თუ ცესკოს მიერ გავრცელებულ მედიის მონიტორინგის ანგარიშს წაკითხვას დაიწყებთ, პირველივე წინადადებაში თვალში მოგხვდებათ მისი მასშტაბურობა - 200 ზე მეტი სატელევიზიო და ონალინ მედია, 300-ზე მეტი გვერდი და ჯგუფი სოციალურ ქსელ „ფეისბუკში“.

ვისაც მედია მონიტორინგებზე მუშაობის გამოცდილება გქონიათ, კითხვა გაგიჩნდებოდათ - რა რესურსია საჭირო ასეთი მასშტაბური მედიამონიტორინგისთვის? მით უმეტეს, როდესაც ანგარიშში არსად არის აღწერილი კვლევის მეთოდოლოგია.

ცესკო 200 ზე მეტი მედიასაშუალებასა და სოციალურ ქსელს მხოლოდ 15 მონიტორით აკვირდება და, როგორც აღმოჩნდა, მათ ფაქტების გადამოწმებაც უწევთ.

რამდენად ხარისხიანი შეიძლება იყოს ამ რესურსით მსგავსი ანგარიშის მომზადება. ამისთვის, შეგვიძლია ცესკოს მიერ დღეს გავრცელებულ განცხადებას გადავხედოთ, სადაც არსებულ ხარვეზებზეა საუბარი.

შემდეგი კითხვა, რომელიც ლოგიკურად ჩნდება, არის ტერმინთა განმარტება - რას მოიაზრებენ დეზინფორმაციაში? დეზინფორმაცია ეს არის ყალბი ინფორმაცია, რომელიც მიზანმიმართულად ვრცელდება საზოგადოებრივ აზრზე გავლენის მოხდენის ან სიმართლის დაფარვის მიზნით.

თუ დეზინფორმაციას ვიკვლევთ, საჭიროა, მისი ერთ-ერთი კომპონენტის - მიზანმიმართულობის, ანუ განზრახვის დამტკიცებაც. რიგორ იკვლევს “ინფორმაციის დაცულობის ცენტრი” ამ კომპონენტს, შეგვიძლია არც ვიკითხოთ. ანგარიშში ამის დასაბუთებას ვერსად ნახავთ.

ცესკო თავის განცხადებაში ამბობს, რომ აღრიცხავს კონკრეტული სუბიექტის (პიროვნების, პარტიის, ორგანიზაციის და .აშ.) მიერ დეზინფორმაციის, დისკრედიტაციის, დისკრიმინაციის, სიძულვილის ენის გამოყენების ფაქტებს, თუმცა, „დეზინფორმაციას“ მაინც მედიასაშუალებებს მიაწერს.

და თუ ისინი კონკრეტული სუბიექტის მიერ გაკეთებულ განცხადებებს ამონიტორინგებენ, რატომ არქმევენ ამას მედიის მონიტორინგს? სამწუხაროდ, არც ამ კითხვაზე გვაქვს პასუხი.

ფაქტი ერთია, არ შეიძლება არასამთავრობო ორგანიზაციის ანგარიშსა თუ რესპოდენტის ნათქვამზე, პასუხი მედიასაშუალებას მოსთხოვო და დეზინფორმატორად მოიხსენიო. აქ შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, კონკრეტულ შემთხვევაში როგორ უნდა მოქცეულიყო მედიასაშუალება თუ ცალკეული ჟურნალისტი და დაარღვია თუ არა ეთიკური სტანდარტები.

გაურკვეველია ცესკოს მედიამონიტორინგის მიზანიც. ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან მუდმივად ისმის მედიის რეგულირების სურვილი, რომელსაც ზოგჯერ “დეზინფორმაციასთან ბრძოლით” ხსნიან. იმედია, მედიის მონიტორინგის იდეა მედიის რეგულირების იდეის ,,გასამყარებლად” არ არის მოგონილი.

ჟურნალისტად მუშაობის 10 წლიანი გამოცდილება მაქვს და ამ დროის განმავლობაში უფრო ხშირად მედიის მისამართით უსამართლო და არაადეკვატური შენიშვნები მესმის. სულ მგონია, რომ მედიის მუშაობის გაიდლაინებს კომფორტულად მოკალათებული ისეთი ადამიანები წერენ, ვისაც არასდროს უმუშავიათ კრიზისულ ვითარებაში, არ გაუშუქებიათ არცერთი აქცია, მიტინგი, პრესკონფერენცია და არ იციან რა რთულია პარალელურ რეჟიმში იმაზე ფიქრი, არ დააყენო ზიანი და ამავდროულად მთავარი და მეორეხარისხოვანი ამბავი გაარჩიო ფორსმაჟორში. ამ დათქმას რატომ ვწერ, მგონი, ცხადია - იმ ადამიანებს ნამდვილად არ მივეკუთვნები ვისთვისაც მედია ხელის შესაწმენდი სივრცეა.

ახლა მთავარზე, 16 სექტემბერს ტელეკომპანიამ "ფორმულა" საინფორმაციო გამოშვებაში მაყურებელს 22 წლის ნიკო კვარაცხელიას მკვლელობის ამსახველი დაუფარავი კადრები უჩვენა. ფორმულას საინფორმაციო გამოშვება დასრულებულიც არ იყო, ფეისბუქზე უკვე მწვავე დისკუსია მიმდინარეობდა მედია სტანდარტზე, საზოგადოებრივ ინტერესზე და ადამიანებისთვის იმის შეხსენებაზე, რომ მედიის მუშაობის მიზანი რეალობის ასახვაა, როგორიც არ უნდა იყოს ის. ამ დისკუსიაში ორი მთავარი პარალელი გაჩნდა - 20 წლის წინ მომხდარი 9/11-ის ტრაგედიის გაშუქება და სულ რაღაც ერთი წლის წინ მომხდარი მკვლელობა, როდესაც აშშ-ის მოქალაქის ჯორჯ ფლოიდის სიცოცხლე პოლიციელის არამართლზომიერ ქმედებას ემსხვერპლა.

11 სექტემბრის ხსენებამ ერთი კადრი გამახსენა, რომელიც დღევანდელ დისკუსიას ეხმიანება და მეც სულ რაღაც 1 წლის წინ აღმოვაჩინე, როდესაც 11 სექტემბრის შესახებ სიუჟეტს ვამზადებდი. 20 წლის წინ გადაღებულ ამ გამორჩეულ ფოტოზე არც სისხლია, არც დასახიჩრებული სხეულები ჩანს, არც შენობიდან გადმომხტარი ადამიანების უკანასკნელი წამები არ არის ასახული, მაგრამ მისმა ავტორმა ფოტოგრაფმა ტომას ჰოპკერმა ფოტო არ გამოაქვეყნა. მეტიც, როდესაც სააგენტო „მაგნუმმა“ ტერაქტთან დაკავშირებული კრებული გამოსცა, კრებულში ფოტოს შეტანას ჰოპკერი არ დათანხმდა. გადაღებიდან მხოლოდ 5 წლის თავზე იხილა სურათმა დღის სინათლე და დროში მეტ-ნაკლებად დისტანცირებული კონტექსტის მიუხედავად, მაინც დიდი რეზონანსი გამოიწვია.

კადრში ჩანან ადამიანები, რომლებიც მშვიდად და მხიარულად უყურებენ ნიუ-იორკში მიმდინარე უბედურებას. ფოტოს აღმოჩენისას მასზე აღბეჭდილი ერთ-ერთი ადამიანის ინტერვიუც წავიკითხე, ყვებოდა როგორ უწევდა მუდმივად იმის მტკიცება, რომ არ არის გულქვა და სასტიკი ადამიანი და ამ კადრმა ცხოვრება ჯოჯოხეთად უქცია.

ფოტო - ტომას ჰოპკერი

9/11-ის და ჯორჯ ფლოიდის მკვლელობის შემთხვევის გაშუქება გულისხმობს იმის ჩვენებას როგორ იხოცებიან ადამიანები კამერის წინ. ასეთ გაშუქებას მიმართეს ისეთმა მედიებმა რომელთა ეთიკურობის მიმართ კითხვის ნიშნები არ არსებობს. ერთი შეხედვით, ეს პარალელები მართლაც ჰგავს "ფორმულას" საინფორმაციო გამოშვებაში ნიკო კვარაცხელიას მკვლელობის დღევანდელ გაშუქებას, მაგრამ მხოლოდ იმაზე აპელირება რითაც ეს შემთხვევები ერთმანეთს ჰგავს და იმის სრული იგნორირება რითაც განსხვავდება, არის უბრალო მანიპულაცია.

9/11 ტრაგედია ხდებოდა ლაივ რეჟიმში, ასეთ დროს მედიას არ აქვს იმის ფუფუნება, ზიანი და რისკები წონოს და ერთადერთი გამოსავალია საინფორმაციო დინებას მიჰყვეს. ცხადია, როდესაც მსოფლიოს ცენტრში ტერორისტული აქტი ხდება, შეუძლებელია მედია სტანდარტი გკარნახობდეს იმას, რომ ეს არ აჩვენო, შესაბამისად, მედიას ამგვარ ეთიკურ კატეგორიებს არავინ უყენებს. ამასთან ერთად, ყველას გააზრებული აქვს ისიც, რომ ჟურნალისტები და ოპერატორები ასეთ ფორსმაჟორში თავადაც რისკავენ საკუთარ სიცოცხლეს.

რაც შეეხება ჯორჯ ფლოიდის მკვლელობას, ამ მკვლელობის ლამის ერთადერთი მტკიცებულება გახდა მოქალაქე ჟურნალისტის დარნელა ფრეიზერის მიერ გადაღებული ვიდეო, სადაც ჯორჯ ფლოიდის სიცოცხლის უკანასკნელი წამებია ასახული. ეს ვიდეო ნათლად ასახავს იმას, რომ ფლოიდი პოლიციელისთვის არავითარ საფრთხეს არ წარმოადგენდა და ინტერპრეტაციის არავითარ სივრცეს არ ტოვებს, რისი რისკიც, რომ არა ეს ვიდეო, ყველა ვთანხმდებით, რომ არსებობდა. ასეთ შემთხვევაში არათუ გამართლებულია, მედია ვალდებულია კადრები აჩვენოს.

ზემოთაღწერილ რომელ შემთხვევას ერგება 15 სექტემბრის მკვლელობის გაშუქება? რა ფორსმაჟორი ედგა მედიას მკვლელობის გაშუქებისას რომ ჯერ დაეფარა კადრები და შემდეგ ეჩვენებინა პირდაპირ ეთერში?! - არავითარი.

ან რა მტკიცებულებითი ღირებულება აქვს ამ ვიდეოს?! არსებობს რამე ეჭვი, დისკუსია, ინტერპრეტაცია, რომ ნიკო კვარაცხელია უბედურმა შემთხვევამ მოკლა და არა მიზანმიმართულმა ტყვიამ?! - არა.

იმ რეალობის აღსაწერად, რომელმაც მაყურებელს უნდა აჩვენოს რომ ქუჩაში დღისით, მზისით გადაადგილება უსაფრთხო აღარ არის, ამ მიზნის მისაღწევად დაფარული ვიდეოს ჩვენებაც საკმარისი იქნებოდა.

ვინაიდან ამ მკვლელობის კადრების დაუფარავად გაშვების არგუმენტები არ არსებობს, ან ცხადი არ არის, ამიტომაც ჩნდება ეჭვები და პრეტენზიები სენსაციონალიზმის და რეიტინგის მიზანზე და არა საზოგადოებრივ ინტერესზე, შესაბამისად ეს კრიტიკაც ლეგიტიმურია და არც კრიტიკის ავტორები იმსახურებენ უვიცად მოხსენიებას.

უკვე ოთხ წელზე მეტია, მედია წიგნიერების თემას ვიკვლევ და სხვადასხვა პროექტით ვცდილობ ამ მიმართულების განვითარებას. თუმცა კოვიდ პანდემიის პირობებში სულ უფრო მეტს ვფიქრობ იმაზე, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ეს თემა ჩემთვის, ჩემი ოჯახისთვის, ახლობლებისთვის, საზოგადოებისა, და ქვეყნისთვის.

მოუსმინეთ პოდკასტს აქ:

 


დღევანდელ კონტექსტში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რა სიტყვებსა და ფრაზებს ვირჩევთ ამა თუ იმ თემაზე სასაუბროდ, ვის, როგორ და როდის ვესაუბრებით.

