საქართველოს პარლამენტში “მაუწყებლობის შესახებ” კანონში შესატანი ცვლილებების პაკეტი დარეგისტრირდა. პროექტის ინიციატორი საზოგადოებრივი მაუწყებელია. 27 ივნისს საზოგადოებრივი მაუწყებლის მთავარი საინფორმაციო გამოშვების მეხუთე სიუჟეტი სწორედ ამ თემას მიეძღვნა. საკითხი ცალმხრივად გაშუქდა. მიუხედავად იმისა, რომ საკანონმდებლო ცვლილებებს კრიტიკა მოჰყვა არასამთავრობო სექტორისგან და მათმა ნაწილმა გამოაქვეყნა დოკუმენტი, სადაც პუნქტობრივადაა აღწერლი, თუ რატომ ეწინააღმდეგებიან მაუწყებლის მიერ შეთავაზებულ ცვლილებებს, იქამდე კი 8 არასამთავრობო ორგანიზაციამ გაავრცელა განცხადება, სადაც კანონპროექტის ინიცირების შეჩერებასა და ცვლილებებთან დაკავშირებით ფართო განხილვას ითხოვდნენ, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სიუჟეტში მათი პოზიციები ფაქტობრივად, ვერ მოხვდა. მასალაში სიღმისეულად არ იყო წამოწეული ის პრობლემური საკითხები, რასაც კანონპროექტთან დაკავშირებით არასამთავრობო ორგანიზაციები ასახელებენ. სიუჟეტში ჩანდა 7 რესპონდენტი, საიდანც 6 კანონპროექტის დადებით მხარეებზე ამახვილებდა ყურადღებას, შესაბამისად, ბალანსი ფორმალურადაც კი არ ყოფილა დაცული.

კანონპროექტში შესატანი ცვლილებების შეფასებისას, სიუჟეტში დადებითად შეფასებას ჯამში 217 წამი, ხოლო მის უარყოთ მხარეებზე საუბარს 56 წამი დაეთმო.



„ევროპის მაუწყებელთა კავშირის და კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის დადებითი დასკვნების მიუხედავად, მესამე სექტორი პროექტში გარკვეულ საფრთხეებს ხედავს” - აღნიშნა წამყვანმა შესავალ ტექსტში. ჟურნალისტმა კი სიუჟეტის ტექსტში განმარტა, რომ მაუწყებელი ცვლილებებით, რამდენიმე მნიშვნელოვან საკითხს დააზუსტებს: „ექვსთვიანი მუშაობის შედეგად მომზადებული საკანონდმებლო პაკეტი პარლამენტში უკვე ინიცირებულია. ათამდე მუხლში ცვლილებების განხორციელების შემთხვევაში, საზოგადოებრივი მაუწყებელი რამდენიმე მნიშვნელოვანი საკითხის დაზუსტებას შეძლებს”.

სიუჟეტში, ჟურნალისტის მხრიდან, ცვლილებები შეფასებულია, როგორც “მაუწყებლისთვის კონკრეტული პრობლემების გადაჭრის გზა, რაც არ მოსწონს მედიის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციების ნაწილს”.

სიუჟეტში კანონპროექტთან დაკავშირებით ერთადერთი კრიტიკული აზრი რეგიონული მაუწყებელთა ასოციაციის ხელმძღვანელისგან, ნათია კუპრაშვილისგან ისმის. სინქრონის სიუჟეტში გამოყენებულ ნაწილში, კუპრაშვილი ჩამოთვლის იმ ცვლილებებს, რაც კანონში განხორციელდება. კონკრეტულად, რატომ არის საზიანო ეს ცვლილებები, რატომ ეწინააღმდეგება არასამთავრობო სექტორი მას, სიუჟეტში ფაქტობრივად არ ჩანს.

