11 მაისს მედიისთვის ცნობილი გახდა, რომ ტყიბულში 13 წლის მოზარდმა სუიციდი სცადა. მიზეზად, ოჯახის წევრები პოლიციის თანამშრომელის მხრიდან არასრულწლოვანზე ძალადობას ასახელებენ. “მთავარმა არხმა” 12:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში მომხდარი პრობლემურად გააშუქა, - გარდა იმისა, რომ მასალაში დეტალურად აღწერეს რა მეთოდებით ცდილობდა არასრულწლოვანი თვითმკვლელობას, მისი ოჯახის წევრების პირდაპირი იდენტიფიცირებით, მაუწყებელმა არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირებაც მოახდინა.

12:00 საათიან გამოშვებაში, ჟურნალისტი დეტალურად მოყვა როგორ ცდილობდა არასრულწოვანი თავის მოკვლას.  ეთერში გავიდა არასრულწლოვნის დედის კომენტარიც, სადაც იგი სუიციდის მცედლობის დეტლებზე საუბრობდა. გარდა ამისა, ამბის გაშუქებისას,  არასრულწლოვნის დედისა და ბებიის პირდაპირი იდენტიფიცირებით, ძალადობის სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვნის იდენტიფიცირებაც შესაძლებელი გახდა.

მომხდარის შესახებ მასალა “მთავარი არხის” ვებგვერდზეც გამოქვეყნდა. სტატიაში, ისევე როგორც 12:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში გასულ მასალაში, ირიბად იდენტიფიცირებულია არასრულწლოვანი, რომელიც სავარაუდო მსხვერპლია და რომელმაც სუიციდი სცადა. გარდა ამისა, "მთავარმა არხმა" სუიციდის მცდელობის მეთოდი, ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ მასალაში, ჯერ სათაურში მიუთითა, გარკვეული დროის შემდეგ კი სათაური ჩაასწორა.  (აღნიშნულის დამადასტურებელ ფოტოასლებს, ისევე როგორც მასალების ბმულებს, "მედიაჩეკერი" შეგნებულად არ ურთავს მასალას, რათა ხელი არ შეეწყოს მეთოდების გასაჯაროებას. რედ)

“მედიაჩეკერს” არაერთი მასალა აქვს მომზადებული სუიციდის გაშუქების დილემებზე. თვითმკვლელობის მცდელობის ცალკეული შემთხვევების გაშუქებისას მედიას განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებს, რისკები განსაკუთრებულად დიდია, თუ საქმე არასრულწლოვანს ეხება.

“სუიციდის შემთხვევების არაკვალიფიციური გაშუქების დროს, იზრდება რისკი, განსაკუთრებით, მოზარდების შემთხვევაში, რომ შეიძლება ეს იყო განმეორებული და ამას მოჰყვეს შემთხვევების ციკლი.... ძალიან სარისკოა უშუალოდ თვითმკვლელობის იარაღზე თუ შესაძლებლობებზე ლაპარაკი, იმ ადგილის ჩვენება, სადაც შემთხვევა მოხდა” - ამბობს ფსიქოლოგი მაია ცირამუა “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.



მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში ნათქვამია, რომ “მაუწყებელმა არ უნდა გადასცეს თვითმკვლელობის ან საკუთარი თავისთვის ზიანის მიყენების მეთოდები. აღნიშნული მეთოდების გადაცემა იმ შემთხვევებშიც კი, როცა ეს რედაქციულად დასაბუთებულია ან გამართლებულია კონტექსტით, უნდა მოხდეს მხოლოდ ვერბალური სახით" (მუხლი 55).

თავად ფაქტი, სამართალდამცველის შესაძლო ძლადობა არასრულწლოვანზე, ცხადია, მაღალი საჯარო ინტერესის საგანია და მედიას უნდა გაეშუქებინა, მაგრამ, ამ შემთხვევაში გაუგებარია რა ინფორმაციული ღირებულება ჰქონდა დეტალურ აღწერას, სად და რა გზებით ცდილობდა არასრულწლოვანი სუიციდს.

სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც, რომელიც ქარტიის მიერ არის მომზადებული, განმარტებულია, რომ "სუიციდის განხორციელების ადგილი და დეტალების გასაჯაროვება საჭირო არ არის. ამგვარ დეტალებზე ყურადღების გამახვილებით შესაძლოა, უნებურად თავად ვასწავლოთ, თუ როგორ გააკეთონ ეს".

20 სექტემბერს თერჯოლის მუნიციპალიტეტის ერთ-ერთ სოფელში 14 წლის ბიჭმა სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. მედიის ნაწილმა მომხდარი ეთიკური სტანდარტების დარღვევით, სენსაციურ ჭრილში გააშუქა: გაასაჯაროვა არასაჭირო დეტალები, მომხდარი დაიყვანა ერთ მიზეზამდე, ისაუბრა თვითმკვლელობის სავარაუდო მიზეზზე, გააჟღერა მძიმე ბრალდებები მოზარდის თანატოლების მისამართით, დეტალურად აღწერა სუიციდის ადგილი და მეთოდი.

14 წლის ბიჭის გარდაცვალებისა და თვითმკვლელობის სავარაუდო მოტივის შესახებ ინფორმაცია თავდაპირველად ტელეკომპანია “მთავარმა” გაავრცელა. მიუხედავად იმისა, რომ გამოძიება ამ დრომდე მიმდინარეობს და ოფიციალური შედეგები ჯერ არ არის ცნობილი, ტელევიზიამ მოზარდის თვითმკვლელობის სავარაუდო მიზეზად ჯერ ე.წ. საშიში ინტერნეტთამაში “ლურჯი ვეშაპი”, შემდგომ კი თანატოლების მხრიდან ბულინგი დაასახელა.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ოფიციალურად უარყოფს საქართველოში მსგავსი ტიპის თამაშების არსებობას, წამყვანმა სიუჟეტის წარდგენისას აქცენტი გააკეთა იმაზე, რომ სუიციდის მიზეზი, სავარაუდოდ, ისევ საშიში ინტერნეტთამაში გახდა. “მთავარის” დღის საინფორმაციო გამოშვებაში გასულ სიუჟეტში ჩანდა, რომ ჟურნალისტი აღნიშნული ვერსიის გასამყარებლად ინფორმაციის მოპოვებას პირდაპირ საგამოძიებო ოთახში ცდილობდა, იქ, სადაც ერთ-ერთი არასრულწლოვნის დაკითხვა მიმდინარეობდა. სამართალდამცავების მხრიდან მრავალჯერ გაფრთხილებისა და თხოვნის მიუხედავად, დაეტოვებინა ოთახი და ხელი არ შეეშალა საგამოძიებო მოქმედებებისვის, ჟურნალისტი მაინც ჯიუტად ცდილობდა რაიმე ეთქმევინებინა დაკითხვაზე მყოფი არასრულწლოვნისვის, მისი მშობლისთვის ანდა სამართალდამცველებისთვის.

მოგვიანებით ტელევიზია ახალ ვერსიაზე ალაპარაკდა. “ჩაგვრის მსხვერპლი ბავშვი” - ამ სათაურით გავიდა იმავე დღეს სიუჟეტი არხის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში. წამყვანმა მაყურებელს აუწყა, რომ 14 წლის ბიჭის “თვითმკვლელობის რეალური მიზეზი ექსკლუზიურად “მთავარმა” გაარკვია. სიუჟეტში ტელეკომპანიამ გაასაჯაროვა გარდაცვლილი მოზარდისა და მისი მეგობრების უკანასკნელი მიმოწერა, სუიციდის მიზეზად კი თანატოლების მხრიდან ბულინგი დაასახელა.

მოზარდების დახურული ჩატის მიმოწერის სქრინებში გამოკვეთილი იყო ფრაზები, სადაც ჩანდა, თითქოს თანატოლები ბიჭს თვითმკვლელობისკენ უბიძგებდნენ. შედეგად, მედიამ გარდაცვლილის თანატოლები, ფაქტობრივად, მოზარდის თვითმკვლელობამდე მიყვანაში დაადანაშაულა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ დრომდე გამოძიების შედეგები არ არის ცნობილი და არცერთი უწყება ოფიციალურ ვერსიაზე არ საუბრობს.

განსაკუთრებით სახიფათოა ის ფაქტი, რომ აღნიშნული მიმოწერის გასაჯაროებით, არასრულწლოვნების იდენტიფიცირება ხდება შესაძლებელი. სქრინები ვირუსულად გავრცელდა სოციალურ ქსელში, თანატოლების მიმოწერიდან ამოგლეჯილი ფრაზები სათაურში გაიტანეს ონლაინ მედიებმა. გავრცელებულ მასალებს, დადანაშაულებული მოზარდების მისამართით, სიძულვილის ენის შემცველი და სახიფათო შინაარსის კომენტარები მოჰყვა.

სუიციდის პრობლემურ გაშუქებაზე და საჭირო რეკომენდაციებზე “მედიაჩეკერს” არაერთი მასალა აქვს მომზადებული.  ფსიქოლოგი მაია ცირამუა, "მედიაჩეკერთან" ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობს, რომ საქართველოში, სადაც რეალურად მოზარდებს არაფერს სთავაზობენ იმისთვის, რომ მან ბედნიერად იცხოვროს, მედიის მიერ სუიციდის პრობლემური გაშუქება ძლიან ზრდის რისკებს:
"თინეიჯერები პირდაპირ ახდენენ კოპირებას თავიანთ ცხოვრებაში იმ სულისკვეთების, იმ მეთოდის, იმ მიზნის, რაც იკვეთება სუიციდის არსებულ სიტუაციებში. ნაცვლად იმისა, რომ ვილაპარაკოთ პრევენციაზე, ჩვენ ვავრცელებთ და ვატრიალებთ სარისკო და სახიფათო ინფორმაციას", - ამბობს იგი

---

იხილეთ მასალები სუიციდის პრობლემურ გაშუქებაზე და ასევე, რეკომენდაციები ამ ბმულზე

---

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას კი შემუშავებული აქვს სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესები, რომელშიც დეტალურად არის გაწერილი, თუ რა წესების გათვალისწინებით და როგორ უნდა გააშუქონ მედიასაშუალებებმა სუიციდის ცალკეული შემთხვევები. ამ წესების მიხედვით, დაუშვებელია მედიამ მომხდარი ერთ მიზეზამდე დაიყვანოს

ამავე სახელმძღვანელოს მიხედვით, სუიციდის ფაქტის გაშუქებამდე, სასურველია მედია დაფიქრდეს, რატომ აშუქებს ამ კონკრეტულ შემთხვევას, რა არის მისი მიზანი.