ამაში კიდევ უფრო დავრწმუნდი პანდემიის პარალელურად დაწყებულ პროექტებზე მუშაობის დროს. მაგალითად, გავაცნობიერე, რომ უხერხულია სკოლის მოსწავლეს ახალ ციფრულ პლატფორმებზე ესაუბრო მაშინ როცა, შენს ტრენინგზე დასასწრებად მას მობილური ინტერნეტის ყიდვა სჭირდება, რომელსაც შეუზღუდავად მხოლოდ 24 საათის განმავლობაში გამოიყენებს.

მთავარია, განსაზღვრო კონტექსტი, რომ მიხვდე, ვის როგორ ესაუბრო განსაკუთრებით ისეთ თემებზე, რომლებიც შესაძლოა მათთვის სრულიად გასაგები არ იყოს.

პოდკასტი, „დედასთვის“ სწორედ ამ კონტექსტის გათვალისწინებით შეიქმნა „პროექტ 64-ისა“ და „მედიაჩეკერის“ თანამშრომლობით. ეს არის პროექტი, რომელიც აკვირდება როგორ იღებს და აანალიზებს ინფორმაციას ჩემი მშობლების თაობა, ანუ ის თაობა, რომელიც ტელევიზიის, რადიოსა, და გაზეთების ეპოქაში დაიბადა და ციფრული ტექნოლოგიების სამყაროში გადავიდა.

სანამ უშუალოდ პოდკასტზე გესაუბრებით, რამდენიმე მნიშვნელოვან ცნებას განვმარტავ:

რა არის მედიაწიგნიერება?

სინამდვილეში მედიაწიგნიერებაში ახალი არაფერია. დაუმატეთ წერა-კითხვის უნარებს ციფრული ტექნოლოგიებისა და ციფრული მედიის მოხმარებისა და ანალიზის უნარები, და მიიღებთ საბაზისო უნარს, რომელიც დღეს ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც წერა-კითხვის უნარი გასული საუკუნის საზოგადოებაში.

ოფიციალურად ეს ტერმინი პირველად ამერიკის შეერთებულ შტატებში 1992 წელს გამოიყენეს და განსაზღვრეს, რომ რომ მედიაწიგნიერება ყველანაირ მედიაზე წვდომის, მისი ანალიზის, შეფასებისა და შექმნის უნარებს აერთიანებს.

21-ე საუკუნეში მედიაწიგნიერება ცვალებადი ტერმინია და გაცილებით მეტ იდეას აერთიანებს ვიდრე უბრალოდ მედიასთან ურთიერთობაა. ის გვეხმარება, კარგად გვესმოდეს, რა როლი აქვს მედიას თანამედროვე საზოგადოებაში. მედიაწიგნიერების ამერიკელი მკვლევარი და პროფესორი, რენე ჰობსი მედიაწიგნიერების მთავარ კომპეტენციებად 5 მთავარ უნარს აღიარებს:

• საინფორმაციო რესურსზე წვდომა
• ანალიზი
• შექმნა
• რეფლექსია
• მოქმედება.

მედიის გამოყენებისა და შექმნის უნარების განვითარების გარდა ის გვავალდებულებს სიღრმისეულად და კრიტიკულად გავაანალიზოთ თუ რა პრინციპით მუშაობს მედია, რა გზავნილები აქვს მას და სხვა.

მედიაწიგნიერების ადვოკატირება ყველა თაობაშია საჭირო და რაც მთავარია, შესაძლებელი. მთავარი აქ კონტექსტი და ინდივიდუალური საჭიროებების კვლევაა, რომლის საფუძველზეც კონკრეტული ასაკობრივი ჯგუფისთვის იქმნება კურსი, რომელიც მათ უნარებს თანამედროვე გამოწვევისკენ მიმართავს.

პოდკასტი „დედასთვის“ - რატომ მშობლების თაობა?

მედიაიწგნიერების პროექტების დიდი უმრავლესობა აქცენტს ბავშვებსა და მოზარდებზე აკეთებს, რაც ბუნებრივია. ზრდასრულები ფიქრობენ რომ ბავშვები და მოზარდები ყველაზე დაუცველები არიან, ამიტომ საფრთხის განეიტრალება პირველ რიგში მათ უნდა ვასწავლოთ.

ამ ფონზე ყურადღების მიღმა რჩებიან ისინი, ვინც ახალი თაობის ზრდა-განვითარებაში მონაწილეობს - მშობლები, ბებია-ბაბუები, და მასწავლებლები.

მედიაწიგნიერების მიმართულებით ამ ასაკობრივი ჯგუფის საჭიროებები პანდემიამ კიდევ უფრო გამოააშკარავა. ვაქცინაციის დაწყების პირველ ეტაპზე მესმოდა ისტორიები შეფერხების შესახებ, რომელიც ონლაინ სარეგისტრაციო ფორმის შევსებისას შეექმნათ მოხუცებსა და საქართველოს პერიფერიებში მცხოვრებ მოსახლეობას.

სასწავლო პროცესი რომ არ შეწყვეტილიყო, საჭირო გახდა დამატებითი ციფრული წიგნიერების ტრენინგები მასწავლებლებისთვის. მარტო დარჩენილი მოხუცებისთვის, როგორც ვირუსის ყველაზე მოწყვლადი ჯგუფის წარმომადგენლებისთვის, მობილური კომუნიკაცია გადამწყვეტი აღმოჩნდა შვილებთან და შვილიშვილებთან ურთიერთობის შენარჩუნების გზაზე.

გარდა ამისა, პანდემიამდე და მის შემდეგ ჩატარებულ კვლევებში იკვეთება რომ შუა ხნის ასაკობრივი ჯგუფი არა მხოლოდ ვირუსის მიმართ არამედ მოზღვავებული ინფორმაციის (ე.წ. ინფოდემიის) მიმართაც მოწყვლადია. თითქმის ყველა ქვეყანაში დეზინფორმაციის გავრცელების დიდი წილი სწორედ შუა ხნის ასაკის მოსახლეობაზე მოდის, რაც პრობლემის პრიორიტეტულობაზე მიგვანიშნებს.

მეორეს მხრივ მედიაგანათლება ორპულუსიანი პროცესია და უკეთეს შედეგს თაობებს შორის თანამშრომლობით მივაღწევთ. ინკლუზიურობის ელემენტი მედიაწიგნიერების ერთ-ერთი მთავარი სამიზნეცაა.

ამიტომაც, პოდკასტის, „დედასთვის“ თითოეულ ეპიზოდში არა მხოლოდ ვაკვირდებით ინფორმაციისა და ციფრული მედიის მოხმარების თავისებურებებს შუა ასაკის მოსახლეობაში, არამედ ვიკვლევთ იმის შესაძლებლობასაც თუ როგორ შეიძლება მათი ემპირიული ცოდნა და გამოცდილება მედიაწიგნიერების სწავლების ერთ-ერთი მთავარი საფუძველი გახდეს.

ყოველ ეპიზოდში მედიას მათთან ერთად განვიხილავთ მედიაწიგნიერების ხუთი მთავარი კითხვის საფუძველზე.

მედიაწიგნიერების ხუთი მთავარი კითხვა, გარკვეულწილად, იმეორებს ჟურნალისტიკაში ამბის გავრცელების ტექნოლოგიას, ოღონდ საპირისპირო მიმართულებით. ანუ უფრო გასაგებად რომ ვთქვათ, ჟურნალისტიკა ქმნის ამბავს, მედიაწიგნიერება კი ნაწილებად შლის და აანალიზებს მას.

მედიაწიგნიერების ამერიკელი მკვლევარები და მასწავლებლები მედიის/ინფორმაციის ანალიზს შემდეგი კითხვების დასმით იწყებენ:

1. ვინ შექმნა ამბავი?

ეს ერთი შეხედვით მარტივი კითხვაა, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვან ინფორმაციას გვაძლევს ამბავზე. ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად აუცილებელია ვიცოდეთ ორი რამ: 1. რომ ეს ამბავი, ჩვენამდე მოსული ფორმით ვიღაცამ ან ვიღაცებმა შეარჩიეს და 2. ამბავი შეიქმნა ამ არჩევანის შედეგად. ავტორის ვინაობის გაგება უბრალოდ სახელის და გვარის გაგების მიღმა წასვლას ნიშნავს და სიღრმისეული კონტექსტის კვლევას საჭიროებს სუბიექტის გარშემო.

2. რა მეთოდებია გამოყენებული ყურადღების მისაპყრობად?

წინადადებების და სიტყვების არჩევანი, აუდიო-ვიზუალური ეფექტები, ის თუ როგორ იცვლება გამოსახულება კადრიდან კადრამდე - ეს ტექნიკური დეტალებია, მაგრამ გამოყენებული იმისთვის რომ აუდიტორიის ყურადღება მიიპყროს, ამიტომ ამ კითხვის არსი მდგომარეობს ამ მეთოდების მარტივ მამრავლებად დაშლასა და ანალიზში.

3. როგორ აღიქვამს ერთსა და იმავე გზავნილს სხვადასხვა ადამიანი?

ეს კითხვა ინტერპრეტაციების მრავალფეროვნებაზეა, ანუ ერთსა და იმავე ამბავს დედა და შვილი, სტუდენტი და პროფესორი, ქალი და კაცი, ბებია და შვილიშვილი, დასაქმებული და უმუშევარი, ორი საუკეთესო მეგობარიც კი ყოველთვის ერთნაირად ვერ აღიქვამს, ამიტომ მედიაწიგნიერი ადამიანის ამოცანაა ერთმანეთისგან განასხვავოს ამბის ინტერპრეტაციის დიაპაზონი.

4. რა იდეოლოგია დგას ამ ამბის უკან?

სიტყვა იდეოლოგია ამ კონტექსტში გულისხმობს კონკრეტული ღირებულებების, რწმენა-წარმოდგენების, პოლიტიკური, ეკონომიკური, რელიგიური თუ სხვა შეხედულებების ერთობლიობას, რომელიც ჩვენს ყოველდღიურ ქმედებებს და არჩევანს განაპირობებს. თუ ჟურნალისტი რომელიმე იდეოლოგიით არის მოტივირებული, ნებისმიერი მისი კითხვა თუ ქმედება, სწორედ ამ იდეოლოგიით არის ნასაზრდოები. ეს კითხვა მახსენებს ქართული ლიტერატურის გაკვეთილებს, როდესაც ტექსტის დედა-აზრის, დიდაქტიკის ამოხსნას გვავალებდნენ.

5. რა არის გამოტოვებული?

პასუხი ამ კითხვაზე აუდიტორიას ეხმარება გაიგოს მედია პროდუქტის ავტორის მიერ გაკეთებულმა მიზანმიმართულმა თუ უნებლიე არჩევანმა რამდენად დაარღვია ამბის სრულყოფილება.

ამ კითხვების დასმა კრიტიკული დისტანციის გამომუშავებაში გვეხმარება, რომელიც ამბის რაციონალური ანალიზისთვის გვჭირდება. თავიდან ეს უხერხულობამდე ხელოვნური პროცესია, მაგრამ შემდეგ ის რუტინაში გადადის. შედეგად კი, ის ინფორმაციული ველის მოწესრიგებასა და სწორი გადაწყვეტილებების მიღებაში გვეხმარება.

მედიაგანათლების ერთ-ერთი დიდი ბრიტანელი მხარდამჭერი ლენ მასტერმანი ამ მდგომარეობას „კრიტიკულ ავტონომიას“ უწოდებს, როდესაც „ადამიანი საკუთარ თავს აანალიზებს“ მედიასთან და ინფორმაციასთან მიმართებაში. პოდკასტი „დედასთვის“ სწორედ ასეთი სავარჯიშოა, რომელსაც ექსპერიმენტის სახე აქვს.

თითოეულ ეპიზოდში გმირები თავად არჩევენ ამბავს, რომელსაც ზემოთ ნახსენები ხუთი კითხვის მიხედვით აანალიზებენ. პასუხების ძიებისას კი იგებენ არა მხოლოდ ამბავს, არამედ უკეთ იცნობენ საკუთარ თავს მედიის და ინფორმაციის მოხმარების მიმართულებით. როგორც ერთ-ერთი ეპიზოდის გმირმა მითხრა, ამ პროცესში ისინი ახალ ცოდნასაც იღებენ საკუთარ თავზე.

პოდკასტი „დედასთვის“ კვირაში ერთხელ გამოქვეყნდება პროექტ „64“-ის ყველა პლატფორმაზე.

კაცი მოკვდა და არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, რა იყო ამის გამომწვევი უშუალო მიზეზი.

