მედიაორგანიზაცია „ბათუმელები“/„ნეტგაზეთი“ არაერთი საერთაშორისო ჯილდოს მფლობელია. მათ შორისა, 2009 წელს გაზეთი „ბათუმელებისთვის“ და 2015 წელს ონლაინ გამოცემა “ნეტგაზეთისათვის” გადაცემული პრესის ევროპული ჯილდო, რომელიც ნორვეგიის „გამოხატვის თავისუფლების ფონდისა“ (Institusjonen Fritt Ord) და გერმანული ფონდის, „ცაიტის“ (Zeit-Stiftung) მიერ არის დაწესებული. 

როგორ დაარსდა „ბათუმელები“, რომლის ერთ-ერთი დამფუძნებელი და დირექტორიც 1 თვეზე მეტია წინასწარ პატიმრობაშია და როგორია 3 სხვადასხვა ხელისუფლების პერიოდში გამოცემის მუშაობის გამოცდილება, წაიკითხეთ ნესტან ცეცხლაძესთან „მედიაჩეკერის“ ინტერვიუში. 

მზია ამაღლობელი დაკავების დღიდან, 34-ე დღეა შიმშილობს. ის 11-12 იანვარს ბათუმის პოლიციის მთავარ სამმართველოსთან ორჯერ დააკავეს. პირველად ამაღლობელი პოლიციამ კედელზე იმ სტიკერის გაკვრის გამო დააკავა, რომელზეც „გაიფიცე“ ეწერა, ის მოგვიანებით ხელწერილის საფუძველზე გაათავისუფლეს, თუმცა მალევე მეორედ, ირაკლი დგებუაძისთვის სილის გაწვნის გამო დააკავეს. დაკავების შემდეგ, მზია ამაღლობელს დგებუაძე სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდა და აგრესიულად ეპყრობოდა, მან ამაღლობელს სახეშიც შეაფურთხა. „ბათუმელებისა“ და „ნეტგაზეთის“ დამფუძნებელსა და დირექტორს 4-დან 7 წლამდე პატიმრობა ემუქრება.

ნესტან, როგორც ჟურნალისტმა პირველად სად დაიწყე მუშაობა და როგორ აღმოჩნდი „ბათუმელებში“? 

- თავიდან მუშაობა აჭარის, ახლანდელი საზოგადოებრივი მაუწყებლის რადიოში დავიწყე, რომელიც მაშინ სახელმწიფო რადიო იყო. მიმყავდა კულტურის ახალი ამბები და ცოტ-ცოტა ყველაფერი სხვა, გარდა პოლიტიკისა. მაშინ გავიცანი მზია [ამაღლობელი] და ეთერი[თურაძე], რომელთაც გაზეთი „ბათუმელები“ ახალი გახსნილი ჰქონდათ [2001 წელს]. შემომთავაზეს გაზეთისთვის რაღაცები დამეწერა, რაზეც დავთანხმდი. „ბათუმელები“ თავიდანვე კრიტიკული გაზეთი იყო, ამიტომ მემგონი, 2 თუ 3 სტატიის გამოქვეყნების შემდეგ რადიოდან გამომიშვეს. მიუხედავად იმისა, რომ თავიდან პოლიტიკურ თემებს არც „ბათუმელებში“ ვაშუქებდი, გაზეთი იმდენად კრიტიკული იყო, რომ სახელმწიფო რადიოსთან ცხადია, შეუთავსებელი აღმოჩნდა. 

ამის შემდეგ, მალევე ბათუმის კორესპონდენტად მუშაობა ტელეკომპანია „იმედმა“ შემომთავაზა. ეს ის პერიოდია, „იმედმა“ ზვიად ქორიძე რომ გაუშვა და გიორგი თარგამაძე მიიყვანა, 2003-2004 წლები, სიტუაცია გამწვავდა, მეც რაღაც სიუჟეტებს მიბლოკავდნენ, რაღაც სიუჟეტებს მიკვეთავდნენ, რასაც არ ვემორჩილებოდი და ამიტომ მალევე წამოვედი. ამის შემდეგ მუშაობის დაწყება „რუსთავი 2”-მა შემომთავაზა.

