მას შემდეგ, რაც შეიცვალა ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელი ყველაზე გავლენიანი არხის მფლობელი და ეთერში აღარ გადის “კურიერი”, ქვეყანაში ერთგვარი საინფორმაციო ვაკუუმი გაჩნდა. რამ განაპირობა ასეთი რეალობა და როგორ უნდა დააკმაყოფილოს მედიამ საზოგადოების ინტერესი, მიიღოს ინფორმაცია, ამ საკითხებზე “მედიაჩეკერი” ჟურნალისტ ზვიად ქორიძეს ესაუბრა.

როგორ ფიქრობთ, შეიქმნა თუ არა ახალი ამბების დეფიციტი მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილმა მთავარმა სატელევიზიო საინფორმაციო პროგრამამ, “კურიერი” მაქვს მხედველობაში, გამოშვებები შეწყვიტა?

ის საინფორმაციო პოლიტიკა, რაც ჰქონდა “რუსთავი 2”-ს, დიამეტრალურად განსხვავებული იყო იმ არხებისგან, რომლებსაც აქვთ მეტ-ნაკლები ლოიალობა მთავრობის მიმართ. ის ამბები, რაც გადიოდა “რუსთავი 2-ის” ეთერში, ობიექტურად ხდებოდა, ეს არ იყო “რუსთავი 2-ის” მოგონილი. არ ვსაუბრობ ინტერპრეტირებაზე, აქცენტების დასმაზე, თავად ინფორმაციას და ფაქტებს ვგულისხმობ.

ეს ფაქტები, მაგალითად, “იმედის” ან “საზოგადოებრივი მაუწყებლის” ეთერში არ ხვდებოდა არა იმიტომ, რომ ის ჟურნალისტები ვერ ხედავდნენ, ხედავდნენ, უბრალოდ, ცდილობდნენ არ შეემჩნიათ. მათ სარედაქციო პორტფელში არ ხვდებოდა იმიტომ, რომ მათი სარედაქციო პოლიტიკა ზუსტად იყო აგებული იმაზე, რომ ეს ისტორიები არ გაშუქებულიყო, რადგან მათი მიდგომა იყო მთავრობისადმი ლოიალობის გამოჩენა

ამიტომაც, როდესაც “რუსთავი 2-მა” იმ სარედაქციო პოლიტიკით არსებობა შეწყვიტა, რეალურად ინფორმაცია დაიკარგა, სხვა საერთო ეროვნული არხები აღარ გახდნენ ამ ინფორმაციის მწარმოებლები. ის ტელევიზიებიც კი, რომლებიც დაახლოებით ისეთივე სარედაქციო პოლიტიკით გამოირჩეოდნენ, როგორც “რუსთავი 2”, ან ყოველ შემთხვევაში, იყვნენ მთავრობის მიმართ კრიტიკული შინაარსით გამორჩეულნი, იგივე “კავკასია” და “TV პირველი”, მზად არ აღმოჩნდნენ იმისათვის, რომ თვითონ გამხდარიყვნენ ამ ფაქტების მომპოვებელნი და გამშუქებელნი.

რატომ? რამ განაპირობა მსგავსი რეალობის შექმნა?

მგონია, რომ არსებითი იყო ის, რომ შეფასებები, ანალიზი ჰქონდა და აქვს “Tv პირველს” სიღრმისეული და ცდილობს, რომ ეს ფაქტები, რომელიც ამოტივტივდება ზედაპირზე, არ დატოვოს ანალიზის გარეშე. მაგრამ, თვითონ მოპოვება ამ ფაქტებისა, მე მიმაჩნია, რომ ამაზე არც იყო პროფილირებული “Tv პირველი” და აი, ახლა ნელ-ნელა ვაკვირდებით, რომ უფრო აქტიური ხდება მათი საინფორმაციო გამოშვება. თუმცაღა, მგონია, რომ აი, ასეთი ტიპის ფაქტების მოპოვებას სჭირდება მეტი წყაროების მოძიება, მეტი მუშაობაც გარეთ, მეტი პროფესიონალიზმი, სუფთა პროფესიული სტანდარტების თვალსაზრისით. არ მინდა, რომ ეს ნეგატიურად იყოს გაგებული იმიტომ, რომ არ იყო “Tv პირველის” და “კავკასიის” საინფორმაციო პროგრამები ორიენტირებული იმაზე, რომ მათ ეპოვათ მეტი ფაქტი.