ფაქტი ისაა, რომ სიკვდილამდე ხუთი დღით ადრე ის სასიკვდილოდ გაიმეტეს, უმოწყალოდ სცემეს და სახის ძვლები ჩაულეწეს.

ხუთი ივლისის შემდეგ ვფიქრობ და ვცდილობ, საღი გონებით შევხედო რა ხდება მთელი ამ დღეების განმავლობაში (თუ ეს საერთოდ შესაძლებელია). ჟურნალისტები აქციაზე დგანან, პოლიტიკოსები ან ჩუმად არიან, ან უკიდურეს შემთხვევაში იღებენ ხმას, ხელისუფლება ქართველობის შეურაცხყოფაზე საუბრობს, სახელისუფლებო მედია ცალი ხელით წერს, ვწუხვართ ლაშქარავას გარდაცვალების გამოო, მეორე მხრივ კი უფრო და უფრო აქტიურად ცდილობს „ნარკოტიკების ზედოზირებით გარდაცვალების“ ოფიციალური ვერსიის გამართლებას. ზოგიერთი მღვდელი ლექსო ლაშქარავას დაღუპვას ჟურნალისტებს აბრალებს, „თქვენ ხართ პასუხისმგებელიო“.

რაც ყველაზე მთავარია, 5 ივლისს ჟურნალისტებზე ძალადობის ორგანიზატორების დიდი ნაწილი ისევ თავისუფალია და მეტიც, საკუთარი მედიიდან აგრძელებენ სიძულვილის ქადაგებას.

„ნარკოტიკების ზედოზირების“ ვერსია ლექსო ლაშქარავას გარდაცვალების დილიდანვე სწრაფად დატრიალდა არაოფიციალურად სხვადასხვა პოსტის კომენტარებში. მოგვიანებით, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ მიგვანიშნა, ოპერატორი ფონიჭალაში გადაადგილდებოდაო, გუშინ კი გაგვაცნეს „შუალედური დასკვნა“ და ვიდეო ფაილი სახელწოდებით „Saboloo“ - საიდანაც შეგვიძლია ჩავთვალოთ, რომ ოფიციალური ვერსია უკვე არის „ნარკოტიკების ზედოზირებით გარდაცვალება“.



მაგრამ ეგ მაინც არ არის მთავარი. ერთი ისაა, რომ ლექსო ლაშქარავას გარდაცვალება გახდა მიზეზი იმ პროცესის დაწყებისა, რაც რამდენიმე დღით ადრე, 5 ივლისსვე უნდა დაწყებულიყო.

სხვა სიტუაციაში ღიად გავაკრიტიკებდი ყველა იმ მედიის წარმომადგენელს, რომელიც სცენიდან მთავრობის გადადგომას მოითხოვს, რადგან როგორც ჟურნალისტს, მჯერა, რომ მედიის საქმე აქციაზე დგომა არ არის. მაგრამ ახლა მიჩნდება კითხვა: სხვა რის გაკეთება შეგვიძლია?

განსაკუთრებით, გუშინ და გუშინწინ, 11 და 12 ივლისს გამართული ამ აქციების შემდეგ.

რა მოხდა გუშინ? ჟურნალისტების აქციაზე მობილიზებული პოლიციელების ნახევარსაც ვერ ნახავდით 5 ივლისს თბილისის ქუჩებში, როდესაც მედიას საცემად დასდევდნენ. პოლიცია სწრაფად შეგროვდა კანცელარიის წინაც, როდესაც აქციამ იქ გადაინაცვლა და კიდევ უფრო სწრაფად იმოქმედეს „ქართული ოცნების“ ოფისთან, სადაც 12 ადამიანი, მათ შორის პირველი არხის წამყვანი ირაკლი აბსანძე დააკავეს.

ჰო, პოლიციის მოვალეობაა, დაიცვას სტრატეგიული ობიექტები ან ისეთი ადგილები, რომლებსაც პოტენციურად საფრთხე ემუქრება. აი ასეთი იყო, მაგალითად, 5 ივლისს, „თბილისი პრაიდის“ ოფისი, რომელიც ძალადობრივმა ჯგუფებმა ისე დაარბიეს, რომ არცერთ პოლიციელს მათთვის ხელი არ შეუშლია. ან როგორ შეუშლიდნენ ხელს, როდესაც ოფისს საერთოდ არავინ იცავდა.

„არ ვიცოდითო“, ამბობდა რომელიღაც პოლიტიკოსი ამ დღეებში, რანაირად დაგვეცვაო. ჰო, ძალიან რთულია იმის მიხვედრა, რომ ჰომოფობიური ჯგუფები, რომლებიც კვირების განმავლობაში აანონსებდნენ „ღირსების მარშის“ ჩაშლას, პირველი რასაც გააკეთებდნენ, სწორედ პრაიდის ოფისზე შეტევა იქნებოდა.

12 ადამიანი დააკავეს გუშინ მაშინვე, როდესაც აქტივისტებმა „ქართული ოცნების“ ოფისს კვერცხები და წითელი საღებავი დაუშინეს. შემახსენეთ ვინმემ, რამდენი ადამიანი დააკავეს 5 ივლისს, როდესაც ქუჩაში ღია, გაცხადებული ძალადობა იყო გაჩაღებული?

აი, მაგალითად ის ტიპი, სკუტერით რომ ეჯახებოდა ჟურნალისტებს, შემდეგ პოლიციელებმა რომ შეაჩერეს და, ბუნებრივია, მეგონა, დააკავებდნენ, 2 საათის შემდეგ ამავე სკუტერით თავისუფლად რომ დასეირნობდა თბილისის ქუჩებში. მეორე დღეს დააკავეს მგონი, იძახდა, „გამექცა სკუტერი და ვერ ვაკავებდიო“, თუ რაღაც ეგეთი.

ახლა უფრო და უფრო მეტი დასპონსორებული პოსტი მხვდება ფეისბუკის ნიუსფიდში, რომ „აი, ლიბერალები ნარკომანი ოპერატორის სიკვდილს თავიანთი მტარვალი მიზნების მისაღწევად იყენებენ“. ეგეთი ნიშნისმოგების ტონი კიდევ გაიზრდება და რაში გადაიზრდება, კაცმა არ იცის. ძალადობრივი აქციის ერთ-ერთი ორგანიზატორი, გურამ ფალავანდიშვილი წერს, ჟურნალისტები ერის დაუძინებელი მტრები არიანო და ასობით ადამიანი ულაიქებს.

5 ივლისს ხომ მედიისთვის ქუჩაში გასვლა საშიში იყო, მაგრამ ახლა ვფიქრობ, რა უფრო საშიშია, ვიღაც კუნთმაგარმა ტიპმა ერთხელ გცემოს, თუ შენ წინააღმდეგ მიზანიმართული კამპანია აგორდეს, რომლის აღსაკვეთადაც სახელმწიფო არაფერს აკეთებს?

დღეს ჟურნალისტები აქციაზე დგანან რუპორებით. სხვა სიტუაციაში არ დავეთანხმებოდი, შევეწინააღმდეგებოდი, გავაკრიტიკებდი. მეტიც, იმ აქციაზე ბევრი ისეთი ჟურნალისტი დგას, რომელსაც უამრავ საკითხში პრინციპულად არ ვეთანხმები. თუმცა დღეს მათთვის, ვინც ჟურნალისტებს დევნის, სულ ერთია, ვინ ხარ - გაცხადებული ოპოზიციური მიზნების მქონე ტელევიზია თუ მედია, რომელსაც ბალანსზე აქვს პრეტენზია და ცდილობს, სამართლიანად გააშუქოს ნებისმიერი ამბავი. უსამართლობა, რაც ჟურნალისტების წინააღმდეგ 5 ივლისის შემდეგ ტირალებს, ყველას ეხება და თუ ეს პრობლემა სწრაფად არ გადაწყდა, ძალიან რთულ დღეში აღმოვჩნდებით.

ლექსო ლაშქარავას სიკვდილი ჩვენთვის გაკვეთილი უნდა იყოს მიუხედავად მისი გარდაცვალების ოფიციალური თუ არაოფიციალური ვერსიებისა.

ის დღეს დაკრძალეს.

2011 წლიდან, თითქმის ყველა დიდი აქცია გამიშუქებია და ასეთი აგრესია არ მახსოვს. აგრესიაც ცოტა მსუბუქი ნათქვამია, ეს იყო მიზანმიმართული ნადირობა ჟურნალისტებზე.

შუადღისას, როდესაც თბილისი პრაიდმა მარში გააუქმა, ჟურნალისტების ნაწილმა გადავწყვიტეთ, აღარ გაგვეშუქებინა ჰომოფობიური აქცია და რედაქციებში დავბრუნებულიყავით. ექვსი ჟურნალისტი ჭავჭავაძის გამზირზე ტაქსის ველოდებოდით, როდესაც ორმა კაცმა ჩაგვიარა, შორიახლოს გაჩერდა და ჩვენი თვალიერება დაიწყო.

ორიოდე წუთში ერთ-ერთმა ტელეფონი ამოიღო, რის შემდეგაც ამ ორს კიდევ ხუთი შემოუერთდა და ჩვენკენ დაიძრნენ. როდესაც საფრთხე გავიაზრეთ, სწრაფადვე გავეცალეთ იქაურობას. ჩვენ გადავრჩით, მაგრამ ბევრი ჩვენი კოლეგა სერიოზულად დაშავდა.

ჩემს პრაქტიკაში ყველაზე მეტი დაშავებული ჟურნალისტი 2019 წლის 20 ივნისის აქციის დარბევის დროს მახსოვს, როდესაც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ 40-მდე დაზარალებული დათვალა

ამ სვეტის გამოქვეყნების მომენტში უკვე 48 დაშვებული ჟურნალისტის შესახებ ვიცით და მათი უმეტესობა სასტიკად სცემეს ძალადობრივი ჰომოფობიური აქციის მონაწილეებმა.

მედიის მიმართ აგრესია დილიდანვე კარგად ჩანდა, ამიტომ გადავწყვიტეთ, მედიის ყველა მაიდენთიფიცირებელი ნიშანი მოგვეხსნა ან დაგვემალა, რომ პირდაპირი სამიზნე არ გავმხდარიყავით, თუმცა კამერებს და მიკროფონების ვერსად დავმალავდით.

შინაგან საქმეთა სამინისტრო ჯერ ისევ იმას ამბობს, რომ ჟურნალისტებზე თავდამსხმელების დაკავების შესახებ ინფორმაცია არ აქვს. არადა, გავრცელებულ ფოტო-ვიდეო მასალაში მარტივად შეიძლება მოძალადეების ამოცნობა. 

პოლიციამ არაფერი ქნა, როდესაც მრგვალ ბაღთან ძალადობრივი აქციის მონაწილეებმა „ფორმულას“ ოპერატორს კვერცხი ესროლეს. არც მაშინ, როდესაც ისინი „მთავარი არხის“ გადამღებ ჯგუფს აგინებდნენ და ისევ პოლიციას მიმართავდნენ, აქედან გაიყვანეთო.

სამართალდამცავები უბრალოდ კორდონად იდგნენ და აქციის მონაწილეებს გზის გადაჭრის საშუალებას არ აძლევდნენ.

რაც ყველაზე მთავარია, ხელისუფლების წარმომადგენლები საუბრობენ იმაზე, რომ "ეს აგრესია გამოიწვია პრაიდის უკან მდგომმა "რადიკალურმა ოპოზიციამ", და ყურადღბას არ ამახვილებენ აგრესიული ჯგუფების პასუხისმგებლობაზე.

დღეს თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ პირველად შემეშინდა აქციაზე წასვლის. პირველად დავმალე პრეს-ბარათი და პირველად გადავწყვიტე, აღარ დავრჩენილიყავი გასაშუქებლად დღის ბოლომდე.

მაგრამ ეს არ არის მხოლოდ დღევანდელი პრობლემა. თუ სახელმწიფომ ჟურნალისტებზე თავდასხმის ყველა შემთხვევა სერიოზულად არ გამოიძია, ქვეყანაში მედია მუდმივად იქნება საფრთხეში. და თუ დღეს თითო ჟურნალისტზე ხუთი-ათი კაცი იწევდა საცემად, კაცმა არ იცის მომავალში ვის რისთვის გაიმეტებენ.

 

მას შემდეგ, რაც გაირკვა, რომ 5 ივლისს თბილისში „ღირსების მარში - #სოლიდარობისთვის!“ გაიმართება, გააქტიურდნენ ანტილიბერალური ჯგუფებიც. პარალელურად, მედიაში სულ უფრო ხშირად ისმის მათი დისკრიმინაციული, მოქალაქეების ჯანმრთელობისა და სიცოცხლისთვის საფრთხის შემცველი განცხადებები.

