიერთო კაცი?

ამ ეპიზოდში ფილმი აღწერს 1760-იან წლებიდან რუსეთის მიზნებს და ავტორი ამბობს, რომ ეკატერინე II-ისთვის შავ ზღვაზე გასასვლელის მოპოვება უმთავრესი პრიორიტეტია. ამ დროს 1768-1774 წლებში რუსეთ-ოსმალეთის ომი მიმდინარეობს.

ერეკლე მეორის მთავარი მიზანი კი, „რუსეთის დახმარებით, ძირძველი ტერიტორიების დაბრუნება და ქვეყნის გაერთიანებაა“, - გვეუბნება მაღლაფერიძე. აქ საუბარია სამხრეთ-დასავლეთ, ანუ ძველი სამცხე-საათაბაგოს ოსმალეთის ბატონობისაგან გათავისუფლებაზე.

1769 წელს დარიალის ხეობის გავლით რუსეთის ჯარი საქართველოში ოსმალეთის ზურგში ქართველი მეფეების „დივერსიული“ მოქმედებებისათვის გამოსაყენებლად შემოდის. ჯარის მეთაურად ეკატერინე II-ის მიერ გენერალი ტოტლებენია დანიშნული.

ფილმში გვერდი აუარეს საყოველთაოდ ცნობილ ისტორიულ ფაქტს, რომ 1770 წელს ასპინძის ბრძოლის წინ გენერალმა ტოტლებენმა ერეკლე მეფეს უღალატა და ბრძოლის ველზე მარტო დატოვა.

აღმოჩნდა, რომ მას შორს მიმავალი გეგმები ჰქონდა. ერეკლე ომში დაღუპვის თუ არა, დამარცხების იმედით მაინც, ტოტლებენმა ქართლში თავადების გადაბირება და მათი იმპერატორ ეკატერინეს ერთგულებზე იძულებით დაფიცება დაიწყო. მაგრამ ერეკლემ ამ ომში გაიმარჯვა და რუსი გენერლის გეგმები ჩაიშალა.

როგორაა აღწერილი ფილმში გენერალი ტოტლებენი?

ერეკლე მეფე და გენერალი ტოტლებენი თავიდანვე ვერ შეეწყვნენ ერთმანეთს და მათი ამოცანებიც განსხვავდებოდაო, გვეუბნება ვასილ მაღლაფერიძე და აქვე ამატებს: „ვერც ტოტლებენმა და ვერც მისმა შემცვლელმა სუხოტინმა რაიმე ხელშესახებ შედეგს ვერ მიაღწიეს. თუმცა, ერეკლე კვლავაც ერთმორწმუნე რუსეთის მოკავშირე რჩებოდა და მისი დახმარებით აპირებდა ირან-ოსმალეთისგან დაცვას“.

ისტორიკოსი დავით მარკვილაძე ამბობს, რომ ამ ომში ერეკლე II რუსეთის საიმპერატორო კარმა დაპირებებისა და ფუჭი იმედების მიცემის შედეგად, განზრახ ჩაითრია და ეს დასტურდება ისტორიული დოკუმენტებით, რაზეც მაუწყებლის ფილმში არაფერი თქმულა.

გარდა ამისა, ერეკლე მეფეს ოსმალეთთან ამ დროს კეთილმეზობლური ურთიერთობა ჰქონდა და მისგან არავითარ დაცვას არ საჭიროებდა, ირანი კი იმდენად იყო დასუსტებული, რომ მას მთელი სამხრეთ კავკასია დაკარგული ჰქონდა და დღევანდელი ირანის ჩრდილოეთ ნაწილსაც კი ვერ აკონტროლებდა. ასე, რომ მათგან „დასაცავი“ ქართლ-კახეთის სამეფოს არაფერი ჰქონდა.

გეორგიევსკის ტრაქტატი ფილმში - ევროპული მომავალი?

1783 წლის 24 ივლისს, ქართლ-კახეთის სამეფოსა და რუსეთის იმპერიას შორის გეორგიევსკის ტრაქტატი დაიდო.

• გეორგიევსკის ტრაქტატით, ორივე მხარე ვალდებულებებს იღებდა:
• ქართლ-კახეთი რუსეთის წინაშე ფიცს დებდა მის სამუდამო ერთგულებაზე და აქვე, ყველა მომდევნო მეფეს სამეფო რეგალიები რუსეთის იმპერატორისგან უნდა მიეღო;
• რუსეთის იმპერია კი, პირობას დებდა, რომ დაიცავდა ქართლ-კახეთს და მის მთლიანობას;

სამეფო ტახტი კი სამუდამოდ იქნებოდა შენარჩუნებული ერეკლე II-ისა და მისი შთამომავლებისთვის და რაც მთავარია, არ ჩაერეოდა ქართლ-კახეთის შიდა საქმეებში.

საიდუმლო მუხლებით ასევე, გათვალისწინებული იყო, რომ: ქართლ-კახეთის სამფოში უნდა გაგზავნილიყო რუსული ჯარი და ომის შემთხვევაში, რუსეთიდან დამატებითი ძალებიც უნდა შემოსულიყო.

რუსეთის იმპერიას ამ პირობებიდან თითქმის, არაფერი შეუსრულებია. მეტიც, 1801 წელს, ეკატერინე II-ის მემკვიდრე პავლე I-მა საგანგებო მანიფესტი გამოსცა, რითაც ქართლ-კახეთის სამეფოს საერთოდ აუქმებდა და მის ანექსიას ახდენდა.

მანიფესტში იგი ამტკიცებდა, რომ ქართველმა ერმა მთხოვა საქართველოს სამეფო რუსეთის იმპერიის ნაწილი გახდესო.