 

ბოლო რამდენიმე დღის განმავლობაში, 4-დან 7 ივნისის ჩათვლით პერიოდში, საქართველოში სუიციდის ოთხი შემთხვევა მოხდა. ოთხიდან ერთი გარდაცვლილი არასრულწლოვანი იყო. ოთხივე შემთხვევა მედიის დღის წესრიგში მოხვდა, თუმცა, მედიასაშუალებების ნაწილმა მომხდარი ეთიკური სტანდარტების დარღვევით გააშუქა - გამოაქვეყნეს გარდაცვლილის ფოტოები, აღწერეს სუიციდის მეთოდი, გაასაჯაროვეს არასაჭირო დეტალები გარდაცვლილთა პირადი ცხოვრებიდან, ისაუბრეს სუიციდის სავარაუდო მიზეზებზე და ახალ ამბებად აქციეს გარდაცვლილთა ახლობლების მიერ სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული ემოციური პოსტები. გარდა ამისა, ოთხი ფაქტის გაშუქებიდან სამ შემთხვევაში სუიციდის რომანტიზებას ჰქონდა ადგილი, რაც განსაკუთრებით სახიფათოა.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც სუიციდიაპრობლემურად შუქდება. არაერთი სტატია იძებნება “მედიაჩეკერის” არქივშიც. ყველა ამ მასალაში საუბარია, რომ თვითმკვლელობის შემთხვევების გაშუქებისას მედიას განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებს, რისკები განსაკუთრებულად დიდია, თუ საქმე არასრულწლოვანს ეხება.

ამ რისკებზე საუბრობს “მედიაჩეკერთან” ფსიქოლოგი მაია ცირამუაც. მისი თქმით, განსაკუთრებულ რისკ ჯგუფს მოზარდები წარმოადგენენ, რადგან ისინი ასმაგად უფრო იმპულსურები არიან, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ადამიანი: „ახლა უამრავი თინეიჯერი არის შეძრული იმ ამბებით, რაც ხდება. თანამედროვე სამყაროში ისედაც ძალიან სერიოზული გამოწვევის წინაშე არიან მოზარდები. ჩვენს ქვეყანაში კი, სადაც ზოგადად არ არის ხალისიანი ცხოვრება, არაფერს არ სთავაზობს მოზარდს სახელმწიფო, რომ მან ბედნიერად იცხოვროს - უფრო მეტად იზრდება რისკები. თინეიჯერები პირდაპირ ახდენენ კოპირებას თავიანთ ცხოვრებაში იმ სულისკვეთების, იმ მეთოდის, იმ მიზნის, რაც იკვეთება სუიციდის არსებულ სიტუაციებში. ნაცვლად იმისა, რომ ვილაპარაკოთ პრევენციაზე, ჩვენ ვავრცელებთ და ვატრიალებთ სარისკო და სახიფათო ინფორმაციას.“

მაია ცირამუა რამდენიმე დეტალზე ამახვილებს ყურადღებას, რაც მისი თქმით, განსაკუთრებით პრობლემურია სუიციდის შემთხვევების გაშუქებისას. მათ შორის, მომხდარის დეტალების აღწერა და სუიციდის რომანტიზება.

“დეტალების აღწერა არის ცეცხლზე ნავთის დასხმა. კატეგორიულად არ შეიძლება საუბარი თვითმკვლელობის ფორმაზე, მიზეზებზე, მითუმეტეს მაშინ, როდესაც მიზეზით შესაძლოა მოხდეს ფაქტის რომანტიზება. დაუშვებელია, ილაპარაკო სუიციდის საშუალებებზე, რადგან ის ადამიანი, რომელიც მოწყვლადია ამ თვალსაზრისით და შეიძლება ამაში პოულობდეს რაღაც „გზას“, შესაძლოა, შენ მას უკარნახო რა და როგორ გააკეთოს”, - ამბობს იგი და ამატებს, რომ ე.წ. რომანტიკული თვითმკვლელობა გაცილებით უფრო სარისკოა და უფრო ფრთხილად უნდა გაშუქდეს: “არც ვიცი, საერთოდ უნდა გაშუქდეს თუ არა მიზეზის მითითებით. მე დავაკვირდი, რომ ბოლო დღეებში გამოიკვეთა შემთხვევები, სადაც ფიგურირებს შეყვარებულის გამო თვითმკვლელობა. ეს უკვე ძალიან სახიფათო სიგნალია”.

⇒ ამავე თემაზე: რა უნდა ვიცოდეთ სუიციდის გაშუქებისას

სუიციდის დეტალების აღწერა, პრობლემის გადაჭრის საშუალებად წარმოჩენა და ა ერთ მარტივ მიზეზამდე დაყვანა რომ დაუშვებელია, ამის შესახებ საუბარია სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც.

• “არ დაიყვანოთ სუიციდი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე, მაგალითად, პირად ურთიერთობებში არსებული პრობლემები, ფინანსური მდგომარეობა, ნარკოტიკები და აშ. განსაკუთრებით საშიშია სუიციდის მიზეზად ჯანმრთელობის მდგომარეობის (მაგალითად, ფსიქიკური პრობლემები) დასახელება. ამგვარი გაშუქება ფარულ მესიჯს ატარებს, რომ ამ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისთვის გამოსავალი სუიციდია”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

უკანასკნელ დღეებში მომხდარი სუიციდის შემთხვევების გაშუქება მხოლოდ ზემოთჩამოთვლილი პრობლემებით არ დასრულებულა. გარკვეულმა გამოცემებმა მკითხველის ყურადღების მიქცევა გარდაცვლილების ახლობლების ემოციური განცხადებების გავრცელებითაც სცადეს.

„ნახეთ, რას წერს ტრაგიკულად გარდაცვლილის მამა“, „წაიკითხეთ დაღუპული გოგონას მამის პირველი კომენტარი“ - ამ და მსგავსი სათაურებით ონლაინ გამოცემების ნაწილმა სუიციდით გარდაცვლილის მშობლების ფეისბუკის პირად გვერდზე გამოქვეყნებული სტატუსები გამოაქვეყნა. მაია ცირამუას თქმით, მსგავსი შინაარსის ტექსტების გავრცელება განსაკუთრებით სარისკო და სახიფათოა.

„როდესაც მშობელი ემოციურ სტატუსს წერს თავის შვილთან დაკავშირებით, მას პატიებას სთხოვს, სიტყვა „მაპატიეს“ იყენებს და მისი ეს სტატუსი ელვისებური სისწრაფით ვრცელდება, ჩათვალეთ, რომ ეს ზრდის რისკს იმისას, რომ ვინც გაბრაზებულია მშობელზე, მან იპოვოს რაღაც „გზა“, - ამბობს ფსიქოლოგი.

მისივე თქმით, სუიციდი იმდენად მძიმე თემაა, რომ ზემოთჩამოთვლილი რეკომენდაციები არამხოლოდ ჟურნალისტებმა უნდა გაითვალისწინონ, არამედ მოქალაქეებმაც: “ჩვენ უნდა გვეყოს სამოქალაქო პასუხისმგებლობა, ადამიანობა, სიყვარული ბავშვების მიმართ, რომ ეს არ გავავრცელოთ”.

ისევე როგორც ბოლო დღეებში მომხდარ შემთხვევებში, სხვა დროსაც, ხშირად, მედიასაშუალებების ნაწილი მომხდარს ზედაპირულად აშუქებს. იფარგლება მხოლოდ მომხდარი ფაქტით და არ იწყებს მსჯელობას, რა არის აუცილებელი პრევენციისთვის, არ ცდილობს ადამიანების დახმარებას და არ აწვდის მათ ინფორმაციას მსგავს შემთხვევებში საჭირო სერვისების შესახებ.

სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია, რომ სუიციდის ფაქტის გაშუქებამდე, სასურველია მედია დაფიქრდეს, რატომ აშუქებს ამ კონკრეტულ შემთხვევას, რა არის მისი მიზანი.

15 მაისს ქარელში 16 წლის მოზარდი სავარაუდოდ, სუიციდის შედეგად გარდაიცვალა. აღნიშნული შემთხვევა მალევე მოექცა ონლაინმედიის ფოკუსში. გამოცემების ნაწილმა ამბავი სენსაციურ ჭრილში გააშუქა, გამოაქვეყნა გარდაცვლილის ფოტოები, მკითხველს მოუყვა სუიციდის სავარაუდო მიზეზი, მეთოდი და სხვა არასაჭირო დეტალები.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც სუიციდის შემთხვევა სენსაციურ ჭრილში შუქდება. მედია ხშირად ვერ უძლებს ცდუნებას, ამბავი დაცალოს სენსაციისგან და პრობლემა სიღრმისეულად გააშუქოს. "მედიაჩეკერმა"სუიციდის გაშუქებისას გასათვალისწინებელი რამდენიმე რჩევა მოამზადა .

ვრცლად იხილეთ სახელმძღვანელო წესები 

15 მაისს ქარელში 16 წლის მოზარდი სავარაუდოდ, სუიციდის შედეგად გარდაიცვალა. აღნიშნული შემთხვევა მალევე მოექცა ონლაინმედიის ფოკუსში. გამოცემების ნაწილმა ამბავი სენსაციურ ჭრილში გააშუქა, გამოაქვეყნა გარდაცვლილის ფოტოები, მკითხველს მოუყვა სუიციდის სავარაუდო მიზეზი, მეთოდი და სხვა არასაჭირო დეტალები.