შესაბამისად, ისევ დღის წესრიგში დადგა კითხვა, უნდა გააშუქოს თუ არა მაღალი სტანდარტის მქონე მედიამ ამგვარი ჯგუფების წარმომადგენლებთან ინტერვიუები, მათი მოწოდებები თუ განცხადებები, მიიწვიოს თუ არა სტუმრად თოქ-შოუებში?

პასუხია, დიახ. მაგრამ მთავარი გამოწვევაა, როგორ გავაშუქოთ ამგვარი საკითხები ისე რომ:

1. მოქალაქეების ჯანმრთელობას და სიცოცხლეს არ მიადგეს ზიანი
2. საზოგადოებას გააგონოს არადომინანტური, ხშირად, ხმაწართმეული მოქალაქეების ხმა.
3. მოქალაქეებმა მიიღონ ფაქტებზე დაფუძნებული გადამოწმებული ინფორმაცია.
4. მოქალაქეებმა აღიქვან სიმართლე სრული კონტექსტით.
5. მედიამ შეასრულოს თავისი როლი და ფუნქცია დემოკრატიული სამოქალაქო საზოგადოების გაძლიერების პროცესში და დაიცვას პროფესიული ეთიკის სტანდარტები.

ხუთი რჩევა მედიას ამ საკითხებთან გასამკლავებლად:

ვაჩვენოთ არა სენსაციური ახალი ამბავი, არამედ სიმართლე მთელი კონტექსტით

უნდა გვახსოვდეს, რომ მედიის თავისუფლების განუყოფელი ნაწილია მისი პასუხისმგებლობა საზოგადოების წინაშე. მედიამ საზოგადოებას ინფორმაცია უნდა მიაწოდოს, რომ მოქალაქეებმა მეტი გაიგონ კონკრეტული საკითხების შესახებ და შემდეგ, სწორი დასკვნები გამოიტანონ.

ამისთვის, პირველ რიგში უნდა შეგეძლოს იმის გარკვევა, თუ ვინ არიან ეს ძალადობრივი ექსტრემისტული ჯგუფები.

ისტ ანგლიის უნივერსიტეტის პროფესორი, კარენ ფერგიუსონი, 2016 წლის ნაშრომში, „როგორ დავუპირისპირდეთ ძალადობრივ ექსტრემიზმს მედისა და კომუნიკაციის სტრატეგიით“, წერს:

„ძალადობრივი ექსტრემიზმი უფრო იდეოლოგიაა რომელიც შეიძლება ითარგმნოს ან არ ითარგმნოს ძალადობრივ ქმედებებში. ძალადობრივი ექსტრემიზმი ქმედებასთან ერთდ ან მის გარეშე მოიცავს იმ ადამიანების მრწამსს, შეხედულებებსა და სამოქმედო სტრატეგიებს, რომლებიც მხარს უჭერენ ან იყენებენ ძალადობას მათი პოლიტიკური, რელიგიური თუ სხვა ტიპის იდენტობით განპირობებული შეხედულებების გასავრცელებლად ან გასამყარებლად.“

მნიშვნელოვანია, ვაჩვენოთ არა მხოლოდ ცალკეული მოქმედება, არამედ ისიც, რა მნიშვნელობა, მიზეზები და შედეგები შეიძლება ქონდეს ამგვარ მოქმედებას.

სიძულვილის ენასთან გასამკლავებლად, ფერგიუსონის ერთ-ერთი რეკომენდაცია კარგად ხსნის სიძულვილის ენის პრაქტიკის მქონე ძალადობრივი ჯგუფების გაშუქების პრინციპსაც:

„სიძულვილის ენის დაძლევა მოითხოვს ბევრად უფრო სიღრმისეულ სტრატეგიას, ვიდრე უბრალოდ ამგვარი შინაარსის აკრძალვა ან დაბლოკვაა. ის მოითხოვს ერთიან მიდგომას, რომელიც დაძაბულობისა და საზოგადოების დაყოფის მიზეზების წარმოშობის საფუძვლებს ეხება“.

იდენტობების (ნამდვილი ქართველობა, მართლმადიდებლობა, კაცობა და ა.შ.) დაცვის სახელით, ექსტრემისტული ჯგუფები ცდილობენ მათგან განსხვავებულის მათი იდენტობისთვის საფრთხედ და დაწესებული სოციალური ნორმისგან გადახრად წარმოჩენას, მათ შევიწროვებას; მათი ხილვადობის შემცირების მიზნით, საჯარო სივრციდან განდევნას და ამით საკუთარი გავლენის შენარჩუნებას.

მათი ძალისა და გავლენის დემონსტრირებისთვის ამგვარი ექსტრემისტული გაერთიანებები მათთვის მიუღებელ სხვადასხვა ჯგუფს მათივე იდენტობის გამო ესხმიან თავს, უზღუდავენ კონსტიტუციით მინიჭებულ უფლებებს და ცდილობენ მათ დაშინებას.

წყაროების მიმართ ვიყოთ ჯეროვნად მიუკერძოებლები, მაგრამ არა ნეიტრალურები და ინდეფერენტულები

ინფორმაციის წყაროს შერჩევისას, ჟურნალისტმა უნდა გაითვალისწინოს, რა სარგებლობა შეიძლება მოუტანოს მან საზოგადოებას, რატომ არის ამ რესპონდენტის პოზიციის გაშუქება, მისი აზრის მოსმენა საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი, არის თუ არა კომპეტენტური აღნიშნულ საკითხზე სასაუბროდ და ა.შ. ასევე, წყაროს მიმართ მიუკერძოებლობის პრინციპის დაცვა ჟურნალისტური ეთიკის უმნიშვნელოვანესი პრინციპია.

თუმცა, ჟურნალისტებს, ხშირად, მიუკერძოებლობა და ნეიტრალობა, მიუკერძოებლობა და განსხვავებული პოზიციების ბალანსი ახალ ამბებში, პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ თოქ-შოუებისა და სხვა პროგრამებში ერთმანეთში ერევათ. არადა, მიუკერძოებლობა ბევრად მეტია, ვიდრე უბრალოდ ბალანსი და ნეიტრალურობა.

განსაზღვრეთ, რა არის სიძულვილის ენა

სიძულვილის ენად მიიჩნევა ის მოსაზრებები და ტექსტები, რომლებიც დაკავშირებულია ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის ეთნიკურ, რელიგიურ, გენდერულ, სექსუალურ იდენტობასა თუ სხვა ნიშანთან და შეურაცხმყოფელია კონკრეტული ჯგუფის ან ადამიანის მიმართ.

საქართველოში სიძულვილის ენას არეგულირებს სხვადასხვა საკანონმდებლო ნორმა, მათ შორისაა „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონი (2004) და მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი (2009), რომელიც მედიას დისკრიმინაციული პროგრამების გაშვებას უკრძალავს. სისხლის სამართლის კოდექსი (1999) კი ყველას, არა მხოლოდ მედიას, აკისრებს პასუხისმგებლობას ისეთ მოწოდებაზე, რომელიც სხვადასხვა ნიშნის, იდენტობის მქონე ჯგუფებს შორის განხეთქილების ჩამოგდებას ისახავს მიზნად და ქმნის ძალადობის აშკარა, პირდაპირ და არსებით საფრთხეს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე–7 მუხლი მიუთითებს, რომ „ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.“

მედიას აქვს პასუხისმგებლობა, არ დაუთმოს საკუთარი პლატფორმა სიძულვილის ენის გავრცელებას მისი მკაფიო იდენტიფიცირებისა და სახელდების გარეშე

სიძულვილის ენა აძლიერებს შუღლსა და შეუწყნარებლობას, ხელს უწყობს საზოგადოების დაყოფასა და რადიკალიზაციას და, რაც მთავარია, ადამიანთა ერთი ჯგუფის მიერ მეორეზე ძალადობას აქეზებს, რაც საფრთხეს უქნის ადამიანების ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს.

დაპირისპირებული, ერთმანეთის მიმართ აგრესიულად განწყობილი საზოგადოება აღარ იძლევა მრავალფეროვნების, თანასწორობის, ერთმანეთის მიმართ შემწყნარებლობისა და მშვიდობიანი თანაცხოვრების საშუალებას.

მაგალითდ, ჰომოფობიური შეხედულებების მქონე ულტრანაციონალისტი ბიზნესმენი ლევან ვასაძე, რომელიც დაკავშირებულია „ევრაზიონისტულ“ მოძრაობასა და მის ლიდერთან, ალექსანდრე დუგინთან ხელისუფლებას ულტიმატუმს უყენებს და ღირსების მარშის გაუქმებას სთხოვს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის იხსნის პასუხისმგებლობას მარშის გასაპროტესტებლად მისული ადამიანების ქცევაზე და ამბობს, რომ თითოეული ადამიანი ისე მოიქცევა, როგორც საჭიროდ მიიჩნევს. პარალელურად, ჯგუფი „ალტ-ინფო“ აცხადებს მომხრეების მობილიზებას და „სამოქალაქო რეაგირების ჯგუფების“ შექმნას, რათა ხელი შეუშალონ ღირსების მარშის ჩატარებას.

საბოლოოდ, მედიამ რაღა თქმა უნდა, უნდა გააშუქოს ღირსების მართშან დაკავშირებული საკითხები, მათ შორის მარშის ჩატარების მოწინააღმდეგეთა მოსაზრებები და პოზიციები, იმ პირობით, რომ:

1. ძალადობრივ ექსტრემისტულ ჯგუფებსა და მათ წარმომადგენლებსა თუ მხარდამჭერებს დაარქმევს თავის სახელს და არ მოიხსენიებს მათი ამგვარი სახელდების გარეშე.
2. აჩვენებს არა სენსაციურ ახალი ამბავს, ინტერვიუსა თუ განცხადებას ყოველგვარი შეფასების გარეშე, არამედ აჩვენებს ამგვარი განცხადებისა თუ ინტერვიუს არსს, ასახავს სიმართლეს მთელი კონტექსტით.
3. წყაროების მიმართ იქნება ჯეროვნად მიუკერძოებელი, მაგრამ არა ნეიტრალური, რაც ნიშნავს წყაროსთვის მხოლოდ მისი თვალსაზრისის პროპორციული დროის დათმობას და არა მექანიკურ ბალანსს წყაროთა შორის და მიუთითებს წყაროს ნებისმიერ მახასიათებელს, რომელიც მაყურებელს მისი მოტივაციის და განცხადების შეფასების საშუალებას მისცემს.
4. არ დაუთმობს საკუთარ პლატფორმას სიძულვილის ენის გავრცელებას, რომელიმე ჯგუფის დისკრიმინაციას მისი იდენტობის საფუძველზე ამგვარი ენის მკაფიო იდენტიფიცირებისა და სახელდების გარეშე.

დამატებით: როგორ გავაშუქოთ მიუკერძოებლად, მაგრამ ჯეროვნად?

დიდი ბრიტანეთის საკომუნიკაციო სერვისების მარეგულირებელი ორგანოს (Ofcom) განმარტებით, სიტყვა “ჯეროვანი” მიუკერძოებლობის არსის სწორად გაგების მნიშვნელოვანი პირობაა.“ თავად მიუკერძოებლობა ნიშნავს იმას, რომ ერთ მხარეს არ უნდა მიენიჭოს რაიმე სახის უპირატესობა მეორე მხარესთან შედარებით. “ჯეროვანი” კი ნიშნავს “ადეკვატურს” ან “შესაბამისს” გასაშუქებელი საკითხის მიმართ.

წინააღმდეგობრივი და საკამათო პოლიტიკური თუ სოციალურ-ეკონომიკური საკითხების გაშუქებისას, რა თქმა უნდა, ყველა მნიშვნელოვანი თვალსაზრისი და პოზიცია უნდა აისახოს სიუჟეტში ან სიუჟეტების ციკლში, რომელიც ამ თემას ეხება. თუმცა, “ჯეროვანი მიუკერძოებლობა არ ნიშნავს დროის თანაბარ განაწილებას თითოეული თვალსაზრისის ან პოზიციისთვის, ან იმას, რომ ყველა არგუმენტი ან ყველა არგუმენტის ყველა ასპექტი იყოს წარმოდგენილი”.