ეს მანიფესტი პავლე I-მა ვერ აღასრულა, რადგან იგი შეთქმულებმა მოკლეს. მაგრამ მომდევნო იმპერატორმა ალექსანდრე I-მა მალევე გამოსცა ახალი მანიფესტი, რომლის მიხედვითაც, თითქოს, აღა მაჰმად ხანის შემოსევა საქართველოში ეკატერინე II-ის მიერ საქართველოში გამოგზავნილი ჯარის დახმარებით აღკვეთეს.

ფილმში, ავტორი რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიასა და ტრაქტატს შორის კავშირს ვერ ხედავს და ამბობს, რომ რუსეთის მიერ საქართველოს „შეერთება“ ტრაქტატთან არაფერ შუაშია: „და საერთოდაც, ეს დიდი იმპერიები არ უტოვებდნენ ამ პატარა სახელმწიფოებს არც არსებობის უფლებას და არც ფორმალურ საფუძვლებს ცნობდნენ. ამიტომ, ის, რომ რუსეთმა საქართველო დაიპყრო და შეიერთა არაა პირდაპირ კავშირში ტრაქტატთან“, - ამბობს ვასილ მაღლაფერიძე.

კადრი ფილმიდან


„1783 წლის ხელშეკრულებას საქართველოსთვის არა მოუტანია რა. ზიანი კი – აუარებელი“, - ეს სიტყვები ივანე ჯავახიშვილის 1919 წელს გამოცემული ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მონოგრაფიიდანაა, რომელიც XVIII საუკუნეში საქართველოსა და რუსეთის ურთიერთობას ეხება.


რას გულისხმობდა იგი?

ისტორიკოსი ვაჟა კიკნაძე ამბობს, რომ ტრაქტატის მერე, რეალურად, გაორმაგდა და გასამმაგდა საფრთხე: „პირდაპირ წერდა ომარ ხანი ერეკლეს, ჩვენ გსჯით რუსეთთან კავშირის გამოო. რუსეთმა კი, პირიქით, საქართველოდან ორი პოლკი ჯარი გაიყვანა და შემოიყვანა, მას შემდეგ, როცა უკვე აღა მაჰმად ხანმა თბილისი გადაწვა (1795 წელს)“.

როგორაა აღა მაჰმად ხანის შემოსევა ფილმში მოყოლილი?

ფილმის მიხედვით, ერეკლემ რუსეთის იმპერატორს დახმარება სთხოვა, „თუმცა, ეკატერინემ მხოლოდ 1795 წლის 4 სექტემბერს გაიხსენა ტრაქტატის არსებობის შესახებ და განკარგულება გასცა, რომ ერეკლეს დასახმარებლად, ორი ბატალიონი გაეგზავნათ. პეტერბურგიდან გამოგზავნილი ბრძანება, გენერალ გუდოვიჩს კავკასიის სამხედრო ხაზზე პირველ ოქტომბერს მიუვიდა. ამ დროს თბილისი უკვე 20 დღის გადამწვარი იყო, აღა მაჰმად ხანი კი თბილისიდან წასული“.

ისტორიული წყაროების მიხედვით, ტრაქტატის დადებიდან რამდენიმე წელში, 1783 წელს შემოყვანილი მცირერიცხოვანი სამხედრო ნაწილი რუსეთის იმპერიამ 1787 წელს უკან გაიწვია.

• რუსეთის ტყუილები და ფანდები ქართველი მეფეების ბრძოლის ველზე მიტოვებით არ შემოიფარგლებოდა.

ეკატერინე II-ის „უმაღლეს მითითებაში“ რომელიც საფუძვლად უნდა დადებოდა ტრაქტატს, წერია, რომ ქართველ მეფეებთან უნდა დადებულიყო „საკავშირო ტრაქტატი“, ისე რომ მეფეები არ წოდებულიყვნენ ქვეშევრდომებად, არამედ მოკავშირეებად. შესაბამისად, ხარკის გადახდის ვალდებულებაც არ ექნებოდათ. თუმცა, ისტორიკოს დავით მერკვილაძის შეფასებით, ხელშეკრულების შინაარსი და ლექსიკა აღარ იძლევა იმის საფუძველს, რომ ტრაქტატი ორ თანაბარუფლებიან სახელმწიფოს შორის დადებულ ხელშეკრულებად მივიჩნიოთ.

„ერეკლეზე რუსეთი მუდმივად დიპლომატიურ ზეწოლას ახორციელებდა, მოქმედებდა ჯაშუშებით. უქმნიდა საფრთხეს ქართლის ტახტზე მყოფი ალექსანდრე ბატონიშვილის სახით. ამიტომ, ბევრი ფაქტორის ჩამოთვლა შეიძლება, რის გამოც, მეფის ნაბიჯები შეიძლება გავიგოთ, მაგრამ ტყუილია, როცა ამბობენ, ეს ყველაფერი თვითონ მეფეს მოსწონდა და უნდოდაო“, - ამბობს დავით მერკვილაძე.

საქართველოსადმი დამოკიდებულება კარგად ჩანს ეკატერინე II-სა და იმპერიის უმაღლესი მოხელის, გრიგოლ პოტიომკინის მიმოწერაში, სადაც ვკითხულობთ, როგორ ულოცავდნენ კმაყოფილი იმპერატრიცა და მისი მოხელე ერთმანეთს ქართლ-კახეთის დაპყრობას და ამბობდნენ, რომ „ის მიწები, რომლებსაც ალექსანდრე მაკედონელმა და პომპეუსმა უბრალოდ შეხედეს, თქვენ შეძელით და მიაბით რუსეთის სტრიპტრსო( „Земли, на которые Александр и Помпей, так сказать, лишь поглядели, те вы привязали к скипетру российскому“).