ჩვენ შეგვიძლია გავაკეთოთ ანალიზი, მაგალითად, ბოლო ერთი წლის და დავინახოთ, რომ ახალი ამბები, ფაქტები მოდიოდა “რუსთავი 2-დან”, ისინი იყვნენ მომპოვებლები. ძალიან გაგვიჭირდება ისეთი ფაქტების გახსენება, რომელიც მოიპოვა “Tv პირველმა” ან “კავკასიამ” და პირველი მათ მოგვაწოდეს ან რაიმე ტიპის ჟურნალისტური გამოძიება, ან სიღრმისეული რეპორტაჟი, ან ისეთი ისტორია, რომელიც შეიძლება ზედაპირზეც დევს, მაგრამ უნდა შეამჩნიოს ჟურნალისტმა.

“რუსთავი 2-ის”, “კურიერის”, “P.S.-ის” ჟურნალისტები სწორედ ამაზე იყვნენ ორიენტირებულნი. ტოქშოუების და გამოკითხვების თვალსაზრისით “Tv პირველი” საკმაოდ სიღრმისეულად მუშაობდა, მათი ტოქშოუები უფრო ყურებადიც იყო, აუდიტორიის სხვადასხვა სეგმენტის ინტერესებს აკმაყოფილებდა და ბევრ შემთხვევაში შეიძლება უფრო კარგიც ყოფილიყო, ვიდრე “რუსთავი 2-ის”, მაგრამ ინფორმაციის მიმართ მგრძნობელობა “რუსთავი 2-ს” ჰქონდა უფრო მაღალი.

შეიძლება ეს ერთგვარი დათვური სამსახურიც იყო, რომელსაც “რუსთავი 2” უწევდა დანარჩენ მედიას, განსაკუთრებით კრიტიკული შინაარსის მქონე მედიასაშუალებებს, რომ მათი იყო პრიორიტეტი და უპირატესობა ინფორმაციის მოპოვებისა და ისინი ამას გვთავაზობდნენ. შემდგომ ეწყობოდა ამ ტელევიზიების სარედაქციო პოლიტიკა ზუსტად ამ ამბებზე. რაღაც პერიოდი ეს პაუზა გაჩნდა და ახლა ნელ-ნელა იწყება შევსება.

რით იყო განპირობებული ის, რომ “რუსთავი 2” იყო წამყვანი მედია ინფორმაციის მოპოვების თვალსაზრისით? პოლიტიკური გავლენებიც ხომ არ არის გადამწყვეტი ფაქტორი ახალი ამბების შექმნის პროცესისთვის საქართველოში?

როდესაც ასეთი ვაკუუმი ჩნდება საინფორმაციო სივრცეში, ამით წესით და რიგით უნდა ესარგებლა “იმედს” და განსაკუთრებით, “საზოგადოებრივ მაუწყებელს”. მაგრამ პირიქით, ისინი წავიდნენ თავისი ძველი, ჩვეული პოლიტიკით და ვერ გაითვალისწინეს ის, რომ ამ ვაკუუმს საზოგადოება არ შეეგუება.

ინფორმაცია თავისთავად არის, ზედაპირზე დევს, ფაქტები ხდება და ის, რომ მე არ ვიმჩნევ, არ ნიშნავს, რომ ფაქტი არ ხდება. ძალიან ბევრი ეს ფაქტი შეეხება კონკრეტულ ადამიანებს, სოციალურ ჯგუფებს და მათთვის არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რომ მეტ აუდიტორიაზე გავრცელდეს და საზოგადოებამ გაიგოს და როცა ხედავს, რომ ეს ტელევიზიები ამ ამბებს არ ავრცელებენ და არ აშუქებენ, მერე უფრო მეტი აგრესია ჩნდება ამ არხებზე, რომელთაც აქვთ საშუალება, მაგრამ სურვილი არა აქვთ, რომ გააშუქონ, უკვე მოთხოვნა უჩნდებათ კრიტიკული შინაარსის მქონე ტელეკომპანიების მიმართ, რომ ახლა თქვენი დროა და მაშინ თქვენ უნდა გააშუქოთ.