სიუჟეტში არაერთხელაა ხაზგასმული, რომ ცვლილებები პოზიტიურად შეაფასა ევროპის მაუწყებელთა ასოციაციამ და კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ: ”როდესაც მესამე სექტორის ნაწილი ცვლილების ამ ნაწილს აკრიტიკებს, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის თავმჯდომარე ამბობს, რომ საზოგადოებრივის მოთხოვნა რეკლამასთან დაკავშირებით სრულ შესაბამისობაშია ევროპულ სტანდარტებთან”. სიუჟეტის ავტორი, პუნქტობრივად მიჰყვება შესატან ცვლილებებს და ყოველ მათგანზე საზოგადოებრივი მაუწყებლის პროდიუსერის, მიმდინარე და ახალი ამბების ბლოკის დირექტორის, მაუწყებლის იურისტის, სამეურვეო საბჭოსა და კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარეების და საპარლამენტო უმრავლესობის წევრის, ეკა ბესელიას კომენტარს გვთავაზობს. ყველა მათგანი ცვლილებებს პოზიტიურად აფასებს.

საბოლოო ჯამში, მაყურებელი სიუჟეტიდან იგებს, რომ კანონში შედის ცვლილებები, რომელიც არასამთავრობო სექტორს არ მოსწონს, მაგრამ კონკრეტულად რატომ არ მოსწონს, ამის შესახებ, “მოამბე” მას ინფორმაციას ამომწურავად არ აწვდის, თუმცა დეტალურად აცნობს კანონპროექტის მომხრეთა პოზიციებს და არგუმენტებს.

რა ცვლილებები შედის მაუწყებლობის შესახებ კანონში და რას ფიქრობენ არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები

ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტმა, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ და საქართველოს რეგიონულ მაუწყებელთა ასოციაციამ გაავრცელეს დოკუმენტი, სადაც განმარტებულია კანონში შესატანი ცვლილებები და მათი პოზიციები.

1.შესატანი ცვლილებების მიხედვით: კანონის პროექტი ზღუდავს საზოგადოებრივ მაუწყებელში დაცულ საჯარო ინფორმაციაზე წვდომას; კერძოდ, ინფორმაცია, რომელიც შეიცავს საზოგადოებრივი მაუწყებლის საქმიანობასთან დაკავშირებული სამოქმედო გეგმების, ინოვაციური ხასიათის, შიდა მმართველობითი პროცესების ამსახველ ცნობებს, კანონპროექტის მიხედვით, საჯარო ინფორმაციად არ ჩაითვლება და შესაბამისად, მისი გაცემის ვალდებულება მაუწყებელს არ ექნება. ინფორმაციის გასაჯაროებაზე გადაწყვეტილებას კი გენერალური დირექტორი მიიღებს.

არასამთავრობო ორგანიზაციების აზრით: მაუწყებლის მიერ საჯარო ინფორმაციის გაცემის შეზღუდვა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას. გენერალური დირექტორის მიერ ინფომრაციის გაცემაზე გადაწყვეტილების ერთპიროვნულად მიღება კი სახელმწიფოში ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის სტანდარტს კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენებს; საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის თანახმად ყველა მოქალაქე უფლებამოსილია ხელი მიუწვდებოდეს სახელმწიფო დაწესებულებებში არსებულ დოკუმენტაციაზე, თუ აღნიშნული დოკუმენტაცია არ შეიცავს სახელმწიფო, პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას. ინფორმაციის თავისუფლებასთან დაკავშირებულ საკითხებს უფრო დეტალურად აწესრიგებს საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი. კერძოდ კოდექსის თანახმად საჯარო დაწესებულებაში დაცული ინფორმაცია წარმოადგენს ღია საჯარო ინფორმაციას. საჯარო დაწესებულებაში დაცული ინფორმაცია, შესაძლებელია არ გაიცეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ის წარმოადგენს სახელმწიფო, პროფესიულ ან/და კომერციულ საიდუმლოებას, შეიცავს პერსონალურ მონაცემებს ან დაცულია აღმასრულებელი პრივილეგიით. საჯარო დაწესებულებაში დაცული ინფორმაციის გაცემაზე უარის თქმა სხვა ნებისმიერი საფუძვლით არ შეესაბამება მოქმედ კანონმდებლობას, შესაბამისად არის არალეგიტიმური.

