საერთაშორისო პრაქტიკა აჩვენებს, რომ მედიას არაერთხელ გაუსაჯაროებია საიდუმლო დოკუმენტები, ჩანაწერები. ამის ყველაზე კარგი დასტური 2010 წელს აგორებული ვიკილიკსის სკანდალია, რომლის გაშუქებაში აქტიურად მონაწილეობდნენ მედიის ისეთი გრანდები, როგორიცაა BBC, The Guardian და The New York Times;

The New York Times-მა Wikileaks-ზე დაყრდნობით ერთ-ერთმა პირველმა გაასაჯაროვა ისეთი დოკუმენტაცია, როგორიცაა: ჰილარი კლინტონის ბრძანება ამერიკელ მაღალჩინოსნებს - გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მაღალჩინოსნებისთვის ეთვალთვალათ; ვლადიმერ პუტინისა და სილვიო ბერლუსკონეს ახლო ურთიერთობა, ერაყის მცდელობა საკუთარი მიზნებისთვის გადაეკეთებინა ჩრდილოკორეული რაკეტები, კავშირები პუტინსა და კრიმინალურ ავტორიტეტებს შორის.

ფარული ჩანაწერების თემა ქართული მედიისთვისაც არახალია. მედიასაშუალებები საკუთარ აუდიტორიას სექსუალური ძალადობის, პირადი ცხოვრების ამსახველ, პოლიტიკოსთა და მაღალჩინოსანთა ან უბრალოდ არაეთიკურ ვიდეო თუ აუდიო ჩანაწერებს გარკვეული პერიოდულობით აწვდიან ხოლმე.

ფარული ჩანაწერების თემა აქტუალური “რუსთავი 2-ში” განვითარებული მოვლენების პარალელურად გახდა. არც თუ ისე დიდი ინტერვალით ექს-პრეზიდენტ სააკაშვილის, “რუსთავი 2-ის”გენერალური დირექტორის ნიკა გვარამიას და ნაციონალური მოძრაობის წევრის გიგა ბოკერიას საუბრები უკრაინული საიტზე გამოქვეყნდა. მოგვიანებით, გვარამია-სააკაშვილის კიდევ ერთი სატელეფონო საუბარი გავრცელდა. მალევე, იმავე საიტიდან, გასაჯაროვდა სააკაშვილისა და მომღერალ სოფო ნიჟარაძის სატელეფონო საუბრებიც. საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო დავით ახალაიასა და მისი ადვოკატის საუბრის ფარულმა ჩანაწერმაც.

მედიისთვის ლაკმუსის ქაღალდად იქცა სოფო ნიჟარაძისა და პრეზიდენტ სააკაშილის, ასევე სააკაშვილისა და გვარამიას მეორე ფარული აუდიოჩანაწერი, რომლის ავთენტურობა, წინასგან განსხვავებით, გვარამიამ არათუ არ დაადასტურა, არამედ მას მონტაჟი და ფალსიფიკაცია უწოდა.

ნიჟარაძე-სააკაშვილის დიალოგს, გვარამია-სააკაშვილის საუბრისგან განსხვავებით, ავთენტურობის პრობლემასთან ერთად, ეთიკურობის პრობლემაც ჰქონდა, დიალოგში მომღერალი “რუსთავი 2-ში” მოვლენების განვითარების შესაძლო სცენარზე საუბრობს და ერთ-ერთ ტელეჟურნალისტს საკმაოდ უცენზუროდ მოიხსენიებს.

ქართულ მედისივრცეში თითქმის არ დარჩენილა არც ერთი მედიასაშუალება, რომელმაც სააკაშვილი-გვარამიასა და სააკაშვილი-ნიჟარაძის საუბარი არ გააშუქა. განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია საზოგადოებრივი მაუწყებელი და ტელეკომპანია “იმედი”, რომელთაც საკმად ვრცელი სიუჟეტები დაუთმეს ამ ფარულ ჩანაწერებს, მეტიც, ის ჩანაწერი, რომელშიც მომღერალი ერთ-ერთ ჟურნალისტზე არაეთიკურად საუბრობს, ყოველგვარი რედაქტირების გარეშე გავიდა ტელეკომპანია “იმედის” ეთერში. შემდეგ “იმედმა” მომხდარის გამო ბოდიში მოიხადა. მოგვიანებით კი, მედიამ გოკა და ლადო გაბაშვილების სატელეფონო საუბარიც მოგვასმენინა. ერთი სიტყვით, მედია ფარული ჩანაწერების სერიალს გვთავაზობს. ამ ჩანაწერების დიდი ნაწილის საინფორმაციო ღირებულება კითხვებს აჩანეს.

ყოველგვარი ცენზურისა და შეზღუდვის გარეშე იმავე ჩანაწერების ნახვა ქართულ ონლაინმედიაში ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს შეეძლო.

სულ რამდენიმე მედიასაშუალებამ, მაგალითად, “ნეტგაზეთმა” და “ლიბერალმა”, ეთიკური მოსაზრებებიდან გამომდინარე, არ მიიჩნია მიზანშეწონილად აღნიშნული მასალების გამოქვეყნება.

მედიამკვლევრები წლების შემდეგ თანხმდებიან, რომ ვიკილიქსის სკანდალმა კიდევ ერთხელ აჩვენა და განსაზღვრა ჟურნალისტიკისა და ჟურნალისტების როლი. დღევანდელ ეპოქაში, როცა ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია ინტერნეტით გაავრცელოს ამბავი, ჟურნალისტების პროფესიულ როლსა და ეთიკურ სტანდარტს განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიენიჭა. საზოგადოებას გაუჩნდა მოლოდინი, რომ ინფორმაციის უსაზღვრო ნაკადში ის სწორედ ჟურნალისტისგან მიიღებს სანდო და გადამოწმებულ ინფორმაციას.