ეს არის ჩვეულებრივი პროცესი მოთხოვნისა და მიწოდების. საზოგადოება მიჩვეულია ინფორმაციას. ჩვენ ძალიან ბევრ ადამიანს ვიცნობთ ჩვენს გარემოცვაში, რომელიც არის ხელისუფლების მხარდამჭერი, მაგრამ “რუსთავი 2-ს” უყურებდა და უყურებდა ზუსტად იმ მოტივით, რომ მას ინფორმაცია აინტერესებდა. კი, მერე შეიძლება აგინებდა, ან აკრიტიკებდა “რუსთავი 2-ს”, მაგრამ ის ამ ინფორმაციას იღებდა იმიტომ, რომ სწორად იგებდა, რომ “იმედისა” და საზოგადოებრივი მაუწყებლის ამარა დარჩენილი მაყურებელი არის ნაკლებ ინფორმირებული მაყურებელი და მაყურებელს კიდევ სჭირდება ინფორმაცია.

აი, მაგალითად, როდესაც “რუსთავი 2” გაქრა, ტოქშოუებიც კი შვებულებაში იყო და უცებ ვერ მოახერხა გადასვლა “Tv პირველმა “ახალ რეჟიმში, უკვე ჩვენ დავინახეთ, რომ მაყურებელი გადაერთო აჭარის ტელევიზიაზე. კი, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ნაწილია აჭარის ტელევიზია და რადიო, მაგრამ ცოტა განსხვავებული მიდგომა აქვს ახალი ამბების მიმართ, ვიდრე თავად საზოგადოებრივ მაუწყებელს და აჭარის ტელევიზიის მიმართ ინტერესი გაიზარდა. ეს გამოიკვეთა რეიტინგებშიც. იმიტომ, რომ იქ გაჩნდა ზუსტად ის ინფორმაცია, ის კითხვები და მცდელობა კითხვებზე პასუხების მოძიების, ეს სჭირდება ადამიანს.

თქვენ აღნიშნეთ, რომ “იმედმა” და “საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა” არ ისარგებლეს შანსით, შეევსოთ საინფორმაციო ვაკუუმი. უფრო მეტიც თუ დავაკვირდებით მათ ბოლოდროინდელ საინფორმაციო გამოშვებებს, ძირითადად, ეს არის სახელისუფლებო აქტივობების შესახებ ნიუსები, კრიმინალური შემთხვევები და უცხოეთის ამბები. რით ახსნით ამას - პოლიტიკური გავლენებით, თუ არაპროფესიონალიზმით?

მე მაინც მგონია, რომ ეს არის მხოლოდ და მხოლოდ პოლიტიკური წნეხი, რომელსაც განიცდის ამ ტელევიზიების სარედაქციო პოლიტიკა. მე არ მჯერა, რომ იქ პროფესიონალები არ მუშაობენ, შეიძლება ყველა არ იყოს მაღალი პროფესიული სტანდარტების, მაგრამ ძალიან ბევრი კარგი ჟურნალისტი მუშაობს ერთ არხზეც და მეორე არხზეც.

