ფოტო: 

 

„გზა დიქტატურისკენ: „ქართული ოცნების“ რეპრესიული ცვლილებები კანონმდებლობაში“ - „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველომ“ 2024 წლის დეკემბერი - 2025 წლის მარტის პერიოდში „ქართული ოცნების“ მიერ მიღებულ „არაერთ რეპრესიულ საკანონმდებლო პაკეტზე“  ანგარიში გამოაქვეყნა. 

ორგანიზაციის შეფასებით, ყველა ის რეპრესიული კანონი, რომელიც უმოკლეს დროში, მხოლოდ ბოლო 4 თვის განმავლობაში იქნა ინიცირებული ან/და მიღებული, უხეშად არღვევს ადამიანის ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს, მიმართულია გამოხატვისა და შეკრების თავისუფლებების, მედიის თავისუფლების, პოლიტიკური საქმიანობისა და სამოქალაქო აქტივიზმის შეზღუდვისკენ ან სულაც მოსპობისკენ და ქმნის საკანონმდებლო ბაზას ქვეყანაში დიქტატორული რეჟიმის საბოლოოდ ჩამოსაყალიბებლად.

„საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს“ ანგარიშში მოხვდა ფარა ანუ „რუსული კანონი 3“ და მედიის შემზღუდველი ცვლილებებიც.  

ფარა, ანუ „რუსული კანონი 3”: მორიგი თავდასხმა სამოქალაქო საზოგადოებაზე

TI - ის შეფასებით, როგორც თავად „ქართული ოცნებაც“ მიუთითებს, ეს კანონი, რომელიც 1 აპრილს მესამე მოსმენით დაამტკიცეს, არასამთავრობო სექტორის წინააღმდეგ იქნება გამოყენებული და მთავარ იარაღად იქცევა დიქტატურის ჩამოყალიბებისკენ მიმსწრაფი ხელისუფლების ხელში. 

„არასამთავრობო ორგანიზაციები და მედიები, როგორც კრიტიკული ხმა, დიდი ხანია „ქართული ოცნების“ სამიზნეს წარმოადგენენ. სწორედ მათი რეპრესირების და საბოლოოდ მათი სრულად გაუქმების სურვილით დააინიცირეს რუსული კანონის პირველი ვერსია 2023 წლის გაზაფხულზე, ხოლო მეორე ვერსია 2024 წლის გაზაფხულზე. აღნიშნული სახით ამ კანონის შემოღება მხოლოდ ამ გზის გაგრძელებას წარმოადგენს“.

მედიის შემზღუდველი ახალი ცვლილებები

1 აპრილს „ქართულმა ოცნებამ“ მხარი დაუჭირა „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონში შესატანი ცვლილებების ორ პაკეტსაც, რომლებიც TI - ის შეფასებით, აშკარად ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციითა და ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლით უზრუნველყოფილ გამოხატვის თავისუფლებას.

„პირველი მათგანის ამოცანაა გადაუკეტოს კრიტიკულ სამაუწყებლო მედიას საერთაშორისო დონორების მხრიდან დაფინანსების წყაროები[47] იმ პირობებში, როდესაც სარეკლამო ბაზრის ობიექტური სიმცირისა და სხვა ფაქტორების გამო მხოლოდ სარეკლამო შემოსავლების ხარჯზე კრიტიკულ სამაუწყებლო მედიას არსებობის შენარჩუნება გაუჭირდება.

მეორე პაკეტის ამოცანაა გააფართოვოს და უფრო შემზღუდველი გახადოს დამოუკიდებელ სამაუწყებლო მედიაზე კომუნიკაციების კომისიის ადმინისტრაციული ზემოქმედების შესაძლებლობები[48], რაც საბოლოო ჯამში, საფრთხეს ისევ კრიტიკული მედიიის ფინანსურ მდგრადობას შეუქმნის.

მიღებული ცვლილებით თითქმის გაუქმების დონემდე მცირდება მაუწყებლობის თვითრეგულირების მექანიზმის როლი. ისეთ საკითხებს როგორიცაა, მაგალითად, მედიაში გავრცელებული ფაქტების სიზუსტე და მიუკერძოებლობა, უმეტეს წილად, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისია განიხილავს“.

როგორც „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველო“ განმარტავს, „მაუწყებლობის შესახებ“ მოქმედი კანონის თანახმად, როდესაც საქმე ეხება ფაქტის ჯეროვან სიზუსტეს და მასზე პასუხის უფლებას, ფაქტების ზუსტი და სამართლიანი გაშუქების ვალდებულებას, ომის პროპაგანდას და საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენების შესახებ ახალი ამბებისა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამების გადაცემას, მაუწყებლების წინააღმდეგ საჩივარი პირმა შეიძლება წარადგინოს მხოლოდ მაუწყებლის თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლებში, რომლის გადაწყვეტილების სასამართლოში, კომისიაში ან სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოში გასაჩივრება დაუშვებელია. კანონში შეტანილი ცვლილებათა მეორე პაკეტის თანახმად კი, ფაქტების ზუსტი და სამართლიანი გაშუქების, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის და სხვა  საკითხებზე საჩივრის შეტანა შეიძლება როგორც მაუწყებლის თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლებში, ისე კომუნიკაციების კომისიაში. 

