„საერთაშორისო გამჭირვალობა-საქართველომ“ სატელევიზიო სარეკლამო ბაზრის ყოველწლიური კვლევა გამოაქვეყნა. ორგანიზაციის ცნობით, 2023 წელს, წინა წელთან შედარებით, მაუწყებლების ჯამური სარეკლამო შემოსავალი 18.8%-ით (15.1 მლნ ლარით) გაიზარდა და 95 მლნ ლარი გახდა, თუმცა, სარეკლამო შემოსავალი ძირითადად პროსამთავრობო მაუწყებლების ხარჯზე გაიზარდა.

ტელევიზიების ჯამური სარეკლამო შემოსავლების დინამიკა:

2022 წელთან შედარებით, 2023 წელს 18.6%-ით (13.7 მლნ ლარით) გაიზარდა უშუალოდ ტელევიზიების მიერ კომერციული რეკლამიდან მიღებული შემოსავალიც და 87.4 მლნ ლარი გახდა. სარეკლამო შემოსავლების ზრდას წინ უსწრებდა 2022 წლის II კვარტლიდან აზარტული თამაშების სატელევიზიო რეკლამის შეზღუდვის გამო სატელევიზიო სარეკლამო ბაზრის 7.8%-იანი (თითქმის 10 მლნ ლარი) შემცირება. 2023 წელს, 2021 წელთან შედარებით, სატელევიზიო სარეკლამო ბაზარი მხოლოდ 4.3 მლნ ლარით - 5.3%-ით გაიზარდა.

ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავალი ძირითადად პროსამთავრობო („იმედი“,  „მედიაჰოლდინგი“, „პოსტვ“) მაუწყებლების ხარჯზე გაიზარდა. ამასთან, მათი ჯამური  სარეკლამო შემოსავალი 3.1-ჯერ (57.1 მლნ ლარი) აღემატება ხელისუფლებისადმი  კრიტიკულად განწყობილი ტელევიზიების ჯამურ სარეკლამო შემოსავალს (18.4 მლნ  ლარი).

პროსახელისუფლებო ტელევიზიებისგან განსხვავებით, შემცირდა ხელისუფლებისადმი  კრიტიკულად განწყობილი სამი (“მთავარი არხი”, “ფორმულა”, “ტელეკომპანია პირველი”) ყველაზე შემოსავლიანი მაუწყებლის სარეკლამო შემოსავალი. მათგან 2022 წელთან შედარებით, სარეკლამო შემოსავალი ყველაზე მეტად - 2.1 მლნ ლარით - ტელეკომპანია “მთავარ არხს” შეუმცირდა.

რაც შეეხება პოლიტიკური პარტიების სარეკლამო ხარჯებს: 

2023 წელს, პოლიტიკურმა პარტიებმა ჯამში რეკლამაში 1.14 მლნ ლარი დახარჯეს, საიდანაც მხოლოდ 45,529 ლარი (4%-მდე) მოდიოდა სატელევიზიო რეკლამაზე. 2022 წლის მსგავსად, 2023 წელსაც პოლიტიკურ რეკლამის ნახევარზე მეტი - 631.1 ათასი ლარი მმართველ პარტია „ქართულ ოცნებაზე“ მოდიოდა, დანარჩენი თანხა კი - 12 პარტიაზე გადანაწილდა.

2023 წელს, მაუწყებლებში ჯამში 1.6 მლნ ლარის სოციალური რეკლამა განათავსეს. სოციალური რეკლამიდან ყველაზე დიდი შემოსავლები - 861.3 ათასი ლარი და 608.4 ათასი ლარი პროსამთავრობო მაუწყებლებმა „მედიაჰოლდინგმა“ („რუსთავი 2“) და „პოსტვ“-მ მიიღეს.

პროსახელისუფლებო ტელევიზიები ლიდერობენ მსხვილი (50 000+ ლარის) სარეკლამო დაკვეთებითაც. მაგალითად, 2023 წელს, ტელეკომპანია “იმედში” 216 ასეთი  რეკლამა განათავსეს, „მედიაჰოლდიგში“ კი - 109.