ჩვენ, მაგალითად, ვხედავთ, რომ ჰქონდათ ჟურნალისტებს პროტესტი ტელეკომპანია “იმედში”, როდესაც გავიდა პროპაგანდისტული ფილმი აგვისტოს ომზე, იმიტომ, რომ მათ სწორად აღიქვეს, რომ რეაქცია ამ ფილმზე თანაბრად გადანაწილდებოდა მათზეც, იმიტომ, რომ ისინიც ამ სარედაქციო პოლიტიკის ნაწილი არიან. ამიტომ ამ ჟურნალისტებს, ვისაც აქვთ მგრძნობელობა ახალ ამბებზე, აქვთ სურვილი, რომ პროფესიულად გააკეთონ ნიუსები. ისინი რა თქმა უნდა, შეიძლება ცდილობენ, მაგრამ საბოლოო ჯამში ვიღებთ იმ პროდუქტს, რასაც სარედაქციო პოლიტიკა განსაზღვრავს. სარედაქციო პოლიტიკა ამ არხების კი ღიაა და ყველამ ვიცით, უკვე ჩანს შეუიარაღებელი თვალითაც, რომ ეს არის მთავრობის მიმართ ლოიალურად განწყობილი არხები. ამიტომ ისინი არ დაუშვებენ რაიმე, თუნდაც მცირედ კრიტიკული შინაარსის გათქმას.

ახლა, მაგალითად, ვაკვირდებოდი სოციალურ ქსელებს, როდესაც უცებ გაჩნდა ნეგატიური განწყობები ლევან იზორიას მიმართ, იმიტომ რომ უპირებენ დანიშნონ უსაფრთხოების საბჭოს მდივნად. მაგრამ ამ თანამდებობაზე ის უნდა დაინიშნოს მაშინ, თუ უკავია სათანადო პოზიცია. ამიტომ მინიმუმ დაზვერვის სამსახურის უფროსად უნდა დანიშნონ, რომ იმ თანამდებობაზე დარჩეს, თუ არადა, არათავსებადია. უცებ დავინახე, რომ წამოვიდა ტენდენცია: პირველ რიგში სოციალურ აქტივისტებში, რომ რა არის, მზითევში გვერგო ლევან იზორია?! მერე უცებ ნელ-ნელა ვხედავ, რომ სხვადასხვა სააგენტოებში კრიტიკული მოსაზრებები გამოითქმის ლევან იზორიასთან დაკავშირებით და ბოლოს უკვე საუბარია იმაზე, იყო თუ არა წარმატებული თავდაცვის სამინისტროს საქმიანობა.

ანუ ეს რას ნიშნავს? - ის კი არა, რომ კრიტიკულად ხარ განწყობილი რომელიმე მინისტრის საქმიანობის მიმართ, გუშინწინ ლევან იზორიას ჩანაცვლების საკითხი საერთოდ არ იდგა დღის წესრიგში, გუშინწინ გაგეკეთებინა სიუჟეტი თავდაცვის სამინისტროზე, ან დაეწერათ სააგენტოებს რამე ამ უწყებაზე და მინისტრზე პირადად. მაგრამ დღეს რაკი ეს ცვლილება მოხდა, ახლა ხომ უნდა დასაბუთდეს, რომ ირაკლი ღარიბაშვილის მისვლა და ლევან იზორიას შეცვლა მარტო ზოგადი პოლიტიკა კი არ არის, რომ ღარიბაშვილის დაბრუნება გვინდა სამთავრობო სივრცეში, არამედ იმიტომ, რომ თურმე თავდაცვის სამინისტროში რაღაცები ისე არ ყოფილა, როგორც უნდა ყოფილიყო.  აი, ეს ცოტა უფრო ეჭვის თვალით განგაწყობს ამ მედიების მიმართ, რომ ეს კრიტიკა კი არ არის, არამედ ეს არის უკან მიდევნებული ქვა, რომელსაც როგორც წესი მთავრობა და პოლიტიკური ჯგუფები იყენებენ ცალკეული თანადებობის პირების მიმართ, როცა მოხსნიან და მერე ზედ მიაყოლებენ მთელ კასკადს.

