ერთი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც თბილისში დაგეგმილი “ღირსების მარშის” წინააღმდეგ გამართულ აქციაზე ძალადობრივი ჯგუფები მედიის 53 წარმომადგენელს დაესხნენ თავს.

ჟურნალისტი და აქტივისტი ნინია კაკაბაძე გვესაუბრება, თუ როგორ შეცვალა მედიაგარემო 2021 წლის 5 ივლისის მოვლენებმა, რა როლი ითამაშა ამ დღემ ევროკომისიის გადაწყვეტილებაში, რაში ხედავს გამოსავალს და რამდენად რეალურია 6 თვეში მედიაგარემოს გაუმჯობესება

თითქმის 30 წელია მედიის სფეროში მუშაობთ, გახსენდებათ 5 ივლისზე უფრო მძიმე დღე?

არა, რა თქმა უნდა. თავი ასე დაუცველად არასდროს მიგრძვნია, არა მხოლოდ როგორც ჟურნალისტს, არამედ - როგორც აქტივისტს, სამოქალაქო საზოგადოების წევრს. ეს დაუცველობის განცდა დღემდე მომყვება და ამის ერთადერთი მიზეზი ისაა, რომ დღემდე არ დაუსჯიათ მოძალადეები და ძალადობის ორგანიზატორები.

როგორ შეცვალა მედიაგარემო 5-მა ივლისმა ამ ერთ წელიწადში?

1 წელი გავიდა და უარესობისკენაა შეცვლილი სიტუაცია. ხელისუფლება ჟურნალისტებს კიდევ უფრო უდიერად ეპყრობა. მუდმივად ვხედავთ შეურაცხმყოფელ დამოკიდებულებას კრიტიკული მედიების წარმომადგენლების მიმართ. თუკი არ ხარ მისი მსახური (არიან, ჩვენდა სამწუხაროდ, ასეთი ჟურნალისტებიც), ხელისუფლება შენ მიმართ ბოლომდე დაუნდობელია და ასევეა ყველა ის სტრუქტურა, რომელთან ურთიერთობაც გვიწევს.

მე, პირადად, აქტიურ ჟურნალისტიკაში არ ვარ და არ მიწევს მათთან შეხება და ურთიერთობა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, წარმოვადგენ მედიას და ვხედავ რა პირობებში უწევთ მუშაობა ჟურნალისტებს.

თქვენი აზრით, რამ შექმნა ასეთი რთული ვითარება?

ყველაზე მძიმე პრობლემა, რამაც ასეთი გარემო შექმნა, ხელისუფლების დამოკიდებულებაა. აგრესიული რიტორიკა, ბოიკოტი, ბულინგი და ფსიქოლოგიური ტერორი. რთულია ასეთ პირობებში მუშაობა, თან მაშინ, როდესაც ამას მუდმივი ხასიათი აქვს.

ამ ხელისუფლებამ ჟურნალისტები აქცია პოლიტიკურ აქტორებად. არ ეკონტაქტებიან მედიას, რომლებიც არ მოსწონთ და მედიის წარმომადგენლები აქციეს თავიანთ მთავარ ოპონენტებად. უცხადებენ ბოიკოტს, არ პასუხობენ კითხვებზე, არ მიდიან გადაცემებში და, თავისდაუნებურად, ეს მედიასაშუალებები ხდებიან მათი ერთი-ერთი მთავარი მოწინააღმდეგე.

ასეთი რთული ვითარება არ ყოფილა არც ერთი ხელისუფლების პირობებში. იმდენად დარწმუნებულნი არიან თავიანთ ძალაუფლებაში, რომ თავს ვალდებულად არ თვლიან, მოექცნენ მედიებს ისე, როგორც მათი ვალდებულება და პასუხისმგებლობაა.

ვითარება განსაკუთრებით მას შემდეგ გაუარესდა, რაც ქართული ოცნება მესამედ მოვიდა ხელისუფლებაში და აბსოლუტური ძალაუფლება აქვს. მესამე ვადა იდეალური ხელისუფლებისთვისაც კი დამღუპველია, რადგან ხრწნას და ლპობას იწვევს, სამწუხაროდ.

ფიქრობთ, რომ 5 ივლისის მოვლენები იყო გადამწყვეტი მედიის კუთხით ევროკომისიის გადაწყვეტილებაში?

რა თქმა უნდა. როდესაც დებატებს ვუყურებდით, ყველა ევროპარლამენტარის გამოსვლაში ფიგურირებდა 5 ივლისი, მედიის წარმომადგენლებზე უპრეცენდენტო თავდასხმა, ძალადობრივი ჯგუფის თარეში და დაუსჯელობა. ეს ნიშნავს, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი იყო, რომელმაც გავლენა მოახდინა იმ გადაწყვეტილებაზე, რომ დავრჩით სტატუსის გარეშე. ამ დღის მოვლენები გარდამტეხი იყო ამ კონტექსტშიც და გარდამტეხი იყო ზოგადად, ქვეყნის იმიჯისთვისაც.

