"TV პირველის" წამყვანს ანა წერეთელს, ორგანიზაციები - "ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფი” და  "თანასწორობის მოძრაობა”, ედავებიან, რომ მან არ უზრუნველყო გადაცემაში აეხსნა მაყურებლისთვის, რომ აივ ინფექცია და C ჰეპატიტი არ გადადის ნერწყვით. ამით კი ხელი შეუწყო დეზინფორმაციის გავრცელებას და სტიგმის გაძლიერებას აივ დადებითი და C ჰეპატიტით დაავადებული ადამიანების მიმართ.

საუბარია გადაცემა "დღის ამბების" 16 აპრილის გადაცემის იმ ნაწილზე, რომელშიც წამყვანს სტუმრად საქართველოს პატრიარქის ფონდის მმართველი საბჭოს წევრი გიორგი ანდრიაძე სტუმრობდა. საუბარი სააღდგომო საეკლესიო რიტუალებში მრევლის მონაწილეობას და საერთო კოვზით ზიარებას ეხებოდა. 

როგორც “თანასწორობის მოძრაობა”, ასევე “ქალთა ინიციაციტივების მხარდამჭერი ჯგუფი” აცხადებს, რომ გადაცემის პირდაპირ ეთერში, რესპონდენტმა ფრაზით „C ჰეპატიტით უამრავი დაავადებული ადამიანი ეზიარება, შიდსით დაავადებული ადამიანიც ეზიარება. რატომ არ გადადის ეს დაავადებები?“ მცდარი და დისკრიმინაციული შინაარსის შემცველი ინფორმაცია გააჟღერა.

მათივე განცხადებით, ჟურნალისტმა გადაცემაშივე არ უზრუნველყო აეხსნა მაყურებლისთვის, რომ აივ ინფექცია და C ჰეპატიტი არ გადადის ნერწყვით. ამით კი ხელი შეუწყო დეზინფორმაციის გავრცელებას და სტიგმის გაძლიერებას აივ დადებითი და C ჰეპატიტით დაავადებული ადამიანების მიმართ.

 განმცხადებლებს მიაჩნიათ, რომ გადაცემის ამ ნაწილში, წამყვანმა ქარტიის  პირველი (ინფორმაციის სიზუსტე) და მეშვიდე (დისკრიმინაციის) პრინციპები დაარღვია. თანასწორობის მოძრაობა "TV პირველს" დამატებით მეხუთე, შესწორების პრინციპის დარღვევასაც ედავება. 

ქარტიის საბჭო განცხადებას ღია სხდომაზე განიხილავს.

• არ ეტყობოდა, რომ შეურაცხადი იყო
• არ შეგვიმჩნევია ფსიქიკური აშლილობა
• არ შეიძლება გამოშვება! მკვლელ ადამიანს რაც ეკუთვნის, ისე უნდა დაისაჯოს

ეს იყო იმ გზავნილების არასრული ჩამონათვალი, რაც 18 ოქტომბერს “მთავარი არხის” ეთერში გასული სიუჟეტიდან მიიღო მაყურებელმა, სახელწოდებით “მკვლელი დედის საქმე”.

სიუჟეტი შეეხებოდა ექსპერტიზის დასკვნას, რომლის მიხედვით აღაიანში შვილის მკვლელობისთვის მსჯავრდებულ დედას შეზღუდული შერაცხადობა ჰქონდა. სიუჟეტში ცალმხრივად იყო წარმოჩენილი მსჯავრდებულის ქმრის და მისი ნათესავების პოზიცია, რომლის მიხედვით, გამოთქმული იყო ეჭვი, რომ გაყალბდა ექსპერტიზის დასკვნა, რათა მოხდეს “მკვლელი დედის” ციხიდან გათავისუფლება. ჟურნალისტმა გვაჩვენა ქმრის, ქმრის ნათესავების კომენტარები, რომლებიც ირწმუნებიან, რომ მსჯავრდებულს არ ეტყობოდა რომ იყო შეურაცხადი, რომ მათ მისთვის ფსიქიკური პრობლემების ქონა არ შეუნიშნავთ და ა.შ.

სიუჟეტში ეს ნაწილი სრულიად დაუბალანსებელი იყო, არ იყო წარმოჩენილი პროფესიონალის შეფასებები ან კომენტარები ამ საკითხთან მიმართებაში.

მოკლული ბავშვის მამა წარმოჩენილი იყო საქმის ერთადერთ მსხვერპლად, მაშინ როცა გამოძიება მის მიმართაც აწარმოებს გამოძიებას არასრუწლოვნათან სექსუალური კავშირისთვის. მოკლული ბავშვის დედა ქორწინების დროს არასრულწლოვანი იყო.

მამის, როგორც საქმის ერთადერთი მსხვერპლისადმი მეტი სენსიტიურობისთვის სიუჟეტში ნაჩვენები იყო მოკლული ბავშვის ფოტოები, მათ შორის მამასთან ერთად, ნაჩვენები იყო, თუ როგორ ეფერება მამა გარდაცვლილი შვილის ტანსაცმელს, ტირის ბავშვის საფლავთან და ა.შ.

სიუჟეტის მთელი პათოსი მიმართული იყო “დამნაშავე დედის მთელი სიმკაცრით დასჯის” აუცილებლობისკენ. შედეგმაც არ დააყოვნა. “მთავარი არხის” ფეისბუკ გვერდზე აღნიშნული სიუჟეტის გაზიარების შემდეგ კომენტარებში ადამიანები მოითხოვენ ქალის რაც შეიძლება მკაცრად დასჯას, ზოგი მისი მკვლელობის მომხრეცაა, ნაწილი კითხულობს, თუ რატომ არ იყო იზოლირებული, თუ ქალს ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა.

ამდენად, გარდა იმისა, რომ სიუჟეტი ცალხმრივად აშუქებდა ამ მკვლელობის საქმეს, მან ასევე მოახდინა ფსიქიკური ჯანმრთელობის მქონე ადამიანების კიდევ უფრო სტიგმატიზაციაც.

ბოლო რამდენიმე დღეა გამოცემების ნაწილი აქვეყნებს მასალებს თბილისში ახალგაზრდა კაცის დაჭრის შესახებ და აქცენტირებს, რომ დანაშაული ფსიქიკური პრობლემების მქონე ადამიანმა ჩაიდინა.

კაცის დაჭრის შესახებ ინფორმაცია თავდაპირველად სოციალურ ქსელში ტელეწამყვანმა გიორგი გასვიანმა გაავრცელა. მან ფეისბუკის პირად გვერდზე ჩართო პირდაპირი ეთერი საავადმყოფოდან, სადაც დაზარალებულის მშობელი და ადვოკატი იმყოფებოდნენ. დაშავებულის დედა პირდაპირ ეთერში შეურაცხმყოფელ კონტექსტში მოიხსენიებდა ფსიქიკური პრობლემების მქონე პირებს. ტელეწამყვანი და ადვოკატი, ისევე როგორც დაშავებულის მშობელი, აქცენტს აკეთებდნენ სავარაუდო დამნაშავის ფსიქიკური ჯანმრთელობაზე და მსგავსი პრობლემის მქონე ადამიანები საზოგადოებისთვის საშიშად და პოტენციურ დამნაშავეებად გამოჰყავდათ.