15-17 მაისის პერიოდში ამბავი სენსაციურად გააშუქეს გვერდებმა: primetime.ge, cyc.ge, dianews.ge, resonancedaily.com, sarkenews.ge, progressnews.ge, presa.ge, kvira.ge, paqtebi.ge, mshoblebi.ge. თითოეულ მასალაში ამბის მთავარი ფოკუსი არა პრობლემის გაშუქება, არამედ კონკრეტული ტრაგედიის სენსაციურობა იყო. გამოცემები მყვირალა სათაურებით ცდილობდნენ მკითხველის ყურადღების მიქცევას.

სუიციდის შემთხვევების გაშუქება განსაკუთრებით საფრთხილოა მაშინ, როდესაც საქმე არასრულწლოვანს ეხება. სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში აღნიშნულია, რომ ისეთი სენსიტიური თემის გაშუქებისას, როგორიც სუიციდია, მნიშვნელოვანია არა კონკრეტულ შემთხვევაზე, არამედ ზოგადად პრობლემაზე ფოკუსირება.

ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო ხაზგასმით მიუთითებს მედიებს, რომ მოერიდონ სუიციდის რომანტიზებას, შემთხვევის ერთ მარტივ მიზეზამდე დაყვანას, გარდაცვლილის ფოტოების და არასაჭირო დეტალების გასაჯაროებას. ქარტიის რეკომენდაციით, მედიამ უნდა შესთავაზოს აუდიტორიას ინფორმაცია იმ სერვისების შესახებ, რომელიც მძიმე მდგომარეობაში მყოფ ადამიანებს და სუიციდის მსხვერპლთა ოჯახის წევრებს ეხმარება.

27 თებერვალს სოციალურ ქსელში 25 წლის გოგოს სავარაუდო თვითმკვლელობის შესახებ გავრცელდა ინფორმაცია. ამბავს, Facebook-ის მეშვეობით, გარდაცვლილის ახლობლები ავრცელებდნენ.

მალევე აღნიშნული ონლაინმედიის ფოკუსში მოექცა. მომხდარის შესახებ დაწერეს შემდეგმა გამოცემებმა : ალია, რეზონანსი, პრაიმტაიმი, დიანიუსი, ახალი თაობა, მარშალპრესი, ნიუსპოსტი, დრონი, ქართული აზრი, თრიალეთი. ასევე ინფორმაციას ავრცელებდნენ საიტები: itv.ge, cyc.ge, paqtebi.ge, news.coa.ge, geonewss.com, for.ge, samgorelebi.club და mediamall.ge.

ყველა ამ საიტზე გამოქვეყნებულ მასალაში, მთავარი ფოკუსი, სუიციდი, როგორც პრობლემა, არ ყოფილა წარმოჩენილი. თითოეულმა მათგანმა მხოლოდ ფაქტის შესახებ დაწერა, თემის გარშემო სპეციალისტების მსჯელობისა და კომენტარების გარეშე. სტატიებში არ იყო საუბარი არც სუიციდის მცდელობების პრევენციისა და ამ მიმართულებით არსებული გამოწვევების გადაჭრის მექანიზმებზე.

გარდა ამისა, ყველა მასალის სათაურში გამოყენებული იყო სიტყვები: “თვითმკვლელობა” ან “სუიციდი”: “ვინ არის 25 წლის გოგონა, რომელმაც სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა?”, “25 წლის გოგომ თავი მოიკლა”, “მიგო ჯაჭვლიანმა პოსტი დაწერა და თავი მოიკლა”, “თბილისში 25 წლის გოგომ თავი მოიკლა” და ა.შ.

ამასთან, თითქმის ყველა მასალაში მოცემული იყო გარდაცვლილის მიერ თვითმკვლელობის წინ Facebook-ის საკუთარ გვერდზე დაწერილი პოსტი, რომელიც საზოგადოებაში, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდებში, სუიციდის მიმართ გარკვეულ რომანტიზებულ წარმოდგენას ქმნის და მსგავს ქმედებას ახალისებს.

მასალებში გამოყენებული იყო ახლობლების, მეგობრებისა და ნათესავების სამგლოვიარო ტექსტები. აღსანიშნავია, რომ მსგავსი ჩანართები მკითხველს მომხდარის შესახებ დამატებით ინფორმაციას არ აწვდის და მისი მთავარი დატვირთვა ამბისთვის უფრო დრამატული კონტექსტის მიცემაა. ამასთან, მასალებში გამოყენებული იყო გარდაცვლილის ფოტოებიც. ზოგიერთ მათგანში ნახსენები იყო თვითმკვლელობის სავარაუდო ადგილი და მეთოდიც.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ სუიციდი თავისთავად ხელშეუხებელი თემა არ არის და ცხადია, მის შესახებ საზოგადოებას ინფორმაცია უნდა მივაწოდოთ. თუმცა, მთავარი კითხვა, რაც ამ დორს ისმის არის ის, უნდა გავაშუქოთ თუ არა სუიციდის ყოველი კერძო შემთხვევა? რაზეც მედიამკვლევარებს ცალსახა უარყოფით პასუხი აქვთ.

მედიაექსპერტებს სუიციდის გაშუქების დროს, ჟურნალისტებისთვის ორი მთავარი რეკომენდაცია აქვთ: პირველი - ამბის გაშუქებიბსას მთავარი ფოკუსი ზოგადად პრობლემაზე მსჯელობა უნდა იყოს და მეორე - თუკი კონკრეტული მედია გადაწყვეტს, რომ საზოგადოებას ინდივიდუალური შემთხვევის შესახებ უამბოს, ის მაღალი საჯარო ინტერესის მატარებელი უნდა იყოს და ფაქტის გაშუქებასთან დაკავშირებით გარდაცვლილის ოჯახის წევრებისა და ახლობლების გაცნობიერებული თანხმობა უნდა არსებობდეს.

ამავე სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ დაუშვებელია სუიციდის რომანტიზება, მისი, როგორც პრობლემის გადაჭრის საშუალებად წარმოჩენა და მისი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე დაყვანა. ამასთან, საჭირო არ არის სუიციდის განხორციელების ადგილისა და სხვა დამატებითი დეტალების გასაჯაროება, რადგან “ამგვარ დეტალებზე ყურადღების გამახვილებით, შესაძლოა, უნებურად თავად ვასწავლოთ, თუ როგორ გააკეთონ ეს”.

“ყურადღებით მოეკიდეთ სათაურსა და ვიზუალურ მასალას, სათაურში მოერიდეთ სიტყვების "თვითმკვლელობა", "სუიციდი" გამოყენებას.ეცადეთ, არ გამოაქვეყნოთ იმ პირის ფოტო, ვინც სუიციდის შედეგად გარდაიცვალა. ამით შეამცირებთ საკითხის რომანტიზებას”, - ვკითხულობთ ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

12 თებერვალს, Droni.ge-ზე გამოქვეყნდა ინფორმაცია არასრულწლოვნის სავარაუდო სუიციდის შესახებ. გამოცემა ანონიმურ წყაროზე დაყრდნობით წერს, რომ 17 წლის ბიჭმა თავი მოიკლა და მოტივად შეყვარებულთან დაშორებას ასახელებს. სტატიაში აღწერილია სუიციდის მეთოდი, შემთხვევა ერთ კონკრეტულ, ამავე დროს დაუდასტურებელ მიზეზამდეა დაყვანილი და არ ჩანს მცდელობა, მომხდარზე დამატებითი ინფორმაციის მოძიების, ან პრობლემაზე მსჯელობის.

Droni.ge-ზე დაყრდნობით, იდენტური ინფორმაცია გამოაქვეყნეს შემდეგმა გვერდებმაც: primetime.ge, dianews.ge, sarkenews.ge, newposts.ge, resonancedaily.com, paqtebi.ge, newsmakers.ge, alia.ge, night.ge, plus.kvira.ge, news.coa.ge.

თითქმის ყველა ამ გვერდზე პრობლემურია მასალების სათაურებიც. ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მედიებს ურჩევს, რომ მოერიდონ სათაურში სიტყვების "თვითმკვლელობა", "სუიციდი" გამოყენებას. მიუხედავად ამისა, გამოცემებს მასალა ძირითადად მსგავსი სათაურებით აქვთ გამოქვეყნებული: “ერთმანეთი ძალიან უყვარდათ” – თბილისში მოზარდმა თავი მოიკლა, „სუიციდი სიყვარულის გამო“, "შეყვარებულს დაშორდა და შემდეგ ეს უბედურება დატრიალდა" - 17 წლის მოზარდმა თავი მოიკლა“ და ა.შ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებული სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების თანახმად, ისეთი სენსიტიური თემის გაშუქებისას, როგორიც სუიციდია, მნიშვნელოვანია ფოკუსირება პრობლემაზე ზოგადად და არა კონკრეტულ შემთხვევაზე, თუ არ არსებობს მის მიმართ განსაკუთრებული საჯარო ინტერესი. ამ კონკრეტული შემთხვევის ასე გაშუქებისას კი ეს საზოგადოებრივი ინტერესი არ ჩანს.

ამავე დოკუმენტში ნათქვამია, რომ სუიციდის რომანტიზება და სენსაციურ ჭრილში გაშუქება დაუშვებელია. ასევე, არ უნდა დავიყვანოთ სუიციდი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე, მაგალითად, პირად ურთიერთობებში არსებული პრობლემები, ფინანსური მდგომარეობა, ნარკოტიკები და ა.შ. რადგან, “ამგვარი გაშუქება ფარულ მესიჯს ატარებს, რომ ამ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისთვის გამოსავალი სუიციდია”.


⇒   ამავე თემაზე:  რომანტიზებული სუიციდის ხიბლი
 

მიუხედავად იმისა, რომ ყველა გაიდლაინი და რეკომენდაცია მედიას აფრთხილებს მოერიდოს აუდიტორიას თვითმკვლელობის ხერხები, 5 თებერვალს palitravideo.ge-მ და intermedia.ge-მ მაინც გამოაქვეყნეს ვიდეო, რომელზეც ახალგაზრდა კაცის თვითმკვლელობის მცდელობაა ასახული.

