ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, მას შემდეგ, რაც ქვეყნის სათავეში “ნაციონალური მოძრაობა” “ქართულმა ოცნებამ” შეცვალა, მედიაგარემოს შესახებ გაჩენილი კრიტიკული მოსაზრებების საპასუხოდ მმართველი პარტია მუდმივად ქვეყანაში არსებულ მედიაპლურალიზმზე საუბრობს, რომელიც მათი მოსაზრებით დიდწილად 2015 წელს, ციფრულ მაუწყებლობაზე გადასვლის შემდეგ განვითარდა. სწორედ ამ არგუმენტით ცდილობენ აჩვენონ, რომ ქვეყანაში ჯანსაღი მედიაგარემოა.

ჩნდება კითხვა, რა არის რეალურად მედიაპლურალიზმი და რა განაპირობებს მის არსებობას ქვეყანაში. კითხვაზე პასუხი კომპლექსურია და მხოლოდ ხელისუფლების მიერ საჯაროდ გაკეთებული განცხადებები ვერ გამოდგება მთავარ არგუმენტად. მედიაპლურალიზმი უპირველეს ყოვილისა მრალაფეროვანი მედიის არსებობას ნიშნავს, რაც ასევე გულისხმობს მათ რეიტინგს, ფინანსებს. საერთო ჯამში მედია პლურალიზმი მაშინ მიიღწევა თუ ქვეყანაში მრავალფეროვანი, სტაბილური, ფინანსურად მდგრადი მედიაკომპანიები არსებობს, რომლებიც მრავალფეროვან შინაარსს სთავაზობენ აუდიტორიას.

რაოდენობა

საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარის, კახა ბექაურის შეფასებით, საქართველოში მედიაპლურალიზმის კუთხით იდეალური მდგომარეობაა. ამის შესახებ მან “იმედის კვირაში” 18 მარტს თქვა.

იდეალური მდგომარეობის საილუსტრაციოდ ბექაურმა თქვა, რომ 2012 წლიდან 2017 წლამდე საქართველოში ტელევიზიების რაოდენობა გაორმაგდა. ამ მონაცემებში კი გულისხმობდა როგორც საკაბელო, ისე თანამგზავრულ და ღია საეთერო მაუწყებლებს.

“ტელევიზიების გახსნა პრაქტიკულად შეიძლება ავტომატურად, ყოველგვარი ბარიერების გარეშე. მოგეხსენებათ, საქართველო 2013 წელს გადავიდა ციფრულ ტექნოლოგიაზე, ანუ ციფრულ მაუწყებლობაზე, მაგრამ ეს არ იყო მხოლოდ ტექნოლოგიური გადასვლა და ტექნოლოგიური გარღვევა, ეს იყო შინაარსობრივი რევოლუცია, ანუ მედიის თავისუფლებისა და პლურალიზმის თვალსაზრისით რევოლუცია იმიტომ, რომ პრაქტიკულად გაუქმდა ლიცენზირება”, - აღნიშნა მაშინ ბექაურმა.

რეალურად, საქართველოში მოვლენები სხვაგვარად განვითარდა. ქვეყანამ ციფრულ მაუწყებლობაზე გადასვლა 2006 წელს ჟენევის შეთანხმების ხელმოწერით იკისრა, ციფრულ მაუწყებლობაზე კი - 2015 წელს გადავიდა. ციფრულ მაუწყებლობაზე გადასვლა ქვეყანას ნამდვილად აძლევდა უფრო მეტი არხის გაჩენის შესაძლებლობას, ვინაიდან შეზღუდული სიხშირული რესურსი აღარ არსებობს და ავტორიზაციის პირობებიც გამარტივდა.

საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიიდან “მედიაჩეკერისთვის” მოწოდებული ინფორმაციის მიხედვით 2009 წლიდან 2015 წლის ჩათვლით საქართველოში ტელემაუწყებლების რაოდენობა მუდმივად იზრდებოდა. გამონაკლისი იყო 2010 წელი, როცა მაუწყებლების რაოდენობა ერთით შემცირდა. ციფრულ მაუწყებლობაზე გადასვლიდან, 2015 წლიდან დღემდე კი - მაუწყებლების რაოდენობის ზრდის ნაცვლად კლების ტენდენციაა.

ციფრულ მაუწყებლობაზე გადასვლის შემდეგ გაიზარდა მხოლოდ ღია გავრცელების ეროვნული მაუწყებლების რაოდენობა. ეს არის არხები, რომელთა მიღებაც საქართველოს მოსახლეობის არანაკლებ 90%-სთვის სახლის ანტენით, სხვა დამხმარე მოწყობილობების გარეშე უფასოდ არის შესაძლებელია). შეზღუდული რესურსის გამო ამგვარი არხების რაოდენობა 2009-დან 2015 წლამდე უცვლელად, 4 იყო. 2016 წელს ამ არხების რაოდენობა 23-მდე გაიზარდა, 2017 წელს კი მცირედით, 21-მდე შემცირდა.