ვიდეო მალევე გაავრცელეს სხვადასხვა ონლაინ გამოცემებმა და საიტებმა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ დროისთვის არ არსებობს არც სამედიცინო დასკვნა და არც სხვა ოფიციალური ცნობა დამნაშავის ფსიქიკური მდგომარეობის შესახებ, გამოცემები მტკიცებით ფორმაში იუწყებოდნენ, რომ კაცს ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის მქონე პირი დაესხა თავს და დანაშაულის მოტივსაც სწორედ მის ფსიქიკურ აშლილობას უკავშირებდნენ.

მსგავსი გაშუქებით, ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების სტიგმატიზება მოხდა. გავრცელებულ ინფორმაციას მალევე მოჰყვა სტერეოტიპული და სიძულვილის ენის შემცველი კომენტარები. კონტექსტი ცალსახად მიუთითებდა იმაზე, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ყველა ადამიანი პოტენციური დამნაშავეა.

“რასაკვირველია, ძალადობა და ფსიქიკური ჯანმრთელობა დაკავშირებულია ერთმანეთთან, მაგრამ უფრო იმ თვალსაზრისით, რომ თვითონ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის მქონე ადამიანები არიან, ასე ვთქვათ, სამიზნე. ისინი უფრო არიან მსხვერპლები, ვიდრე მოძალადეები. თითოეული შემთხვევა, რომელსაც მედია აქცევს ხოლმე ყურადღებას, ისე უნდა გაშუქდეს, რომ ეს კონტექსტი გათვალისწინებული იყოს”, - ამბობს GIPA-ს პროფესორი, მედიამკვლევარი და ფსიქიკური ჯანმრთელობის მხარდასაჭერი მოძრაობა „ღია-ს” დამფუძნებელი თიკო ცომაია.

მისივე თქმით, მედია განსაკუთრებული სიფრთხილით და ყურადღებით უნდა მოეკიდოს ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემებთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქებას: “მედიამ ისე უნდა მოახერხოს ინფორმაციის გადმოცემა, რომ იარლიყები არ მიაწებოს ადამიანს. მითუმეტეს, თუ რაღაც ტერმინებს ისედაც აქვს სტერეოტიპული და წინასწარგანწყობითი მნიშვნელობები. მსგავსი საკითხების გაშუქებისას, ყველაზე დიდი ამოცანა არის, რომ ჟურნალისტმა არ დააშავოს უფრო მეტად და დაიცვას პრონციპი - „არ ავნო“ . თუ კიდევ უფრო გააღრმავებ სტიგმას, უსაფუძვლო, არასწორ შიშებს შექმნი და გააძლიერებ სტერეოტიპებს, პრობლემა მეტად გაღრმავდება".

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაშუქების სახელმძღვანელო ხაზგასმით მიუთითებს, რომ მიუღებელია, ადამიანის მიერ სხვადასხვა ქმედების მტკიცებითი ფორმით დაკავშრება მის დიაგნოზთან, როდესაც დადასტურებული არ არის, რომ კონკრეტული ქმედება მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობით იყო გამოწვეული. მსგავსი მიდგომა საზოგადოებას აწვდის ინფორმაციას, თითქოს ფსიქიკური ჯანმრთელობის რომელიმე კონკრეტული პრობლემის მქონე დიაგნოზის მქონე ყველა პირი ამგვარად იქცევა.

“სტიგმის გაძლიერებაში შესაძლებელია დიდი როლი ითამაშოს მედიის მიერ ამ თემის არასწორმა გაშუქებამ. ამიტომაც ჟურნალისტმა კარგად უნდა გააცნობიეროს რატომ ასახელებს პირის დიაგნოზს, რა დამატებით ინფორმაციას აწვდის აუდიტორიას და რა უარყოფითი შედეგი შეიძლება მოიტანოს არამხოლოდ მასალის გმირისთვის, არამედ ყველა იმ პირისთვის, ვისაც რაიმე სახის პრობლემა აქვს ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით”, - ვკითხულობთ ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

თიკო ცომაია ამბობს, რომ კონკრეტული შემთხვევების გაშუქებისას მედიის ამოცანა სისტემური პრობლემის ჩვენება უნდა იყოს: “პასუხისმგებლობა ვის ენიჭება იმაზე, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანმა მიიღოს შესაბამისი მკურნალობა? სახელმწიფოში არსებობს კი სერვისები? რა პოლიტიკაა, რა დაფინანსებაა, რამდენად დაცულები არიან და აქვთ თუ არა ხელმისაწვდომობა საჭირო სერვისებთან? - მედიამ უნდა გაითვალისწინოს ეს ყოველივე და ისე გააშუქოს კონკრეტული შემთხვევები. კონტექსტი უნდა მოაყოლოს, სტიგმა რომ არ გააძლიეროს, უფრო არ გარიყოს ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანები საზოგადოებისგან და უფრო მეტი ძალადობა არ გამოიწვიოს.”

ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაშუქების სახელმძღვანელოში ნათქვამია, რომ პირის შესაძლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის ხსენება კრიმინალის ან ანტისოციალური ქმედების გაშუქებისას, განსაკუთრებით დაუშვებელია. “კრიმინალური ამბების გაშუქებისას ბრალდებულის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ხაზგასმა ხელს უწყობს ზოგადად თემის სტიგმატიზებასა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების პოტენციურ დამნაშავეებად წარმოჩენას. კვლევები ცხადყოფს, რომ მოძალადეთა და მძიმე დანაშაულების ჩამდენთა უმეტესობას ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა არ აქვს, ხოლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის რომელიმე პრობლემის დიაგნოზის მქონე ადამიანების სრული უმეტესობა მოძალადე არ არის და არც კანონთან ჰქონიათ პრობლემები”.. - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

„არასრულწლოვანი ეთნიკური ბოშები ტურისტებზე ძალადობენ“, - ამ სათაურით 27 თებერვალს „იმედის“ მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ქსენოფობიური სიუჟეტი გავიდა. მასალა ეხება თბილისში ტურისტების გაქურდვის ფაქტებს, რომელსაც ავტორი, ცალსახად, მტკიცებით ფორმაში ერთ-ერთ ეთნიკურ ჯგუფს უკავშირებს, ამავე დროს, ხაზს უსვამს, რომ ისინი არასრულწლოვნები არიან და “მთავარი პრობლემა ეს არის”.

„კადრებში ჩანს, როგორ ძალადობენ არასრულწლოვანი ბოშები ტურისტებზე და მათ პირად ნივთებს ძალის გამოყენებით ართმევენ. გიდები ყვებიან, რომ ამ დროს განსაკუთრებით მძიმე ვითარება იქმნება, რადგან ბავშვები ჯგუფურად მოქმედებენ. შინაგან საქმეთა სამინისტროსთვის მთავარი პრობლემა მოზარდთა ასაკია”, - ამბობს წამყვანი მასალის წარდგენისას.