ვიდეოს მხოლოდ რამდენიმე წინადადება ახლავს, რომელიც გვამცნობს, რომ კაცმა თვითმკვლელობა მას შემდეგ სცადა, რაც მეგობარი გოგო და მისი 5 წლის შვილი მოკლა. სად მოხდა შემთხვევა, მასალაში მითითებული არ არის. ვიდეოს გახსნის შემდეგ ვხვდებით, რომ ფაქტი საქართველოში არ მომხდარა, ხმა ცუდად ისმის და ძნელი გასარჩევია რას ამბობს ახალგაზრდა კაცი, რომელსაც თვითმკვლელობის მცდელობა აქვს.

გაფრთხილება, რომ ვიდეო შესაძლოა მძიმე სანახავი იყოს, ტექსტურად მასალას არ ახლავს. Intermedia.ge-ზე გამოქვეყნებულ ვიდეოს დასაწყისში აქვს ტექსტი, რომელიც გვაფრთხილებს, რომ კადრები შესაძლოა ზოგისთვის მძიმე სანახავი აღმოჩნდეს, palitravideo.ge-ს კი ვიდეომასალის ეს ნაწილი არ აქვს.

მასალებიდან არც იმის გარკვევაა შესაძლებელი, რა ინფორმაციული ღირებულება ჰქონდა და რატომ იყო საჭირო ამ ვიდეოს გამოქვეყნება. ასევე, არ არის მითითებული მასალის პირველწყარო.

“მედიაჩეკერმა” ვიდეომასალის შესახებ ინფორმაცია მოიკვლია და აღმოჩნდა, რომ შემთხვევა 3 თებერვალს, ამერიკაში, ოჰაიოს შტატში მოხდა. Dailymail-ისა და TheSun-ის ინფორმაციით, 33 წლის კაცმა, ყოფილმა სამხედრო მოსამსახურემ, ფეისბუკის პირდაპირ ეთერში თავი მას შემდეგ მოიკლა, რაც მეგობარი გოგო მძიმედ დაჭრა, მისი შვილი კი მოკლა (შეგახსენებთ, ქართული საიტები წერენ, რომ კაცმა გოგოც და მისი შვილიც მოკლა).

ვიდეომასალას ახლავს ვრცელი ტექსტი, რომლიდანაც ირკვევა, რომ გარდაცვლილს (იგი გარდაიცვალა თავში მიყენებული მძიმე ჭრილობის შემდეგ), მძიმე პოსტ ტრავმული სტრესული აშლილობა ჰქონდა. ასევე, ცნობილია მისი ერთ-ერთი მიმართვა, რომელშიც ამბობდა, რომ 3.5 წელიწადი მსახურობდა საღვარგარეთ და “უბრალოდ დაიღალა”.

TheSun -ს ამ თემაზე მომზადებულ ტექსტში მითითებული აქვს ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრის საკონტაქტო ინფორმაცია მათთვის, ვისაც შესძლოა ასეთი დახმარება სჭირდებოდეს.

ქართულ საიტებზე კი ვიდეო ამ ყოველგვარი კონტექსტის გარეშეა გამოქვეყნებული. მიუხედავად სახელმძღვანელო წესებისა, რომელშიც ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ მედიამ უნდა უპასუხოს კითხვებს, რატომ აშუქებს თვითმკვლელობის ამ კონკრეტულ შემთხვევას და რატომ ასახელებს გარდაცვალების მიზეზს. ასევე, გვაფრთხილებს, რომ დაუშვებელია სუიციდის რომანტიზება ან სუიციდის, როგორც პრობლემის გადაჭრის გზის ჩვენება. და ცალსახად ამბობს, რომ “სუიციდის განხორციელების ადგილი და დეტალების გასაჯაროვება საჭირო არ არის. ამგვარ დეტალებზე ყურადღების გამახვილებით შესაძლოა, უნებურად თავად ვასწავლოთ, თუ როგორ გააკეთონ ეს [სუიციდისადმი მიდრეკილმა ადამაინებმა]”

ბრიტანულმა გამოცემამ The Northampton Chronicle & Echo ზედმეტად ბევრი დეტალის გამოქვეყნებით სუიციდის გაშუქების წესი დაარღვია - ამის შესახებ ბრიტანეთის დამოუკიდებელი პრესის საბჭოს (IPSO) გადაწყვეტილებაშია ნათქვამი.

2018 წლის მარტში გაზეთის ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ სტატიაში სახელწოდებით „ნორტემპტონელი ქალი კოფეინის ზედოზირებით გარდაიცვალა”, დეტალურადაა მოყოლილი, როგორ გარდაიცვალა ქალი, სად მოიპოვა სუბსტანცია, როგორ დარეკა სასწრაფო დახმარებაში, აღწერილია სიმპტომები და გარდაცვალება. ქალის ოჯახის ახლობელმა ამ საკითხთან დაკავშირებით IPSO-ში იჩივლა. იგი ფიქრობდა, რომ ამბის ასეთი მოყოლა სუციდისკენ მიდრეკილ ადამიანებს იგივეს ჩადენისკენ უბიძგებდა, გარდა ამისა, აპროტესტებდა მასალაში გარდაცვლილის შესახებ ბევრი პირადი დეტალის გასაჯაროებასა და მის „მარტოხელად და უმუშევრად“ მოხსენიებას.

რედაქციამ აღიარა, რომ რეპორტაჟი მართლაც ზედმეტად ბევრ ინფორმაციას შეიცავდა და 24 საათის განმავლობაში აიღო სტატია ვებგვერდიდან. გამოცემა სუიციდის პრევენციის ჯგუფმა, Samaritans-მაც გააკრიტიკა.

IPSO-ს თანახმად, გაზეთმა განაცხადა, რომ „ლოკალური ახალი ამბების გუნდმა თავდაპირველად იფიქრა, რომ ეს დეტალები სხვებისთვის გამაფრთხილებელი იქნებოდა. თუმცა სრულად აცნობიერებენ, რომ ეს შეცდომა იყო“. გარდა ამისა, The Chronicle & Echo-ში განაცხადეს, რომ რედაქციაში კიდევ ერთხელ გადახედეს სუიციდის გაშუქების გაიდლაინებს და მზად იყვნენ, ბოდიში მოეხადათ ოჯახისთვის.

The Chronicle & Echo არ დაეთანხმა საჩივრის იმ ნაწილს, სადაც გამოცემას გარდაცვლილის პირადი დეტალების გამოაშკარავებასა და მგლოვიარეების პირად სივრცეში შეჭრას ედავებოდნენ. რედაქციის განმარტებით, ყველა ინფორმაცია, რაც გაასაჯაროეს, გარდაცვალების მიზეზის მაღალი საჯარო ინტერესიდან გამომდინარეობდა.

IPSO დაეთანხმა მომჩივანს, რომ სტატიამ ნამდვილად დაარღვია სუიციდის გაშუქების წესი.

“სტატიაში გამოქვეყნებული დეტალები თავისუფლად შიძლებოდა ვინმესთვის მსგავსი ქმედების განმეორების მაპროვოცირებელი გამხდარიყო. ეს განსაკუთრებით სახიფათო იყო, რადგან მასალაში სუიციდის უჩვეულო მეთოდი იყო აღწერილი,  დეტალების მოყოლა კი აჩენდა რისკს, რომ ამ მეთოდის შესახებ მოსახლეობაში ცნობადობა გაიზრდებოდა“, - აღნიშნულია ორგანიზაციის განცხადებაში.

გამოცემა სუიციდის გაშუქების მე-5 პუნქტის დარღვევაში დაადანაშაულეს. თუმცა, IPSO-მ არ მიიღო საჩვარი პირადი სივრცის დარღვევის შესახებ და ამ ნაწილში გაზეთის რედაქციის მოსაზრება გაიზიარა.

მომზადებულია imediaethics -ის მიხედვით.

თბილისში, ახალგაზრდა ქალი ფეისბუკის პირდაპირი ეთერის რეჟიმში მეტეხის ხიდიდან მტკვარში გადახტა და თვითმკვლელობა სცადა. მედიასაშუალებების ნაწილმა თემაზე მომზადებულ ამბავს დაურთო Facebook Live-ს ვიდეომასალა, რომელშიც სრულად ჩანს თვითმკვლელობის მცდელობა, ნაწილმა ვიდეო არ გაავრცელა, მაგრამ ქალის ვინაობა დაასახელა და მისი ფოტოსურათი გამოაქვეყნა. მოგვიანებით კი რამდენიმე გამოცემამ გაავრცელა ყალბი ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ქალი, რომელმაც თვითმკვლელობა სცადა, 500 ლარით დააჯარიმეს.

შემთხვევა 17 დეკემბერს მოხდა. გადახტომამდე, დაახლოებით 15 წუთის განმავლობაში, Facebook Live-ში ქალი საუბრობდა ფინანსურ პრობლემებსა და უსამსახურობაზე, რამაც მისი მტკიცებით, ასეთი საქციელის ჩადენა აიძულა. 

სუიციდის მცდელობის ამსახველი ვიდეო ნაწილობრივ ან სრულად შემდეგმა გამოცემებმა გამოაქვეყნეს:

• Rustavi2.ge
• Newposts.ge
• Itv.ge
• Imedinews.ge
• Palitravideo.ge
• Digest.pia.ge
• Inforustavi.ge
• Dianews.ge
• Alia.ge
• Resonancedaily.ge
• Cyc.ge
• Sputnik-georgia.com
• Accentnews.ge
• Tbiliselebi.com
• Pirveliradio.ge
• Plus.kvira.ge
• Infonews.ge

Presa.ge-ს და Tv4.ge-ს ვიდეომასალა არ გაუვრცელებიათ, მაგრამ ქალის სახელი და გვარი დაასახელეს, რაც ასევე პრობლემაა - ქალი გადარჩა, მის შესახებ მასალა კი ინტერნეტში ყოველთვის მოიძებნადი იქნება.