ასეთივე კმაყოფილი საუბრობს ვასილ მაღლაფერიძე თავის ფილმში, როცა გეორგიევსკის ტრაქტატის შედეგებზე გვიყვება. ზუსტი შინაარსის გადმოცემა გამიჭირდება, ამიტომ რამდენიმე მის ციტატას დავიხმარ:

„მეთვრამეტე საუკუნის რუსეთი გაცილებით პროგრესული და განვითარებული სახელმწიფო იყო, ვიდრე ირანი და ოსმალეთი და ერეკლესთვის მნიშვნელოვანი იყო ევროპული ცივილიზაციისკენ გასასვლელის გაჭრა. ქვეყანაში განათლების და მეცნიერების შემოტანა და ახალი ტექნოლოგიების გაცნობა ათვისება.

ამასთანავე, ქრისტიანთა განუწყვეტელი დევნის პირობებში ქართველებისთვის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენდა ერთმორწმუნეობის ფაქტორი.

პატარა კახი რომ არა, საქართველოს ემუქრებოდა ჩამორჩენილ აზიურ პროვინციად დარჩენა და ენის, ეროვნულობისა და სარწმუნოების დაკარგვა“.

რუსეთი - ჩვენი არჩევანი?

გეორგიევსკის ტრაქტატის დადებიდან ზუსტად ორ საუკუნეზე მეტი გავიდა. თუმცა, საქართველოში დღესაც გვესმის დავა - ამ ხელშეკრულებამ უფრო მეტი ზიანი მოგვიტანა თუ პირიქით.

საბჭოთა ისტორიოგრაფიამ თავისი კვალი საზოგადოების გარკვეულ ნაწილზე მაინც დატოვა და ჯერ კიდევ ვერ გახდა შესაძლებელი, ამ პერიოდის სწორად გადააზრება.

თუმცა, ძალიან გამიჭირდებოდა წარმოდგენა, რომ ამ პათოსს თავად საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეკრანიდან მოვისმენდი და ამ კრემლისტური პროპაგანდისტული იდეების გამავრცელებლად, ტელემაუწყებლობის წარმომადგენლები თავად მოგვევლინებოდნენ.

ამიტომ, ღიად დავტოვებ კითხვას - საერთოდ, რატომ გადაიღეს ეს ფილმი და რის თქმა უნდოდათ ამით ავტორებს? და სადაა იმ დროს „გაჭრილი ევროპული ცივილიზაციისკენ გასასვლელი გზა?“.

„ქართული ოცნების“ მიერ მხარდაჭერილი კანონი, რომელიც „ხალხის ძალამ“ 14 თებერვალს წარადგინა, ითვალისწინებს ისეთი არასამთავრო და მედია ორგანიზაციების „უცხოური გავლენის აგენტებად“ გამოცხადებას, რომლებიც არაკომერციული შემოსავლების 20 %-ზე მეტს „უცხო ძალისგან“ იღებენ

„უცხო ძალად“ ჩაითვლებიან, როგორც უცხო ქვეყნის ოფიციალური ორგანოები (ან მათი წევრები), ისე უცხოეთის მოქალაქეები და ორგანიზაციები. იმ შემთხვევაში, თუკი საქართველოში მოქმედი რომელიმე ორგანიზაცია არ დარეგისტრირდება „უცხოურ გავლენის აგენტად“, ის 25 000 ლარით დაჯარიმდება.

ამ კანონით, საქართველოში მოღვაწე ორგანიზაციები ოფიციალურად გამოცხადდებიან „უცხოური გავლენის აგენტად“, რაც გამოიწვევს მათ სტიგმატიზაციას და საბოლოო ჯამში, განადგურებას.

ევროკავშირმა ამ თემაზე უკვე გააკეთა ოფიციალური განცხადება და აღნიშნა, რომ მსგავსი კანონის მიღება ეწინააღმდეგება ევროკავშირის ნორმებსა და ღირებულებებს კომენტარი გააკეთა აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის პრესსპიკერმა ნედ პრაისმაც, რომელმაც ხაზი გაუსვა იმას, რომ ამ კანონპროექტს არანაირი კავშირი ამერიკულ კანონმდებლობასთან არ აქვს. სინამდვილეში, ის რუსული და უნგრული კანონების ანალოგიურია.

უნგრული კანონი, რომელიც „ხალხის ძალის“ კანონპროექტის მსგავსია, ვიქტორ ორბანის რეჟიმმა 2017 წელს მიიღო. 2020 წელს ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლომ დაადგინა, რომ აღნიშნული კანონი ევროკავშირის ნორმებთან შეუთავსებელია სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ვკითხულობთ, რომ ბევრ სხვა ზიანთან ერთად, კანონი ქმნის „უნდობლობის კლიმატს“ იმ ორგანიზაციებთან მიმართებაში, რომლებსაც ის ეხება. 

21 თებერვალს „ხალხის ძალამ“ კიდევ ერთი კანონპროექტი წარადგინა, რომელიც, მათი თქმით, აშშ-ში მოქმედი კანონმდებლობის მსგავსია.  როგორც ჩანს, მომავალში, „ქართულმა ოცნებამ“ და „ხალხის ძალამ“ შესაძლოა, შეარბილონ კანონპროექტის ის ვერსია, რომელიც თავდაპირველად წარადგინეს. თუმცა არსებობს მინიმუმ ორი მიზეზი იმისა, თუ რატომაც არ შეცვლის ასეთი შერბილება იმ საგანგაშო მდგომარეობას, რომელიც მმართველი გუნდის წყალობით წარმოიშვა.