საზოგადოებრივი მაუწყებლობის შესახებ საქართველოს კანონი ვერ დააწესებს საჯარო ინფორმაციის ახლებურ განმარტებას კონკრეტულად იმ ინფორმაციისთვის, რაც საზოგადოებრივ მაუწყებელში ინახება. საზოგადოებრივი მაუწყებლობის შესახებ საქართველოს კანონმა შეუძლებელია შეზღუდოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მოქმედება საჯარო ინფორმაციაზე. დაუშვებელია ასევე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალურ დირექტორს მიენიჭოს ერთპიროვნული და ექსკლუზიური უფლებამოსილება თავად გადაწყვიტოს თუ მაუწყებელთან დაკავშირებით რა ინფორმაცია უნდა გასაჯაროვდეს და რა არა. მსგავსი პრეცედენტი დაშვება, კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენებს საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის ერთიან სისტემას სახელმწიფოში. განმარტებითი ბარათის თანახმად აღნიშული ცვლილების განხორიცელების საჭიროება გამომდინარეობს მაუწყებლის კონკურენტუნარიანობის დაცვის ინტერესიდან. მიუხედავად იმისა, რომ აღნიშნული ინტერესი არის ლეგიტიმური, დაუშვებელია „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონში შემოთავაზებული ცვლილების მიღება. მოქმედი კანონმდებლობა უკვე იცნობს კომერციული და პროფესიული საიდუმლოების ცნებას, რომელთა ერთ-ერთ ძირითად მიზანსაც სწორედ პირთა კონკურენტუნარიანობის დაცვა წარმოადგენს.

2. შესატანი ცვლილებების მიხედვით: სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ“ საქართველოს კანონი არ გავრცელდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერით გადასაცემი გადაცემების, სერიალების, მხატვრული და დოკუმენტური ფილმების დამზადების მომსახურების შესყიდვაზე. ტელერადიოპროდუქციის (პროგრამები, გადაცემები, ფილმები, რეპორტაჟები, კულტურული ღონისძიებები) ან/და მასთან დაკავშირებული მომსახურების შესყიდვა განხორციელდება „სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც მოხდება არარეზიდენტი პირისაგან ტელერადიოპროდუქციის შესყიდვა.“

არასამთავრობო ორგანიზაციების აზრით: შემოთავაზებულ ცვლილებათა კუმულაციური ეფექტი გამოხატულებას პოვებს ისეთ ვითარებაში, როდესაც “სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ“ საქართველოს კანონის მოქმედების სფეროდან სრულად გამოირიცხება პროდუქციის დამზადების და გამზადებული პროდუქციის შესყიდვა კერძო სამართლის იურიდიული პირებისა და არარეზიდენტი პირებისგან. შესაბამისად, პროდუქციის შეძენა-წარმოების შესყიდვისათვის ტენდერის ჩატარების ვალდებულება, საზოგადოებრივ მაუწყებელს ექნება მხოლოდ რეზიდენტი პირებისგან შეძენის შემთხვევაში. შესაბამისად “სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ საქართველოს კანონით” დადგენილი სტანდარტის დაცვა საზოგადოებრივ მაუწყებელს შესყიდვათა მხოლოდ ძალზედ შეზღუდულ ნაწილზე გავრცელდება.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის გარე და შიდა პროდუქციის შესყიდვის გატანა სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ კანონის მოქმედების სფეროდან დაუშვებელია, ვინაიდან ეს გაუმჭვირვალეს გახდის საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესყიდვებს და შეასუსტებს მაუწყებლის ანგარიშვალდებულების სტანდარტს. საზოგადოებრივი მაუწყებელი წარმოადგენს საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს, რომლის ფუნქციონირება და დაფინანსება მთლიანად დამოკიდებულია სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოყოფილ ფინანსურ რესურსებზე. შესაბამისად, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ანგარიშვალდებულებისა და ფინანსური გამჭვირვალობის დონე მაქსიმალურად მაღალი უნდა იყოს. კანონში შესატანი ცვლილებების ზემოთ მოყვანილი რედაქცია მაუწყებლის გამჭვირვალობის სტანდარტს დაბლა წევს, აჩენს მაუწყებლის შესყიდვებში კორუფციულ რისკებს და მის მიერ საჯარო ფინანსების გაუმჭვირვალედ ხარჯვის შესაძლებლობას იძლევა.