შემთხვევის შემდეგ სოციალურ ქსელში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ქალი, რომელმაც თვითმკვლელობა სცადა, 500 ლარით დააჯარიმეს. რამდენიმე საიტმა ეს ინფორმაცია ჯერ გადამოწმების გარეშე გამოაქვეყნა, თუმცა, მას შემდეგ, რაც სხვადასხვა გამოცემამ გაავრცელა გადამოწმებული ინფორმაცია, რომ თვითმკვლელობის მცდელობა ქართული კანონმდებლობით დასჯადი ქმედება არ არის და შესაბამისად, ქალს ვერ დააჯარიმებდნენ, ტექსტები შეასწორეს.

მიუხედავად გადამოწმებული ინფორმაციის გავრცელებისა, presa.ge-ზე კვლავ იძებნება მასალა, რომ ქალი, რომელიც მტკვარში გადახტა თვითმკვლელობის მიზნით,500 ლარით დააჯარიმეს.


ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის სახელმძღვანელო პრინციპების მიხედვით, დაუშვებელია, როდესაც მედია ზედმიწევნით აღწერს ადამიანების თვითმკვლელობას, აქვეყნებს ინფორმაციას სუიციდის მეთოდის შესახებ, აჩვენებს დადგმულ სცენას (რეკონსტრუქციას), ან ამართლებს სუიციდს, როგორც კრიზისსა და უბედურებაზე მისაღებ რეაქციას.

იგივეს ამბობს საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო დოკუმენტი. სახელმძღვაბელო წესებში აღნიშნულია, რომ „სუიციდის განხორციელების ადგილი და დეტალების გასაჯაროება საჭირო არ არის. ამგვარ დეტალებზე ყურადღების გამახვილებით შესაძლოა, უნებურად თავად ვასწავლოთ, თუ როგორ გააკეთონ ეს“.

გარდა ამისა, სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო დოკუმენტში ვკითხულობთ, რომ სუიციდი როგორც პრობლემის გადაჭრის გზა, არ უნდა იყოს ნაჩვენები. რედაქცია განსაკუთრებით ყურადღებით უნდა მოეკიდოს ამგვარი ინფორმაციის გავრცელებას და დასვას კითხვა - რატომ ვაშუქებთ ამ კონკრეტულ შემთხვევას? რადგან, კვლევებმა დაადასტურა, რომ ცალკეული შემთხვევების ზედაპირულმა გაშუქებამ შეიძლება გამოიწვიოს თვითმკვლელობის ახალი შემთხვევები. ეს რისკები განსაკუთრებით იწევს ამგვარი მოვლენის პირდაპირ ეთერში გაშუქებისას.

მედიისთვის გასათვალისწინებელ რეკომენდაციებში ასევე ვკითხულობთ:

• თქვენი გაშუქება უნდა დაეხმაროს მომავალში სუიციდის შემთხვევების პრევენციას. დაამატეთ სტატიას ჩანართი “სუიციდის ნიშნების” ან მაგალითად, “სასარგებლო რჩევების” შესახებ. შეგიძლიათ ისტორიას ბოლოში ნდობის ტელეფონი და სხვა სასარგებლო ბმულები დაურთოთ.
• სუიციდისა და სუიციდისაგან გადარჩენილი ადამიანების გაშუქებისას ყურადღება გაამახვილეთ სუიციდის პრევენციაზე, ინფორმირებასა და მხარდაჭერაზე.

2018 წლის 18 აგვისტოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ დააკავა 22 წლის მამაკაცი, რომელსაც ბრალად 16 წლის გოგოს თვითმკვლელობამდე მიყვანა ედება. გამოძიების მიხედვით, ბრალდებულმა გარდაცვლილს შანტაჟის გზით ჯერ ინტიმური ხასიათის ფოტო და ვიდეო მასალა გადააგზავნინა, შემდეგ კი აღნიშნული მასალის გასაჯაროებით დაემუქრა, რის შემდეგაც არასრულწლოვანმა სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. ეს თემა ფართოდ გაშუქდა ქართულ ტელე და ონლაინ მედიასაშუალებებში, თუმცა, უმეტესობამ ამბის გაშუქებისას აქცენტი გააკეთა მხოლოდ ფაქტზე, როგორც დანაშაულზე ან ტრაგიკულ მოვლენაზე, ნაცვლად საკითხის სოციალურ პრობლემად წარმოდგენისა და მოზარდებში სუიციდის პრევენციაზე ყურადღების გამახვილებისა. ზოგიერთი მედიასაშუალების მომზადებულ მასალაში კი ამბის თხრობისას სენსაციურობის ელემენტები სჭარბობდა.

საზოგადოებრივი მაუწყებელის პირველმა არხმა და “TV პირველმა” აღნიშნული თემა საღამოს მთავარ გამოშვებაში არ გააშუქეს, თუმცა, დღის გამოშვებებში ინფორმაცია კადრ-სინქრონის ფორმატით გავიდა. მასალა შსს-ის მიერ გავრცლებულ ფაქტობრივ ინფორმაციას შეიცავდა და ფოკუსი ბრალდებულის დაკავებასა და ბრალის კვალიფიკაციაზე გაკეთდა. შსს-ის გავრცელებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით გაშუქდა ამბავი ტელეკომპანია “იბერიის” 19:00-საათიან გამოშვებაშიც.

მსგავსადვე გაშუქდა ამბავი ონლაინ გამოცემების უმეტესობაში, სადაც თქვეს, რომ 16 წლის გოგოს თვითმკვლელობამდე მიყვანის ბრალდებით ერთი პირი დააკავეს, შემდეგ კიდევ ერთი ინფორმაცია გაავრცელეს დაკავებულისთვის ბრალის დამძიმების შესახებ. აღნიშნული ახალი ამბები მხოლოდ შსს-ის განცხადებებს ეყრდნობოდა.

ორმა ტელეკომპანიამ, “რუსთავი 2-მა” და “იმედმა” შედარებით ვრცელი სიუჟეტები მიუძღვნეს თემას მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში.

რუსთავი 2-ის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გამოყენებულია გარდაცვლილის წერილი დეტალები, რომელიც ჟურნალისტის თქმით „კურიერმა“ მოიპოვა. სიუჟეტში წაიკითხეს და აჩვენეს წერილიდან ციტატები, საიდანაც საზოგადოებისათვის გახდა ცნობილი სწორედ ის დეტალები, რომლის გახმაურების თავიდან აცილების მიზნითაც მოიკლა არასრულწლოვანმა თავი. სიუჟეტში ასევე ნაჩვენები იყო გოგონას რამდენიმე ფოტოც.

ამავე სიუჟეტში ბრალდებულის ადვოკატი ხანგრძლივ კომენტარში აღნიშნავს, რომ გოგონა “ნებაყოფლობით” ჩაერთო “ბინძურ თამაშში” და მან აღწერა იმ ფოტოებისა თუ ვიდეოების შინაარსი, რომლის გასაჯაროებითაც მისი დაცვის ქვეშ მყოფი დაემუქრა გარდაცვლილს. ადვოკატის თქმით, არასრულწლოვანმა თავი მხოლოდ მას შემდეგ მოიკლა, რაც ბრალდებულმა დაზარალებულს ვიდეოების ჩაწერა მეგობარ გოგოსთან ერთად მოსთხოვა. მისი თქმით, ბრალდებულს რომ არ მოეთხოვა მეორე გოგონასთან ერთად ვიდეოს ჩაწერა, შესაძლოა გოგონას სუიციდი არ ჩაედინა, “მაგრამ ამან ვერ გაუძლო ამ ცდუნებას უკვე და მოიკლა თავი.“

“კურიერში” გასული ინფორმაციის შემდეგ, წერილიდან ამონარიდები გამოაქვეყნეს ონლაინ მედია საშუალებებმაც, მათ შორის „პალიტრავიდეომ“, „რეზონანსმა“ და „ნიუპოსტსმა“. აღნიშნული წერილიდან ციტატები ამბის სათაურებად გამოიყენეს მაგალითად „ახალმა თაობამ“, „ალიამ“ და „მედიამოლმა“. “გურიის მოამბემ” კი ამბის კიდევ უფრო სენსაციურად გასაშუქებლად სათაურად გატანილ წერილის ციტატას წინ დაურთო სიტყვა „ექსკლუზივი“.

"იმედზე", „ქრონიკის“ 20:00-საათიან გამოშვებაში შსს-ის მიერ გავრცელებული ოფიციალური ინფორმაციის გარდა სიუჟეტში გამოყენებული იყო კადრები გარდაცვლილის დაკრძალვიდან და საუბარი შეეხო გარდაცვლილის წერილსაც, რომელიც მან თვითმკვლელობამდე დატოვა, თუმცა, წერილის დეტალები სიუჟეტში არ მოხვედრილა. გარდა ამისა, თვითმკვლელობის მიზეზებთან დაკავშირებით სიუჟეტში ჩართულია რამდენიმე მეზობლის კომენტარი. ერთ-ერთის თქმით, მას არ სჯერა, რომ გოგონა ამის გამკეთებელი იყო (იგულისხმება ინტიმური მიმოწერა და ფოტოების გაგზავნა ბრალდებულისათვის). მეორე მეზობლის თქმით კი, ბავშვი ემოციური იყო და ვინაიდან ისინი სოფელში ცხოვრობენ, მამის მორიდების გამო არ გაამჟღავნა ამბავი, თორემ ოჯახი აუცილებლად დაუდგებოდა გვერდში და მიღებდნენ ზომებს მოძალადის წინააღმდეგ. მეზობლებისა და ადვოკატის გაკეთებული კომენტარებიდან იქმნება შთაბეჭდილება, რომ თვითმკვლელობის ჩადენის მიზეზი ნაწილობრივ თავად ამ გოგოს ქცევა გახდა, რომელიც გაკიცხვას იმსახურებს. მაგალითად, “კურიერის” სიუჟეტში, სადაც აღნიშნულიც კი არ არის, რომ ბრალდებული დანაშაულს აღიარებს, ადვოკატის კომენტარი ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ გარდაცვლილმა სუიციდი მხოლოდ იმიტომ ჩაიდინა, რომ მას მოსთხოვეს სხვა გოგოსთან ერთად გადაეღო ვიდეო და რომ თვითმკვლელობა იყო „ცდუნება“.