მაშინაც კი, თუკი „ქართული ოცნება“ და მისი სატელიტი „ხალხის ძალა“ ამ კანონის შედარებით რბილი ვერსიას შემოგვთავაზებენენ (რომელშიც მაგალითად, არ ეწერება სიტყვა „აგენტი“ ან რომელიც ორგანიზაციების შედარებით ვიწრო ჯგუფზე იქნება გათვლილი), ვითარება არსებითად არ შეიცვლება. ხელისუფლების დეკლარირებული განზრახვიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ „გავლენის აგენტების“ სია აუცილებლად გაფართოვდება და სანქციებიც სულ უფრო და უფრო მეტად მკაცრი გახდება.

საქართველოსა და უკრაინის რევოლუციებით შეშინებულმა პუტინის რეჟიმმა პირველად მსგავსი კანონი არასამთავრობოების წინააღმდეგ 2006 წელს მიიღო. ეს კანონი მომდევნო წლებში უფრო და უფრო მეტად გამკაცრდა. მისი შესრულებაც, როგორც წესი, თვითნებურად ხდებოდა და წარმატებით გამოიყენებოდა იმისათვის, რომ რეჟიმის მოწინააღმდეგეები საჯარო სივრციდან განედევნათ.

აღსანიშნავია, რომ რუსეთში (ისე, როგორც ამჟამად საქართველოში) მსგავსი კანონპროექტის გამართლება ხდებოდა იმ მცდარი არგუმენტით, რომ თითქოს მსგავსი კანონმდებლობა აშშ-შიც არსებობდა. მაგალითად, 2019 წელს რუსეთის დუმის ვიცე-სპიკერმა, პიოტრ ტოლსტოიმ გაავრცელა მცდარი ინფორმაცია, რომ თითქოს კრემლის მსგავსი მეთოდებით აშშ-ც იცავდა თავს უცხო ძალების გავლენისგან.

ტოლსტოიმ მაგალითად მოიყვანა აშშ-ში რუსეთის აგენტის, მარია ბუტინას დაკავების და გასამართლების შემთხვევა

სინამდვილეში, ბუტინა რუსეთის მთავრობის აგენტობისთვის გაასამართლეს და არა არასამთავრობო ორგანიზაციის წევრობისთვის. ამის საპირისპიროდ, როგორც რუსეთში მიღებული კანონი, ისე „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერილი კანონპროექტი სამოქალაქო ორგანიზაციების შეზღუდვასა და რეჟიმის კრიტიკოსების საჯარო სივრციდან განდევნას ითვალისწინებს.

იმის გამო, რომ უკვე ვიცით, თუ რა არის ხელისუფლების განზრახვა და ის, თუ რა შედეგები მოჰყვა რუსეთში მსგავსი კანონის მიღებას, „ქარათული ოცნების“ მომდევნო „ტრიუკებით“ თავი აღარ უნდა მოვიტყუოთ. ამის ნაცვლად, უნდა მკაფიოდ ითქვას, რომ ნებისმიერი ფორმით მსგავსი კანონპროექტის მიღება იქნება დასავლეთზე უარის თქმა, რუსულ ორბიტაზე შედგომა და დამოუკიდებელი საქართველოს იდეის დასამარება.

კანონპროექტი „უცხოეთის აგენტების შესახებ“ საფრთხეს უქმნის არა მხოლოდ მთლიანად ჟურნალისტიკასა და, ზოგადად, სიტყვის თავისუფლებას, არამედ კონკრეტულ ადამიანებს, ვისაც ამ კანონპროექტის კანონად ქცევის შემთხვევაში „აგენტის“ იარლიყს მიაკრობენ.

აღარც გავყვები მსჯელობას იმაზე, რომ „აგენტი“ აუცილებლად არ ნიშნავს რამე ცუდს, და როგორც წლების წინ ვლადიმერ პუტინი და ახლა ჩვენი ხელისუფლების წარმომადგენლები ამბობენ, „სადაზღვეო აგენტიც აგენტია, და დასაძრახი ამაში არაფერია“.

რაც არ უნდა გვარწმუნონ, რომ ეს „ამერიკული კანონის ანალოგია“ (ამას სხვა მასალებში უკეთაც ჩავუღრმავდებით), ჩვენ კარგად ვხედავთ სადამდე მიიყვანა ასეთივე „უწყინარმა“ კანონმა თავისუფალი სიტყვა რუსეთში.

დღეს, საქართველოში იმავე პრობლემის წინაშე ვდგავართ მე და ბევრი ჩემნაირი, რომლებსაც ძალიან რეალურად გვემუქრება „უცხოეთის გავლენის აგენტად“ გამოცხადება.

ეს პროცესი დღეს არ დაწყებულა. წლების განმავლობაში პროპაგანდა პირდაპირ მუშაობდა მედიის რეპუტაციის ნაბიჯ-ნაბიჯ განადგურებაზე (წარმატებითაც). აქ კონტრარგუმენტი ალბათ ის იქნება, ტელევიზიამ დაივიწყა რა არის ჟურნალისტიკა და პოლიტიზებული გახდაო, მაგრამ ეს არგუმენტად ვერ გამოდგება.

ოპოზიციური და სახელისუფლებო ტელევიზიები ამ ქვეყანაში ყოველთვის გვქონდა და ცხადია, განსაკუთრებით, ბოლო წლებში არც არავის დაუმალავს არც თავისი მიზანი არც დაფინანსების წყაროები.

