რატომ არის მნიშვნელოვანი სანდო სამედიცინო და სამეცნიერო წყაროების გამოყენება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საქმე ადამიანების ჯანმრთელობას ეხება; რა ართულებს საქართველოში სამედიცინო თემაზე სიღრმისეული რეპორტაჟების მომზადებას; როგორ უნდა გამოვიყენოთ კორონავირუსის თემაზე ჩატარებული კვლევები, მაშინ, როდესაც ამ კვლევების მიგნებები ხანდახან ურთიერთსაწინააღმდეგოა - ამ და სხვა საკითხებზე, „მედიაჩეკერს“ თავის გამოცდილებას ჯანდაცვის თემებზე მომუშავე, "კაქტუს-მედიის" დამფუძნებელი ცირა გვასალია უზიარებს.

- ცირა, თქვენ დიდი ხანია მუშაობთ ჯანდაცვის თემებზე და არაერთი მასალა მოამაზადეთ კორონავირუსის თემაზე. რამდენად რთულია ჯანდაცვის თემაზე მუშაობა და რა არის მთავარი პრობლემა?

იქიდან გამომდინარე, რომ ასეთი დიდი პანდემიები ხშრად არ ხდება - ზოგჯერ ასწლეულში ერთხელ, ის დაბნეულობა, რაც არსებობს მთელს მსოფლიოში, ერთი შეხედვით, გასაკვირი არ არის.

მე, როგორც ჯანდაცვის თემებით დაინტერესებული ჟურნალისტი, რაც დრო გადის, სულ უფრო ხშირად ვმუშაობ არაქართულ წყაროებთან. რა თქმა უნდა, არ ვსაუბრობ იმ შემთხვევაზე, როდესაც მაგალითად, ლოკალური მონაცემები მჭირდება.

---

“კაქტუს-მედია” არის პლატფორმა, რომელიც აშუქებს საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენებს გარემოს დაბინძურებასა და ჯანდაცვაზე, აგროვებს შესაბამის მონაცემებს კვალიფიციური წყაროებიდან, ეძებს ადამიანებს, რომლებსაც ეს მოვლენები შეეხოთ და მოგითხრობთ მათ ამბებს.

---

საერთაშორისო წყარობთან მუშაობას, რამდენიმე მიზეზი აქვს. პირველი და ძალიან მნიშვნელოვანი არის ის, რომ საქართველოში, ზოგადად გვაქვს, მონაცემების შეგროვების პრობლემა. მონაცემები გარკვეული სახით არსებობს, მაგრამ არ არის ისეთი ხარისხიანი და სრულყოფილი, როგორც არის ევროპასა და ამერიკაში.


მაგალითად, მქონდა შემთხვევა, როდესაც მჭირდებოდა გარკვეული მონაცემები საქართველოს რეგნიოული ამბულატორიებიდან და მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ვალდებული არიან ინფორმაცია ელექტრონულად მოაგროვონ ერთიან ბაზაში, ეს მონაცემები არ არსებობდა. ამბულატორიებს არ ჰქონდა შესაბამისი ინფრასტრუქტურა, მათ შორის, რიგ შემთხვევებში, ელექტროენერგია და ინტერნეტი და ახალ ტექნოლოგიებთან მუშაობის გამოცდილება. ცუდი მონაცემები, ცხადია, მოქმედებს გაშუქების ხარისხზე.

როცა წყაროებთან მუშაობაზე ვსაუბრობ, ვგულისხმობ სხვა რამესაც. მაგალითად, დღეს გამოვაქვეყნე მასალა ახალი კორონავირუსის წინააღმდეგ იმუნიტეტის მუშაობაზე, რომლისთვისაც მონაცემი ავიღე ამერიკული გაზეთიდან. ამ გაზეთს ჰქონდა თავისი წყარო. ნებისმიერ ამერიკულ თუ ბრიტანულ გამოცემას ყოველთვის ახლავს მონაცემები და კვლევები, ახლავს სამეცნიერო წყარო, რომელიც ამყარებს იმ მიგნებას, რაც ამა თუ იმ პუბლიკაციაშია წამოწეული.

