„ვინ არ იცის ჩვენს დროში განცხადებათა მნიშვნელობა?
ხალხთა ცხოვრებაში განცხადება ისეთს უცილობელს საჭიროებას შეადგენს,
ვითარცა „პური ჩვენი არსობისა“, -
გაზეთი „ცნობის ფურცელი“, 1897 წელი 

ერთი წუთით წარმოიდგინეთ, რა შეიძლება ნახო, ან სად შეიძლება გაერთო XIX საუკუნის ბოლოსა და XX საუკუნის დასაწყისის ტფილისში? რომელ სასტუმროში შეიძლება გაჩერდნენ, მაგალითად, „და-ძმა ვარდროპნი, რომლებიც ჩვენში ქართული ენის შესასწავლად ჩამოვიდნენ“?

სად შეიძლება გამოეწყო „უკანასკნელის ფასონების“ ტანისამოსში, სად გაიკრიჭო და გაიპარსო თმა-წვერი, სად იყიდო „რევოლვერი“, გაკოხტავებულმა და გადიდგულებულმა კი სად გაისველო ყელი - „დანიაში“, თუ „პურ-ღვინოში“? ყველგან გპირდებიან „შინაურ საჭმელ-სასმელს, როგორც ევროპიულს, ისე ჩვენებურს“. აქ რომ მოათავებ მოლხენას, მერე იქნებ საღამოს „ტანცებზეც“ მოგინდეს გავლა...



მეორე ამბავია, რამდენად გაგწვდება ჯიბე ამ ყველაფერზე. ფული თუ არ გყოფნის, შენი რა მიდის - ფინანსურ პირამიდაზე ჯერ არაფერი გსმენია, „ივერიაში“ გამოქვეყნებულ განცხადებაში კი ირწმუნებიან - „დიდი ცოდნისა და ხარჯის გარეშე, ყველა ადვილად და პატიოსნურად იშოვნის 400 მანეთს, მხოლოდ ჩქარა გამოგზავნეთ თქვენი ადრესიო“.

თუკი მაინც გეძვირა, იქნებ რომელიმე ბაღში შეგევლო კულა გლდანელის და ნესტორ ესებუას ჭიდაობის სანახავად? ან თუნდაც დიდუბეში, დოღის საყურებლად? ნაძალადევის პირდაპირ დანიშნულ ბურთაობას უკვე ვეღარ მიუსწრებ იმიტომ, რომ „ბურთი სწორედ 5 საათზედ გავარდება“.




არა, დოღი და ჭიდაობა ყოველთვის მოესწრება, ჯობს „ტფილისში უნახველი უშველებელის ტანის 18 წლის კაცი“ იხილო, ან „გრძნეული და მბრძანებელი გველებისა, ინდოელი ქალი მისს პასტრელი“, თუნდაც „ლიუმიერის კინემატოგრაფი - ცხოველი ფოტოგრაფიული სურათები“, ბოლო-ბოლო, გოლოვინის პროსპექტზე აისეირნებ, სადაც აფრიკაში დაჭერილ ცოცხალ სირაქლემას ნახავ, ან მადათოვის კუნძულზე გადახვალ და ფეცის დიდ მუზეუმში გამოფენილ, „100-მდე სხვა-და-სხვა საგანს“ დაათვალიერებ.



ამ ეპოქის ტფილისის მცხოვრები, მიუხედავად იმისა, იცოდა თუ არა წერა-კითხვა, სადმე, ერევნის მოედანზე, ან იარმურკაზე მაინც შეიტყობდი იმ სარეკლამო განცხადებების შინაარსს, რაც სხვებს პრესაში ამოეკითხათ...

ფაქტია, XIX საუკუნის ბოლოსა და XX საუკუნის დასაწყისის ქართულ პრესაში უამრავი სარეკლამო განცხადება, მარკეტინგული ხრიკი და რიგ შემთხვევებში - სარეკლამო კამპანიაც კი გვხდებოდა. კრეატიული მედია-მენეჯერები, პოტენციური დამკვეთების დასაინტერესებლად, გაზეთში მრავალფეროვან კლიშეებსაც ათავსებდნენ, რითაც მეწარმეებსა თუ სერვისის მიმწოდებლებს საკუთარი პროდუქციის სარეკლამო განცხადების გაფორმება შეეძლოთ. ამ და სხვა ხერხებით, პირდაპირ თუ ირიბად, იმდროინდელ საქმოსნებს საკუთარ გაზეთში სარეკლამო განცხადებების გამოქვეყნების აუცილებლობაში არწმუნებდნენ.