იმ კონკრეტულ პერიოდში, „ბათუმელებში“ დროებით არ ვმუშაობდი, მაგრამ მუდმივად მათ ოფისში ვიყავი. მაშინ „რუსთავი 2“-ს ბიურო ან ოფისი არ ჰქონდა, ამიტომ ჩვენი ოფისი „ბათუმელების“ ერთოთახიანი რედაქცია იყო. მას შემდეგ, რაც აჭარაშიც შეიცვალა ხელისუფლება და ასლან აბაშიძის რეჟიმიც დასრულდა, მალე „რუსთავი 2“-დანაც წამოვედი. 

თქვენც, სხვა რესპონდენტების მსგავსად, ჟურნალისტად 3 სხვადასხვა მთავრობის პერიოდში გიმუშავიათ, რა სხვაობასა და მსგავსებას ხედავთ მათ შორის?  

- კი, ამაზე ჩვენც ხშირად ვფიქრობთ. თუკი მაშინ უნდოდათ, რომ რაღაც არ გაგეშუქებინა, ხელს ყველანაირად გიშლიდნენ, გემუქრებოდნენ და ა.შ. დღეს პირდაპირ უნდათ, რომ დაგხურონ და გაგაქრონ, უბრალოდ არ არსებობდე. ალბათ, ეს არის მთავარი სხვაობა. ასევე, დღევანდელ მმართველ პარტიას არ აინტერესებს არც ერთი პარტნიორი სახელმწიფოს აზრი. 

გასაგებია, რომ ასლან აბაშიძის რეჟიმი იყო რუსული, მაგრამ ლოკალური და ალბათ, ამიტომ გავუმკლავდით კიდეც. როდესაც ბათუმში ტოტალური წნეხი იყო, უსაფრთხოების განცდა არ არსებობდა, ჩემს სახლთან 24-საათიან რეჟიმში იდგა ვიღაც თანამშრომელი და ა.შ. თუმცა, ის მაინც ვიცოდით, რომ ასლან აბაშიძე ანგარიშს უწევდა თბილისს და ასევე, მაგალითად, დიპლომატიურ კორპუსსაც. აი, ეთერიც[თურაძე] ხშირად იხსენებს ამ ფაქტს, ასლანის დროს რომ დააკავეს ის და მზია, თან ნარკოტიკების შენახვის ბრალდებით. მაშინ მზიამ პირველი მე დამირეკა  და არ დავუჯერე, მეგონა მაშაყირებდა, ამიტომ ვუთხარი, რომ არ მეცალა, გადაღებაზე ვიყავი. კიდევ კარგი მეორე, სადაც მზიამ დარეკა ამერიკის საელჩო იყო. ამის შემდეგ, მზია და ეთერი ერთ საათში გაათავისუფლეს.

ასევე, რაღაც პერიოდში, როდესაც ომბუდსმენი სოზარი[სუბარი] იყო, პირველი ვისთანაც ვრეკავდით, ის იყო. ანუ, ყველა დროში რომელიღაც ინსტიტუცია მაინც იყო ქმედითი, ვიღაც ერთი მაინც იყო, ვინც დაგიცავდა. ახლა სახელმწიფო აღარ გვაქვს, აღარ არსებობს კანონი, რომელიც დაგიცავს, აღარ გვყავს პოლიცია, არ არსებობს სასამართლო, არავინ არის, ვინც დაგიცავს და ამიტომ ხარ სრულიად შიშველი ამ სასტიკი და დაუნდობელი რეჟიმის პირისპირ, რომელსაც უნდა, რომ გაგანადგუროს და არ არსებობდე. ალბათ, ეს არის მთავარი სხვაობა. 