სიუჟეტი სოციალურ ქსელში მომხმარებლის მიერ გამოქვეყნებული ვიდეო მასალით იწყება, რომელიც სავარაუდო გაქურდვის ფაქტს ასახავს. კადრების ფონზე ჟურნალისტი არაერთხელ ახსენებს „ბოშებს“ დამამცირებელ კონტექსტში. გარდა წამყვანისა და ჟურნალისტისა, მომხდარში მონაწილეების ეთნიკურ წარმომავლობაზე აქცენტს აკეთებენ რესპონდენტებიც.

ქსენოფობიურ სიუჟეტში დაზარალებული და გიდები დანაშაულის ჩადენის შემთხვევებს იხსენებენ და ეთნიკურად ბოშა არასრულწლოვნებს მოძალადეებად და ქურდებად იხსენიებენ.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე პრინციპში ხაზგასმით აღნიშნულია, რომ „ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.“

გარდა ამისა, ადგილობრივი თუ საერთაშორისო მედიაორგანიზაციები ცალსახად უსვამენ ხაზს, რომ პიროვნების ეთნიკურ და რელიგიურ კუთვნილებას მხოლოდ მაშინ შეიძლება გაესვას ხაზი, როდესაც ამბავი უშუალოდ არის დაკავშირებული ეთნიკურობასთან თუ რელიგიასთან.

ამ სიუჟეტში პრობლემურია ქურდობაში მონაწილე პირების ასაკზე ხაზგასმა და იმის მტკიცებაც, რომ მთავარი პრობლემა მათი ასაკია. ამგვარი მესიჯები ტოვებს განცდას, რომ მართლმსაჯულებაში არასრუწლოვნებთან მიმართებით ხარვეზებია და კანონი პრობლემურია. ასეთი მსჯელობა საზოგადოებაში ახალისებს დისკუსიას, შეიცვალოს არასრულწლოვნებთან მიმართებაში არსებული ლიბერალური კანონმდებლობა (რაც ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი მიღწევაა) და გამკაცრდეს კანონი, რაც ყოვლად დაუშვებელია.

18 თებერვალს რადიო ფორტუნას ვებგვერდმა ქსენოფობიის გამაღვივებელი ინფორმაცია გამოაქვეყნა. ამბავი შეეხება თბილისში, ერთ-ერთი დიზაინერული მაღაზიის, CO.MODE-ის არასრულწლოვნის მიერ გაქურდვას.

ვებგვერდმა ამბავი მაღაზიის დამფუძნებლისა და კრეატიული დირექტორის ნინი უგრეხელიძის მიერ ერთი კვირის წინ, 13 თებერვალს  Facebook-ში გამოქვეყნებულ პოსტზე დაყრდნობით გაავრცელა. მასალაში არასათანადოდ არის მითითებული სავარაუდო დამნაშავის ეთნიკური წარმომავლობა, რითაც ხელი შეუწყო ბოშათა ეთნიკური ჯგუფისადმი სტერეოტიპის გამყარებას, რომ ისინი არიან ქურდები. მიუხედავად იმისა, რომ არავითარ საჭიროებას არ წარმოადგენდა დანაშაულის სავარაუდო ჩამდენის ეთნიკურ წარმომავლობაზე ხაზგასმა, ხოლო ინფორმაციის წყარო მხოლოდ და მხოლოდ მაღაზიის მეპატრონეა, რადიოს ვებგვერდმა უაპელაციოდ და გადამოწმების გარეშე გაავრცელა ინფორმაცია არასრულწლოვნის ბრალეულობისა და ეთნიკურობის შესახებ. 

ნიუსში არ არის მითითებული შეეცადა თუ არა მედიასაშუალება ინფორმაციის ოფიციალურ უწყებებთან გადამოწმებას. გარდა ამისა, საინტერესოა, რომ რადიომ ეს ამბავი ფაქტის სავარაუდო ჩადენიდან ერთი კვირის შემდეგ გამოაქვეყნა ნიუსად.

აღსანიშნავია, რომ Facebook-პოსტის ავტორი დანაშაულის სავარაუდო ჩამდენის ეთნიკურობაზე ხაზგასასმელად იყენებს ტერმინს „ციგანი“ რომელსაც დამამცირებელი კონოტაცია აქვს ქართულ ენაში. რადიო ფორტუნამ აღნიშნული ტერმინი თავიდან აირიდა, და ნიუსი შემდეგი სათაურით გამოქვეყნდა „ბოშა ბავშვებმა აბაშიძეზე მდებარე ქართველი დიზაინერების მაღაზია გაქურდეს - „სახელმწიფო მათ ვერ სჯის, ეს ნორმალურია?“

რადიო ფორტუნას Facebook-ის ფეიჯზე ინფორმაციის მომხმარებელთა კომენტარები ცხადყოფს, რომ აღნიშნული ნიუსი ამგვარი ფორმით გამოქვეყნებამ წაახალისა ქსენოფობიური, დისკრიმინაციული და სტერეოტიპული მოსაზრებების გამოხატვა. „ისევ ხალხმა მოვიგერიეთ ეს ბოშა ნაბ....ები , მიდი და უხსენი იმ ტურისტებს, რომ ესენი ქართველები არ არიან“; „ამათ ქურდობა, უზრდელობას ზღვარი არა აქვს!! როგორ დავიცვათ თავი ამ ველური ყაჩაღებისგან??!! დაადეპორტეთ საქართველოდან..!!“ - წერს მომხმარებლების ნაწილი კომენტარებში.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტის მე-7 პრინციპი ცალსახად უსვამს ხაზს, რომ მედიამ უნდა გაითვალისწინოს მათ შორის ერთნიკური წარმომავლობის ნიშნით დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე: "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.“

გარდა ამისა, ადგილობრივი თუ საერთაშორისო მედიაორგანიზაციები ცალსახად უსვამენ ხაზს, რომ პიროვნების ეთნიკურ და რელიგიურ კუთვნილებას მხოლოდ მაშინ შეიძლება გაესვას ხაზი, როდესაც ამბავი უშუალოდ არის დაკავშირებული ეთნიკურობასთან თუ რელიგიასთან. მედიის განვითარების ფონდის მიერ გამოცემულ „ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების თემატიკის გაშუქების საბაზისო პრინციპებში“ ვკითხულობთ, რომ მედიასაშუალებებმა არ უნდა „აღნიშნონ (ყურადღება არ გაამახვილონ) უმიზეზოდ, აუცილებლობის გარეშე, პირის (პირების) ეთნიკური და რელიგიური კუთვნილება. პირის ეთნიკური ან რელიგიური კუთვნილება აღნიშნონ მხოლოდ მაშინ, როდესაც ამას არსებითი მნიშვნელობა აქვს გასაშუქებელი ამბისთვის“.