ჯეროვანი მიუკერძოებლობა წყაროს მიმართ ნიშნავს, რომ მას იმდენი დრო უნდა დაეთმოს, რამდენსაც მოითხოვს იმ საკითხისა თუ მოვლენის არსი და კონტექსტი, რომლის შესახებაც სიმართლის დადგენას ცდილობს ჟურნალისტი. გაშუქების მიზანი მოძალადესა და მის მსხვერპლს შორის მექანიკური ბალანსის დაცვა, თითოეულისთვის თანაბარი დროის მექანიკურად დათმობა კი არ არის, არამედ, სწორედ საკითხის არსიდან გამომდინარე, ყველა რესპონდენტისთვის საჭიროა იმ მნიშვნელოვანი კითხვების დასმა, რომელიც სიმართლის დადგენას, დემოკრატიის პრინციპების დაცვას, დაჩაგრული, ხმაწართმეული მოქალაქის პოზიციის საზოგადოებისთვის გაცნობას, საზოგადოების სამსახურში ყოფნასა და მოქალაქეების ყოველდღიურ ცხოვრებაზე საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებული პირების მოქმედებებისა და გადაწყვეტილების გავლენის ჩვენებას ემსახურება.

შესაბამისად, წყაროს მიმართ მიუკერძოებელი, მაგრამ საკითხის მიმართ არანეიტრალური ჟურნალისტი შეეცდება, რომ ზედმიწევნითი სიზუსტით შეისწავლოს საკითხი, გააანალიზოს არსებული ფაქტები და შესაბამისი პროპორციულობით ასახოს ინფორმაციის წყაროების პოზიციები. რა თქმა უნდა, თავად წყაროებს (პოლიტიკოსებს, ინტერესთა ჯგუფებს, სხვა რესპონდენტებს) არ აქვთ მიუკერძოებლობის ვალდებულება აუდიტორიასთან და ისინი შეიძლება ემხრობოდნენ ამა თუ იმ თვალსაზრისს, მაგრამ ჟურნალისტებმა უნდა მიუთითონ წყაროს ნებისმიერი მახასიათებელი, რომელიც მაყურებელს მისი მოტივაციის შეფასების საშუალებას მისცემს.

• ჟურნალისტების ნაწილი ხელოვნურად ქმნის გმირებს “ნამახვანჰესის” მოწინააღმდეგეებისგან;
• ზოგიერთი მედია ღიად მუშაობს ჰესის მოწინააღმდეგეების გაშავებაზე;
• რატომ აშუქებს ან პირიქით არ აშუქებს მედია იმას, რომ ჰესის საწინააღმდეგო აქციაში პრორუსული, ქსენოფობიური და ჰომოფობიური ჯგუფებიც მონაწილეობენ?

დაახლოებით ასეთ ურთიერთბრალდებების რეჟიმში მიმდინარეობს მწვავე დისკუსია ონლაინ-სივრცეში მედიისა და საზოგადოებრივი ჯგუფების წარმომადგენლებს შორის ბოლო დღეებში - მას შემდეგ, რაც “ნამახვან ჰესების კასკადის” წინააღმდეგ საპროტესტო აქციის ლოკაცია გასცდა რიონის ხეობას და უფრო მასშტაბური ფორმით დედაქალაქში გადაინაცვლა.

ჰესის მშენებლობის საკითხი თითქმის ყოველთვის იწვევს საქართველოში აზრთასხვაობას და პოლარიზაციას. ამის ფუნდამენტური მიზეზი ხელისუფლების საზოგადოებასთან კომუნიკაციის არასწორი პოლიტიკაა, რომელსაც არ აქვს ნება ან არ ჰყოფნის კომპეტენცია, რომ მოსახლეობას დასაბუთებულად და არგუმენტირებულად აუხსნას კონკრეტული ჰესის მშენებლობის აუცილებლობა და სარგებელი.

ასეთ დროს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მედიის როლი, რომელმაც ხელი უნდა შეუწყოს პოლარიზაციის შემცირებას.

მიუკერძოებლობა და ბალანსი

საქართველოში ბოლო წლებში ჩატარებული მედიამონიტორინგები აჩვენებს, რომ პოლარიზაცია ერთ-ერთი ყველაზე დიდი გამოწვევაა. მედიაში პოლარიზაციის შემცირების გასაღები კი მიუკერძოებლობის პრინციპშია.

მიუკერძოებლობა არ ნიშნავს ობიექტურობას, ვინაიდან მედიას ხშირად უწევს ისეთი საკითხების გაშუქება, როდესაც შეუძლებელია ობიექტურობის პრინციპის დაცვა.

მაგალითად, იგივე “ნამახვანჰესთან” დაკავშირებით შეუძლებელია მედიამ ობიექტურად გააშუქოს პროექტის ნეგატიური ეკოლოგიური გავლენა ან პოზიტიური ეკონომიკური ეფექტი, როდესაც პრაქტიკულად ხელმიუწვდომელია პროექტის დეტალები, შესაბამისი კვლევები, ანგარიშები ან დასკვნები.

ასეთ შემთხვევებში მნიშვნელოვანია, რომ მედიამ იხელმძღვანელოს მიუკერძოებლობის პრინციპით, ანუ დაბალანსებულად და კონტექსტის გათვალისწინებით გააშუქოს განსხვავებული პოზიციები და დაპირისპირებული მხარეები.

თავშივე უნდა ვთქვათ, რომ ახალი ამბების გაშუქება, ზოგადად, დაცლილი უნდა იყოს რასიზმისგან, სექსიზმისგან, უმცირესობების შეურაცხყოფისგან და სხვა ნიშნით დისკრიმინაციისგან. ამ შემთხვევაში “მეორე მხარის პოზიციის” წარმოჩენა არანაირად არ ემსახურება მიუკერძოებლობის პრინციპის დაცვას.

სამწუხაროდ, “ნამახვანჰესის” საკითხის გაშუქების დროს მედიის დიდი ნაწილი ვერ ახერხებს მიუკერძოებლობის პრინციპის დაცვას და ვერ უზრუნველყოფს საზოგადოებას მრავალმხრივი ინფორმაციით.

იმის მიუხედავად, რომ ჰესის მშენებლობას რიონის ხეობაში ადგილობრივი მოსახლეობა 200 დღეზე მეტია აპროტესტებს და მათ აქციებს აშუქებს მედია, საზოგადოებას დღემდე არ აქვს ზუსტი ინფორმაცია, რამდენად საფუძვლიანია ის არგუმენტები, რასაც პროტესტი ეფუძნება, მაგალითად, არ ვიცით, რამდენად რეალურია, რომ:

• ქუთაისს 35-მეტრიანი ტალღა წალეკავს;
• დაიტბორება სოფლები და მნიშვნელოვნად შეიცვლება მიკროკლიმატი;
• გადაშენდება ყურძნის ჯიშები, რომლითაც მზადდება, მაგალითად, ღვინო “ტვიში” და ა.შ.

იმის მიუხედავად, რომ მედია თითქმის ერთი წელია აშუქებს რიონის ხეობაში ჰესის მშენებელი კომპანიის, ხელისუფლებისა და ჰესის მშენებლობის მომხრეების განცხადებებს, საზოგადოებას დღემდე არ აქვს ზუსტი ინფორმაცია, მაგალითად:

• რამდენად დასაბუთებულია ამ ჰესის ეკონომიკური სარგებელი?
• რამდენად შესწავლილია ეკოლოგიური საფრთხეები?
• რატომ აყენებს ინვესტორ კომპანიასთან ხელისუფლების მიერ გაფორმებული ხელშეკრულება გაცილებით უპირატეს მდგომარეობაში კომპანიას და ა.შ.

მეორეხარისხოვანი დეტალები მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ნაცვლად

სამაგიეროდ, მედიამ ახლო ხედით და ზოგჯერ საკმაოდ ჰეროიკულადაც გაგვაცნო უშუალოდ საპროტესტო აქციების აქტორები - გავიცანით, ე.წ. “რიონის ხეობის მცველები”, მათი ოჯახის წევრები, რელიგიური მრწამსი, შინაური ცხოველებიც კი და ა.შ.

ასე იქცნენ ისინი სახალხო გმირებად, რომლებიც მოსწონთ, უძღვნიან ლექსებს, მითებს, სადღეგრძელოებს.

ზუსტად ასევე იქცნენ ისინი საჯარო ფიგურებად, რომელთა მიმართ მაღალია და თან მზარდი - საზოგადოებრივი ინტერესი, ამიტომ მათი აზრისა და შეხედულებების გაგება საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან საკითხებზე, მათ შორის ჰომოფობიაზე, ცხადია, საზოგადოებრივი ინტერესის საგანია.

რა თქმა უნდა, საზოგადოებრივი ინტერესის საგანია, თუკი მედია იკვლევს როგორ და რატომ უერთდებიან საპროტესტო აქციას პრორუსული, ქსენოფობიური და ჰომოფობიური ჯგუფები, მაგრამ აქციის ორგანიზატორებისთვის მსგავსი იარლიყების მიკერება შესაბამისი ფაქტობრივი მტკიცებულებების გარეშე უმძიმესი პროფესიული შეცდომაა.

მიუკერძოებლად გაშუქების პირობებში, მედია მუდმივად უნდა აწვდიდეს საზოგადოებას მრავალმხრივ ინფორმაციას საპროტესტო აქციის მთავარ არსზე - “ნამახვანჰესის” საკითხზე.

დიახ, სწორედ მედიის საქმეა კონკრეტული ენერგოპროექტის საფრთხეებზე ან კონკრეტულ სარგებელზე ზუსტი პასუხების მოძიება და საზოგადოებისთვის შესაბამისი ინფორმაციის მიწოდება.

მნიშვნელოვანია ის, რომ მიუკერძოებლობის პრინციპი მხოლოდ მედიის დაბალანსებულ გაშუქებას არ უკავშირდება და ის მედიაორგანიზაციების წარმომადგენელი ჟურნალისტების ქცევასაც ზღუდავს სოციალურ ქსელებში.

ჟურნალისტები სოციალურ ქსელში

ჟურნალისტების ნაწილი საქართველოში ღიად არის ჩართული სოციალურ ქსელებში ე.წ. რიონის ხეობის მცველების ადვოკატირებაში ან პირიქით, რაც კითხვის ნიშნებს აჩენს მათი დამსაქმებელი მედიაორგანიზაციების მიუკერძოებლობის საკითხზე.

BBC-ის სარედაქციო ქცევის კოდექსის მიხედვით, “თანამშრომლების გარე აქტივობებმა ან საჯარო კომენტარებმა, მაგალითად, სოციალურ მედიაში, შესაძლოა დააზიანოს BBC-ის მიუკერძოებლობის აღქმა აუდიტორიაში”.

აშშ-ის საზოგადოებრივი რადიოს ეთიკის კოდექსის მიხედვით კი, თანამშრომლები აცნობიერებენ რა იმას, რომ მათმა განცხადებებმა და ქმედებებმა შესაძლოა დააზიანოს NPR-ზე საზოგადობის აზრი, ისინი იზღუდავენ საკუთარ თავს ისე, რომ პატივი სცენ მათ პროფესიულ მიუკერძოებლობას: “ჩვენ გვაქვს მოსაზრებები, მოგვწონს ადამიანები. მაგრამ საზოგადოება იმსახურებს ფაქტებზე დაფუძნებულ ინფორმაციას და ინფორმირებულ ანალიზს, რომელიც დაცლილია ჩვენი შეხედულებებისგან”.

მსოფლიო პრესის თავისუფლების დღის წლევანდელი დევიზია, „ინფორმაცია საზოგადო სიკეთეა“. იუნესკო ამ დევიზით წელს გადამოწმებული და სანდო ინფორმაციის მნიშვნელობაზე ამახვილებს ყურადღებას. „თავისუფალ პროფესიონალ ჟურნალისტებს საკვანძო როლი აქვთ გადამოწმებული და სანდო ამბების გავრცელებაში, რომ ყალბ და მავნე ინფორმაციას ებრძოლონ“, - წერს იუნესკოს გენერალური დირექტორი ოდრი აზულაი.

ყალბ ინფორმაციასთან ბრძოლა მედიის ბოლო დროის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა. ყველა მხრიდან გვესმის სიტყვები „პოლარიზაცია“, „ყალბი ამბები“, „დეზინფორმაცია“ და ა.შ. ასობით კამპანია იწყება და მთავრდება ამასთან საბრძოლველად, თუმცა პრობლემა ჯერ ისევ მწვავეა.