მაგალითად, აჭარის რევოლუციის პერიოდში, აქციებსაც არბევდნენ, ასლან აბაშიძემ კომენდანტის საათიც გამოაცხადა. მაშინ გვემუქრებოდნენ კიდეც, ჩემს ოპერატორს სცემეს, წაგვართვეს კასეტები. ერთი სიტყვით, საშინელ ტერორში ვიყავით. როდესაც ამის შესახებ ღიად ვილაპარაკე, [მიხეილ] სააკაშვილს დაურეკია გიორგი აბაშიძისთვის და უთქვამს, შენი პასუხისმგებლობაა მათი უსაფრთხოებაო. ამის შემდეგ გიორგი აბაშიძემ მე დამირეკა, შემხვდა და დაცვაც მოგვამაგრეს, რომელიც მე და ჩემს ოპერატორს ყველგან დაგვყვებოდა. ძალიან სასაცილო იყო. სადმე რომ მივდიოდით, ჯერ გვკითხავდა, სად მივდივართ, შემდეგ ამოიღებდა რაციას და გადასცემდა: „205, 205, მივდივართ აქა და აქ“. ეს სიტყვები და ხმა დღემდე მკაფიოდ მახსოვს.  

თუმცა, ერთხელ მაინც იყო ასეთი შემთხვევა: ბათუმის უნივერსიტეტში ვიყავით გადაღებაზე, რომ გამოვედით, მანქანაში ჩავსხედით, მათ შორის იყო ეს ჩვენი დაცვაც. მანქანა რომ დაიძრა, აღმოჩნდა, რომ ყველა საბურავი დაჭრილი იყო და შესაბამისად, დაშვებული, ამიტომ მანქანა გავაჩერეთ და იმ დროინდელმა, აბაშიძის „ტიტუშკებმა“ ალყაში მოგვაქციეს. მაშინ ამ დაცვამ გადაგვარჩინა. ასე რომ, ასლან აბაშიძის დროსაც კი არსებობდა თავდაცვის რაღაც მექანიზმები. 

ისეთი დაუცველობის განცდა, როგორიც შეიძლება დღეს გაქვთ, როდის გაჩნდა „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ მმართველობის დროს? 

- ალბათ, ჟურნალისტებისთვის პირველად ეს იყო ფოტოგრაფების საქმე. თუმცა, მაშინაც პროტესტის პარალელურად, ჟურნალისტების დიდი ჯგუფი ვანო მერაბიშვილს შეხვდა. ფაქტია, რომ ჩვენი პროტესტის, ამ მოლაპარაკებებისა და საერთაშორისო წნეხის შედეგად, ფოტოგრაფები მალე გაათავისუფლეს. 

2011 წლის 26 მაისის დარბევის დროს, როგორც მახსოვს, „ნეტგაზეთის“ ბევრი ჟურნალისტი დაშავდა, რა მოხდა მაშინ? 

- კი, ჩვენ პატარა რედაქცია ვიყავით. მახსოვს, ყველანი წავედით ერთი თანამშრომლის გარდა და თითქმის, ყველანი დავშავდით. ზოგს სცემეს, ზოგი გაზით მოიწამლა… ბოლოს, რუსთაველი რომ გაწმინდეს, მე ჯერ ისევ იქ ვიყავი, ჩემს ერთ-ერთ თანამშრომელს ვეძებდი და თან ჩემი კამერით ვიღებდი. ვიღაცეები მომვარდნენ და კამერა წამართვეს. მაშინ ერთმა სპეცრაზმელმა გადამარჩინა. მოვიდა და მითხრა, რომ იქიდან უსაფრთხოდ უნდა გავეყვანე. მაგრამ, სხვაობა ის არის, რომ ამ ამბის გამოძიება მალე დაიწყო, მე და ჩემი კოლეგები, ვინც იმ დღეს დავშავდით დაზარალებულად მალევე გვცნეს და სახელმწიფომ ქონების ზიანი აგვინაზღაუარა. ასეთი რამე დღეს არ ხდება?! 

უკვე ვთქვი, რომ დღეს არც ერთი ინსტიტუცია აღარ არის, რომელსაც დახმარებისთვის მიმართავ. მახსოვს, მემგონი არჩევნებამდე პერიოდი იყო, ნოდარ მელაძემ პირდაპირ ეთერში თქვა, რომ მათი ტელევიზიის ეზოში სუსი იყო მისული. იმ ღამეს მე და გელა მთივლიშვილი „ტვ პირველთან“ წავედით. მელაძეს პოლიცია  ჰყავდა გამოძახებული, მაგრამ პოლიცია არ მივიდა. მაშინ ვიფიქრე, რომ მორჩა, ჩვენ, ჟურნალისტებს სულ აღარავინ გვყავს ერთმანეთის გარდა, მხოლოდ ერთმანეთის იმედი შეიძლება გვქონდეს. 