მაგრამ ტელევიზიებთან ბრძოლა ფაქტობრივად დასრულებულია. ოპოზიციური ტელევიზიის დირექტორები ან ციხეში არიან, ან მათ წინააღმდეგ სასამართლო დავები მიმდინარეობს. აღარაფერს ვამბობ, თავად ტელევიზიების წინააღმდეგ სასამართლოში შესულ ათობით სარჩელზე, რომელთა ავტორები ცენტრალური ან რეგიონული ხელისუფლების წარმომადგენლები არიან.

თუმცა „პოლიტიზებულობის“ არგუმენტით ვერავინ გამოედევნებოდა ონლაინ მედიას, მედიას, რომელსაც წლების განმავლობაში პატიოსანი ჟურნალისტური რეპუტაცია არ შერყევია, მიუხედავად უამრავი მცდელობისა, მათთვის „ნაცების“ და „რადიკალების“ იარლიყი მიეკროთ.

მედია არსებობს იმისთვის, რომ აკონტროლოს და აკრიტიკოს ძალაუფლების მქონენი და, პირველ რიგში, ეს სწორედ ხელისუფლებაა.

ონლაინ მედიაა ის, რომელიც 2010-იანებიდან მოყოლებული მუდმივად გადარჩენისთვის იბრძვის, მწირი ფინანსების გამო. მედია, რომლის ჟურნალისტები და რედაქტორებიც კაპიკებზე მუშაობენ, რომ ქვეყანაში დამოუკიდებელმა ჟურნალისტიკამ იარსებოს.

იგივეა არასამთავრობო ორგანიზაციების შემთხვევაშიც - რომლებსაც დღეს, პროპაგანდა „პოლიტიკურად ანგაჟირებულად“ ნათლავს.

მანიპულაციაა საუბარი იმაზე, რომ ეს მედია და არასამთავრობო ორგანიზაციები მილიონებით ფინანსდებიან და მათი ბიუჯეტი გამჭვირვალე არ არის. ყველა მედიისა და არასამთავრობოს ვებსა და ფეისბუკ გვერდებზე პირდაპირ არის მითითებული, ვისი ფინანსური მხარდაჭერით ხორციელდება ესა თუ ის პროექტი.

ამ აბსურდის თავიდან ასარიდებლად ერთადერთი და მთავარი მხარდამჭერი მედიისთვის ხალხი იქნებოდა, თუმცა ამ „საფრთხის“ განეიტრალებაზე პროპაგანდამ უკვე იზრუნა - წლების განმავლობაში სიტყვა „ჟურნალისტი“ ლამის „მტრის“ სინონიმი გახდა (ბუნებრივია, ლაპარაკია ნამდვილ, კრიტიკულ მედიაზე და არა სამთავრობოზე).

შესაბამისად, ჩვენს „აგენტად“ გამოცხადებას არანაირი რეაქცია არ მოჰყვება (შეიძლება აქაიქ ერთი-ორი აქცია გაიმართოს, მაგრამ „იყეფებენ და გაჩუმდებიან) და შემდეგ ეს კანონი, როგორც რუსეთში, უფრო და უფრო დამძიმდება და საბოლოოდ მივიღებთ იმას, რაც დღეს ხდება, ისევ, რუსეთში.

ეს ტექსტი მიემართება პირველ რიგში ჩემს მშობლებს. ძალიან ახლოსაა ის დღე, როდესაც მე მომიწევს დავდგე არჩევანის წინაშე, დავრეგისტრირდე „უცხოეთის გავლენის აგენტად“, უარი ვთქვა ამაზე და შემდეგ ვიხადო ჯარიმები, ან რა ვიცი, კიდევ რა დაემატება ამ კანონს, თუ საერთოდ შევეშვა ამ საქმეს და მოვშორდე ამ ქვეყანას.

ამ არჩევანის გაკეთება აუცილებლად მომიწევს, რადგან, კი, ყველამ იცის, არავისთან დამალული არ არის, ჩვენი, ონლაინ მედიის, ის მცირე დაფინანსება სწორედ დონორებისგან მოდის.

ეს ტექსტი მიემართება ყველას მშობელს, რომელმაც იცის, რომ მათი შვილები არ არიან არავის აგენტები, ეს ტექსტი მიემართება ყველა ადამიანს, ვინც პირადად გვიცნობს - ჩვენს მასწავლებლებს, ლექტორებს, მეზობლებს, ნათესავებს, მეგობრებს, ყველას, ვისაც, ერთი შეხედვით, საერთოდ არ ეხება ას კანონი, მაგრამ იცის, რომ არ ვაპირებ არანაირ „აღიარებას“ რომ ვინმეს ან რამის „აგენტი“ ვარ.

ამ კანონპროექტის ავტორებს ზუსტად იმის იმედი აქვთ, რომ არავინ ამას გულთან ახლოს არ მიიტანს, არავინ ხმას არ ამოიღებს, არავინ მათ არ შეეწინააღმდეგება, იმიტომ, რომ ჰო, ვის რაში აინტერესებს ჩვენი ბედი?

მე, პირადად, ამ სიტუაციაში სხვა გამოსავალს ვერ ვხედავ. თუ თქვენ არ გაინტერესებთ, ის რომ თქვენი შვილი „აგენტის“ იარლიყით უნდა დადიოდეს, თუ თქვენ არ აპირებთ გააკეთოთ ყველაფერი თქვენი შესაძლებლობების ფარგლებში, რომ ეს არ დაუშვათ, მაშინ მართლა ჯობია, მოვშორდეთ ამ ქვეყანას.