და მაშინ, როცა მედიის დღის წესრიგში ხვდება ინფორმაცია, რომელიც თავად ჟურნალისტის მიერ უშუალოდ არ არის მოპოვებული (გავრცელებული ჩანაწერები, მოქალაქე ჟურნალისტების მიერ გადაღებული ფოტო, ვიდეომასალა), ასეთი ინფორმაცია ზუსტად ისევე უნდა მოწმდებოდეს, როგორც ჟურნალისტის მიერ მოპოვებული მოწმდება ხოლმე.

პულიცერის პრემიის ლაურეატმა და The New York Times-ის პოლიტიკის განყოფილების ყოფილმა რედაქტორმა მაქს ფრაკელმა ვიკილიქსის პროცესების დროს The Guardian-ის რედაქტორს, ალან რუსბინგერს, საკუთარი რჩევები წერილობით გაუზიარა.

ფრაკელი ალან რუსბინგერს ახსენებს ჟურნალისტიკის ერთ მარტივ და მთავარ წესს, რომ ჟურნალისტებმა საკუთარი პროფესიული საქმიანობის განხორციელებისას საჯარო ინტერესით უნდა იხელმძღვანელონ. მასალის გამოქვეყნების წინ კარგად უნდა დაფიქრდნენ, თუ რა ზიანი შეიძლება მიადგეთ მათი სტატიისა თუ რეპორტაჟის გმირებს ან მათ ახლობლებს. ჟურნალისტი უნდა ეცადოს მინიმუმადე დაიყვანოს შესაძლო ზიანი, რაც ”სიმართლის” გამოაშკარავებას შეიძლება მოჰყვეს.

თითქოს მარტივი წესია და ქართულ მედიასაც ალილუიასავით ყოველდღე ესმის, მაგრამ [განსაკუთრებით, ციხის და სამეგრელოს სამარხების კადრების შემდგეგ] იხელმძღავნელეს კი მედიებმა ზიანის შემცირების სტანდარტით ფარულ ჩანაწერებთან დაკავშირებით?

რა არსებითად მნიშვნელოვანი სიმართლე გასაჯაროვდა სააკაშვილი-ნიჟარაძის დიალოგში გარდა იმისა, რომ ჟურნალისტებმა მთელ ქვეყანას მოასმენინეს მათი კოლეგის შეურაცხყოფა. ამ მასალებისადმი საჯარო ინტერესი შესაძლოა მარლაც იყო, თუმცა ნუთუ შეუძლებელი იყო მისი ეთიკურად გამოქვეყნება? მეორე დღეს მომხდარისთვის ბოდიშის მოხდაც არავის მოუწევდა და ეთიკურობის პრობლემაც არავის დაუდგებოდა.

მნიშვნელოვანია ისიცაა, რომ თითქმის არავინ დაინტერესებულა, თუ რას წარმოადგენს ის უკრაინული საიტი, რომელიც ფარული ჩანაწერების კასკადს სთავაზობს აუდიტორიას. შესაბამისად, სავარაუდოდ, არავის გასჩენია ეჭვი, რომ ამ მასალის გამოქვეყნებით ვიღაცის ინტერესების გამტარი ხდება, ბრმა ინსტრუმენტი გარკვეული პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად და აუდიტორიაზე ზემოქმედებისთვის.

The Guardian-ის რედაქტორი ალან რუსბინგერი, რომელსაც უშუალოდ ჟულიენ ასანჟისთან ჰქონდა ურთიერთობა, საკუთარ ბლოგში ამბობს, რომ მისთვის, როგორც რედაქტორისთვის, აღნიშნული გასაიდუმლოებული ჩანაწერების გასაჯაროებისასას ერთ-ერთ მთავარ პრობლემას წყაროს გავლენისაგან რედაქციის დაცვა წარმოადგენდა. რედაქტორის მთავარი შიში იყო ის, რომ გაზეთი არ გამხდარიყო ვინმეს, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კი ფრიად ანგაჟირებული, ექსცენტრიკული და პრეტენზიული ჟულიენ ასანჟის, ინტერესების გამტარი.

ვეჭვობ, ჩვენს რედაქციებში ფარული ჩანაწერების გამოქვეყნებისას ეს საკითხი დღის წესრიგში დამდგარიყო. წინააღმდეგ შემთხვევაში იმას მაინც განსაზღვრავდნენ, თუ რა მიზანს ემსახურებოდა მათი კოლეგის დისკრედიტაცია.

წარმოიდგინეთ, The New York Times-მა რისკის შემცირების მიზნით, ვიკილიქსისის მასალების გამოქვეყნებისას, ყოველ ჯერზე, ხან სახელმწიფო დეპარტამენტთან, ხან თეთრ სახლთან, ხან კი პენტაგონთან გაიარა კონსულტაციები. გაზეთი შეეცადა დაედგინა თუ რამდენად საზიანო იქნებოდა სახელმწიფოსთვის და კონკრეტული ადამიანებისთვის მათი მასალა.

ეს უმაღლესი სტანდარტია. ეთიკურობის, სახელმწიფოებრივი აზროვნების, პროფესიონალიზმის, კანონმორჩილების იდეალური სინთეზი. ქართული მედიაეთიკა და პროფესიონალიზმი კი უკეთესის იმედად გვტოვებს.