როდესაც ყალბ ამბებთან ბრძოლაზე ვსაუბრობთ, ხშირად აღვნიშნავთ, რომ საჭიროა, ხალხმა ინფორმაციის გადამოწმება ისწავლოს. ვცდილობთ, მეტი ვილაპარაკოთ ინფორმაციის გადამოწმების გზებზე, სხვადასხვა სანდო წყაროს გამოყენებაზე, ყალბი ამბების გამავრცელებლების აღმოჩენაზე და ა.შ. ხანდახან ისეთი შეგრძნებაც კი ჩნდება, რომ დეზინფორმაციასთან ბრძოლაში ყველაზე დიდ პასუხისმგებლობას აუდიტორიას ვაკისრებთ.

იუნესკოს პრესის თავისუფლების დღის წლევანდელი დევიზი შესანიშნავად ჟღერს, თუმცა თუ „ინფორმაცია საზოგადო სიკეთეა“, პირველ რიგში, იმაზე უნდა ვილაპარაკოთ, ვის ხელშია ეს სიკეთე და როგორ იყენებს მას. ვინ ქმნის და ავრცელებს ინფორმაციას; როგორ ავრცელებს მას და რა გზებს პოულობს აუდიტორიამდე მისაღწევად?

ერთია, რამდენად ღირებულ და სანდო ინფორმაციას ავრცელებ და მეორეა, ვის სწვდება შენი ხმა. დღეს, ინტერნეტისა და სოციალურ ქსელის ეპოქაში, ინფორმაციის გავრცელება, ერთი შეხედვით, ყველაზე მარტივი გახდა, თუმცა არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ დიდი საინფორმაციო ნაკადი სულაც არ ნიშნავს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას.

ჩვენი აუდიტორია რიცხვებად იქცა და ასობით და ათასობით მაყურებელი, მსმენელი თუ მკითხველი ჩვენს ციფრულ მთვლელებზე ყალბ წარმოდგენას გვიქმნის ჩვენი ინფორმაციის გავრცელების მასშტაბებზე.

მედიის პასუხისმგებლობაა, დაფიქრდეს, ხომ არ ჩაიკეტა ამ ბოლო დროის ყბადაღებულ სიტყვაში, „ბაბლში“, ანუ ბუშტში, ანუ ერთგვარ ჩაკეტილ წრეში. ხომ არ არის დრო, დავფიქრდეთ იმ ადამიანებზე, რომლებიც უნებლიედ ამ ბუშტს მიღმა დარჩნენ: ადამიანებზე, რომლებიც რეგიონებში ცხოვრობენ და არ აქვთ წვდომა ინტერნეტზე. ან წვდომა აქვთ, თუმცა არ იციან, სად მიაგნონ კარგ ინფორმაციას. ან მათ, ვისი მთავარი სალაპარაკო ენა ქართული არ არის, ან მეტიც, იმ ადამიანებზე, ვისაც ფიზიკური შესაძლებლობების გამო არ მიუწვდება ხელი ინფორმაციაზე.

თუ გვინდა, რომ ინფორმაცია ჭეშმარიტად საზოგადო სიკეთე გახდეს, მაშინ ჩვენ უნდა მივიდეთ საზოგადოებასთან, ვესაუბროთ მათ, გავაცნოთ თავი. ოღონდ ვესაუბროთ არა კონფერენციებიდან, ონლაინ კამპანიებიდან ან სოციალურ ქსელში დარეკლამებული პოსტებიდან, არამედ - პირდაპირ, უშუალოდ. ეს, რა თქმა უნდა, ბევრად რთული გზაა, თუმცა, როგორ შეიძლება შენი ხმა მიაწვდინო ადამიანებს, თუ არ იცი, რა სჭირდებათ მათ, რა აკლიათ, რას ეძებენ, ან რას ელიან მედიისგან? ან იქნებ წლების განმავლობაში მათ მედიაზე არასწორი წარმოდგენა შეექმნათ და ხომ არ მოვიდა დრო, პირდაპირ ვაჩვენოთ მაგალითი იმისა, თუ რა არის კარგი და სანდო ჟურნალისტიკა.

ორჯერ ორი ოთხია - ინფორმაცია საზოგადო სიკეთეა, დეზინფორმაცია - დიდი პრობლემა. თუმცა, ამ პრობლემის მოსაგვარებლად, პირველ რიგში, მედიამ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა და არა მისმა მომხმარებელმა.

საზოგადოების გულის, უფრო ზუსტად კი ხმების მოსაგებად წინასაარჩევნოდ ბავშვით ხელში ან მათ ფონზე მოღიმარი პოლიტიკოსები არახალი და უკვე კარგად ნაცადი ხერხია. კონკრეტულ სამიზნე აუდიტორიის ემოციებზე ზუსტად გათვლილი ჟესტი, როგორც წესი კარგადაც ჭრის და ავტორის მიზანიც მიღწეულია - მისმა ჩანაფიქრმა გაამართლა და არჩევნების დღეს შედეგის სახით მის სასარგებლოდ მოხაზულ საარჩევნო ბიულეტენებად დახურდავდა.

მიუხედავად მრავალწლიანი გამოცდილებისა, დღესაც, ხშირად პოლიტიკოსების მიერ ამ ერთი შეხედვით არცთუ ისე ორგინალური, არითმეტიკული სიზუსტით გათვლილი ხერხის გამოყენებასა და მათი ჩანაფიქრის სისრულეში მოყვანას ხელს სწორედ მედია უწყობს, კონკრეტულ კადრს ვირუსულად ავრცელებს, არაერთგზის ატრიალებს და ნებსით თუ უნებლიეთ მიზანმიმართული კამპანიის გამტარი ხდება.

ხშირია ისეთი შემთხვევაც, როდესაც მედია ამგვარი პროპაგანდის არათუ უნებლიე მონაწილის როლში, არამედ მის წამახალისებლადაც კი გვევლინება. ამის თვალსაჩინო მაგალითად რამდენიმე დღის წინ, ერთ-ერთი ტელეარხის სოციალური მედიის პლატფორმით გავრცელებული ვიდეოც გამოდგება, რომელშიც გულამოსკვნით მოტირალი მცირეწლოვანი გოგონა ამბობს, რომ არ იცის, თუ როდის გამოუშვებენ ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის თავმჯდომარეს, ნიკა მელიას ციხიდან, რომ მასთან უნდა და სწორედ ამიტომ ტირის.

რამდენიმე დღის წინ, ასევე ერთ-ერთი ტელეკომპანიის სოციალური მედიის პლატფორმის მეშვეობით გავრცელდა ბავშვების მონაწილეობით კიდევ ერთი ემოციური ვიდეო, სადაც ნამახვაჰნესის საწინააღმდეგო აქციაზე მცირეწლოვნები „არა ნამახვანჰესს“ და „გაუმარჯოს საქართველოს შეძახილებით“ მიაბიჯებენ და ხელში შემდეგი შინაარსის საპროტესტო ბანერები უჭირავთ - „წადით, წადით, წადით“, „დაგვიცავი მომავალი თაობა“, „უფალი ჩვენთანაა, ამინ!“.

ეს ერთი შეხედვით უწყინარი, ბევრისთვის ემოციისა და ემპათიის მომგვრელი ვიდეოები პრობლემა, ალბათ, სულაც არ იქნებოდა, ისინი ზრდასრული ადამიანების გააზრებულ სურვილებსა და პროტესტს რომ გამოხატავდნენ და არა მცირეწლოვნების გაუცნობიერებელ განცდებს. ასაკის გათვალისწინებით, რთულად წარმოსადგენია, რომ მათგან რომელიმეს კონკრეტული პოლიტიკოსის მიმართ ჩამოყალიბებული პოზიცია და სიმპათია ჰქონდეს, ან ჰესის მშენებლობის ავკარგიანობა ესმოდეს, მის გარშემო არგუმენტირებული მსჯელობა შეძლოს და კონკრეტულ კამპანიაში ჩართვა მისი ჩამოყალიბებული არჩევანი იყოს.

მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი საკითხები საკანონმდებლო დონეზე არ რეგულირდება და ამ თვალსაზრისით მედიას კონკრეტული შეზღუდვები არ აქვს, არასრულწლოვნების სხვადასხვა პოლიტიკური და კამპანიური მიზნებით გამოყენების თავიდან აცილების მიზნით, ამ უკანასკნელს ეთიკური გაშუქების თვალსაზრისით თავისი წილი პასუხისმგებლობა მაინც ეკისრება. ის გადაწყვეტილებას ბავშვის ულებების გათვალისწინებით უნდა იღებდეს და მას პირდაპირ თუ ირიბად ამა თუ იმ მიზნის მიღწევის ინსტრუმენტად არ უნდა აქცევდეს.

პოლიტიკურ კამპანიებში ბავშვის, როგორც დეკორაციის გამოყენების პრობლემაზე „მედიაჩეკერი“ ადრეც წერდა. მაშინ ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტმა მაია ცირამუამ ამგვარი პრაქტიკა „ბავშვებით მანიპულირებას“ შეადარა და თქვა, რომ ასეთი მცდელობები მედიამ „კადრს მიღმა უნდა დატოვოს“ და მის გავრცელებას ხელი არ შეუწყოს.

ამასთან, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის „ბავშვთა საკითხების გაშუქების“ სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ „ბავშვების უფლებები ყველაზე ადვილად შეიძლება დაირღვეს, მათ შორის, მშობლების მხრიდანაც. ამიტომ მედიას აკისრია უდიდესი პასუხისმგებლობა, დაიცვას ბავშვის ინტერესები, ხელი არ შეუწყოს მათი უფლებების დარღვევას“.

„არ შეიძლება ბავშვი გამოყენებული იყოს დაცინვის, ანდა გართობის ობიექტად, „საყვარელ“ არსებად, რომლის ნათქვამსაც არასერიოზულად აღიქვამენ“, - ხაზგასმულია ამავე სახელმძღვანელოში.

ამავე თემაზე ნახეთ:

• მედია, არჩევნები და ბავშვი, როგორც დეკორაცია

რატომ მიყვარს ჟურნალისტიკა? ბევრჯერ მიფიქრია ამაზე. მაშინაც კი, როდესაც ჩემივე საქმიანობით იმედგაცრუებული ვფიქრობდი, ნეტავ არასწორად ხომ არ ავირჩიე ეს საქმიანობა-მეთქი.

არადა, 2009 წელს, უნივერსიტეტში პირველად რომ შევდგი ფეხი და დაბნეული ვცდილობდი საგნების არჩევას, ერთადერთი რამ ვიცოდი ზუსტად: მთავარ მიმართულებად ჟურნალისტიკა უნდა ამერჩია. მეუბნებოდნენ, არ იჩქარო, ჯერ სხვა დისციპლინების შესავალი საგნები გაიარე და შემდეგ გადაწყვიტეო, მაგრამ პირველივე დღეს, თვალის დაუხამხამებლად ავირჩიე ეს პროფესია.

თითქმის 12 წლის შემდეგ ვზივარ და ვწერ პირველ სარედაქციო სვეტს მედიაჩეკერისთვის. პლატფორმისთვის, რომლის მთავარი მიმართულება მედიაზე დაკვირვება და ხშირად მისი კრიტიკაცაა. არ არის ადვილი საქმე.

ადვილი არ არის განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მედიას კრიტიკა ისედაც არ აკლია. როდესაც გარემო იმდენად პოლარიზებულია, რომ გვექმნება წარმოდგენა, თითქოს ყველაფერი ან შავია, ან თეთრი. როდესაც ირგვლივ ინფორმაციის უზარმაზარი ნაკადი ტრიალებს, თუმცა რატომღაც მაინც გვაკლია ინფორმაცია.

ამიტომაც, ჩემთვის, "მედიაჩეკერის" რედაქტორობა დიდი გამოწვევაა. ჟურნალსტიკა არ არის სწორხაზოვანი საქმე, არც ზუსტი პროფესიაა, სადაც გამზადებული ფორმულებით შეიძლება რამის მიღწევა. ამიტომაც არ მგონია, რომ "მედიაჩეკერი" უნდა იყოს მხოლოდ "მედიის მოკრიტიკე პლატფორმა", რომელსაც შიგადაშიგ ხან ერთი ჟურნალისტი გადახედავს უკმაყოფილებით, ან მეორე.