სიუჟეტებში არ ყოფილა აქცენტირებული, რომ მოზარდებში სუიციდი ცალკე აღებული მოვლენა არ გახლავთ და იგი ხშირად დაკავშირებულია ობიექტურ ხელშემწყობ გარემოებებთან, რომლის კონტროლიც სუიციდის მსხვერპლის შესაძებლობებს აღემატება. სიუჟეტებში არ იყო გამოყენებული სფეროს ექსპერტების არც ერთი კომენტარი, რომელიც შეძლებდა განემარტა თუ როგორ შეიძლება მოხდეს აღნიშნულ ასაკში სუიციდის ნიშნების გამოვლენა და მისი თავიდან არიდება.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ "სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების"თანახმად, კვლევებით დადასტურებულია, რომ „ცალკეული შემთხვევების ზედაპირულმა გაშუქებამ შეიძლება გამოიწვიოს თვითმკვლელობის ახალი შემთხვევები და პირიქით, ფრთხილმა, კვალიფიციურმა გაშუქებამ შესაძლოა ეს რიცხვი შეამციროს კიდეც“. იმისათვის, რომ მედიამ თავიდან აირიდოს ამბის ზედაპირული და სარისკო გაშუქება, უმნიშვნელოვანესია, რომ ჟურნალისტმა დასვას შეკითხვა თუ რა არის მიზანი აღნიშნული მედიამასალის მომზადებისა. თუკი მასალა არ ემსახურება სუიციდზე, როგორც სოციალურ პრობლემაზე მსჯელობას, მაშინ იგი მაღალი საჯარო ინტერესით ან დაზარალებული მხარის ინტერესით შეიძლება გამართლდეს. ზემოთ აღწერილ შემთხვევაში კი დაზარალებული მხარის ინტერესი არა თუ არ იქნა გათვალისწინებული, არამედ მედიის დამსახურებით ზუსტად ის დეტალები გახმაურდა, რომლის დაფარვასაც გარდაცვლილი შეეცადა თვითმკვლელობით. საჯარო ინტერესი კი მხოლოდ მას შემდეგ შეიქმნა, რაც მედიამ მშრალად, ზედაპირულად და რიგ შემთხვევებში სენსაციურად გააშუქა ამბავი.

აღსანიშნავია, რომ სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ცალსახადაა მითითებული ისაც, რომ მედიისთვის არ არის რეკომენდირებული გარდაცვლიის ფოტოების, თვითმკვლელობამდე დაწერილი წერილის დეტალების განსაკუთრებული აქცენტირება და სუიციდის მიზეზების შესახებ გარდაცვლილის ახლობლების ვერსიების უაპელაციო ტირაჟირება. ნაცვლად ამისა, საჭიროა ფსიქოლოგების, სოციალური მუშაკებისა თუ სხვა პროფესიონალების ექსპერტული ცოდნის გაზიარება მაყურებლისათვის სუიციდის ნიშნების ამოსაცნობად და თავიდან ასარიდებლად.

2018 წლის 6 მაისს, კვირას, "რუსთავი 2-ის" გადაცემა "პოსტ სკრიპტუმში" ერთ-ერთი სიუჟეტი მოზარდების სუიციდის შემთხვევებსა და ინტერნეტ თამაშს, ეგრეთ წოდებულ "ლურჯ ვეშაპს მიეძღვნა"

მასალას რამდენიმე გზავნილი ჰქონდა მაყურებლისთვის: საქართველოში მოზარდები თავს იკლავენ ინტერაქტიული თამაშის (ლურჯი ვეშაპის) გამო, ამ თამაშს ჰყავს ქართველი მენტორები, ბავშვების თვითმკვლელობით ვიღაცები დიდ ფულს აკეთებენ და ამ ყველაფრის ფონზე, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო არაეფექტურად მუშაობს. ეს მესიჯები გადაცემის წამყვანმა თემის წარდგენისას გააჟღერა, მტკიცებით ფორმაში: „ბავშვების სიცოცხლე და სიკვდილიც სხვების გასართობია, ე. წ. მენტორების, რომლებიც დავალებებს აძლევენ მოზარდებს და ბოლოს ისინი თვითმკვლელობამდე მიჰყავთ“.

ასეთივე ქვეტექსტი ჰქონდა მთლიან სიუჟეტსაც, სახელწოდებით: „ფსონი ბავშვების სიკვდილზე“. თუმცა, მასალაში არ ყოფილა არცერთი სანდო არგუმენტი და დასაბუთება, რაც მის მთავარ გზავნილებს დაადასტურებდა.

ამბავი - სუიციდის შემთხვევების "ლურჯ ვეშაპთან", ასევე ქართველ ხელმძღვანელებსა და დიდ ფულთან კავშირზე, სიუჟეტის ავტორმა ერთი რესპონდენტის, შვილმკვდარი დედის მონათხრობზე დაყრდნობით გაავრცელა. რესპონდენტი მომხდარს თამაშთან რამდენიმე მიზეზით აკავშირებს: წარწერა, რომელიც შვილმა თავის მოკვლამდე ფანჯარაზე დატოვა, გოგონას ტელეფონში აღმოჩენილი ძალადობის შინაარსის შემცველი ფოტოები და ჩანაწერები, რომლებშიც იგი ახსენებს ადრესატს საეჭვო ფსევდონიმით: „ეს ყველაფერი ერთმანეთთან დავაკავშირეთ და საბოლოო ჯამში ამ დასკვნამდე მივედით, რომ ელენე სამწუხაროდ ამ თამაშს შეეწირა, ისევე როგორც ძალიან ბევრი ბავშვი საქართველოში“.

"ლურჯი ვეშაპის" ქართველი ხელმძღვანელის თემასაც ავტორი ამავე რესპონდენტის შემდეგი მონაყოლით ავრცელებს: "მე დანამდვილებით ვიცი, რომ ამ თამაშს ჰყავს ქართველი მენტორი და მე მინიმუმ სამი შემთხვევა ვიცი მშობლებისგან და ბავშვებისგან, როდესაც ისინი ადასტურებენ ფაქტს, რომ მათ ესაუბრებოდნენ ქართულად", - ეუბნება რესპონდენტი სიუჟეტის ავტორს, თუმცა მასალაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა გადაამოწმა თუ არა ეს ნათქვამი და სცადა თუ არა ამ ადამიანებთან დაკავშირება. ასევე, ვერ გავიგეთ გამოძიებას მაინც თუ აქვს ინფორმაცია ამ ადამიანებზე და ისინი თუ თანამშრომლობენ შესაბამის უწყებასთან.

თამაშის კავშირს მოზარდების სუიციდთან და ქართველი ხელმძღვანელის თემას ავტორი მასალაში მხოლოდ ფსიქოლოგის კომენტარით ამყარებს. ჟურნალისტის კითხვაზე: „შეგიძლიათ დანამდვილებით იმის თქმა, რომ ამ ქალაქში, ან ამ ქვეყანაში, ამ თამაშის გამო მოზარდების სიცოცხლე დასრულებულა ფატალურად?“ რესპონდენტი პასუხობს, რომ ამას ადასტურებს. იქვე იგი ამატებს, რომ "თამაში განსაკუთრებით რეგიონებშია მოდაში“. თუმცა, სიუჟეტში არ ჩანს რის საფუძველზე ამბობს ამას იგი.

ასევე, მხოლოდ ორი რესპონდენტის კომენტარი უდევს საფუძვლად იმის მტკიცებას, რომ საგამოძიებო უწყება არაეფექტურად მუშაობს. გარდაცვლილი მოზარდების მშობლები ამბობენ, რომ ვერ გახსნეს მათი შვილების მობილურები და კომპიუტერები. საგამოძიებო უწყებაში კი ამბობენ, რომ საქმის დეტალების გასარკვევად არსებობს სხვა გზაც და კატეგორიულად გამორიცხავენ კავშირს სუიციდსა და ინტერნეტ თამაშს შორის.

„ვადასტურებთ მთავარ კითხვას, ეს (სუიციდი) არ არის ინსპირირებული საჯარო სივრცეში არსებული რაღაც თამაშით“, - ამბობს მასალაში ცენტრალური კრიმინალური დეპარტამენტის ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მთავარი სამმართველოს უფროსი, რომლის თქმით, შესწავლილია მოზარდების სუიციდის ყველა შემთხვევა და ფაქტები, რომლებზეც გარდაცვლილების მშობლები აპელირებენ, არასწორია.

მასალის ბოლოს ავტორი ასევე ამბობს, რომ "სახიფათო თამაშის სავარაუდო მსხვერპლები არიან მსოფლიოს რამდენიმე ქვეყანაში. პოსტსაბჭოთა სივრცეში მოზარდთა სუიციდის ყველაზე ხშირი ფაქტებია ლიტვაში“. თუმცა, წინა გზავნილების მსგავსად, ვერც ამ შემთხვევაში ვიგებთ ან ვხედავთ დოკუმენტს, წყაროს ან სტატისტიკას, რაც ავტორს ამ განცხადების საფუძველს აძლევს. მასალიდან არ ჩანს რა აჩვენა გამოძიებამ სხვა ქვეყნებში, დადგინდა თუ არა სადმე, თუნდაც მაგალითად ლიტვაში, სადაც ავტორის თქმით, თვითმკვლელობის მაღალი მაჩვენებელია, შემთხვევების კავშირი ინტერნეტ თამაშთან.

ისეთი თემისადმი, როგორიცაა არასრულწლოვნების სუიციდი, რა თქმა უნდა მაღალი საჯარო ინტერესია და მედიამ ამ საკითხებზე უნდა ილაპარაკოს. თუმცა, სწორედ ამ დიდი ინტერესისა და თემის სენსიტიურობის გამო მართებს ჟურნალისტს განსაკუთრებული სიფრთხილე და მეტი პასუხისმგებლობა მასალის მომზადებისას.