„სამი შვილის დედა ქმარმა მიატოვა - ოჯახი უკიდურეს გაჭირვებაში ცხოვრობს და საზოგადოების დახმარება სჭირდება“ - ამ სათაურით 7 თებერვალს newposts.ge-ზე საქველმოქმედო შინაარსის მასალა გამოქვეყნდა. სტატიაში მცირეწლოვანები სიბრალულის ობიექტებად არიან წარმოჩენილნი და ბავშვების არასაჭირო იდენტიფიცირებით, მათი სტიგმატიზება ხდება.

მასალაში ნათქვამია, რომ მამამ შვილები მიატოვა, აქცენტი გაკეთებულია ოჯახის უკიდურეს გაჭირვებაზე და დრამატულად არის აღწერილი ბავშვების მძიმე ყოფა. ასევე, ნათქვამია, რომ დედა შვილებს უმალავს, რომ ისინი მამამ მიატოვა. თუმცა, სტატიაში დედის სახელი და გვარი ღიად არის ნათქვამი და მასალას ერთვის ფოტოც, რომელზეც სამივე მცირეწლოვანი ჩანს. სტატიის ბოლოს კი ავტორი მკითხველს მათ დახმარებას სთხოვს.

შესაძლოა, ამგვარ სტატიებს კეთილშობილური მიზანი აქვს, თუმცა მსგავსი საკითხების ზედაპირული გაშუქება და აარასრულწლოვნების საქველმოქმედო ობიექტებად წარმოჩენა, მათ სტიგმატიზებას უწყობს ხელს.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ, რომ ჟურნალისტური მასალების მომზადებისას უპირატესი მნიშვნელობა ბავშვის ინტერესებს უნდა მიენიჭოს და ჟურნალისტმა არ უნდა მოამზადოს ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის. ასევე, ბავშვი ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად არ უნდა იყოს წარმოჩენილი.

„საქართველოში „ნარკომანების რევოლუცია“ მზადდება!“ - თბილისში გამართული აქციების შესახებ ასეთი მანიპულაციური სათაურით გამოაქვეყნა გამოცემა „საქინფორმმა“ მასალა, რომელიც გაჯერებულია ანტიდასავლური გზავნილებით, შეცდომაში შეჰყავს მკითხველი და ადამიანების გარკვეული ჯგუფების სტიგმატიზებას ახდენს.

12 და 13 მაისს მიმდინარე აქციებს „საქინფორმმა“ ვრცელი სტატია მიუძღვნა, რომელსაც რამდენიმე გზავნილი აქვს. მასში ნათქვამია, რომ „ეს იყო ექსპრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის მხარდამჭერების მიერ მოწყობილი სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა", "აქციის მონაწილეები ითხოვდნენ ნარკოტიკების ლეგალიზებას" და "მოსახლეობის უმრავლესობა უკიდურესად უარყოფითად ეკიდება ე.წ. „დასავლურ ღირებულებებს“. ამ გზავნილებს გამოცემა მასალის სხვადასხვა ნაწილში არაერთხელ იმეორებს და ამავდროულად, ისე, რომ მასალაში არ ჩანს რაზე დაყრდნობით, რის საფუძველზე ავითარებს ასეთ მსჯელობას ავტორი.

ექსპრეზიდენტ მიხელ სააკაშვილს გამოცემა ახსენებს მასალის დასაწყისშიც და დასასრულშიც: „მომხდარის მიღმა აშკარად იკვეთება ოპოზიციის და საქართველოს ექსპრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის პოლიტიკური ინტერესები, რომელიც საპროტესტო ტალღაზე საქართველოში დასაბრუნებლად და, რადაც უნდა დაუჯდეს, ახალი „ფერადი რევოლუციის“ მოსაწყობად ემზადება - თუნდაც ეს „ნარკომანების რევოლუცია“ იყოს“, - ვკითხულობთ სტატიაში.

სტატიაში არასწორი ინფორმაციაა აქციის მიზნის შესახებაც. გამოცემა წერს, რომ ორგანიზატორებმა ხელისუფლებას „ყველა სახეობის ნარკოტიკების ლეგალიზაცია მოსთხოვეს“. მაშინ, როდესაც აქციის მოთხოვნა ეს არ ყოფილა. გარდა ამისა, მასალაში საქართველოს სკოლებში მომხდარი დაპირისპირებები და ოჯახში ძალადობის გახშირებული შემთხვევებიც ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაციასთან არის დაკავშირებული, ომბუდსმენი და საქართველოს პრეზიდენტი კი ნარკორეალიზატორების მხარდაჭერაში არიან დადანაშაულებული.

გარდა ამისა, სტატიაში გვხვდება სიძულვილის ენა და ხდება წამალდამოკიდებული ადამიანების დისკრედიტაცია და სტიგმატიზება. აქციის მონაწილეები მოხსენიებული არიან ბრბოდ, ორგანიზატორები კი ნარკომანებად.

სტატია ორი ნაწილისგან შედგება და ანტიდასავლური გზავნილები განსაკუთრებულად აქცენტირებულად მასალის მეორე ნაწილში გვხვდება. მაგალითად: „მომხდარმა აჩვენა, რომ მოსახლეობის უმრავლესობა უკიდურესად უარყოფითად ეკიდება ე.წ. „დასავლურ ღირებულებებს“ - ნარკომანიის ლეგალიზაციას, ლგბტ-ს ცხოვრების სტილის პროპაგანდას და „კლუბურ კულტურას“;

ამ ნაწილში აქციის „ჩვენი თავისუფლებისთვის“ მონაწილეები მოხსენიებული არიან როგორც „ქართველი საზოგადოების „ელიტარული გამოსული“ პროდასავლური ნაწილი - ლიბერტარიანელები, ლგბტ, ფემინისტები, ბომონდის და მათი უფლებების დამცველი, დასავლურ გრანტებზე შექმნილი არასამთავრობო ორგანიზაციები“, კონტრაქციის მონაწილეები კი „პატრიოტული ძალები, ანუ - ქვეყნის მოსახლეობის უმრავლესობა”.

სტატია მკითხველს აქციის ფოტოებსაც სთავაზობს, თუმცა, ყველა ავთენტური არ არის. სტატიაში გამოყენებულია ლგბტ პირების ფოტო, რომელსაც ამ აქციასთან კავშირი არ აქვს, არის ფოტომანიპულაცია და აქციის მიზნების ლგბტ-საზოგადოებასთან დაკავშირებასა და ჰომოფობიური განწყობების გაღვივებას ემსახურება.

ბოლო რამდენიმე დღეში სავარაუდოდ უცნობი ნივთიერების ინტოქსიკაციით ორი ადამიანი დაიღუპა, ხოლო სამი ახალგაზრდა ამ დრომდე კომაშია. გარდაცვალების ზუსტი მიზეზი და გარემოებები დადგენილი არაა, ონლაინმედიის ნაწილი კი გვარწმუნებს, რომ ეს ადამიანები ე.წ. კლუბური ნარკოტიკის ზედოზირებამ იმსხვერპლა, რომლებიც თითქოს კლუბებში იყიდება.