არც ის მგონია, რომ ეს პლატფორმა მხოლოდ ჟურნალისტებისთვისაა. მედიის განვითარება პირველ რიგში საზოგადოების ინტერესია, ამიტომაც ჩვენი ამოცანაა, რაც შეიძლება მეტ ადამიანს დავანახოთ რა არის ჟურნალისტიკა სინამდვილეში და რას უნდა ველოდოთ და ვითხოვდეთ მედიისგან. ამიტომაც, ჩვენი მთავარი მიზანია, ვიქცეთ მეტად ღია, სახალხო პლატფორმად.

მარტივად რომ ვთქვა, მინდა ჩემი მშობლები "მედიაჩეკერს" მხოლოდ იმიტომ კი არ იცნობდნენ, რომ მე ვარ აქ, არამედ იმიტომ, რომ აქედან იღებდნენ ინფორმაციას, რომელიც პირველ რიგში მათ გამოადგებათ.

დღეს ჩემი რედაქტორობის პირველი დღეა და ზუსტად ისევე, როგორც 2009 წლის სექტემბერში, უნივერსიტეტში შესვლისას, წარმოდგენა არ მაქვს, სად წამიყვანს ეს გზა. მაგრამ ერთი რამ ისევ ზუსტად ვიცი: ჩვენ გვჭირდება კარგი მედია, გვჭირდება კარგი ჟურნალისტიკა და ვიმსახურებთ ამას.

რამდენად შეგვიძლია ამის მიღწევა? ძალიანაც.

---

ფოტო: FES Regional Office "Dialogue Eastern Europe"

ეს კითხვა განსაკუთრებით აქტუალური გახდა პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილს, სახელმწიფო დაცვის სამსახურის უფროსს ანზორ ჩუბინიძესა და მმართველი პარტიის, „ქართული ოცნების“ ყოფილი თავმჯდომარის, ბიძინა ივანიშვილის შვილის ბერა ივანიშვილის სატელეფონო საუბრების “TV პირველის“ ეთერში, ნოდარ მელაძის საავტორო გადაცემაში გასვლის შემდეგ.

კანონიერია თუ არა მედიით ფარული სატელეფონო ჩანაწერის გავრცელება - ეს არ არის კითხვა, რომელზეც შეუძლებელია ერთმნიშვნელოვნად დადებითი ან უარყოფითი პასუხი გაიცეს. ამის მიზეზი არის ის, რომ მედიის გამოხატვის თავისუფლებას უპირისპირდება სატელეფონო საუბრის მონაწილე პირთა პირადი ცხოვრების უფლება. როგორც გამოხატვის თავისუფლება, ისე პირადი ცხოვრება არის კონსტიტუციით გარანტირებული თანაბარი რანგის უფლებები. არც ერთ მათგანს არა აქვს უპირატესობა მეორის მიმართ.

პირადი ცხოვრების უფლებას უნდა მიენიჭოს უპირატესობა თუ გამოხატვის თავისუფლებას, ეს დამოკიდებულია კონკრეტულ შემთხვევაზე, პირველ რიგში, კი თავად ჩანაწერის შინაარსზე, სატელეფონო საუბრის მონაწილე პირთა სტატუსზე, მედიის კეთილსინდისიერებაზე.

სისხლის სამართლის კოდექსის 158-ე მუხლის მე-2 ნაწილით ისჯება კერძო კომუნიკაციის ჩანაწერის (მათ შორის სატელეფონო საუბრის) უკანონოდ გამოყენება, გავრცელება ან ხელმისაწვდომობის სხვაგვარი უზრუნველყოფა. ამგვარად, სისხლის სამართლის კოდექსის 158-ე მუხლის მე-2 ნაწილით არ დაისჯება სატელეფონო საუბრის კანონიერად გავრცელება. შესაბამისად, უნდა გავარკვიოთ, რა შემთხვევაში ეძლევა მედიას უფლება, კანონიერად გაავრცელოს სატელეფონო ჩანაწერი.

კანონი, რომელიც გარკვეული პირობების დაცვით, მედიას პირადი ინფორმაციის გავრცელების შესაძლებლობას აძლევს, არის „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის მე-3 პუნქტი, სადაც აღნიშნულია: „კერძო ცხოვრების ხელშეუხებლობისა და პერსონალური მონაცემების დაცვის მოტივით არ შეიძლება შეიზღუდოს გამოხატვის თავისუფლება იმ მოვლენასთან დაკავშირებით, რომლის ცოდნაც აუცილებელია ადამიანისათვის დემოკრატიულ სახელმწიფოში საზოგადოებრივი თვითმმართველობის განსახორციელებლად.“ ეს კანონი ასევე განსაზღვრავს იმას, თუ რა არის საკითხი, რომლის ცოდნაც დაკავშირებულია დემოკრატიულ საზოგადოებაში საზოგადოებრივი თვითმმართველობის განსახორციელებლებთან. ასეთი საკითხი შეიძლება იყოს პირადი ინფორმაციის ისეთი ასპექტი, რომლის მიმართაც არსებობს საზოგადოების ინტერესი და არა ცალკეულ პირთა უბრალო ცნობისმოყვარეობა („სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ კანონის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტი..)

სატელეფონო საუბარი, რაც ეხება პოლიტიკოსის მიერ სავარაუდო დანაშაულის ჩადენას, არის საკითხი, რაც უნდა იცოდეს ამომრჩეველმა საიმისოდ, რომ დემოკრატიულ სახელმწიფოში პასუხი მოსთხოვოს მის მიერ არჩეულ პოლიტიკოსს, ამით განახორციელოს საზოგადოებრივი თვითმმართველობა. ასეთ შემთხვევაში კანონი უპირატესობას ანიჭებს გამოხატვის თავისუფლებას პოლიტიკოსის პირადი ცხოვრების უფლებასთან შედარებით. მეორე მხრივ, თუკი სატელეფონო საუბარი ეხება პოლიტიკოსის ინტიმურ ცხოვრებას ან ისეთ საკითხს, რაზეც არსებობს მხოლოდ ცალკეულ პირთა უბრალო ცნობისმოყვარეობა, პოლიტიკოსის პირადი ცხოვრების უფლება უპირატესია მედიის გამოხატვის თავისუფლებასთან შედარებით.

მედიის მიერ ფარული ჩანაწერების გავრცელებისას გამოხატვის თავისუფლების და პირადი ცხოვრების უფლების დაბალანსებასთან დაკავშირებით უფრო კონკრეტული პასუხი გასცა ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე RADIO TWIST A.S. v. SLOVAKIA. ამ საქმეში სლოვაკურმა რადიოსადგურმა „ტვისტმა“ 6 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში გაავრცელა ფარული სატელეფონო საუბრის ჩანაწერი პრემიერ-მინისტრსა და იუსტიციის სამინისტროს სახელმწიფო მდივანს (პოლიტიკური თანამდებობის პირი) შორის. სატელეფონო საუბარი ეხებოდა მმართველ კოალიციაში შემავალ ორ პარტიას (მოძრაობა დემოკრატიული სლოვაკეთისთვის და სლოვაკეთის ნაციონალური პარტია) შორის დაპირისპირებას სახელმწიფო სადაზღვევო კომპანიის პრივატიზაციის საკითხზე. საპრივატიზაციო საბჭომ, რომელსაც მოძრაობა დემოკრატიული სლოვაკეთისთვის აკონტროლებდა, სადაზღვევო კომპანიის დირექტორის თანამდებობიდან გაათავისუფლა სლოვაკეთის ნაციონალური პარტიის წევრი. ამ უკანასკნელმა უარი თქვა, დამორჩილებოდა გათავისუფლების თაობაზე გადაწყვეტილებას: სადაზღვევო კომპანიის ძველმა მენეჯმენტმა, დაცვის კერძო სამსახურის და პოლიციის გამოყენებით დაიკავა სადაზღვევო კომპანიის კუთვნილი შენობები, საიდანაც გააძევა ახალი მენეჯმენტი. რამდენიმე დღის შემდეგ, ახალმა მენეჯმენტმა მოახერხა, მათ მიერ დაქირავებული კერძო დაცვის სამსახურის დახმარებით, შენობებზე კონტროლის დაბრუნება.

რადიო „ტვისტის“ გავრცელებულ ფარულ ჩანაწერებში სახელმწიფო მდივანი ეკითხებოდა ფინანასთა მინისტრს, რატომ მონაწილეობდა პოლიცია შენობიდან ახალი მენეჯმენტის გაძევებაში, რაზეც ფინანსთა მინისტრი პასუხობს იმას, რომ საპოლიციო ძალების მეთაური სლოვაკეთის ნაციონალური პარტიის წევრია და ამით თანაპარტიელ, ძველი მენეჯმენტის წარმომადგენლებს იცავდა.

ამ ჩანაწერების ეთერში გაშვებისათვის სამოქალაქო წესით პირველი ინსტანციის სასამართლოს სარჩელით მიმართა იუსტიციის სამინისტროს სახელმწიფო მდივანმა. ეს უკანასკნელი დავობდა, რომ უკანონოდ მოპოვებული ფარული ჩანაწერით შეილახა მისი პიროვნული ხელშეუხებლობა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ ეს სარჩელი დააკმაყოფილა და რადიო „ტვისტს“ დაავალა სახელმწიფო მდივნისათვის მიყენებული მორალური ზიანის და სასამართლო ხარჯების ანაზღაურება. პირველი ინსტანციის სასამართლოს თქმით, მედიას ჰქონდა უფლება საკუთარი დასკვნები და აზრი გამოეთქვა მიმდინარე მოვლენაზე, ფარული ჩანაწერის გავრცელების გარეშე. ეს გადაწყვეტილება ძალაში დატოვა სააპელაციო ინსტანციის სასამართლომ, რომელმაც განაცხადა, რომ სატელეფონო მომსახურების აბონენტის პირადი ცხოვრება ილახებოდა მისი სატელეფონო საუბრის უკანონოდ მოპოვებული ჩანაწერის გავრცელების გზით.

სლოვაკეთის ეროვნული სასამართლოების პოზიცია არ გაიზიარა ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ, რომელმაც რადიო „ტვისტის“ სანქცირება შეაფასა კონვენციის მე-10 მუხლის (გამოხატვის თავისუფლება) დარღვევად. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ, პირველ რიგში, შეაფასა ფარული სატელეფონო საუბრის მონაწილე პირთა სტატუსი: ერთი მოსაუბრე იყო ფინანსთა მინისტრი, ხოლო მეორე იუსტიციის სამინისტროს სახელმწიფო მდივანი, რაც არა პროფესიული, არამედ პოლიტიკური თანამდებობა იყო. ამგვარად, საუბრის მონაწილეები იყვნენ საჯარო და არა კერძო პირები.

ამის შემდეგ, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ შეაფასა გავრცელებული ჩანაწერის შინაარსი. საუბარი ეხებოდა ორ პარტიას შორის დაპირისპირებას სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული კომპანიის პრივატიზაციის თაობაზე. პარტიებს შორის დაპირისპირება იყო პოლიტიკური შინაარსის, ხოლო სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმოს მართვის და პრივატიზაციის საკითხი არის საჯარო ინტერესის მქონე თემა. ამგვარად, ფარული სატელეფონო საუბარი არ ეხებოდა პირადი ცხოვრების რაიმე დეტალებს, არამედ პირადი კომუნიკაციის თემა იყო პოლიტიკური და საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საკითხები.

ევროპულმა სასამართლომ ასევე მხედველობაში მიიღო ის გარემოება, რომ არც მოსარჩელე მედიასაშუალებას, არც მის თანამშრომელს არ დაურღვევია კანონმდებლობა და ფარულად არ ჩაუწერია მაღალი თანამდებობის პირები. უკანონო ქმედება ჩაიდინა მესამე პირმა. ევროპული სასამართლოს თქმით, „რადიო „ტვისტი“ დასჯილი იქნა იმ ინფორმაციის ეთერში გაშვებისათვის, რაც მესამე პირმა უკანონოდ მოიპოვა. ევროპული სასამართლო თვლის, რომ მესამე პირის მიერ კანონის დარღვევით ინფორმაციის მოპოვება, არ ართმევს მედიას კონვენციის მე-10 მუხლით გათვალისწინებულ გარანტიას, გაავრცელოს ეს ინფორმაცია.“

ბოლოს ევროპულმა სასამართლომ გაარკვია, საჯარო პირებს შორის საჯარო ინტერესის მქონე საკითხზე მესამე პირის მიერ მოპოვებული ფარული ჩანაწერი ხომ არ იყო გაყალბებული მისი გამავრცელებელი მედიის მიერ. ამ კითხვაზე ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ უარყოფითი პასუხი გასცა. ევროპული სასამართლოს თქმით, ეროვნული სასამართლოების წინაშე ვერ დადასტურდა ის, რომ ჩანაწერი შეიცავდა უზუსტო და დამახინჯებულ ინფორმაციას და ამ არაზუსტი ინფორმაციის გავრცელებამ რაიმე ზიანი მიაყენა მოსარჩელის რეპუტაციას.

