წითელა ბოლო წლებში შემთხვევების გახშირების გამო მედიის ფოკუსში მოხვდა: ჩვილის სიკვდილი ბერლინში 2015 წელს; წითელას გავრცელება დიდ ბრიტანეთში ერთ-ერთ ყველაზე დიდ მუსიკალურ ფესტივალზე; კალიფორნიაში ერთი ადამიანის მიერ 150- ამდე ადამიანის დაინფიცირების შემთხვევა - ის თემებია, რომლებიც საერთაშორისო მედიის ჰედლაინებში მოხვდა.

აღსანიშნავია, რომ წითელას შემთხვევების გახშირება ვაქცინაციასთან დაკავშირებულ წინააღმდეგობრივი ინფორმაციის გავრცელებასა და ვაქცინაციის რიცხვის შემცირებას დაუკავშირდა. კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ მედია ისე აშუქებდა საკითხს, რომ საზოგადოებას უტოვებდა ცრუ ბალანსის შეგრძნებას - თითქოს ვაქცინაციის მომხრე და საწინააღმდეგო არგუმენტები თანაბარზომიერი იყო. აღმოჩნდა, რომ მედიამ ინდივიდუალური შემთხვევები უფრო გააშუქა (მაგალითად, ამბავი იმის შესახებ ცრიან თუ არა ცნობილი ადამიანები საკუთარ შვილებს). სამწუხაროდ, ცრუ ინფორმაცია, როგორც ექიმებზე, ისე პაციენტებზე მოქმედებს, რადგან მარტივ ენაზე გადმოცემული სიმართლე (სამეცნიერო მტკიცებულება) ხშირად ხელმისაწვდომი არ არის ან არ არსებობს.

ექსპერტები შეშფოთებას გამოთქვამდნენ იმის გამო, რომ ბევრი მშობელი არ ცრიდა ბავშვებს წითელას საწინააღმდეგო ვაქცინით. ვაქცინაციის საწინააღმდეგო მოძრაობა განსაკუთრებით 1998 წელს ერთი სამეცნიერო ნაშრომის გამოქვეყნების შემდეგ გაძლიერდა, რომელიც მიუთითებდა წითელას აცრასა და აუტიზმს შორის კავშირზე. მიუხედავად იმისა, რომ მოგვიანებით ეს სტატია ჟურნალმა უარყო და წითელას აცრასა და აუტიზმს შორის კავშირი მრავალგზის მეცნიერულად გაბათილდა, მაინც, ერთხელ დათესილი შიშის გაქარწყლება სრულად ვერ მოხერხდა.

მდგომარეობა მართლაც ყურადსაღებია, რადგან მონაცემები გვიჩვენებს, რომ ევროპაში 2018 წლის პირველ ექვს თვეში, 2017 წელთან შედარებით, 41 000-ით მეტი წითელას შემთხვევა დაფიქსირდა. ასევე მოიმატა იმ ბავშვების რაოდენობამ, რომლებიც არ დაექვემდებარნენ არასამედიცინო მიზეზებით ვაქცინაციას.

საგულისხმოა, რომ წითელას საწინააღმდეგო ვაქცინაციის თემით რუსული პროპაგანდის მანქანა დაინტერესდა. დადგინდა, რომ რუსული ტროლები, რომლებიც ამერიკის არჩევნებში ჩაერივნენ, ტვიტერის მეშვეობით ავრცელებდნენ წითელასთან დაკავშირებულ ინფორმაციას, - როგორც წითელას ვაქცინაციის მომხრე, ისე საწინააღმდეგო განცხადებებს, რის გამოც შეიქმნა ე. წ ცრუ ბალანსი, თითქოს ეს დისკუსია, რომ საკითხი წინააღმდეგობრივია, რეალურია და მას საფუძველი აქვს. ამბივალენტურობამ შეარყია ვაქცინაციის მიმართ ნდობა და რწმენა.

წითელასთან დაკავშირებულმა ტვიტებმა მეცნიერების ყურადღება იმიტომაც მიიპყრო, რომ ეს ტვიტები 22 ჯერ უფრო ხშირად ვრცელდებოდა იმასთან შედარებით, ვიდრე ტვიტერის მომხმარებელი საშუალოდ აქვეყნებს. ტვიტერმა ზომები მიიღო ამ მავნე ინფორმაციისგან ქსელის გასაწმენდად: 650 ფეიკ ანგარიში გააუქმეს, რომლებიც დაკავშირებული იყო რუსეთთან და ირანთან.

წითელას თემის გაშუქება უცხო არც ქართული მედიისთვისაა. მედიამონიტორინგი ძალიან საინტერესო შედეგებს აჩვენებს. გასულ, 2017 წელს, ქართულ მედიაში, წითელას ეპიდემიის შესახებ მომზადებული მასალების უმეტესობა შეიცავდა მხოლოდ სტატისტიკურ მონაცემებს წითელას შემთხვევების შესახებ. ძირითადი აზრი იყო ის, რომ წითელას შემთხვევები მატულობს. იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ საქართველო შესულია წითელას გავრცელების მხრივ საშიშ ქვეყანათა რიცხვში, ეს მონაცემები ავტორიტეტულ წყაროებზე დაყრდნობით ვრცელდებოდა (ჯანმრთელობის დაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ბიბისი, საქართველოს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ცენტრი).