„ეს კი ნიშნავს, რომ თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლებში ნებისმიერი პირის მიერ საჩივრის შეტანა დე იურე კვლავ შესაძლებელი იქნება, მაგრამ ფაქტიურად ეს ფუნქცია კომუნიკაციების კომისიას გადაეცემა, რადგან თუ მიზანი მაუწყებლის დასჯაა, თითქმის ნულის ტოლია იმის შესაძლებლობა, რომ პირმა საჩივარი თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლებში შეიტანოს და არა კომისიაში.

დარღვევის დადგენის შემთხვევაში კომისიას შეუძლია მაუწყებელს დააკისროს ჯარიმა, გარემოებების შესაბამისად, წლიური შემოსავლის 0,5%-ის, 1%-ის ან 3%-ის ოდენობით, შეაჩეროს ან გააუქმოს მაუწყებლის ლიცენზია.

ამასთანავე, ცვლილებათა მეორე პაკეტის თანახმად, ფართოვდება მოთხოვნები ფაქტების ჯეროვანი სიზუსტის, სამართლიანობისა და მიუკერძოებლობის საკითხებში.

ცვლილების თანახმად, „დაუშვებელია მაუწყებლის მიერ ახალი ამბების პროგრამაში პოლიტიკური ან სხვა სახის დაპირისპირების ამსახველი ინფორმაციის ან საჯარო პოლიტიკის მიმდინარე საკითხების გაშუქება მაუწყებლის პირადი დამოკიდებულების ან მოსაზრების საფუძველზე. დაუშვებელია პროგრამაში რომელიმე პოლიტიკური პარტიის, საზოგადოებრივი, რელიგიური გაერთიანების ან სხვა ინტერესთა ჯგუფის მხარდამჭერი ან საწინააღმდეგო პოზიციის გამოხატვა.“

ეს ნორმა სხვა არაფერია, თუ არა კომუნიკაციების კომისიის აღჭურვა უფლებამოსილებით, ჩაერიოს მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკაში, რაც აუცილებლად გამოიწვევს შედეგად ცენზურას ან თუნდაც თვითცენზურას.

ასევე დამატებულია მოთხოვნა, რომ საავტორო პროგრამაში ადეკვატურად იქნეს წარმოდგენილი „ყველა საგულისხმო ალტერნატიული მოსაზრება“. თავიდან უნდა იქნეს აცილებული ფაქტის ან აზრის დამახინჯება და განსხვავებული აზრის არასწორი ინტერპრეტირება.

ეს ბუნდოვანი ნორმა საშუალებას მისცემს კომუნიკაციების კომისიას „ფაქტის ან აზრის“ დამახინჯებად მიიჩნიოს მაუწყებლის ნებისმიერი ინტერპრეტაცია“.

ორგანიზაციის შეფასებით, „ქართული ოცნების” მიერ ინიციირებული ცვლილებები ცალსახად ეწინააღმდეგება გამოხატვის თავისუფლების სფეროში მოქმედ საერთაშორისო სტანდარტებს და კრიტიკული მედიის მდგომარეობას საქართველოში კიდევ უფრო დაამძიმებს. 

„მათი მთავარი მიზანია, დაასუსტოს ან მთლიანად მოსპოს დამოუკიდებელი სამაუწყებლო მედია მისი ფინანსური შემოსავლების წყაროების შეზღუდვის გზით.

ამ რეპრესიული წესების მიზანია, მედიაში შემოღებულ იქნეს ცენზურა ან თვითცენზურა და დაწესდეს შინაარსობრივი კონტროლი კრიტიკული არხების პროდუქციაზე. ცენზორის ფუნქცია ჩაბარდება კომუნიკაციების კომისიას, ორგანოს, რომელმაც წლების განმავლობაში არაერთხელ დაამტკიცა თავისი მიკერძოებულობა ხელისუფლების სასარგებლოდ და დამოუკიდებელი მედიის საზიანოდ. როგორც ჩანს, ხელისუფლება უკმაყოფილოა წარსულში მისი მცდელობებით, გაეკონტროლებინა კრიტიკულ არხებზე გასული ინფორმაცია და კომენტარი. სწორედ ამით უნდა იყოს განპირობებული ეს ახალი შემზღუდველი ნორმები“. 

 

საკანონმდებლო ცვლილებების შესახებ ვრცლად წაიკითხეთ „მედიაჩეკერის“ მასალებში: 

• „ქართულმა ოცნებამ“ მედიის შემზღუდავი კანონები მიიღო - ComCom-ს მაუწყებლების დასანქცირება 1 ივნისიდან შეეძლება
• „ქართული ოცნება“ ონლაინ მედიის „უცხოეთიდან დაფინანსების“ აკრძალვასაც განიხილავს
• კომუნიკაციების კომისიას თვითრეგულირების საკითხებისთვის მაუწყებლის დასანქცირება 1 ივნისიდან შეეძლება
• „იერიში კრიტიკულ მედიაზე“- რა ცვლილებებს იღებს „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონში „ქართული ოცნება“