ტიკ-ტოკზე ჩემი არასრულწლოვანი ბიძაშვილის გამო დავრეგისტრირდი. მაინტერესებდა, რას აქვეყნებდა, მინდოდა, ციფრულ სამყაროში უსაფრთხოდ ყოფილიყო და ამ პროცესზე კონტროლი მქონოდა. მართალია, ტიკტოკერი ვერ გავხდი, მაგრამ ამ პლატფორმის დიდ გულშემატკივრად ჩამოვყალიბდი.

ამ წერილში ვეცდები, ავხსნა, რატომ ვგულშემატკივრობ ტიკ-ტოკს, რომელსაც ფეისბუქზე შეყვარებული ქართული საზოგადოება დიდად არც აღიარებს და ქედმაღლურადაც უყურებს. ეს დასკვნა მხოლოდ ჩემი ვარაუდი რომ არ გეგონოთ, სტატისტიკასაც მოვიშველიებ, რომლის თანახმადაც, 2022 წელსაც საქართველოში ყველაზე პოპულარული სოციალური ქსელი კვლავ ფეისბუქია.

არადა:

ტიკ-ტოკი არის ყველაზე ეფექტური საშუალება, მოკლე დროში შენთვის საჭირო და საინტერესო ინფორმაცია მიიღო. ამ წერილის წერისას სპეციალურად გადავხედე იმ ვიდეოებს, რომლებსაც ვინახავ და დროდადრო ვუბრუნდები — რა შინაარსი აქვთ მათ — ძირითადად სახის მოვლის რუტინის და გემრიელი და ჯანსაღი რეცეპტების შესახებ ვიდეოებია. მე პირადად მართლა ტიკ-ტოკის დახმარებით გავიაზრე, რომ ჯანსაღი კვება გემრიელ და ნოყიერ კვებას გულისხმობს და არა კალორიების უგემურად მიღებას.

ჩემთვის ტიკ-ტოკი გაცილებით თანასწორი სოციალური ქსელია, ვიდრე — ყველა დანარჩენი, თუმცა ეს შედარება განსაკუთრებით ეხება ინსტაგრამს. ინსტაგრამი მაღალი ხარისხის ვიზუალური შინაარსის წარმოების მოთხოვნას აწესებს, ეს მაღალი ხარისხი მხოლოდ ტექნიკურ პერფექციონიზმს არ გულისხმობს, პირიქით, ძვირადღირებულ კამერასთან ერთად, ძვირადღირებული ცხოვრებაც და მისი გაშუქება მოგეთხოვება, სწორედ ეს ფასი აქვს ინსტაგრამზე პოპულარობას, რაც ადამიანების უმეტესობას არ ხელეწიფება. მაშინ, როცა ტიკ-ტოკზე, პირიქით, ასეთი გაპრიალებული შინაარსი არ ფასობს. მხოლოდ საქართველოში არაერთი ინფლუენსერის გახსენებაა შესაძლებელი, ვის გლამურულ ცხოვრებასაც ინსტაგრამზე ათიათასობით გამომწერი ჰყავს, თუმცა, მცდელობის მიუხედავად, ტიკ-ტოკის აუდიტორია ვერ მიიზიდა და პირიქით.

მგონია, რომ ზუსტად ამ მიზეზით, სხვა სოციალური ქსელებისგან განსხვავებით, ტიკ-ტოკი ავთენტური აქტივიზმის პლატფორმადაც იქცა. მხოლოდ ტიკ-ტოკზე იყო შესაძლებელი მრავალშვილიან ახალგაზრდა დედას, ოჯახში ძალადობის გამოცდილებით, უკიდურეს გაჭირვებაში მყოფს თავად ეპოვა ენა და სივრცე მის ისტორიის გასაზიარებლად და ადამიანების მისდამი სოლიდარობის დასაორგანიზებელად. ამგვარი ავტონომიის და საკუთარი თავის შესახებ ნარატივზე კონტროლის მოპოვების შესაძლებლობას სხვა არცერთი სოციალური ქსელი არ იძლევა, პირიქით, მაგალითად, ფეისბუქი უფრო მეტად გხდის სხვა ადამიანებზე მიბმულს და დამოკიდებულს. ამას გარდა, ჩემი აზრით, ქალთა საკითხების აქტუალიზებისთვის საკვანძო სხეულის პოზიტიური აღქმის ინიციატივებიც არსად ისეთი ხილული არ არის, როგორც ტიკ-ტოკზე, რაც დამატებით იძლევა იმედიანად ყოფნის მიზეზს, რომ სრულიად ახალი შინაარსის აქტივიზმის დაბადების მომსწრენი ვხვდებით, სადაც ცვლილებები ქვემოდან ზემოთ იწყება.

ტიკ-ტოკი ნაკლებ სივრცეს ტოვებს ყალბი ამბებისთვის და ტროლ-ბოტებისთვის. შესაძლოა, ეს განცხადება ცოტა გულუბრყვილოდაც ჟღერდეს, განსაკუთრებით იმ სკანდალის ფონზე, რაშიც ტიკ-ტოკი უკვე გაეხვა ყალბი ინფორმაციის გავრცელებისათვის ნოყიერი ნიადაგის შექმნის გამო, მაგრამ ავხსნი, რასაც ვგულისხმობ. ტიკ-ტოკის მთავარი მედიუმი ვიდეოა, შესაბამისად, მნიშვნელოვანია, რომ იმ ადამიანის ნამდვილობაში, რომელსაც ხედავ და უსმენ, ეჭვი არ გეპარებოდეს. ცხადია, ტიკ-ტოკზე არაპერსონიფიცირებული შინაარსის ვიდეოებიც ვრცელდება, მაგრამ ეს შინაარსი ვერ გახდება ისეთი მიზიდულობის წყარო ან იარაღი, როგორც ის ვიდეოები, საიდანაც რეალური ადამიანები გესაუბრებიან. ტროლ-ბოტებისთვის კარგი თავშესაფარი იქნებოდა კომენტარების ველი, მაგრამ ისევ ტიკ-ტოკის სპეციფიკიდან გამომდინარე, რაც სწრაფად სქროლვას გულისხმობს, კომენტარების კითხვის და დისკუსიის გამართვის კულტურა, ფეისბუქისგან განსხვავებით, ტიკ-ტოკის მომხმარებელს არ აქვს. შესაბამისი ნების და ფილტრების არსებობის შემთხვევაში, პროპაგანდის და ყალბი ინფორმაციის გავრცელების გაკონტროლება, ან, სულ მცირე, მათი გავლენის შესუსტება, მგონია, რომ აქ მეტადაა შესაძლებელი.