„არ დაიყვანოთ სუიციდი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე, მაგალითად, პირად ურთიერთობებში არსებული პრობლემები, ფინანსური მდგომარეობა, ნარკოტიკები და ა.შ. ამგვარი გაშუქების მთავარი ფოკუსი პრობლემაზე მსჯელობაა. მაგალითად, შესაძლებელია, საზოგადოებას დაეხმაროთ გაარჩიონ სუციდის გამომწვევი ნიშნები, რათა მოხდეს პრევენცია", - ვკითხულობთ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო დოკუმენტში.

ამავე სახელმძღვანელოში ნათქვამია, რომ ჟურნალისტს განსაკუთრებული ყურადღება მართებს გარდაცვლილის ოჯახის წევრთან ურთიერთობისას.

„სუიციდის მსხვერპლის ოჯახის წევრები, ახლობლები, მეგობრები არიან აფექტურ მდგომარეობაში, დაბნეულები, თავს გრძნობენ დამნაშავედ და ეძებენ პასუხებს კითხვაზე, რატომ მოიქცა მათი ახლობელი ასე. ასეთ სიტუაციაში მათ შესაძლოა ჟურნალისტებს უთხრან ისეთი რამ, რასაც მომავალში ინანებენ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სუიციდის მსხვერპლის გარემოცვა ხშირად იყენებს მედიასთან ინტერვიუს იმისთვის, რომ ბრალი დასდოს რომელიმე პირს ახლობლის თვითმკვლელობაში. არადა, ამ დროს, ისინი, მიღებული შოკის გამო, შესაძლოა კარგად ვერც აცნობიერებდნენ საკუთარ ნათქვამსა თუ ქმედებებს. კვლევები ცხადყოფს, რომ სუიციდის მსხვერპლთა ოჯახი თავადვე არის სუიციდისკენ მიდრეკილი მაღალი რისკჯგუფი“, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

მედიის ნაწილმა ვაგზლის მოედნის მიმდებარე ტერიტორიაზე მომხდარი სავარაუდო სუიციდის შემთხვევა ზედაპირულად გააშუქა. ფაქტის აღწერას, საიდანაც ვიგებდით, რომ საქმე თვითმკვლელობამდე მიყვანის მუხლითაა აღძრული, თან ერთვოდა ერთ-ერთი ფეისბუკ მომხმარებლის პოსტი, სადაც ის სენტიმენტალურად საუბრობდა იმაზე, თუ რა მდგომარეობა დახვდათ შემთხვევის ადგილზე მისულ ადამიანებს.

პოსტში, რომელიც მედიამ უცვლელად გაავრცელა, სხვათა ნაამბობის საფუძველზე აღწერილი იყო სუიციდის მეთოდი, ასევე მოტივი და ფაქტობრივად ბრალდებოდა სავარაუდოდ ბანკს და მისგან მიგზავნილ „მეპროცენტეს“. გარდაცვლილი მეწიგნე მიშკას მდგომარეობაში მყოფი ადამიანებისთვის სუიციდი გამოსავლად იყო წარმოჩენილი.

გარდა ამ ფეისბუკ პოსტისა, მედიასაშუალებებს შემთხვევის შესახებ დამატებით დეტალები არ მოუძიებიათ, არ განუზოგადებიათ თემა და ამბავი ერთი პირის ისტორიის ფრაგმენტული გაშუქებით შემოიფარგლა. არც ფეისბუკ პოსტში მოცემული ინფორმაციის გადამოწმების მცდელობა ჩანდა.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებული სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების თანახმად, ისეთი სენსიტიური თემის გაშუქებისას, როგორიც სუიციდია, მნიშვნელოვანია ფოკუსირება პრობლემაზე ზოგადად და არა კონკრეტულ შემთხვევაზე, თუ არ არსებობს მის მიმართ განსაკუთრებული საჯარო ინტერესი. ამ კონკრეტული შემთხვევის ასე გაშუქებისას არ ჩანდა ეს საზოგადოებრივი ინტერესი.

ამავე სახელმძღვანელო წესების მიხედვით:

· სუიციდის განხორციელების ადგილი და დეტალების გასაჯაროვება საჭირო არ არის.

· დაუშვებელია სუიციდის რომანტიზება, სენსაციურ ჭრილში გაშუქება

· არ დაიყვანოთ სუიციდი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე, მაგალითად, პირად ურთიერთობებში არსებული პრობლემები, ფინანსური მდგომარეობა, ნარკოტიკები და ა.შ... ამგვარი გაშუქება ფარულ მესიჯს ატარებს, რომ ამ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისთვის გამოსავალი სუიციდია.

· უნდა შესთავაზოთ აუდიტორიას ინფორმაცია იმ სერვისების შესახებ, რომელიც მძიმე მდგომარეობაში მყოფ ადამიანებს და სუიციდის მსხვერპლთა ოჯახის წევრებს ეხმარება.

ასევე ქარტიის მიერ შექმნილ კიდევ ერთ დოკუმენტში, „სოციალური მედიის გამოყენების“ შესახებ სახელმძღვანელო წესებში, საუბარია სოციალური ქსელის, როგორც ინფორმაციის წყაროს შესახებ: „სოციალური ქსელიდან მოპოვებული ინფორმაცია უნდა გადიოდეს გადამოწმების ყველა იმ ფილტრს, რასაც ჩვეულებრივ, სხვა გზებით მოპოვებული ახალი ამბავი გადის“.

ბოლო დროს, მედიაში სუიციდის შემთხვევების აქტუალურობამ ამ თემის ეთიკური გაშუქების პრობლემა წამოჭრა. მნიშვნელოვანია, ჟურნალისტებს გაცნობიერებული ჰქონდეთ, რომ სუიციდის შემთხვევების ზედაპირულმა და არააკურატულმა გაშუქებამ, შესაძლებელია, გაამყაროს სხვა ადამიანების გადაწყვეტილება, სიცოხლე თვითმკვლელობით დაასრულონ. მეორე მხრივ კი, ფრთხილი და კვალიფიციური მედიაგაშუქება ეხმარება აუდიტორიას, გაიღრმავოს ცოდნა ფსიქიკური ჯანმრთელობის საკითხების შესახებ და თავი აარიდოს უსიამოვნო შედეგებს.

„მედიაჩეკერი“, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიისა და ევროპის დართ ცენტრის მიერ ამ თემაზე შემუშავებულ რეკომენდაციებზე დაყრდნობით, მოკლედ გთავაზობთ, სუიციდის ეთიკური გაშუქების სახელმძღვანელო წესებს:

პირველ რიგში, ჟურნალისტები უნდა დაფიქრდნენ, რამდენად ღირს სუიციდის კონკრეტული შემთხვევის გაშუქება. თვითმკვლელობის ყველა შემთხვევა არ შეიძლება იქცეს ახალი ამბების თემად.

იყავით ძალიან ფრთხილი სუციდის ხერხის აღწერისას.

არ დაასახელოთ სუიციდის ერთი კონკრეტული მიზეზი, რადგან სუიციდს კომპლექსური პრობლემები იწვევს.

არ გაავრცელოთ ვარაუდი, თითქოს სიკვდილის სხვადასხვა შემთხვევების უკან ფარული ხელი, საიდუმლო კავშირი თუ ოკულტური გავლენები იმალება.

სიფრთხილით მოეკიდეთ დილეტანტ ფსიქოლოგიას და გავრცელებულ ცრურწმენებს, რომელებიც მოკლებულია მტკიცებულებებს.

არ თქვათ, რომ თვითმკვლელობა სუიცუდური შეგრძნებების გარდაუვალი დასასრული იყო.

ზედმეტად დეტალურ აღწერასა და სენსაციაზე ორიენტირებულმა სტატიებმა, რომლებიც ფოკუსირდებიან სუიციდის მსხვერპლთა მიერ გამოყენებულ მეთოდებზე, შესაძლოა სხვებს, ვინც რაიმე ფორმით, საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას მოახდენს მსხვერპლთან, ასწავლოს თუ როგორ უნდა გაიმეორონ იგივე ქმედება.

ნუ აჩვენებთ იმ გარემოს, სადაც სუიციდი მოხდა.

ძალიან ფრთხილად შეარჩიეთ გამოსახულება, რომელსაც ეთერში უშვებთ. არ გამოიყენოთ ფოტო ან ვიდეო მასალა, რომელიც ასახავს სუიციდის სცენას.

არასოდეს გააშუქოთ სუიციდი, როგორც გმირული საქციელი. ამით, შესაძლოა, მიბაძვა გამოიწვიოთ. არასრულწლოვანმა თვითმკვლელობას შესაძლოა მხოლოდ იმიტომ მიმართოს, რომ ამ ფაქტის შემდეგ მასზე ილაპარაკებენ და „დააფასებენ.“

სუციდის მსხვერპლის ახლობლებთან ურთიერთობა

ოჯახის წევრები, ხშირად, ისეთ მძიმე ემოციურ მდგომარეობაში არიან, რომ ყვებიან იმას, რასაც ჩვეულებრივ შემთხვევაში არ იტყოდნენ. ამიტომ თავად აწონ-დაწონეთ, რაიმე ზიანს ხომ არ მოუტანს ამ ინფორმაციის, ანდა კადრების გავრცელება მათ? თვითმკვლელობა დიდ მითქმა-მოთქმას იწვევს სამეზობლოში, სანაცნობოში. ეცადეთ, მათგან გაგონილი ყველა ინფორმაცია არ გაასაჯაროვოთ და პატივი სცეთ გარდაცვლილის პირად ცხოვრებას. ოჯახის წევრებისთვის მტკივნეული წასაკითხი და სანახავი იქნება ამგვარი მასალა.ახლობლებისა და სამართალდამცავების კომენტარების გარდა, მნიშვნელოვანია ფაქტების მოგროვება სხვა წყაროებიდან. თუკი ისეთი ვინმესგან აიღებთ ინტერვიუს, ვინც არ იცის სიტუაციის მიღმა არსებული ფაქტორები, შესაძლოა, თქვენც არასწორად მოახდინოთ რეალობის ინტერპრეტაცია.