თუ, მაგალითად, იცი, რომ მინისტრობის დროს 700 მილიონს, პირობითად, იპარავს რამდენიმე მინისტრი და გაქვს წვდომა ამ ინფორმაციაზე, როგორც მთავრობასთან დაახლოებულ მედიას, მერე კი არ უნდა დაიწყო ამაზე მუშაობა, როცა პროკურატურა აღძრავს საქმეს, მინიმუმ როცა პირველად ინფორმაციას მიიღებ, უნდა დაიწყო გამოძიება.
ჩვენ გვახსოვს, მაგალითად, ქუთაისი-სამტრედიის საავტომობილო გზაზე რა ფულია მოპარული, ამაზე “რუსთავი 2-ს” ჯერ კიდევ როდის ჰქონდა სიუჟეტი გაკეთებული. მაშინ ამაზე მთავრობას ჰქონდა რეაქცია, რომ ეს არის ცრუ ინფორმაცია, ტყუილი. გადის რამდენიმე თვე და ვიგებთ, რომ ეს არ არის თურმე ტყუილი და პროკურატურა დაინტერესდა, კონკრეტული მინისტრებიც კი დაკითხვაზე დაიბარეს და ამის მერე დაიწყეს, მაგალითად, “იმედმა” და საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა სიუჟეტების კეთება - ნახეთ, უი-უი, რა ყოფილან ეს მინისტრები. ეს არ არის სარედაქციო დამოუკიდებლობის მაჩვენებელი, ეს არის უბრალოდ ის, რაც ჭირდება კონკრეტულ ეტაპზე მთავრობას, ის გააკეთო - დღეს აქო ის მინისტრი, ხვალ რომ მოხსნიან ან სხვაგან გადაიყვანენ, ქოქოლა დააყარო. აი, ეს უკვე პირდაპირ აჩვენებს იმას, რომ სარედაქციო პოლიტიკა პირდაპირ მართულია მთავრობისგან და საერთოდ არ არის მართული ჟურნალისტური თემისგან, რომელიც ამა თუ იმ ტელევიზიაშია.

ამიტომაც იყო მნიშვნელოვანი ის, რომ ისეთი კრიტიკული ტელევიზიების ლიდერი, როგორიც “რუსთავი 2” იყო, არსებობდა იმ სარედაქციო პოლიტიკით. იმიტომ კი არა, რომ ახლა შეიძლება ნაკლებ პროფესიული კადრები შეარჩიონ “რუსთავი 2-ში” და ნაკლები სარედაქციო განაცხადები ჰქონდეთ, უბრალოდ, რა თქმა უნდა, ასეთი კრიტიკული ტელევიზიის გაკეთება “რუსთავი 2-ს” დღევანდელი შემადგენლობით გაუჭირდება, იმიტომ, რომ მისი ამოცანაა სხვა. მისი ამოცანა არის შეალამაზოს ის სოციალური-პოლიტიკური-ეკონომიკური მდგომარეობა, რომელიც არის ქვეყანაში. თქვას, რომ კი, არის პრობლემები, მაგრამ მთლად ისეთიც არა, როგორსაც ოპოზიცია გვიკიჟინებს.

რომ შევაჯამოთ ჩვენი საუბარი, ჩვენ შევეხეთ მოთხოვნა-მიწოდების კავშირს, დღეს ფაქტია, რომ საზოგადოებაში არის ინფორმაციაზე მოთხოვნა, თუმცა მისი დაკმაყოფილება აუდიტორიას უჭირს. წინ გველოდება 2 ახალი სატელევიზიო არხის გახსნა, ასევე “რუსთავი 2-ზე” ახალი გუნდით საინფორმაციო გამოშვების ჩაშვება, მაგრამ ამ ტელევიზიებში მაინც პოლიტიკური გავლენები არის თავშივე ჩადებული, მფლობელებიდან გამომდინარე. დამოუკიდებელმა მედიამ რა უნდა ქნას, რომ ეს საინფორმაციო შიმშილი საზოგადოებას შეუვსოს, რომ პოლიტიკური დღის წესრიგის მქონე მედიასაშუალებები არ იყვნენ წამყვანი საინფორმაციო წყაროები?

თავისთავად რაღაც განზიდვას ეს გამოიწვევს, რომ ის ტელევიზიები, რომლებიც ახლა გამოჩნდება ბაზარზე, მაინც უფრო პარტიული ნიშნით იქნება დაღდასმული თავიდანვე. ამიტომ ამ ტელევიზიების მიმართ არ იქნება განსაკუთრებული ხიბლი აუდიტორიაში. რა თქმა უნდა, მათ ეყოლებათ თავისი სასტარტო აუდიტორია, არცთუ ისე ცუდი, მაგრამ შემდგომ კიდევ უფრო მეტად გაუჭირდებათ საზოგადოების გზადაგზა აკრეფა.