მომხდარს სოციალურ ქსელში დისკუსია და ბევრი ემოციური კომენტარი მოჰყვა. მომხმარებელთა ნაწილი კლუბების დახურვას მოითხოვს და წერს, რომ იქ “ბავშვებს რყვნიან”, ნაწილი კი თემას ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაციის ჭრილში განიხილავს და ამბობს, რომ ამით უარეს შედეგებს მივიღებთ.

ეს შემთხვევაც, ისევე როგორც სხვა, მსგავსი ფაქტები, ახლაც მედიის დღის წესრიგში მოხვდა. თუმცა, ონლაინმედიის ნაწილი მხოლოდ სოციალურ ქსელში გავრცელებული კომენტარების ციტირებით შემოიფარგლა. ამგვარ გამოცემებს მკითხველისთვის არც გადამოწმებული ფაქტები შეუთავაზებიათ, არც პრობლემის გამომწვევ მიზეზებსა და პრევენციაზე უმსჯელიათ და არც სხვადასხვა მხარის პოზიცია უჩვენებიათ. ასეთმა მიდგომამ კი, პრობლემის გადაჭრის ნაცვლად, არასწორ დისკუსიას, სტერეოტიპების გამყარებასა და თემის დემონიზაციას (ნეგატიურად წარმოჩენას) შეუწყო ხელი.

ამის ნათელი მაგალითია ჯონდი ბაღათურიას მიერ ფეისბუკზე გამოქვეყნებული სტატუსის ახალ ამბად ქცევა. ბაღათურიამ 29 აპრილს დაწერა, რომ “ბოლო 4 დღეში თბილისში 12 მოზარდი გარდაიცვალა კლუბური ნარკოტიკით და ეს ტრაგედია ყველა ოჯახს შეიძლება დაატყდეს, რადგან პოლიცია ვერაფერს აკეთებს იმის გამო, რომ კლუბები უმაღლესი თანამდებობის პირებს ეკუთვნის”.

ბაღათურიას ეს განცხადება ონლაინმედიების ნაწილმა უცვლელად, დამატებითი ინფორმაციის გარეშე გამოაქვეყნა.  მაგალითად: Alia.ge, ww.ge, dainteresdit.ge, metronome.ge, cyc.ge, sazogadoeba.ge, newsroom.com.ge, sarkenews.ge, dianews.ge, gmvt.ge. ამით მათ ფაქტობრივად მხოლოდ ჯონდი ბაღათურიას პლატფორმის როლი შეასრულეს. გარდა იმისა, რომ სტატუსი დაუდასტურებელ და არაზუსტ ინფორმაციას შეიცავს (რეალურად ორი ადამიანი გარდაიცვალა), გამოცემებს მომხმარებლისთვის ალტერნატიული აზრი არ შეუთავაზებიათ. მასალებში არაა წარმოდგენილი არცერთი კლუბისა თუ სახელმწიფო უწყების წარმომადგენლის პოზიცია.

მსგავსი, დაუბალანსებელი და გადაუმოწმებელი მასალა გაავრცელა 30 აპრილს newposts-მაც. სტატიის - "კლუბური ნარკოტიკების გასაღების უკან ხელისუფლების და შოუბიზნესის წარმომადგენლები დგანან - მამა პეტრეს სკანდალური განცხადება”, უდიდესი ნაწილი ეთმობა მღვდელ პეტრე კოლხის მოსაზრებებს, რომლის მტკიცებით, ღამის კლუბებში არასრულწლოვნები დადიან და მათ იქ ნარკოტიკებს სთავაზობენ. მასალაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა პეტრე კოლხის ნათქვამის გადასამოწმებლად.

“როგორც ამბობენ” - წერს ავტორი და აგრძელებს - “სწორედ “მეფედრონმა” იმსხვერპლა 22 წლის ახალგაზრდა”, თუმცა ბუნდოვანია ვინ ამბობს ამას. მკითხველისთვის გაუგებარი რჩება ვინაა ინფორმაციის წყარო. ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მესამე პრინციპის თანახმად კი, ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ინფორმაცია მხოლოდ იმ ფაქტებზე დაყრდნობით, რომელთა წყარო დადასტურებულია.

ტერმინი “კლუბური ნარკოტიკი” აერთიანებს იმ ნივთიერებებს (MDMA, LSD და სხვა), რომელთა მოხმარების შემთხვევაში ადამიანი ეიფორიისა და ენერგიის მოზღვავებას გრძნობს. “კლუბური ნარკოტიკი” არ ნიშნავს, რომ ისინი მხოლოდ კლუბებშია ხელმისაწვდომი და არ შეიძლება მათი მოხმარება რესტორანში, სახლში, პარკში და ა.შ. (თუმცა, რა თქმა უნდა, ეს ქმედება დასჯადია). შესაბამისად, ბუნდოვანია, რატომ უკავშირებს ქართული მედიის ნაწილი ნარკოტიკულ დანაშაულთან დაკავშირებულ ამბებს, ხშირად, კლუბებს.

უცნობი ნარკოტიკული საშუალებით შესაძლო ინტოქსიკაცით გამოწვეული ტრაგიკული შემთხვევების გაშუქებისას, უმჯობესია, მედიამ კარგად გადაამოწმოს ყველა ფაქტი და განცხადება, ვისაც არ უნდა ეკუთვნოდეს იგი, ფოკუსირდეს მომხმარებლისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე, სავარაუდოდ რომელი ნივთიერება გახდა ადამიანების დაღუპვის მიზეზი, არის თუ არა მხოლოდ ამ ნივთიერების მოხმარება მომაკვდინებელი თუ ფატალური შედეგი მხოლოდ სხვა ნივთიერებებთან ერთად მიღების დროს დგება, როგორ უნდა მოიქცეს ადამიანი ზედოზირების დროს და ა.შ. მით უმეტეს, როდესაც არსებობს ნარკოტიკების საკითხზე მომუშავე ჯგუფი და მათი რეკომენდაციაც ისევე მარტივად ხელმისაწვდომია, თუნდაც იგივე სოციალურ ქსელში, როგორც სხვადასხვა პირების განცხადებები.

0,3726 გრამი სუბოტექსის შენახვისთვის ბრალდებული მსახიობის, გიორგი გიორგანაშვილსთვის 8-წლიანი პატიმრობის მისჯასთან ერთად, ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაციის საკითხი საზოგადოებისა და მედიის ყურადღების ეპიცენტრში კიდევ ერთხელ მოექცა. პარლამენტში ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაციაზე ნარკოპოლიტიკის ეროვნული პლატფორმის შემუშავებული კანონპროექტი განიხილება.

პარალელურად კი ონლაინ მედიის ერთი ნაწილი გვარწმუნებს, რომ ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაცია ევროინტეგრაციას უკავშირდება და მარიხუანის დეკრიმინალიზაციის შემთხვევაში ქვეყანა „დასავლეთის შეკვეთას“ შეასრულებს, მეორე ნაწილი კი ადამიანის ორგანიზმზე მარიხუანას დამღუპველ შედეგებზე წერს. იკვეთება, რომ სტატიებს, ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაციის წინააღმდეგ კამპანიური ხასიათი აქვს და ამ მხრივ, განსაკუთრებით ანტიდასავლური გამოცემები აქტიურობენ. მედიაჩეკერი დააკვირდა ასეთ გამოცემაში თემის გაშუქებას.