ტიკ-ტოკმა შეიძლება, დაგვაბრუნოს ახალ ამბებთან და დიდ საკითხავებთან. ციფრულმა ეპოქამ და სოციალური ქსელების აღზევებამ ტრადიციული და ახლი მედიაც განსაკუთრებული გამოწვევების წინაშე დააყენა. ინფორმაციის და ახალი ამბების ნიაღვარში ადამიანებმა ახალ ამბებისგან თავის არიდებას მიმართეს. ამ ტენდენციამ კი პასიურ, არაინფორმირებულ და შესაძლოა ნაკლებად დემოკრატიულ საზოგადოებამდეც კი მიგვიყვანოს. იმის მიუხედავად, რომ მიმდინარე ამბებს ზედმიწევნით ირეკლავს, ტიკ-ტოკი მაინც არ არის წმინდად ახალ ამბებზე მორგებული სოციალური ქსელი. მართალია, ცნობილ გამოცემებს, უკლებლივ ყველას აქვს ტიკ-ტოკის არხი, აქ მაინც სპეციფიკური, საგანმანათლებლო, შემეცნებითი ან გასართობი შინაარსი ვრცელდება. შესაბამისად, ადამიანი, ვისთვისაც მთავარი სოციალური ქსელი ტიკ-ტოკია, ვერ გადაიღლება ახალი ამბებისგან, პირიქით, შესაძლოა, რომ ამ პლატფორმისთვის დამახასიათებელმა სისწრაფემ და ზედაპირულობამ ახალი ამბების საგანგებო, უფრო სიღრმისეული გაცნობისკენაც კი უბიძგოს. თუ გავითვალისწინებთ იმასაც, რომ ფეისბუქმა პრაქტიკულად შთანთქა მედია, და არამხოლოდ ინფორმაციის გავრცელების, ასევე სადისკუსიო, აქტივიზმის და პროტესტის გამოსახატ სივრცედაც იქცა, ტიკ-ტოკი ამ დინამიკისგან დისტანცირების საშუალებას იძლევა, რადგან ფეისბუქის მაგვარი ყოვლისმომცველი ბუნება არ აქვს.

ცხადია, ტიკ-ტოკს უარყოფითი მხარეებიც მოეძებნება და გამოწვევებიც არ აკლია. მთავარი შეკითხვა, რომელიც მის თავზე ჰკიდია, მომხმარებლების მონაცემების შეგროვებას და ამ მონაცემებისადმი მოპყრობას უკავშირდება. ჩვენ უკვე საკმარისი დრო გავატარეთ ციფრულ ეპოქაში და გამოცდილებამაც დაგვანახა, რომ ჩვენს შესახებ მონაცემებით, რომელსაც თავად გავცემთ, არათუ ავტორიტარულ ქვეყანაში, დემოკრატიულ ქვეყნებშიც დაუცველები ვართ. მაგრამ ფაქტი ერთია, ჩინეთთან დაკავშირებული სკეპტიციზმის მიუხედავად, ტიკ-ტოკის იგნორირების ფუფუნება არავის აქვს. შესაბამისად, მედია სულ უფრო მეტ ძალისხმევას ხარჯავს ახალი თაობის ყურადღების მისაპყრობად და ამ თაობის საყვარელი სოციალური ქსელის ფორმატზე მოსარგებად.

ერთ-ერთ წინა ბლოგში ვისაუბრე იმაზე, თუ რამდენად გვჭირდება რუსეთის ადეკვატურად გაშუქება იმისთვის, რომ ვიცოდეთ, თუ რა ხდება ოკუპანტ სახელმწიფოში. ამ ბლოგში მინდა იმაზე გავამახვილო ყურადღება, თუ რამდენად გვჭირდება მედიაში დასავლეთის ქვეყნებში მიმდინარე მოვლენების შესახებ ინფორმაციის ხარისხიანად და შინაარსიანად გადმოცემა.

პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ ქართულ მედიაში - განსაკუთრებით, ონლაინ მედიაში, დასავლეთში მიმდინარე მოვლენების გაშუქების ხარისხმა ბოლო წლებში საგრძნობლად მოიმატა. მაგალითად, გაჩნდა მაღალი დონის ინტერნეტგამოცემა, რომელიც განსაკუთრებით, ინგლისურენოვან, გერმანულენოვან და ფრანგულენოვან სივრცეებში განხილულ თემებს სწრაფად და ხარისხიანად მიმოიხილავს. ქართველი ჟურნალისტები და ექსპერტები უფრო და უფრო მეტად ეცნობიან დასავლეთს და შესაბამისად, უფრო და უფრო უკეთ ახდენენ სხვადასხვა ქვეყნებში გამოთქმული მრავალფეროვანი პოზიციების გადმოცემასა და ანალიზს.