ენა

· არ გამოიყენოთ სიტყვები “წარმატებული” ან “წარუმატებელი” სუიციდი. ეს სიტყვები, შესაძლებელია, ძალიან ორგანული იყოს ენისთვის, მაგრამ მაინც ძალიან უდიერად, უხეშად ჟღერს და არ ღირს მათი გამოყენება. თუ კი გჭირდებათ ამ საკითზე ყურადღების გამახვილება, სჯობს, იხმაროთ ფრაზა - “მცდელობა, რომელიც არ დამთავრდა/დამთავრდა ფატალურად.“

· არ თქვათ, რომ სუიციდით „ტკივილის/ტანჯვას ბოლო მოეღო“.

· არ გამოიყენოთ ფრაზა „სუიციდი ჩაიდინა.“ სუიციდი დანაშაული არ არის. უმჯობესია, თქვათ „სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა.“

არ გამოიყენოთ ტერმინი “თვითმკვლელობის ჩადენა”. ქვეყნების უმეტესობა, უკვე მრავალი წელია, რაც სუიციდს კრიმინალურ ქმედებად/დანაშაულად არ განიხილავს. ამიტომ გაცილებით უკეთესია თქვათ: „გარდაიცვალა სუიციდის შედეგად ან “თავი მოიკლა”.

არ მოიხსენიოთ სუიციდის მსხერპლი, როგორც „თვითმკლელი.“ ეს ტერმინი აკნინებს ადამიანს. მისი გამოყენებისას იკარგება პიროვნება და რჩება მხოლოდ სიკვდილის მეთოდი.

გაშუქების მასშტაბი და მასალის მოცულობა

კვლევები აჩვენებს, რომ რაც უფრო ფართოდაა გაშუქებული ამბავი, ხოლო ჰედლაინი მყვირალა, განსაკუთრებით თუ ის პირველ გვერდზეა, მით მეტად მოქმედებს ის აუდიტორიაზე.

არ დაიწყოთ საინფორმაციო გამოშვება სუიციდის ამბით. არ განათავსოთ სუიციდთან დაკავშირებული ამბები გაზეთის/ჟურნალის ყდაზე.

გლამურმა და პოპულარულობამ არ უნდა დაჩრდილოს პიროვნების ფსიქიკური ჯანმრთელობის ან წამალდამოკიდებულების საკითხები.

სახიფათოა მდარე ხარისხის ან ემოციური მუსიკის გამოყენება სუიციდის გაშუქებისას, ასევე, თვითმკვლელობის ისეთი კუთხით წარმოჩენა, რომელიც ადამიანის ცხოვრების სტილის იდეალიზებას ახდენს.

იყავი სასარგებლო აუდიტორიისთვის

ჰკითხეთ რჩევა ექსპერტებს.

თქვენი გაშუქება უნდა დაეხმაროს მომავალში სუიციდის შემთხვევების პრევენციას. დაამატეთ სტატიას ჩანართი “სუიციდის ნიშნების” ან მაგალითად, “სასარგებლო რჩევების” შესახებ. შეგიძლიათ ისტორიას ბოლოში ნდობის ტელეფონი და სხვა სასარგებლო ბმულები დაურთოთ.

სუიციდისა და სუიციდისაგან გადარჩენილი ადამიანების გაშუქებისას ყურადღება გაამახვილეთ სუიციდის პრევენციაზე, ინფორმირებასა და მხარდაჭერაზე.

ჟურნალისტიკაში არის თემები, რომელთა გაშუქებაც სარისკო და რთულია. ასეთ დროს ძალიან ბევრს ვფიქრობთ, როგორ ვაჩვენოთ რესპონდენტი, გარემო, როგორ შემოვიტანოთ ჩვენი ტექსტით თემა ისე, რომ პრობლემის იდენტიფიცირებაც ხდებოდეს და არც ვინმე დავაზიანოთ.

უნდა გავაშუქოთ თუ არა სუიციდის, გაუპატიურების, ბავშვთა მიმართ ძალადობის საკითხები? ეს კითხვები ხშირად ისმის. პასუხი ერთია - ყველაფერი უნდა გაშუქდეს, თემის დამალვა ჩვენს პროფესიულ ეთიკას ეწინააღმდეგება, თუმცა შესაბამისი სტანდარტების დაცვით.

ბოლო პერიოდის უდავოდ დადებით მოვლენად უნდა მივიჩნიოთ, რომ სახიფათო და მძიმე თემების გაშუქებისას, ჟურნალისტები ხშირად გადიან სპეციალისტებთან კონსულტაციებს. არის თემები, რომლებზეც კითხულობენ, როგორ შეიძლება გაუშვან ეთერში ისე, რომ ეთიკური სტანდარტი არ დაარღვიონ. მიუხედავად ამისა, ზოგჯერ შეცდომები მაინც მოსდით.

პრობლემურ თემებს შორის, ალბათ, სუიციდის გაშუქება ჭარბობს. უნდა ვახსენოთ თუ არა სახელი და გვარი, თვითმკვლელობის ან მისი მცდელობის ფორმა, მიზეზი.. როგორი ფოტო უნდა დავურთოთ თან ამბავს, უნდა ჩავწეროთ თუ არა გარდაცვლილის მეზობელი ან მეგობარი.. ეს კითხვები გამუდმებით აქტუალურია. ბოლო პერიოდში თვითმკვლელობის პრევენციის შესახებ თემები ხშირად შუქდება. ერთ-ერთი პირველი, ალბათ, „პროფილი“ იყო, რომლის ანონსმაც ბევრ ადამიანს პროტესტი გაუჩინა და, გადაცემის ეთერში გასვლამდე, წამყვანს განმარტების გაკეთებაც მოუხდა.

ერთ-ერთი ბოლო სიუჟეტი კი, რომელიც მოზარდთა შორის თვითმკვლელობის პრევენციას ეხებოდა, „იმედის დროში“ გავიდა. ალბათ, ჟურნალისტი ბევრს ეცადა, კონცენტრირებულიყო პრობლემასა და მის პრევენციაზე, რაც, გარკვეულწილად, მოახერხა კიდეც, თუმცა სიუჟეტში ნაჩვენებია კადრები, რომლებიც ადამიანმა სუიციდის „შემოთავაზებულ ხერხად“ შეიძლება აღიქვას. ჟურნალისტი საუბრობს ფორმებზე, რომელიც კონკრეტულმა ადამიანებმა გამოიყენეს. ასევე აღნიშნულია, სუიციდის სავარაუდო მიზეზები.

ერთ-ერთ ისტორიას ფონად გასდევს ბევრისთვის ცნობილი სიმღერა, რომელიც, ერთ-ერთი გარდაცვლილის მიერ დატოვებულ წერილში მოხსენიებულია, როგორც მისი უკანასკნელი წერილის საუნდტრეკი.

ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ არ შეიძლება გარდაცვლილი ადამიანების ფოტოებით მანიპულირება, არც სიუჟეტის მძიმე მუსიკით გაფორმება და მეტ-ნაკლებად რომანტიზებულ მიზეზებზე საუბარი. მათი განმარტებით, ასე სიკვდილი უფრო მიმზიდველი ხდება.

ძალიან საფრთხილოა სუიციდის კონკრეტული შემთხვევების მიზეზების მედიით აფიშირება. ეს ნიშნავს იმას, რომ ადამიანს, რომელიც შესაძლოა იმავე მდგომარეობაში იყოს, რომელშიც სუიციდის მსხვერპლი, პირდაპირ სთავაზობ „პრობლემის მოგვარების“ გზას.

ერთ-ერთი ყველაზე კარგი ფორმა, რომელსაც სპეციალისტები გვთავაზობენ, ჟურნალისტურ მასალებში იმ ნიშნების იდენტიფიცირებაა, რომლებიც სუიციდისკენ მიდრეკილ ადამიანებს ახასიათებთ. თუმცა თემაზე მუშაობისას სამწუხაროდ, პირველი თავში მაინც რეიტინგი მოგვდის. რეიტინგი კი, ადამიანური ისტორიების, ცრემლის, ტირილის გარეშე, ვერ წარმოგვიდგენია.

2 დეკემბერს, ტელეკომპანია „იმედის“ საინფორმაციო გამოშვებაში 14:00 საათზე გავიდა სიახლე თბილისში მომხდარი სუიციდის ფაქტის შესახებ.ახალი ამბის მიხედვით, მამაკაცი, რომელიც ღუდუშაურის სახელობის კლინიკაში მკურნალობდა, არ დაემორჩილა ექიმებს, თვითნებურად დატოვა ინტენსიური თერაპიის განყოფილება, გადავიდა სხვა განყოფილებაში და საავადმყოფოს მეოთხე სართულიდან გადახტა. საინფორმაციო გამოშვებაში ამბავი ეთიკური ნორმების დაცვით გაშუქდა.

მოგვიანებით, სიუჟეტი ტელეკომპანია „იმედმა“ თავისსავე ვებგვერდზე ატვირთა, ე.წ. „თამბნეილად“, ანუ საჩვენებელ ფოტოდ, დაურთო სურათი, რომელზეც აღბეჭდილია, როგორ ხტება მამაკაცი შენობიდან. აღნიშნული ფოტო ჩნდება, როდესაც ტელეკომპანიის ვებგვერდზე სუიციდზე მომზადებულ სიუჟეტს გახსნით, ასევე, სოციალურ ქსელში მისი გაზიარებისას.

კერძოდ, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის სახელმძღვანელო პრინციპების მიხედვით, დაუშვებელია, როცა მედია ზედმიწევნით აღწერს ადამიანების თვითმკვლელობას, აქვეყნებს ინფორმაციას სუიციდის მეთოდის შესახებ, აჩვენებს დადგმულ სცენას (რეკონსტრუქციას), ან ამართლებს სუიციდს, როგორც კრიზისსა და უბედურებაზე მისაღებ რეაქციას.