ტელემაუწყებლების არსებობისთვის და ღირებული მედიაპროდუქტის შესაქმნელად აუცილებელია ფინანსური შემოსავლები. მათი სიძლირე და სტაბილურობა სწორედ ფინანსებზეა დამოკიდებული. საქართველოში რომ სარეკლამო შემოსავლები მუდმივად მზარდია, ამაში თანხმდებიან საქართველოს კომუნიკაციების კომისია და მმართველი პარტია. ამაზე მათ მაუწყებლობის შესახებ კანონში შესატანი იმ ცვლილებების განხილვის დროსაც თქვეს, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის დამატებითი სარეკლამო დროის გამოყოფას შეეხებოდა. მათგან განსხვავებით მაშინ კომერციული არხების წარმოამდგენლები ამბობდნენ, რომ სარეკლამო შემოსავლები მცირდება და აღნიშნული ცვლილებები მათ კიდევ უფრო დააზარალებდა. მოსაზრებას არ იზიარებდნენ კომუნიკაციების კომისიასა და საპარლამენტო უმრავლესობაში.

სწორედ კომერციული შემოსავლების კლების ტენდენციას აჩვენებს კომუნიკაციების კომისიის ანალიტიკური ვებგვერდის მონაცემები, რომლის მიხედვით 2012 წლიდან 2014 წლის ჩათვლით მაუწყებლების კომერციული შემოსავლები იზრდებოდა. 2015 წელს იყო მცირე კლება, ბოლო 4 წელში კი ყველაზე მაღალი კომერციული შემოსავალი 2016 წელს დაფიქსირდა, რაც 856 ათასი ლარით აღემატებოდა 2014 წლის მაჩვენებელს.


2014 და 2017 წლის მაუწყებლების შემოსავლების შედარების დროს ჩანს, რომ ციფრულ მაუწყებლობაზე გადასვლამ ვერ გაზარდა იმ მაუწყებლების რაოდენობა, რომლებსაც წლის განმავლობაში მილიონ ლარზე მეტი შემოსავალი აქვთ. ამ ოდენობის შემოსავალი მხოლოდ 6 მაუწყებელს ჰქონდა. მხოლოდ სამით გაიზარდა იმ მაუწყებლების რაოდენობა რომელთაც შედარებით მცირე ნახევარიდან 1 მილიონ ლარამდე შემოსავალი ჰქონდათ წელიწადში. თუმცა მათი რაოდენობაც არ აჭარბებს 6-ს. . რეალურად, ბაზრის მთავარი მოთამაშეები, წლების განმავლობაში, მუდმივად “რუსთავი 2” და “იმედი” არიან. სწორედ ამ ორ ტელეკომპანიასთან ერთად მაესტროს ჰქონდა 2014 წელს 10 მილიონ ლარზე მეტი კომერციული შემოსავალი თუმცა მაესტროს, იმედისა და ჯიდიესის გაერთიანების შემდეგ, 2017 წელს ამ ოდენობის შემოსავალი მხოლოდ რუსთავი 2-სა და იმედსღა აქვთ.

წლების განმავლობაში ერთადერთი, რაც მკვეთრად შეიცვალა, შემოსავლების არ მქონე მაუწყებლების უფლების მქონე კომპანიების რაოდენობა - 2014 წელს 47, 2017 წელს კი - 21 კომპანია იყო მაუწყებლად რეგისტრირებული, რომელსაც კომერციული შემოსავალი საერთოდ არ ჰქონია. არადა, მაუწყებლები ჯანსაღ მედიაგარემოში სწორედ კომერციული შემოსავლებით უნდა არსებობდნენ.

რეიტინგი

წლების განმავლობაში მაუწყებლეთა შემოსავლების მსგავსად არც რეიტინგული არხების რაოდენობა და ვინაობა შეცვლილა. 2012 წლიდან დღემდე საქართველოში სატელევიზიო რეიტინგებს მხოლოდ ერთი კომპანია TV MR საქართველო ზომავდა, მოგვიანებით გამოჩნდა ტრი მედია ინტელიჯენსი.

TV MR საქართველოს მონაცემებით, 2012 წლიდან 2018 წლის ჩათვლით, აუდიტორიის წილის მიხედვით (SHR %), პირველ და მეორე ადგილებს ტელეკომპანიები რუსთავი 2 და იმედი ინაწილებდნენ. მესამედ ადგილზე, კი, ხან საზოგადოებრივი მაუწყებელი, ხან მაესტრო, ხან GDS და ხან კომედი არხი იყვნენ. თუმცა განსხვავება პირველ ორ და მესამე ადგილზე მყოფ მაუწყებელს შორის ძალიან დიდი იყო.

თუ მედიაპლურალიზმის განმაპირობებელი გარემოებებით დავაკვირდებით საქართველოში ბოლო წლებში განვითარებულ მოვლენებს, აღმოვაჩენთ, რომ 2012 წლიდან დღემდე საქართველოში არც ფინანსურად ძლიერი მაუწყებლების რაოდენობა გაზრდილა, არც მედიის ფინანსური მდგომარეობა გაუმჯობესებულა და არც სატელევიზიო რეიტინგები შეცვლილა მკვეთრად. განსხვავება ისაა, რომ 2012 წელთან შედარებით ახლა მეტი არხის მიღება შეუძლია მომხმარებელს ანტენის მეშვეობით. გარდა ამისა, არსებობს ხელისუფლების მიმართ მკვეთრად კრიტიკულად განწყობილი მედია "რუსთავი 2-ის" სახით,  რომელსაც აქვს რეიტინგი და შესაბამისად, მაყურებელზე გავლენა.