თუმცა აშკარა პროგრესის მიუხედავად, ჯერ კიდევ არსებობს გარკვეული ეთნოცენტრისტული მიდგომა დასავლეთთან მიმართებაში. ეთნოცენტრიზმი მედიაში გულისხმობს სამყაროში მიმდინარე მოვლენების ვიწრო ნაციონალისტური პრიზმიდან აღქმას. შეიძლება ითქვას, რომ ეთნოცენტრიზმი გარკვეული დოზით პოლიტიკურად და ეკონომიკურად განვითარებული ქვეყნების მედიებსაც ახასიათებთ. საქართველოში მთავარი პრობლემა ის არის, რომ ქართული პერსპექტივა ევროპასა და ამერიკაზე ფუნდამენტურად ამახინჯებს იმ რეალობას, რაც დასავლეთის ქვეყნებში ხდება.

ქართულ მედიაში დასავლეთში მომხდარი მოვლენების არასწორი პრიზმიდან განხილვის მთავარი მიზეზი ის არის, რომ დასავლური პოლიტიკური და სოციოკულტურული ფენომენების გაშუქება ხშირად ქართული პოლიტიკის გადმოსახედიდან ხდება. ქართული მედიის დიდი ნაწილი დასავლეთის ქვეყნებში მიმდინარე მოვლენებს არ აღიქვამს „შიგნიდან“ დანახული პერსპექტივიდან (როგორც ფილოსოფოსები იტყვიან ხოლმე, იმანენტურად).

მთავარი მიზეზი, თუ რატომაც ხდება ასე, ის არის, რომ დასავლური პოლიტიკის პარტიული და იდეოლოგიზირებული ხასიათი ქართული დამკვირვებლისთვის ძალიან უცხოა. ამ შინაგან გაუცხოებას ემატება ისიც, რომ განვითარებული ქვეყნების პოლიტიკურ დღის წესრიგში ზოგჯერ ისეთი თემები წამოიჭრება ხოლმე, რომლებიც ქართული რეალობისთვის არც თუ ისე რელევანტურია.

დამახინჯებულ აღქმები არსებობს არა მხოლოდ ევროპის შედარებით მცირე ზომის ქვეყნებში მიმდინარე მოვლენების შესახებ, არამედ აშშ-ს შიდა პოლიტიკურ საკითხებზეც. მაგალითად, თითქმის არც ერთ ქართულ მედიას არ გაუშუქებია სიღრმისეულად ის, თუ რა იყო უკანასკნელი პერიოდის ამერიკული არჩევნების მთავარი თემები ან რა იდეოლოგიური დაპირისპირება არსებობს პოლარიზებულ ამერიკულ საზოგადოებაში.

შედეგად, აშშ-ში და სხვა ქვეყნებში მიმდინარე მოვლენების შესახებ, ძირითადად, ინფორმაცია მოგვეწოდება ქართული პოლიტიკური მენტალური მატრიცის პრიზმიდან. მაგალითად, ხშირად მთელი აქცენტი კეთდება პიროვნებებზე და არა პარტიებს შორის არსებულ დაპირისპირებაზე (მოგეხსენებათ, რომ პიროვნებებს შორის ომი ბოლო ოცდაათი წლის ქართული პოლიტიკის მთავარი მამოძრავებელი ძალაა).

მართალია, განსაკუთრებით, აშშ-ს პოლიტიკა ბოლო წლებში საგრძნობლად დაემსგავსა ქართულს (განსაკუთრებით, გაზრდილი პოლარიზაციითა და ძლიერ მმართველზე გაზრდილი მოთხოვნილებით), თუმცა პარტიული და იდეოლოგიური დაპირისპირებები ამ ქვეყნის პოლიტიკაში მაინც ბევრად დიდ როლს თამაშობს, ვიდრე საქართველოში. ამერიკული პოლიტიკა არ არის, მარტივად, ტრამპსა და ბაიდენს შორის მიმდინარე ბრძოლა (როგორც საქართველოში, ბოლო ათწლეულში, წინა პლანზე ვხედავთ ივანიშვილსა და სააკაშვილს შორის მიმდინარე ბრძოლას), არამედ ეს სხვადასხვა იდეოლოგიურ მიმდინარეობებსა და პარტიულ სტრუქტურებს შორის არსებული დაპირისპირებაცაა.

იმ ფონზე, როდესაც აშშ-ს შიდა და საგარეო პოლიტიკის გაშუქება ასე ჭირს, ადვილი წარმოსადგენია, თუ რა ხდება მაშინ, როდესაც საქმე ეხება უფრო ნაკლებად პოლარიზებულ და შინაარსზე მეტად ორიენტირებული პოლიტიკური პროცესების განხილვას. მაგალითად, გერმანული პოლიტიკა თავისი იდეოლოგიური მრავალფეროვნებით და კოალიციური გარიგებებით (გერმანიის მთავრობა ამჟამად სამი სხვადასხვა იდეოლოგიის პარტიისგან შედგება, რომელთა ერთობლიობაც „შუქნიშნის კოალიციის“ სახელით არის ცნობილი) ქართული მედიისა და შესაბამისად საზოგადოების ფოკუსიდან თითქმის მთლიანად გამქრალია.

დასავლეთის არასწორად გაშუქება არა ერთი მიზეზით არის საზიანო. იმას რომ თავი დავანებოთ, რომ დასავლური ქვეყნების საგარეო პოლიტიკაზე ვიქმნით მცდარ წარმოდგენებს, ლიბერალურ-დემოკრატიული ქვეყნების თანამედროვე პოლიტიკისგან უკვე არსებულ ჩამორჩენასაც ვკვებავთ. საბოლოოდ კი ეს საქართველოს და ქართული საზოგადოების ევროინტეგრაციასაც აფერხებს.