ჩვენ არ ვართ კვლევებით განებივრებული, იმიტომ რომ პატარა ქვეყანა ვართ, ამდენი ფული არ გვაქვს, შესაბამისად, ეს არის მეორე მიზეზი, რის გამოც ჩვენი მასალები ვერ იქნება ხარისხიანი. თუმცა, როდესაც საქმე ეხება პანდემიის გაშუქებას, აქ გამოსავალი არის საერთაშორისო წყაროების გამოყენება. რა თქმა უნდა, არის რამდენიმე საერთაშორისო სამედიცინო და არა ჟურნალისტურო წყარო, რომელსაც მე პირადად ყოველთვის ვადევნებ თვალყურს. დღეში ერთხელ მაინც შევდივარ მათ ფეიჯზე, ვამოწმებ რა აქვთ და თუ არის რაიმე საინტერესო, ვცდილობ, რომ ვთარგმნო და გამოვაქვეყნო “კაქტუსზე.” ესენია: JAMA Network, New England Journal of Medicine, Annals of Internal Medicine, Lancet და Nature.

- თქვენ ახსენეთ საერთაშორისო წყაროები, რომელსაც ეყრდნობით და ასევე, კვლევები, რომლითაც საქართველოში არ ვართ განებივრებული. თუმცა, რასაც ვუყურებთ, Covid-19-თან დაკავშირებული საერთაშორისო კვლევების მიგნებები, ძალიან ხშირად იცვლება და ხანდახან, ურთიერთგამომრიცხავია. ასეთ დროს როგორ იქცევით?

აქ მთავარია, როგორ ვიყენებთ კვლევის მიგნებებს. ნებისმიერ სამედიცინო ჟურნალში, ყველა კვლევას აქვს თავისი შეზღუდვა. მნიშვნელოვანია, რომ კვლევის შეზღუდვას დააკვირდე, - რამდენი ადამიანი მონაწილეობდა, რამდენად მასშტაბური იყო, ჰყავდა თუ არა საკონტროლო ჯგუფი და ასე შემდეგ.

კეთილსინდისიერმა ჟურნალისტმა, როგორც ეს ხდება კარგ გამოცემებში, ყოველთვის უნდა მიუთითოს კვლევის შეზღუდვა. ეს არის უმნიშვნელოვანესი, იმისათვის, რომ მკითხველი შეცდომაში არ შეიყვანო. მაგალითად, პატარა კვლევა, 50-კაციანი, არ წარმოუდგინო როგორც ჭეშმარიტება. აუცილებლად უნდა უთხრა, რომ არის ეს შედეგები, მაგრამ ეს კვლევა არის მცირემასშტაბიანი. მეტი არაფერი არ სჭირდება, ვინაიდან შენ არ ატყუებ მკითხველს.



ეს ერთი დეტალი, რაც აუცილებლად უნდა გვქონდეს სტატიაში. მეორე, ჩემი აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანი დილემა, რაც დავინახე, არის დღევანდელი მკითხველის ქცევა, მაგალითად ის, რომ ხშირად ადამიანები მხოლოდ სათაურს კითხულობენ და სტატიას ისე აზიარებენ სოციალურ ქსელში. ამიტომ, ჩემი აზრით, სათაურის შერჩევა არის ძალიან მნიშვნელოვანი. მაღალკვალიფიციურ გამოცემებში, ესა თუ ის მიგნება სათაურში ჭეშმარიტებად არ არის გამოტანილი, აუცილებლად მითითებულია, რომ ეს მიგნება არის ამა და ამ კვლევის ფარგლებში, ყოველთვის არის მინიშნება წყაროზე და ჩემი აზრით, ეს არის ძალიან კარგი მიდგომა.

მაგალითად, ცოტა ხნის წინ, იყო შემთხვევა, როდესაც BBC-იმ გამოაქვეყნა სტატია, რომლის სათაურში ეწერა, რომ ნაპოვნია ახალი, სიცოცხლის გადამრჩენი მედიკამენტი. წარმოიდგინეთ ეს როგორი ხმაურიანი სათაურია, მაშინ, როდესაც მთელი მსოფლიო ელოდება მედიკამენტს და ვაქცინებს და BBC წერს ამას.