„ვესტერნიზაციის ნამდვილი სახე“ - სტატია ამ სათაურით „საქართველო და მსოფლიოზე“ 2 თებერვალს გამოქვეყნდა. მასალის ავტორის მტკიცებით, საქართველოს საგარეო კურსს - ევროინტეგრაციას, „უამრავ სხვა სიმახინჯესთან ერთად, უკვე ნარკორეალიზატორების მიმართ თანაგრძნობა და მხურვალე მხარდაჭერაც მოჰყვა“. სტატიაში ვკითხულობთ, თითქოს ნარკოპოლიტიკის ცვლილების მომხრეები ნარკოტიკების გამსაღებლების დაცვას ითხოვენ. ავტორი ადამიანის უფლებათა დამცველებსა და აქტივისტებს ნარკორეალიზატორობის პროპაგანდაში ადანაშაულებს და წერს:

„ახლა კი აგერ, ნარკობარიგებს ვუძღვნით ტელეგადაცემებს, თოქშოუებს, აქციებს, მიტინგებს, ლექსებს, სიმღერებს და ლამისაა, ეროვნულ გმირებად გამოვაცხადოთ ისინი“.

გარდა ამისა, ამავე სტატიაში ვხვდებით ჰომოფობიურ და სექსისტურ გამონათქვამებსაც: „მაშ, ვინ არიან ის ადამიანები, რომლებიც ევროპულ საზოგადოებად ნარკობარიგების დაცვას გვიხატავენ? ვინც ქალის თავაშვებულ ქცევას ქალის თავისუფლებად გვაწვდის, ხოლო მამაკაცის გაუკუღმართებას _ მის პირად უფლებად?“

სტატიის ავტორი უფრო შორსაც მიდის და თუკი ერთი მხრივ ევროპას „ნარკობარიგების, ქალების თავაშვებული ქცევისა და მამაკაცების გაუკუღმართების“ ლობისტად წარმოაჩენს, მეორე მხრივ, „გვიჩვენებს“, რომ საქართველო ყველაზე ძლევამოსილი საბჭოთა პერიოდში იყო:

„როდის იყო ქართული ენა უფრო დაცული - საბჭოთა პერიოდში თუ ახლა? როდის უფრო ვრცელ ტერიოტორიას აკონტროლებდა, თუნდაც ფორმალურად თბილისი - საბჭოთა პერიოდში თუ ახლა? როდის უფრო იყო ხელშეუხებელი სარწმუნოება - საბჭოთა პერიოდში თუ ახლა? გინდა, იფიქრეთ, რომ საბჭოეთს მივტირი; გინდა, იფიქრეთ, რომ ვსლუკუნებ და ვბღავი, ოღონდ, უბრალოდ, მიპასუხეთ იმ კითხვებზე, რომლებიც დავსვი“.

ამავე გამოცემამ, ამავე რიტორიკით გამოაქვეყნდა კიდევ ერთი მასალა -„ნარკომაფია გულუხვად აფინანსებს ღონისძიებებს, რომლებიც ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაციისა და ლეგალიზაციის მოთხოვნით ეწყობა“. მასალაში ვკითხულობთ, რომ მარიხუანის მომხმარებელთა 30 პროცენტს სხვადასხვა ტიპის ფიზიკური და ფსიქიკური პრობლემა უვითარდება, თუმცა ავტორი არმაზ სანებლიძე არ აკონკრეტებს, რომელი სამეცნიერო ინსტიტუტის მონაცემებს ეყრდნობა.

„ბევრი უცხოელი სპეციალისტის აზრით, სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია ჩამორჩენილი რეგიონია იმის გამოც, რომ იქაური მოსახლეობა დიდი რაოდენობით ეწეოდა და ეწევა მარიხუანას, რაც არხეინობის განცდას იწვევდა, კლავდა და კლავს მიზნის მიღწევის, დაბრკოლების გადალახვის სურვილს“, - წერს სანებლიძე.

ონლაინმედია For.ge-ის სტატიაში კი, სათაურით „ბარიგების ხელში ვართ“, ვკითხულობთ, თითქოს ქართველი ნარკოლოგები თანხმდებიან, რომ „მარიხუანა უაღრესად საშიში ნარკოტიკული ნივთიერებაა, რომელიც გზას უხსნის სხვა უფრო მძიმე ნარკოტიკებს და ამ დამღუპველი ნივთიერებების მიმართ ადამიანის შეჩვევას იწვევს.“

სტატიის ავტორი თელავის სამხარეო ნარკოლოგიური ცენტრის ხელმძღვანელზე, ლია კირვალიძეზე დაყრდნობით წერს, რომ პაციენტების ნაწილში, რომელთაც მერყევი ფსიქიკა აქვთ, მარიხუანა შეიძლება გახდეს ფსიქოზების, ფსიქოზური აშლილობების გამომწვევი:

მასალაში მოყვანილია ექიმ-ნარკოლოგ ილია ჩიკვილაძის მოსაზრება, რომლის თანახმად, ნარკოტიკების გამსაღებლები ჯანმრთელობის საერთაშორისო ორგანიზაციას იყენებენ და სინამდვილეში მცდარია მოსაზრება, რომ მარიხუანის შემადგენლობა უვნებელია. ალტერნატიული პოზიციები სფეროს სხვა სპეციალისტების მხრიდან, არ ისმის.

თბილისი 24-სთვის ინსპირაციის წყარო კი „კლუბ ბასიანთან“ მომხდარი ინციდენტი გახდა, როცა მოქალაქემ კლუბის დაცვის წევრები დაჭრა. 31 იანვარს გამოქვეყნებული სტატიის სათაური ასეთია - „დაბოლილებს და დაშტერებულებს წინ ნაჯა თუ არ წაგვიძღვა, ისე ევროკავშირში ვინ მიგვიღებს?!“ სტატიის ავტორი ამტკიცებს, რომ კლუბში ნარკოტიკები იყიდება და „რამდენიმე ახალგაზრდა საიქიოდან მოაბრუნეს“. ზემოხსენებულ მედიასაშუალებებში თემის გაშუქებაზე დაკვირვებამ ცხადყო, რომ მედიის ნაწილი ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაციის საკითხს განიხილავს ანტიდასავლურ კონტექსტში და წარმოაჩენს, როგორც „გარყვნილი დასავლეთისგან“ თავსმოხვეულ პროცესს, რომელიც ეწინააღმდეგება ე.წ. ქართულ, ტრადიციულ ღირებულებებს.

27 ოქტომბერს, ტელეკომპანია „მაესტროს“ ეთერში სტუმრად ფეხბურთის ფედერაციის ვიცე-პრეზიდენტი ნიკა ჯღარკავა იყო მიწვეული. ინტერვიუ ნიდერლანდების გუნდვიტესისქართველი კაპიტნის, გურამ კაშიას მიერ, ერთ-ერთი თამაშის დრო ლგბტ დროშის ფერებში სამკლაურის გაკეთებას შეეხებოდა. წამყვანის კითხვები იყო დისკრიმინაციული და ის ცდილობდა ჰომოფობია წარმოეჩინა ამბის ლეგიტიმურ, მეორე მხარედ.