მასალების 30% მხოლოდ სახელმწიფო პიარკამპანის აშუქებდა. ყურადღებას ამახვილებდნენ დაავადებათა კონტროლის ცენტრის მიერ ინიცირებულ ღონისძიებებზე უფასო სკრინინგისა და აცრების შესახებ. მასალების უმრავლესობა იყო მოკლე განცხადების ტიპის, ყველა შემთხვევაში ინფორმაციას ავრცელებენ დაავადებათა კონტროლის ცენტრის ხელმძღვანელი პირები ან სხვა ავტორიტეტული პირები, სხვა წყაროები პრაქტიკულად არ გვხვდებიან. რასაც ეს პირები აცხადებდნენ, შეეხებოდა მოსახლოების ინფორმირებას, რომ ადგილი აქვს წითელას ეპიდემიას, რომ ის საშიშია, მოაქვს სიკვდილი და გამოსავალია აცრა. დეტალები, ადამიანური ისტორია, როგორ, სად და როელი ვაქცინით უნდა ავცრათ, არა მოლოდინები ჰქონდეს, რა შედეგები დადგება, ამგვარი ინფორმაცია არსად გვხვდება.

იყო შემთხვევებიც, როცა მედია მითების გავრცელებას უწყობდა ხელს. მაგალითად, “ასავალ- დასავალში” წითელას ეპიდემია მიგრანტების თემას დაუკავშირეს: “ვინ მოგვცემს იმის გარანტიას, რომ საქართველოში ერაყიდან, სირიიდან თუ ინდოეთ-პაკისტანიდან შემოსული მიგრანტები რაღაც სპეციფიკურ ვირუსს ან დაავადებას არ შემოიტანენ?! ანუ ჩვენს ქუჩებში დადიან მიგრანტები, რომლებიც, შეიძლება ბიოლოგიური ბომბები იყვნენ! “ მეორე თემა, რომელიც ასავალ დასავალს “ადარდებს”, ეს წითელას გამო ქართული არმიის ჯანმრთელობა და უსაფრთხოებაა.

დაავადებათა კონტროლის ცენტრის კრიზისის კომუნიკატორი ბარბარა რეინოლდსი ჟურნალისტებს კრიზისული ჯანმრთელობის თემების გაშუქებისას ჟურნალისტებს მოუწოდებს ნაკლებად საშიში ინფორმაციის გავრცელებისკენ და სთავაზობს შემდეგი ტიპის სქემას:



ამ სქემის მიხედვით, ქართულმა მედიამ გასულ წელს წითელას აფეთქების თემა დამაკმაყოფილებლად გააშუქა, რადგან უმეტეს შემთხვევებში ეს იყო “ნაკლებად საშიში” გააშუქება, თუმცა პროფესიულ გაშუქებაზე ლაპარაკი არ არის.

თუმცა, კრიზისული პერიოდის გავლის შემდეგ, მედიამ ყოველდღიურ რეჟიმში უნდა გააშუქოს ჯანმრთელობის საკითხები. ჯანმრთელობის თემების სიღრმისეული რეპორტინგი მოითხოვს ინფორმაციის გავრცელებას მრავალფეროვან კომპეტენტურ წყაროებზე, გადამოწმებულ და ზუსტ ინფორმაციას, მარტივად და გასაგებ ენაზე მოთხრობილ ამბავს, რომლის მიხედვითაც ადამიანს შეეძლება ინფორმირებული არჩევანის გაკეთება.

ავტორტეტული ორგანიზაციები სხვადასხვა ზომებს მიმართავენ ვაქცინაციის საწინააღმდეგო მოძრაობის წინააღმდეგ: მაგალითად, ევროპის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრმა გამოაქვეყნა ტექნიკური ანგარიში წითელას აცრასთან დაკავშირებული მითების გასაქარწყლებლად.

ერთ-ერთი გამოსავალი კი ფაქტებზე დაფუძნებული ვიზუალიზაციის - ინფოგრაფიკის გავრცელებაა, სადაც ნათლად, მარტივად და მკაფიოდ იქნება გამოსახული ფაქტები და მტკიცებულება. ასეთი ინფოგრაფიკის წაკითხვის შემდეგ ადამიანს ექნება შესაძლებლობა სწორი გადაწყვეტილება მიიღოს. მაგალითად, ჰარდინგ ცენტრის რისკების წიგნიერების ინფოგრაფიკა, ნათლად აჩვენებს რაშია საქმე. ამ ინფოგრაფიკაზე რიცხვები აბსოლუტურ რაოდენობებშია გამოსახული, წყარო სახელდებული და ავტორიტეტულია, მოწოდებულია როგორც სარგებელის, ისე ზიანის შესახებ ინფორმაცია, ერთმანეთს დარდება ორი ჯგუფი - მათ ვინც ჩაიტარა ვაქცინაცია და ვინც არა.



თანამედროვე ჟურნალისტს უნდა შეეძლოს ამ ინფოგრაფიკის მსგავსი ინფორმაციის მომზადება, რისთვისაც მას ესაჭიროება არა მხოლოდ საკითხის სიღრმისეული ცოდნა, არამედ, ის ასევე უნდა ფლობდეს ამბის ეფექტურად თხრობის ტექნიკას.