ამ გარემოებების გათვალისწინებით ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ სახელმწიფო მდივნის რეპუტაციის დასაცავად აუცილებელი არ იყო რადიოსადგურის სამოქალაქო წესით სანქცირება. სლოვაკეთის სახელმწიფომ ამით დაარღვია ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლი.

ამგვარად, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკიდან გამომდინარე, ფარული ჩანაწერების მედიით გავრცელების კანონიერების საკითხის გასარკვევად უნდა დაგინდეს შემდეგი საკითხი:

1) სატელეფონო საუბარი ეხება საჯარო თუ კერძო პირებს;

2) სატელეფონო საუბრის შინაარსი არის პირადი ხასიათის თუ მაღალი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ინტერესის მქონე საკითხი;

3) სატელეფონო საუბარი მისმა გამავრცელებელმა მედიამ ჩაიწერა უკანონოდ თუ მესამე პირმა;

4) რედაქტირების გზით დაამახინჯა თუ არა მედიამ ჩანაწერის შინაარსი, რითაც გავრცელდა ზიანის მომტანი არაზუსტი ინფორმაცია;

საჭიროდ ვთვლით, გავარკვიოთ რამდენად პასუხობს TV პირველის მიერ ფარული სატელეფონო ჩანაწერების გავრცელება ამ სტანდარტებს. საუბარში მონაწილეობს საქართველოს პრემიერ-მინისტრი და სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის უფროსი. უდავოდ, ეს ორი თანამდებობის პირი არის საჯარო პირი, რომლებსაც კერძო პირებთან შედარებით თმენის მეტი ვალდებულება ეკისრებათ მედიაში მათ შესახებ გავრცელებულ ფაქტებთან დაკავშირებით.

სატელეფონო ჩანაწერის შინაარსი არ ეხებოდა საუბრის მონაწილე ან სხვა პირების პირადი ცხოვრების ასპექტებს. სატელეფონო საუბრის შინაარსი იყო მმართველი პარტიის ყოფილი თავმჯდომარის შვილის გავლენა მოქმედ პრემიერ-მინისტრსა და სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის უფროსზე, ასევე სავარაუდო დანაშაულებრივი ქმედებებს, რომლშიც მოქმედი მაღალი თანამდებობის პირები შეიძლება ყოფილიყვნენ ჩართული. ამგვარად, ჩანაწერი არ არის პირადი შინაარსის, რომლის მიმართაც გარკვეულ ჯგუფებს შესაძლოა უბრალო ცნობისმოყვარეობა ჰქონდეს, ჩანაწერის შინაარსი არის მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის საგანი.

სატელეფონო საუბარი არ ჩაუწერია TV პირველს ან მის რომელიმე თანამშრომელს. ეს ჩანაწერი გააკეთა მესამე პირმა და TV პირველმა წყაროს მიერ მიწოდებული ჩანაწერი გაავრცელა. ის, რომ მესამე პირმა დაარღვია კანონი, ეს გარემოება არ ართმევს TV პირველს გამოხატვის თავისუფლებით დაცულ უფლებას, გაავრცელოს ამგვარი ინფორმაცია, თუკი მის მიმართ მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობს.

ამ ეტაპზე ექსპერტიზის დასკვნით არ არის დადგენილი ჩანაწერის ავთენტურობა. ამის მიუხედავად, საუბრის მონაწილეებმა დაადასტურეს ჩანაწერში ასახული საუბრის ყველაზე მნიშვნელოვანი მონაკვეთის ავთენტურობა. შესაბამისად, ამ ეტაპზე არ იკვეთება ჟურნალისტების მხრიდან ფარული ჩანაწერების გაყალბების, უზუსტო ინფორმაციის გავრცელებით სხვისთვის რეპუტაციული ზიანის მიყენების ფაქტი.

ამგვარად, TV პირველის შაბათის ეთერში ფარული სატელეფონო საუბრების გავრცელების ფაქტი სრულად შეესაბამება როგორც საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნებს, ისე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკას.

მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებაში “ქართული ოცნება” მოვიდა,  კრიტიკული მედიის კანონმდებლობით შეზღუდვის საკითხი მუდმივად განახლებად რეჟიმშია. “კანონის სახელით” კრიტიკულ მედიასთან ბრძოლის არაერთი ეპიზოდი ირიცხება წინა ხელისუფლებების სახელზეც.

ბოლო ათწლეულებია ვუყურებთ ომს ამ მოჯადოებულ წრეში, იმის მიუხადავად, რომ მედიასთან ბრძოლის ყველა რაუნდი ყოველი ხელისუფლებისთვის მნიშვნელოვანი ზიანის მიყენებითა და მარცხით სრულდება.

⇒ "რუსთავი 2-ის" ეპიზოდი -  20 წლის წინ:

2001 წლის ოქტომბერში, ხელისუფლებამ სასამართლოსგან დადგენილება ანუ “კანონიერი უფლება” მიიღო და უშიშროების სამინისტროს თანამშრომლები კრიტიკული ტელევიზიის - “რუსთავი 2-ის” ოფისში გაგზავნა ფინანსური დოკუმენტაციის ამოსაღებად და შესამოწმებლად.

უშიშროების თანამშრომლების ტელევიზიაში შეჭრა მაყურებელმა პირდაპირ ეთერში იხილა. საზოგადოების რეაქციამ არ დააყოვნა და პროტესტიდან ორ დღეში, მაშინდელი პრეზიდენტი ედუარდ შევარდნაძე იძულებული გახდა მთავრობა გადაეყენებინა.

ამ ამბიდან ერთი წლის თავზე ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებში ოპოზიციამ გაიმარჯვა, შემდეგ წელს კი საპარლამენტო არჩევნების შედეგების გაყალბებას “ვარდების რევოლუციის” გზით ხელისუფლების ცვლილება მოჰყვა.

⇒ რატომ მოხდა ეს ყველაფერი ასე 20 წლის წინ?

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზია ამხელდა ხელისუფლების მანკიერებებს - კორუფციულ და სხვა არალეგალურ საქმიანობაში მთავრობის წევრების მონაწილეობას და ა.შ.

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლებამ განიზრახა კრიტიკული მედიის ჩახშობა და ამ განზრახვის “კანონიერი შეფუთვისთვის” სასამართლოს მიმართა. სასამართლოს, რომელიც არ იყო დამოუკიდებელი, იყო მიკერძოებული და ჩაფლული იყო კორუფციაში.

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების “კანონიერი” ბრძოლა კრიტიკული ტელევიზიის წინააღმდეგ იყო უსამართლო და საბოლოოდ ხელისუფლება შეიცვალა.

⇒ "იმედის" ეპიზოდი - 14 წლის წინ:

2007 წლის 7 ნოემბერს, მაშინდელმა პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმა საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების შესახებ დეკრეტი გამოსცა. იმავე დღეს ტელეიმედს სასამართლომ სამაუწყებლო სიხშირის გამოყენების უფლება შეუჩერა. “კანონით აღჭურვილი” სპეცრაზმი ტელევიზიაში შეიჭრა, რაც მაყურებელმა პირდაპირ ეთერში იხილა. სპეცრაზმმა დაარბია ტელევიზია, დაშავდა რამდენიმე ათეული ჟურნალისტი და ოპერატორი. მაუწყებლობა გაითიშა. მეორე დღეს, ანუ 8 ნოემბერს კომუნიკაციის ეროვნულმა კომისიამ “მაუწყებლობის შესახებ კანონის დარღვევის მოტივით” ტელეკომპანია ”იმედს” სამაუწყებლო ლიცენზია სამი თვით შეუჩერა.

საზოგადოების რეაქციამ არ დააყოვნა, მასობრივი საპროტესტო აქციების შემდეგ, “იმედის” დარბევიდან 2 კვირაში, მიხეილ სააკაშვილი გადადგა და რიგგარეშე საპრეზიდენტო არჩევნები დანიშნა.

⇒ რატომ მოხდა ეს ყველაფერი ასე 14 წლის წინ?

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზია ამხელდა ხელისუფლების მანკიერებებს - ძალადობრივ ანგარიშსწორებას მოქალაქეებთან, ბიზნესის ტერორს, ადამიანის უფლებების დარღვევის სხვადასხვა მძიმე ფაქტებს და ა.შ.

საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლებამ განიზრახა კრიტიკული მედიის ჩახშობა და ამ განზრახვის “კანონიერი შეფუთვისთვის” მიმართა სასამართლოს. სასამართლოს, რომელიც არ იყო დამოუკიდებელი და ასრულებდა პროკურატურის და ხელისუფლების “ნოტარიუსის” ფუნქციას; მიმართა კომუნიკაციების კომისიას, რომელიც დაკომპლექტებული იყო სახელისუფლებო კადრებით და გამოიყენებოდა კრიტიკულად განწყობილ მედიებთან ანგარიშსწორებითვის. საზოგადოებამ დაინახა, რომ ხელისუფლების “კანონიერი” ბრძოლა კრიტიკული ტელევიზიის წინააღმდეგ იყო უსამართლო და პროტესტის შედეგად ხელისუფალი გადადგა.

"TV პირველის" ეპიზოდი - რა ხდება ახლა:

9 მარტს თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ლაშა კლდიაშვილმა გამოსცა განჩინება, რომლითაც პროკურატრურას მისცა უფლება ამოიღოს ტელევიზიისთვის ანონიმური წყაროს მიერ გადაცემული მასალა, ანუ როგორც მოსამართლის განჩინებაშია დაკონკრეტებული, “კონვერტი” და “ელექტრონული ინფორმაციის მატარებელი მოწყობილობა”. შედეგად პროკურატურას, ანუ ხელისუფლებას აქვს “კანონიერი უფლება”, რომ შეიჭრას ტელევიზიაში, როგორც ეს გააკეთა 2001 წელს ხელისუფლებამ ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ში" ან 2007 წელს - ტელეკომპანია “იმედში”.

2001 წელს ხელისუფლება აცხადებდა, რომ "რუსთავი 2-ში" დამალულ 1.5 მილიონს ეძებდა; 2007 წელს ხელისუფლება ირწმუნებოდა, რომ “იმედმა” “ამბოხების გზით ხელისუფლების დამხობის რეალური საფრთხე შექმნა”. ამჟამად ხელისუფლება ცდილობს დაგვარწმუნოს, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც ტელევიზიაში ან ჟურნალისტების სახლში იძულებით შეჭრის “კანონიერ უფლებას” აძლევს მათ უნებართვო მიყურადების საქმის სრულყოფილი გამოძიებისთვის სჭირდება.

რატომ ხდება ეს ყველაფერი დღეს ასე?

საზოგადოება ხედავს, რომ ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზიები ამხელენ ხელისუფლების მანკიერებებს - კორუფციას, ნეპოტიზმს, არაფორმალურ მმართველობას, ოლიგარქიას, ფარული ჩანაწერების უკანონო გავრცელებას, რუსეთთან კავშირებს და ა.შ.

საზოგადოება ხედავს, რომ ხელისუფლებას განზრახული აქვს კრიტიკული მედიის ჩახშობა და ამ განზრახვის “კანონიერი შეფუთვისთვის” მიმართავს საკანონმდებლო ინიციატივებს ცილისწამების ან სიძულვილის ენის კრიმინალიზაციისთვის, იყენებს კომუნიკაციების კომისიას მედიის შინაარსობრივი რეგულირებისთვის ანუ ცენზურისთვის; კომისიას, რომელიც უწინდებურად ხელისუფლების მსახურებაში ერთგულების ნიშნით შერჩეული კადრებითაა დაკომპლექტებული. იყენებს სასამართლოს კრიტიკული მედიის საქმიანობაში ხელშეშლისთვის. სასამართლოს, რომელიც წინა ხელისუფლების დროს აღზევებული ჩინჩალაძე-მურუსიძის კლანით დააკომპლექტა ამჯერად უვადოდ.

საზოგადოება ხედავს, რომ ხელისუფლების “კანონიერი” ბრძოლა კრიტიკული ტელევიზიების წინააღმდეგ არის უსამართლო და…

… და რაც ამის შემდეგ ხდება, ეს უკვე არაერთხელ არის ასახული საქართველოს უახლეს ისტორიაში.