სარეკლამო განცხადებების მიხედვით, იყიდება ყველაფერი, პროდუქტიც და სერვისიც: ყოველდღიური მოხმარების საგნები, ჰიგიენური საშუალებები, ფოტოგრაფიული ხელობის კურსები, ქონების, სიცოცხლის დაზღვევისა და სამედიცინო სერვისები:

„კონფექტები რუსთაველი“ - თითოეული „კონფექტი“ შეხვეულია ქაღალდში, რომელზედაც დაბეჭდილია საუკეთესო და ანდაზად გადაქცეული ლექსები „ვეფხვის ტყაოსნიდგან“ და წვეულებებში შეადგენენ საუცხოვო შესაქცევარსა;

ყინული - სრულიად სუფთა, ფილტრით დაწმენდილის წყლისაგან მომზადებული, სასმელსა და საჭმელში სახმარებლად;

საქალო ჰიგიენური ბალიშები;

რძის ფქვილი ნესტლესი - ძუძუ-მწოვარა ბავშვთა საზრდოებლად;

ფხვნილი თმისა და ბალნის მოსაცილებლად;

სატუალეტო საშუალება დედათათვის;

მრავალ-გვარი ამერიკანული კლეონკები სტოლის გადასაფარებლად;

ელექტრონის ზარები;

შობის ხის სრული მორთულობა.

პარალელურად, იმდროინდელი მეწარმეები აქტიურად იცავენ საკუთარ პროდუქციას გაყალბებისგან და მომხმარებლებს აფრთხილებდნენ, რომ მხოლოდ და მხოლოდ მათი სამარკო ნიშნის მქონე პროდუქცია შეიძინონ.


დიდი ყურადღება ეთმობა საგანმანათლებლო ტიპის პროდუქციას, ახლადგამოცემულ წიგნებს, მათ შორის, თარგმნილ ლიტერატურას, რომელთა შესახებ განცხადებები არა მხოლოდ რეკლამის, არამედ ახალი ამბების სახითაც კი გვხვდება.


თავისთავად საინტერესოა ის გამონაკლისი შემთხვევები, როდესაც სარეკლამო განცხადებების ავტორთა ფანტაზია, იმდროინდელ ეპოქაზე მეტად, დღევანდელ რეალობასთან უფრო ახლოსაა. ამ თვალსაზრისით, გამორჩეულია 1898 წელს, „ბათომში, სანდროს მიერ აღებული სასტუმრო „ლონდონის“ შესახებ [დროში მცირედი აცდენით] გამოქვეყნებული „თიზერი“ და რეკლამა:


ასევე, სარეკლამო ტექსტებისა და მათი ვიზუალური მხარის მრავალფეროვნების მიუხედავად, ერთ-ერთი გამორჩეული სარეკლამო კამპანია ცნობილი ქართველი მეცენატის, მიტროფანე ლაღიძის უალკოჰოლო სასმელებს უკავშირდება. აღნიშნული კამპანიის რელევანტურობა და ეფექტურობა უფრო ცხადად ჩანს, თუკი გავიხსენებთ, რომ 1914 წელს, რუსეთის იმპერატორმა ნიკოლოზ მეორემ „მშრალი კანონი“ შემოიღო. ბუნებრივია, ეს კანონი რუსეთის მიერ ოკუპირებულ საქართველოზეც ვრცელდებოდა.

1915 წელს, გაზეთის რამდენიმე ნომერში, აღნიშნული კომპანია ერთსა და იმავე ილუსტრაციას იყენებს, ტექსტი კი მუდმივად იცვლება - „ბასიაკობის“ გასაკიცხი ჩვეულების ნაცვლად, რომელიც ღვინის ბოთლზე მიწოლილი, დაბეჩავებული კაცის მწარე ხვედრით არის გამოსახული, გამაგრილებელი სასმელის წყლის ბოთლის გვერდით, მხნე, ფხიზელი მთხრობელი დგას, რომელიც დაწვრილებით გვიამბობს, თუ რა დადებითი შედეგი მოჰყვა ღვინის აკრძალვას; როგორ უნდა გაარჩიო ამ კომპანიის ეტიკეტი - ყალბისაგან; „რამ დაღუპა კნიაზები, რამ გახადა ყველა ბანკის მონათ“ და ა.შ.


დასასრულს, აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ რამდენიც არ უნდა ვიკვლიოთ, ან ვისაუბროთ ამ პერიოდის სარეკლამო სფეროსა და იმდროინდელ ტენდენციებზე, ენა და ხასიათი, რითაც ძველი ქართული სარეკლამო განცხადებები იწერებოდა, ნებისმიერ მთხრობელზე უკეთ აღწერს ყველაფერს.