„ზოგადად რამდენად მისასალმებელია ფეხბურთელის მხრიდან საკუთარი პოზიციის გამოხატვა მოედანზე? პრინციპში, ნებისმიერ ფეხბურთელს შეიძლება ჰქონდეს ესა თუ ის პოზიცია, მაგრამ მოედანზე ის არის თამაშისთვის ხო? ის მოედანზე გამოსულია იმისთვის, რომ კარგად წარმოაჩინოს ეს სპორტი, თავისი ოსტატობა. თქვენ მიესალმებით, რომ აი თუნდაც ლგბტ თემის მხარდაჭერა, ან თუნდაც რაიმე პოლიტიკური ტიპის აქცია, ეს ყველაფერი გადავიდეს მოედანზე, ეს თავისთავად, საკამათო საკითხია. და ამ დროს ფეხბურთელი, მე არ მინდა რომ ვიყო ძალიან ასე ვთქვათ, რადიკალური გურამის მიმართ, მაგრამ ასე ვთქვათ, თავს ახვევს გულშემატკივარს თავის პოზიციას და იყენებს ფეხბურთს საკუთარი პოზიციის გასავრცელებლად“.



სტუმარი წამყვანს უხსნის, რომ სრულიად გასაგები და მისასალმებელია, როცა ფეხბურთელი გამოხატავს პოზიციას და ებრძვის დისკრიმინაციას თუნდაც, სათამაშო მოედანზე.

სტუდიაში წამყვანის მხრიდან დასმული კიდევ ერთი კითხვით კი იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ ის სტუმარს და ზოგადად ფეხბურთელებს მოუწოდებდა, პატივი ეცათ მათი გულშემატკივრების როგორც არაჰომოფობიური, ისე ჰომოფობიური მოსაზრებებისთვის:

„ფეხბურთს ბევრი გულშემატკივარი ჰყავს, მათ შორის განსხვავებული მოსაზრებების, ამ დროს ფეხბურთელებმა პატივი უნდა სცენ ამ გულშემატკივრების მოსაზრებებს, ხო? ამ გულშემატკივართა შორის არიან ადამიანები, რომლებიც იცავენ და ლოიალურად არიან განწყობილი ლგბტ თემის მიმართ, მაგრამ არიან ადამიანები, რომლებიც არ ფიქრობენ ასე და მათთვის მიუღებელია ეს ღირებულებები, ხო. ამ ადამიანების აზრის გათვალისწინება, გათვალისწინება თუ არა, თავს არმოხვევა მაინც მოედანზე, თამაშის დროს, ამ ღირებულებების. აი, ეს არ იქნებოდა უფრო კეთილსინდისიერი, უფრო ნეიტრალური დამოკიდებულება გულშემატკივრის მიმართ? არიან კონსერვატორი გულშემატკივრებიც, ამაზე მაქვს ლაპარაკი.

ინტერვიუს ბოლო წამყვანი საუბრობს იმაზე, რომ საქართველოში სხვა, ჰოლანდიისგან განსხვავებული გარემოა. ის ასევე დაინტერესდა, გაიკეთებდა თუ არა გურამ კაშია ასეთ სამკლაურს საქართველოში.

ეთიკის ქარტიის მეშვიდე პრინციპის განმარტებებში ვკითხულობთ, რომ ჟურნალისტი არა თუ თავად არ უნდა იყენებდეს ჰომოფობიურ გამონათქვამებს, არამედ უნდა ებრძოდეს დისკრიმინაციის გამოვლენის ფორმებს.

რატომ არ არის ჰომოფობია, ქსენოფობია და სხვა სახის სიძულვილის ენა ამბის მეორე, ლეგიტიმური მხარე, რატომ მიიჩნევა პროფესიული სტანდარტის დარღვევად ამგვარი თემების ნეიტრალურად, მხოლოდ ფაქტების მშრალი აღწერით, ან ორივე მხარის ლეგიტიმურ, თანაბარზომად მხარეებად წარმოჩენა - ამ საკითხზე შეგიძლიათ გაეცნოთ „მედიაჩეკერის“ ბლოგპოსტებს:

„შიდსიანმა პატიმარმა ნემსი, რომელიც მას გაუკეთეს, ექიმს შეურჭო“ - ამ სათაურით ქვეყნდება გაზეთ „ახალ თაობაში“ ინტერვიუ უფლებადაცმველთა გაერთიანების თავმჯდომარესთან, ნიკოლოზ მჟავანაძესთან. მჟავანაძე ფონდ „ღია საზოგადოება - საქართველოს“ კვლევას ეხმიანება, სადაც მისი განმარტებით, აღნიშნულია, რომ ექიმების მიერ პატიმრების შემოწმებისას, ადგილზე სასჯელაღსრულების დაწესებულების თანამშრომლების ყოფნა, პრობლემაა. მჟავანაძე ფონდს სამინისტროს და მისი თქმით, ყველაზე წარმატებული მინისტრის, კახი კახიშვილის მიზანმიმართულ დისკრედიტაციაში ადანაშაულებს და ცდილობს მკითხველი დაარწმუნოს, რომ ექიმის უსაფრთხოებიდან გამომდინარე, რიგ შემთხვევებში დაწესებულების თანამშრომლის ადგილზე ყოფნა აუცილებელია. ამ არგუმენტის გასამყარებლად, მჟავანაძე ყვება, რომ იყო შემთხვევა, როცა „შიდსიანმა პატიმარმა ნემსი, რომელიც მას გაუკეთეს, ექიმს შეურჭო“. მჟავანაძეს არ დაუკონკრეტებია, როდის მოხდა ეს ფაქტი, ან საიდან იცის მან ამის შესახებ. ინფორმაცია არც ჟურნალისტს გადაუმოწმებია შესაბამის წყაროებთან (გადამოწმების მცდელობა მასალიდან არ ჩანს), მიუხედავად ამისა, ინტერვიუს ეს ნაწილი სათაურად არის გატანილი.

ინფორმაციის სანდოობა ეჭვს აჩენს, არ დასტურდება, ნამდვილად მოხდა თუ არა ამგვარი ფაქტი და არ ჩანს მისი გადამოწმების მცდელობა. გარდა ამისა, შესაძლოა, აივ/შიდსთან დაკავშირებული საკითხების ამგვარად გაშუქებამ ხელი შეუწყოს აივ დადებითი ადამიანების სტიგმატიზაციას.