BBC-ს სტატია დექსამეტაზონზე, როგორც შესაძლო სამკურნალო საშუალებაზე 
ახალი კორონავირუსის წინააღმდეგ

იგივე ამბავზე, მეორე ჩემმა საყვარელმა გამოცემამ, The New York Times-მა თქვა, რომ ამას და ამას ამბობენ მეცნიერები, არ წარმოუდგენია ახალი კვლევა ჭეშმარიტებად; ტექსტში მიუთითა, რომ ეს კვლევა არსად, არცერთ სამედიცინო და სამეცნიერო ჟურნალში არ არის გამოქვეყნებული, მეცნიერებმა მხოლოდ პრესრელიზის სახით წარმოადგინეს გვერდნახევრიანი ინფორმაცია და რეცენზია არ აქვს გავლილი. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, იმიტომ, რომ პიარ რევიურები კვლევას აკრიტიკებენ და მის ხარვეზებს წარმოაჩენენ.

The New York Times-ის სტატიის სათაური დექსამეტაზონზე, როგორც ახალი კორონავირუსის შესაძლო სამკურნალო საშუალებაზე

ეს იყო ის შემთხვევა, როდესაც The New York Times-მა რამდენიმე საათით გვიან გამოაქვეყნა ეს ინფორმაცია, მაგრამ იყო უფრო ზუსტი, ვიდრე BBC-ის. და სხვათაშორის, მოგვიანებით BBC-ს მასალაში სათაური შეცვალეს, ბრჭყალებში გაიტანეს მიგნება.

ყოველთვის უნდა მიუთითო კვლევის შეზღუდვა და მასშტაბი; ვინაიდან მკითხველების უმეტესობა არ კითხულობს სტატიას, სათაურშივე სიზუსტე უნდა იყოს დაცული.

- ჯანდაცვის თემაზე წერას ალბათ ისიც ართულებს, რომ ძალიან სპეციფიკურია და თვითონ თემაა რთული. თუნდაც, კვლევის შეზღუდვა, რასაც თქვენ ახსენებთ, ყველასთვის გასაგები არ არის...

ამისთვის ძალიან კარგია, რომ როდესაც ვწერთ სტატიას ჯანდაცვის საკითხებზე, სულ წარმოვიდგინოთ, რომ ჩვენმა მკითხველმა არაფერი იცის: არა იმიტომ, რომ მათ პატივს არ ვცემთ. მაგალითად, როდესაც ვამბობთ, რომ საქართველოში ამდენი და ამდენია თანმხლები დაავადებების სტატისტიკა, მაგალითად, გულის დაავადებები, იქვე განვმარტოთ რა არის გულის დაავადება, 1-2 წინადადებით, ძალიან მარტივი ენით. სტატია, რომელშიც ეს ახსნილია მოვლენები და ტერმინები, არის მაღალი ხარისხის და ადვილად გასაგები. ეს ნიშნავს, რომ შენ პატივს სცემ შენს მკითხველს.

ალბათ, ძალიან სასარგებლოა ვიკითხოთ სანდო საერთაშორისო გამოცემები, განსაკუთრებით იმ სფეროში, რომელშიც ვმუშაობთ. ასევე ძალიან კარგი იქნება, რომ ჟურნალისტები კონკრეტულ მიმართულებებზე მუშაობდნენ. ეს იმიტომ, რომ ხანდახან ინფორმაცია იმდენად სწრაფად იცვლება, ვერ ეწევი.

მახსოვს, ერთ დღეს პრეპარატ რემდესივირზე იმდენი რამე გამოქვეყნდა, გამიჭირდა, რომ ყველაფრის წაკითხვა მომესწრო. ერთი მიმართულებით სპეციალიზაცია, ალბათ, ძალიან კარგი გამოსავალია. მესმის, რომ ეს ძალიან დიდი ფუფუნებაა და არ ვიცი, ამას ვინ როგორ შეძლებს, მაგრამ ეს იქნებოდა სასაურველი.

თუმცა, მთავარია რომ ჟურნალისტებმა დაიწყონ სანდო გამოცემების ძიება, კითხვა. ერთხელ რომ იწყებ ამას, შემდეგ უფრო და უფრო საინტერესო ხდება ეს პროცესი. მე დარწმუნებული ვარ, რომ ასეთ საინტერესო მასალებს ყოველთვის ეყოლება მკითხველი და მე ეს მაჩვენა პანდემიის პერიოდში მუშაობამ.

---

• თემაზე - როგორ გამოვიყენოთ მონაცემები პანდემიის გაშუქებისას, წაიკითხეთ ქარტიის მიერ მომზადებული გზამკვლევი