კანდიდატის სტატუსის მოსანიჭებლად, ევროკომისიის წამოყენებული ერთ-ერთი პირობაა თავისუფალი, პროფესიონალური, პლურალისტური და დამოუკიდებელი მედიაგარემოს უზრუნველყოფა ჟურნალისტებისთვის. როგორ წარმოგიდგენიათ, რამდენად რეალურია 6 თვეში ეს ცვლილებები?

ვფიქრობ, რომ, უბრალოდ, არ შესრულდება ეს ყველაფერი. ხელისუფლებას ეშინია კრიტიკული კითხვების. ის არის დამნაშავე და გაურბის აღიარებას, სანამ აქვს ამის საშუალება.

მგონია, რომ ტყუილია მათი ბოლოდროინდელი განცხადებაც - კრიტიკულ მედიაში ვივლითო. ეს იქნება მოჩვენებითი. შესაძლოა, რამდენჯერმე მივიდნენ კიდეც, მაგრამ ეს მისვლაც იქნება ისეთივე, როგორიც იყო ირაკლი ღარიბაშვილის გამოსვლა პარლამენტში - თავდასხმა და მუდმივი ბრალდებები ჟურნალისტების მისამართით. დარწმუნებული ვარ, ასე იქნება, თუკი გაბედავენ და მივლენ კრიტიკულ გადაცემებში. მოჩვენებითი, ვითომ თანამშრომლობა მედიასთან და არ ის, რასაც ითხოვს ევროკავშირი.

რა მიგაჩნიათ გამოსავლად ამ მოცემულობაში?

სამწუხაროდ, არც ერთი პროცენტით არ მაქვს იმის მოლოდინი, რომ ეს ხელისუფლება შეასრულებს პირობებს და 6 თვეში კანდიდატის სტატუსს მოგვცემენ. მინდა, რომ ვცდებოდე, რადგან ჩემთვის არ აქვს მნიშვნელობა, რომელი პარტია და ხელისუფლება დამაახლოებს ევროკავშირთან. მთავარია საერთო მიზანი, რომ გავხდეთ ამ დიდი ოჯახის წევრი.

უბრალოდ, ობიექტური მიზეზებიდან გამომდინარე, არ მაქვს არანაირი მოლოდინი, რომ „ქართული ოცნება“ შეასრულებს რეკომენდაციებს. ან როგორ უნდა შეასრულოს, როდესაც მათს არსებობას, პრაქტიკულად, არც აღიარებს? არ აღიარებს ოლიგარქის არსებობას, არ აღიარებს, რომ 5 ივლისს ჰყავს ორგანიზატორები და პრემიერ-მინისტრი პირდაპირ ამბობს იმას, რომ თურმე ჩვენი ქვეყნის 95% არის მოძალადე და ჰომოფობი. როგორ უნდა გამოასწორო შეცდომა, რომელსაც არცკი აღიარებ?!

აქეთ სწამებენ ცილს მედიას, აბრალებენ, რომ პოლიტიზირებული არიან და ამ მოცემულობაში, მე ვერ ვხედავ მოგვარების გზებს. ხელისუფლებას მართლა რომ სურდეს შედეგის მიღწევა, ივლიდნენ ყველა მედიაში და გასცემდნენ ყველა კრიტიკულ კითხვას პასუხს.

ამ პროცესში მედიის როლს რაში ხედავთ?

მედიის ყველაზე დიდ როლს იმ დროს ვხედავ, თუკი ხელისუფლება მართლა შეასრულებს დაპირებას და დაიწყებს კრიტიკულ მედიებთან ურთიერთობას. თუკი მედია დაიბრუნებს თავის მთავარ ფუნქციას: იქნება მოდერატორი, მთავარი ინფორმაციის წყარო და გახდება დეპოლიტიზირებული. ვგულისხმობ იმ დეპოლიტიზირებას, რომელშიც თავად ხელისუფლებამ ჩააგდო მედია და მოარგო კონკრეტული როლი და ეს მედიის არჩევანი არ ყოფილა.

როდესაც არ გელაპარაკებიან, გდევნიან, შეურაცხყოფას გაყენებენ, წარმოუდგენელია იყო ნეიტრალური. ძალიან რთულია ამ პირობებში მუშაობა. ვფიქრობ, ყველაზე დიდი გამოწვევა მედიისთვის სწორედ ის იქნება, რომ დაიბრუნოს თავისი ფუნქცია.