3.შესატანი ცვლილებების მიხედვით: ბიუჯეტის კორექტირების ნაწილში, გენერალური დირექტორის უფლებამოსილებები იზრდება, ხოლო სამეურვეო საბჭოსი- მცირდება

არასამთავრობო ორგანიზაციების აზრით: „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მოქმედი რედაქცია ითვალისწინებს სამეურვეო საბჭოს უფლებას საკუთარი ინიციატივით წარადგინოს ცვლილებები ბიუჯეტში. შემოთავაზებული კანონპროექტით საბჭოს ერთმევა აღნიშნული უფლება, და ნაცვლად ამისა ბიუჯეტის, ისევე როგორც ბიუჯეტში ცვლილებების ინიცირების უფლება გენერალური დირექტორის ხელში გადადის. ამასთან საბჭოს ერთმევა უფლება-მოსილება საკუთარი ინიციატივით შეიტანოს ცვლილებები მაუწყებლის დებულებაში, და ნაცვლად ამისა აღნიშნული მხოლოდ გენერალური დირექტორის მიერ ინიცირების შემთხვევაში იქნება შესაძლებელი.

ნაცვლად ამისა პროექტის არსებული სახით მიღების შემთხვევაში გაუმართლებლად გაიზრდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორის უფლებამოსილება, სამეურვეო საბჭოს უფლება-მოვალეობათა შემცირების ხარჯზე. აღნიშნული კი ამცირებს საზოგადოებრივ მაუწყებელზე სრულყოფილი დემოკრატიული კონტროლის განხორციელების საშუალებებს, რაც თავის მხრივ ეწინააღმდეგება 2013 წელს მაუწყებლის რეფორმირების სულისკვეთებას

4.შესატანი ცვლილებების მიხედვით: ნახევრდება სოციალური რეკლამისთვის დასათმობი დრო;

არასამთავრობო ორგანიზაციების აზრით: საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მატარებელი საქმიანობის განხორციელების ერთ-ერთ წარმოჩინებას სწორედ უფასო სოციალური რეკლამა წარმოადგენს. დაუშვებელია სოციალური რეკლამისათვის დასათმობი დროის განახევრება, მითუმეტეს კი იმ ვითარებაში, როდესაც განმარტებით ბარათში არ არის დასაბუთებული აღნიშნული ცვლილების აუცილებლობა;

5.შესატანი ცვლილებების მიხედვით: თანამშრომლების ხელშეკრულებების შინაარსს სამეურვეო საბჭო აღარ განსაზღვრავს.

არასამთავრობო ორგანიზაციების აზრით: საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოსთვის თანამშრომლების შრომითი ხელშეკრულების პირობების წესის განსაზღვრის უფლების შეზღუდვით, სუსტდება არა მხოლოდ მისი როლი საზოგადოებრივი მაუწყებლის მართვაში და არამედ, მაუწყებელი საერთოდ თავისუფლდება მითითებული შრომითი უფლებების დაცვის ვალდებულებისგან, რაც საზოგადოებრივ მაუწყებელში თანამშრომელთა შრომითი უფლებების დაცვის მხრივ უკან გადადგმული ნაბიჯია.