რა თქმა უნდა, როდესაც კეთდება ახალი ტელევიზია, ყველაზე მნიშვნელოვანი არის, რომ ამ ტელევიზიებს ჰქონდეთ ძალიან მაღალი საზოგადოებრივი ნდობა, რომელიც არ იქნება ასოცირებული რაიმე კონკრეტულ პოლიტიკურ ჯგუფთან. მე მგონია, რომ უმჯობესი იქნებოდა ამ გზით სიარული, მაგრამ ვიღებთ იმას, რასაც ვიღებთ და შესაბამისად, ჩვენ ახლა უნდა დაველოდოთ რა იქნება.

ეს ჩემი წინასწარი მოლოდინი სრულებითაც არ არის აპრიორი, რომ აუცილებლად ასე იქნება. შეიძლება სხვაგვარადაც იყოს, მაგრამ მე ასეთი მოლოდინი მაქვს, რომ სასტარტო აუდიტორია, რომელიც ეყოლება “მთავარს” და “ფორმულას”, ეს არ იქნება ძალიან მზარდი აუდიტორია, ეს იქნება ის აუდიტორია, რომელიც იქნება იმთავითვე და იქნება ბევრად ნაკლები, ვიდრე იყო “რუსთავი 2-ის” აუდიტორია თავდაპირველად.

ბევრი ფაქტორია, მათ შორის გარკვეული ტექნიკური პრობლემებიც. მე იმასაც ველოდები, რომ შეიძლება დღის წესრიგში დააყენონ მათ შორის საკითხი, ხომ არ გადაისინჯოს მასთ ქერის პრინციპი, ხომ არ მოძველდა ეს პრინციპი, იმიტომ, რომ ზოგადად იციან, რომ სხვადასხვა საკაბელო მაუწყებელში უნდა მოხვდნენ ეს ტელევიზიები და ეს კიდევ არ უნდა მთავრობას. ამიტომ ბევრი ხელოვნური წინაღობაც გაჩნდება, თუმცაღა მე მაინც მინდა, რომ ამ ტელევიზიებმა ეს ჩემი მოლოდინი გააქარვონ და პირიქით აჩვენონ, რომ მათი სარედაქციო პოლიტიკა იქნება უფრო მეტად მიუკერძოებელი და კრიტიკული ვიდრე ძალიან პარტიული.

მაგრამ რჩება ძალიან დიდი რესურსი, რომ უფრო გააქტიურდეს ონლაინ მედია, რომ მან მოიზიდოს მეტი აუდიტორია ახალი, საკუთარი შინაარსის გადასხვაფერებით და იმით, რომ უფრო მეტი მნიშვნელოვანი თემა მოგვცეს იმ ონლაინ საშუალებებში, რომლებიც დღეს არის პოპულარული საქართველოში. მათ, მე მგონი, რომ უჩნდებათ ეს საშუალება, იმიტომ, რომ აი, ასეთი გაბლარული სატელევიზიო სივრცის დროს ჩვენი აქტიური საზოგადოებრივი ნაწილი, რომელიც ისედაც ვიცით, რომ აქტიურია სოციალურ ქსელებში, დაიწყებს ამავე სოციალურ სივრცეში ინფორმაციის ძებნას და სწორად შერჩევას.

მე მგონი, მეტი აქტიურობის კარგი ფაზა უდგას ონლაინ მედიას და არ უნდა დაკარგონ ეს შანსი, კარგად უნდა გამოიყენონ. ეს დამოკიდებულია იმაზე, რომ მოზიდული აუდიტორიის სწორი მონეტიზაცია შეძლონ და მეტად გაძლიერდნენ. ახლა არის საუკეთესო დრო, იმიტომ რომ მ წინასაარჩევნო წელს ოთხოვნა ინფორმაციაზე არის ყოველთვის მზარდი და თანამედროვე აუდიტორიას მხოლოდ პროპაგანდისტული ინფორმაცია არ უნდა.