რა იყო „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების პირველი ნიშანი, როდესაც იფიქრე, რომ დემოკრატია ისევ მწვავე პრობლემების წინაშე დგას?

- ერთ-ერთი პირველი ნიშანი იყო, როდესაც შინაგან საქმეთა სამინისტროში, წამების კადრების ჩვენებაზე დაგვიბარეს. მე წინა ხელისუფლების დროს პატიმართა უფლებებზე ვმუშაობდი და ჟურნალისტური გამოძიებებიც მქონდა. ჩვენ გვითხრეს, რომ სახეები ისე იყო გადაფარული, რომ ჩვენ იმ ადამიანების იდენტიფიცირებას ვერ მოვახდენდით. სულ რამდენიმე კადრი ვნახე, რადგან მაშინვე ამოვიცანი ისტორია და პატიმარი, რომლის შესახებაც მე ნამუშევარი მქონდა. იქვე ვუთხარი, რომ დაუშვებელი იყო ამ მასალის ასე ჩვენება და წამოვედი. მაშინვე ცხადი გახდა, რომ ამ ხალხისა და სისტემისთვის ადამიანი არანაირ ღირებულებას არ წარმოადგენდა. 

ავტორი: ზურა ცერცვაძე

თქვენს გამოცემას რომ დავუბრუნდეთ, როგორ დაარსდა „ბათუმელები“ და „ნეტგაზეთი“? 

- „ბათუმელები“ ჟურნალისტიკით გულანთებულმა ადამიანებმა შექმნეს. არანაირი სპონსორი, დამფინანსებელი მას არ ჰყოლია. თავიდან მახსოვს, ნომერს რომ ვბეჭდავდით, „ვინჩესტერი“ მიგვქონდა სტამბაში. ის პირველი და ერთადერთი კომპიუტერი, რომელიც რედაქციაში გვქონდა მზიამ საკუთარი ფულით იყიდა. თავიდან გაზეთი 8-გვერდიანი იყო, ნელ-ნელა ემატებოდა გვერდები და ბოლოს 22-გვერდიანი გახდა. ორ კვირაში ერთხელ გამოშვებიდან, კვირაში ერთხელ ბეჭდვაზე გადავედით. უკვე თბილისში ვბეჭდავდით, შედარებით ნორმალურ სტამბაში. მიუხედავად ამისა, თითოეული ნომრის გამოცემა საწყის ეტაპზე პრობლემური იყო. 

მთავარი ძრავი მაინც მზია[ამაღლობელი] იყო, რომლის სწორი სტრატეგიის შედეგად, გამოცემას ბევრი საერთაშორისო პარტნიორი გაუჩნდა. მზია ამზადებდა ბიზნეს გეგმებს, ის ზრუნავდა იმაზე, რომ ჟურნალისტებს კარგი ტრეინინგები გაევლოთ, მას ჰქონდა ურთიერთობა უცხოელ პარტნიორებთან და ა.შ. ჯერ კიდევ 2008 წლის ომამდე „ბათუმელები“ ერთადერთი მედია იყო, რომელიც MDIF-ის პარტნიორი გახდა.

მზია ჩემგან და ეთერისგან იმით განსხვავდება, რომ მისთვის არ არსებობს შეუძლებელი. ყოველთვის ასე იყო. რაღაც ახალ იდეას იტყვის, მე ვპასუხობ: არა, მზია, ამის რესურსი ჩვენ არ გვაქვს, ვერ შევძლებთ. არ დამეთანხმებოდა და იტყოდა, მაინც ვცადოთ და საბოლოოდ, გამოსდიოდა. მზიას ძალიან უყვარს ექსპერიმენტები. რაღაცას მოკრავს ყურს და თუ იდეა მოსწონს, კარგად შეისწავლის და განახორციელებს. მაგალითად, ჩეხეთიდან ჩამოიტანა პრესკაფეს იდეა. ერთ-ერთ იქაურ გაზეთს ჰქონდა პრესკაფეების ქსელი, რომელიც ამ გაზეთის ბიზნეს მოდელი იყო. ჩამოვიდა თუ არა, ამაზე მუშაობა დაიწყო და გავხსენით პრესკაფე ბათუმში, რომელმაც რამდენიმე წელი იმუშავა და ერთ-ერთი მთავარი ცენტრი იყო. ასევე, მზიას ჰქონდა აწყობილი უნიკალური დისტრიბუციის ქსელი. „ბათუმელების“ 90% გამოწერილი იყო, მათთვის გაზეთი სახლში მიჰქონდათ. 