2023 წელს, საბიუჯეტო ორგანიზაციებმა 28 მაუწყებლისგან ჯამში 206 სხვადასხვა ტიპის ღირებულების მომსახურება იყიდეს. აქედან ნახევარზე მეტ შემთხვევაში (127) სერვისის მიმწოდებლები პროსამთავრობო ტელემაუწყებლები იყვნენ.

კვლევამ აჩვენა, რომ ყველაზე შემოსავლიანი ტელევიზიების ხარჯები 2-ჯერ, რიგ შემთხვევებში 3-ჯერაც კი აღემატება მათ შემოსავლებს.

ნაციონალური დაფარვის მაუწყებლებთან შედარებით, კიდევ უფრო მწირია რეგიონული ტელევიზიების როგორც ჯამური, ისე სარეკლამო შემოსავლები. მაგალითად, 2023 წელს, ერთ-ერთმა ყველაზე შემოსავლიანმა რეგიონულმა მაუწყებელმა, ტელეკომპანია „ოდიშმა“ მხოლოდ 240,013.63 ლარის ჯამური შემოსავალი მიიღო.

რაც შეეხება რადიომაუწყებლებს, 2023 წელს მათი შემოსავალი 7.6 მლნ ლარი იყო, რაც წინა, 2022 წლის მონაცემებს 21%-ით აღემატება. რადიომაუწყებლების შემოსავლების 90%-ზე მეტი პირდაპირ რეკლამაზე, 9%-ზე მეტი კი - სპონსორობაზე მოდიოდა.

„წლიდან წლამდე ჩატარებული კვლევები აჩვენებს, რომ სარეკლამო ბაზარი არაა საკმარისი მედიის გამართულად ფუნქციონირებისთვის. ამას ემატება გაუარესებული კანონმდებლობა და ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილ მედიაზე გაზრდილი წნეხი. 

ქართული მედია ვერ ახერხებს წარმატებულ მომგებიან ბიზნესად ჩამოყალიბებას, რისი ერთ-ერთი მიზეზიც, შესაძლოა, ბიზნესგარემოში არსებული თვითცენზურაც იყოს.

ასევე, საყურადღებოა ის გარემოებაც, რომ სარეკლამო შემოსავლების უდიდესი ნაწილი პროსახელისუფლებო არხებზეა აკუმულირებული. ამას ერთვის ჰიბრიდული საინფორმაციო ომი და პოლარიზებული გარემო, რაც კიდევ უფრო მეტად მოწყვლადს ხდის მედიაგარემოს და პოლიტიკური გავლენებისგან თავისუფალი მედიაპლატფორმების არსებობას რთულს ხდის. 

ხსენებული გამოწვევები კი - განსაკუთრებით აქტუალური ხდება წინასაარჩევნო

პერიოდში, როდესაც იზრდება პოლიტიკური რეკლამების წილი ტელევიზიებში. შესაბამისად, კრიტიკულად მნიშვნელოვანია იმ პროცესებზე დაკვირვება, რომლებსაც, შესაძლოა, პირდაპირი ან ირიბი ზეგავლენა მოახდინონ მედიის გრელვადიან სიცოცხლისუნარიანობაზე.

ეს, შესაძლოა, იყოს საკანონმდებლო ინიციატივების „მსუსხავი ეფექტი“, ჟურნალისტების დაკავება-დაჯარიმება, მედიისა და ჟურნალისტების წინააღმდეგ მიმდინარე ე.წ. SLAPP (საზოგადოებრივი ჩართულობის სტრატეგიული სარჩელები) შემთხვევები, რომელიც ზრდის ფინანსურ წნეხს მედიაზე.

ასეთ დროს, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია მედიის საჭიროებების გათვალიწინება და მის ინსტიტუციურ მედეგობაზე გრძელვადიანი ორიენტირება,“  - აღნიშნავს ორგანიზაცია.