“აივ ინფექციისა და ნარკოტიკის მოხმარებასთან დაკავშირებული საკითხების გაშუქება მედიაში” - ამ სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც USAID-ის დაფინანსებით და “აივ პრევენციის პროექტის” ფინანსური და ტექნიკური მხარდაჭერით მომზადდა, აღნიშნულია:

„თავი აარიდეთ უარყოფით ქვეტექსტს: აივ/შიდსთან დაკავშირებული პუბლიკაციები აუცილებლად ადამიანის უფლებების დაცვაზე დაყრდნობით უნდა მომზადდეს. განსაკუთრებით მაშინ, როცა საუბარია მარგინალიზებულ ან მოწყვლად ჯგუფებზე. გამიჯნეთ ერთმანეთისგან ფაქტები და მოსაზრები: მოსაზრების ფაქტებთან აღრევის საფრთხემ შესაძლოა გამოიწვიოს დისკრიმინაციული ქმედებები. თავი აარიდეთ სენსაციური ენას. მნიშვნელოვანია ინფორმაციის გადამოწმება: განსაკუთრებული ყურადღება მივაქციოთ “გადამოწმების” პრინციპს“.

მედიას უშუალოდ ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული საკითხები როგორც წესი, ნაკლებად აინტერესებს, თუმცა მაშინ როცა ანტისოციალურ ქცევას, მკვლელობას, ძალადობას ან რაიმე მსგავს შემთხვევას აშუქებს, ჟურნალისტები ხშირად სვამენ კითხვას - ხომ არ აქვს ბრალდებულს ფსიქიკური პრობლემები.

ერთ-ერთი ბოლო შემთხვევა, როცა მედიამ დანაშაული - სავარაუდოდ ოჯახის წევრის მკვლელობა ფსიქიკურ პრობლემებს დაუკავშირა 17 სექტემბერს იყო. ამ შემთხვევაშიც მედიას არ ჰქონდა არც სამედიცინო დასკვნა და არც გამოძიების შედეგები, რომელითაც ამ ორი ამბის ერთმანეთთან კავშირი დადასტურდებოდა.

მასალაში მეზობლებზე დაყრდნობით აცხადებდნენ, რომ მკვლელობაში ბრალდებულს ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა:

“50 წლამდე კაცმა სანადირო თოფით საკუთარი მამა მოკლა, დედა კი - დაჭრა. შემთხვევა ბაღდათის რაიონის სოფელ დიმში მოხვდა. მეზობლების თქმით, ბრალდებულს ფსიქიატრიული პრობლემები აქვს და ბოლო დღეების განმავლობაში ის თავს ცუდად გრძნობდა. ოჯახის წევრებს ფისიქიატრიულ დაწესებულებაში ის დღეს უნდა წაეყვანათ”, - ამ სიტყვებით დაიწყო ამბის მოყოლა “კურიერის” წამყვანმა 17 სექტემბერს 18 საათიანი საინფორმაციო გამოშვებაში.

თითქმის იდენტური იყო შესავალი ტექსტი “მოამბის” 17 სექტემბერს დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში: “ბაღდათის მუნიციპალიტეტში მომხდარ საზარელ დანაშაულზე გამოძიება გრძელდება. სოფელ დიმში სანადირო თოფიდან გასროლით კაცმა საკუთარი მამა მოკლა, დედა კი - დაჭრა. ბრალდებული 50 წლამდე ასაკისაა. მეზობლების ინფორმაციით, მშობლებთან ჩხუბის დროს ის ალკოჰოლის ზემოქმედების ქვეშ იყო. ახლობლები ასევე აცხადებენ, რომ მას ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა და მკურნალობის კურსს ფსიქიატრიულ დაწესებულებებშიც გადიოდა”.

“ფსიქიკური პრობლემები ჰქონდა?” - ეს კითხვა მედიამ მაშინაც არაერთხელ დასვა, როცა გასულ წელს, ქმრისა და შვილის მკვლელობაში მსჯავრდებულის გახმაურებულ შემთხვევას აშუქებდა. მედიის დიდი ნაწილი ამგვარ კითხვას ავტომატურად სვამს, როცა საქმე განსაკუთრებით მძიმე ან უჩვეულო დანაშაულს ეხება.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ ფსიქიკური ჯანმრთელობის გაშუქების შესახებ სახელმძღვანელო წესები მოამზადა, სადაც ხაზგასმულია, რომ დაუშვებელია დანაშაულის ან ანტისოციალური ქმედების დაკავშირება ადამიანის ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან:

- კრიმინალური ამბების გაშუქებისას ბრალდებულის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ხაზგასმა ხელს უწყობს ზოგადად თემის სტიგმატიზებასა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების პოტენციურ დამნაშავეებად წარმოჩენას. კვლევები ცხადყოფს, რომ მოძალადეთა და მძიმე დანაშაულების ჩამდენთა უმეტესობას ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემა არ აქვს, ხოლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის რომელიმე პრობლემის დიაგნოზის მქონე ადამიანების სრული უმეტესობა მოძალადე არ არის და არც კანონთან ჰქონიათ პრობლემები.

- მედიამ ძალადობის, კრიმინალის ან ანტისოციალური ქმედებების გაშუქებისას თავი უნდა აარიდოს ჟურნალისტურ პროდუქტში მოწმეთა, თვითმხილველთა ან მეზობელ-ახლობელთა იმგვარი კომენტარების გამოყენებას, სადაც წყარო ხაზს უსვამს ბრალდებულის ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემას და ჩადენილ ქმედებას მას უკავშირებს.

- არ გამოთქვათ ვარაუდი ადამიანის ფსიქიკური ავადმყოფობის შესახებ, თუკი ზუსტად არ იცით, რომ მას ამგვარი დიაგნოზი აქვს. დიაგნოზის არსებობის შემთხვევაშიც, ხაზგასმა პირის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე დასაშვებია მხოლოდ მაშინ, როცა ამ დეტალის მიმართ განსაკუთრებული საჯარო ინტერესი არსებობს.

- განსაკუთრებით დაუშვებელია პირის შესაძლო ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის ხსენება კრიმინალის ან ანტისოციალური ქმედების გაშუქებისას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც სასამართლოში საქმის წარმოებაზე რაიმე გავლენას იქონიებს პირის დადასტურებული დიაგნოზი ანდა ამ კონკრეტული დეტალის მიმართ საჯარო ინტერესი მკაფიო და მაღალია. საჯარო ინტერესი ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში უნდა იყოს დასაბუთებული.

- არ მოიხსენიოთ ადამიანი ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის მქონედ, თუკი ეს დეტალი ჟურნალისტური პროდუქტის თემას ცხადად არ უკავშირდება და დამატებით ინფორმაციას არ აწვდის საზოგადოებას. მიუღებელია, ადამიანის მიერ სხვადასხვა ქმედების მტკიცებითი ფორმით დაკავშრება მის დიაგნოზთან, როდესაც დადასტურებული არ არის, რომ კონკრეტული ქმედება მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობით იყო გამოწვეული.

- როდესაც ასახელებთ პირის ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემას, აუცილებელია დააზუსტოთ დიაგნოზის დასმის დრო და ამჟამინდელი მდგომარეობა. შესაძლოა, ადამიანს ოდესღაც ჰქონდა დიაგნოზი, მაგრად დღეს მისგან თავისუფალია.