თუკი თავიდან „ბათუმელები“ უფრო ლოკალური გამოცემა იყო, უმეტესწილად რეგიონის ამბებს აშუქებდა და აჭარას ფარავდა, სწორედ [2008 წლის] ომის შემდგომ პერიოდში უკვე გაფართოვდა და ვწერდით ყველაფერზე. შემდეგ ვიფიქრეთ, რომ „ბათუმელები“ დაბრუნებოდა თავის პირვანდელ სახეს, ძირითადი ფოკუსით აჭარაზე. ასევე ვფიქრობდით, რომ ის ჟურნალისტური სტანდარტი, რაც „ბათუმელებში“ გვქონდა, ნაციონალურ მედიაშიც უნდა ყოფილიყო. ამიტომ გავხსენით „ნეტგაზეთი“. თანაც იმ პერიოდში ინტერნეტის მომხმარებელი დღითიდღე იზრდებოდა. ამიტომ ვიფიქრეთ, რომ ახალი ონლაინ გამოცემის დაარსება კარგი იქნებოდა და 2010 წელს უკვე „ნეტგაზეთი” დავაფუძნეთ. 

როგორც შეხვდა მზია ამაღლობელი რუსული კანონის ხელმეორედ ინიციირებსა და მიღებას?

- მისი პირველი სიტყვები იყო, რომ არ აპირებდა აგენტის სტატუსის ქვეშ მუშაობას და იპოვიდა გამოსავალს და იპოვა კიდეც. სულ მუშაობდა, ყველაფრისთვის მზად იყო და იმასაც მეუბნებოდა, გეგმა მაქვს უკვე და ზუსტად ვიცი, საბოლოოდ რომ ჩამოყალიბდება დიქტატურა, როგორ უნდა ვიმოქმედოთო.  

ვიღაცას წარმოუდგენია, რომ საქართველოში დამოუკიდებელი მედიის მართვა ადვილია. მედია, რომელსაც არ ჰყავს არანაირი დამფინანსებელი. ერთი გრანტის მოპოვებისას, სასწრაფოდ მეორეზე უნდა იფიქრო, რადგან ყველა ეს დაფინანსება ხანმოკლეა. მზიას ხელფასების გასასტუმრებლად პირადი სესხიც კი აუღია. ეს ძალიან მძიმე და დამღლელი საქმეა. 

მზია ყოველთვის და ყველა ჩვენთაგანისთვის ყველაზე დიდი იმედია. ვიდრე მას დაიჭერდნენ, მე და ჩემი მეგობარი ერთმანეთს ვეკითხებოდით, რომ დაგვიჭირონ, ვის დავურეკავთ პირველს. ორივემ ვთქვით - მზიას. იმიტომ რომ მზია ყველაფერს შეძლებდა. ჩვენ კი ახლა ვერაფერს ვაკეთებთ მისთვის. ასე მგონია, რომ ციხიდანაც ჩვენზე მეტს აკეთებს. 

რას აპირებთ?

- პირველ რიგში მეგობარი, კოლეგა, პარტნიორი გვყავს ციხიდან გამოსახსნელი. ვაპირებთ იმას, რაც მზიამ მოგვწერა - ბრძოლას სანამ შეგვიძლია. არ ვაპირებთ, არსად გაქცევას, არც დახურვას. დაგვხურავენ? დაგვიჭერენ? რამე გზას ვიპოვით და ინფორმაციას მაინც გავავრცელებთ. სხვა ეპოქაა, რამეს მოვიფიქრებთ. ახლა ჩვენ გვაქვს ბოლო შანსი, გადავარჩინოთ ეს ქვეყანა და ჩვენც გადავრჩეთ.