საქართველოში ტელევიზორს 1956 წლიდან უყურებენ. აქედან, ათწლეულების მანძილზე, საყვარელი პროგრამის სანახავად ტელევიზორთან ზუსტ დროს უნდა ვყოფილიყავით, და თუ რაიმეს გამოვტოვებდით, მისი განმეორებითი ჩვენების იმედად გვიწევდა ყოფნა.

90-იანი წლების მიწურულს, ტექნოლოგიების განვითარებამ ტელეყურების კულტურაც შეცვალა, ჯერ შეერთებულ შტატებში, შემდეგ სხვა ქვეყანებში. საქართველოში მოგვიანებით — მეტწილად, 2010 წლიდან, მას შემდეგ, რაც ქვეყანაში IPTV ტექნოლოგიის (*ტელევიზიის გავრცელება ინტერნეტ პროტოკოლის ქსელებით) დანერგვამ პროგრამების დროში გადანაცვლებით ყურების შესაძლებლობა გააჩინა.

რას ნიშნავს IPTV ტექნოლოგია?

• მარტივად: ეს საკაბელო ტელევიზიისა და სატელიტური მაუწყებლობის გაუმჯობესებული ალტერნატივაა, რადგან მაუწყებლობის ტრანზიტის ტრადიციული ტექნოლოგიები, ტელევიზორის მხოლოდ რეალურ დროში ყურების შესაძლებლობას იძლევა.
• მათგან განსხვავებით, IPTV ტექნოლოგია, სხვა შესაძლებლობებთან ერთად, ვიდეოს მოთხოვნით მიწოდებას გულისხმობს და მუშაობს ისე, რომ შეძლო "დაპაუზება", დროში წანაცვლებით ყურება, ან ერთი არხის პროგრამიდან სხვა არხის პროგრამაზე ისე გადართვა, რომ უკან დაბრუნებისას იქიდან განაგრძო ყურება, სადაც შეწყვიტე.

რამდენად ხელმისაწვდომია გადახვევის ფუნქცია საქართველოში?

• საქართველოში, აბონენტებმა IPTV ტექნოლოგიით სარგებლობა 2010 წლიდან დაიწყეს და წლის ბოლოს მათი რაოდენობა 13 000 იყო.
• კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის ანალიტიკური გვერდის მიხედვით, 2018 წლიდან დღემდე, ეს მაჩვენებელი განსაკუთრებით მზარდია.
• 2022 წლის სექტემბრის მაჩვენებლით, მაუწყებლობის IPTV ტექნოლოგიით ტრანზიტის სერვისს საქართველოში 589,408 აბონენტი იყენებს.

მონაცემების წყარო: TMI

 

რამდენად პოპულარულია?

• საქართველოში ტელევიზიებს მეტწილად, რეალურ დროში უყურებენ. შესაბამისად, ტელეყურების საერთო მონაცემებში, გადახვევით ყურების პროცენტი დაბალია.
• ამ ფუნქციის გამოყენება შედარებით გაიზარდა კოვიდ 19-ის დროს ლოქდაუნისას, 2020-21 წლებში და 12-13% შეადგინა.

მონაცემების წყარო: TMI

ასაკობრივი სეგმენტი

• საქართველოს 7 დიდი ქალაქის — თბილისის, რუსთავის, გორის, ქუთაისის, ზუგდიდის, ბათუმისა და ფოთის მოსახლეობის მონაცემების მიხედვით, პროგრამებს გადახვევით ყველაზე მეტად, საშუალოდ, 41-დან 45 წლამდე მაყურებელი უყურებს .

მონაცემების წყარო: TMI
 

რას უყურებენ?

• 2018 წელს, გადახვევით ყურების მაჩვენებლებში მხატვრული ფილმები ლიდერობდა;
• 2022 წელს, ისევე, როგორც ბოლო წლებში, პირველ ადგილზე სერიალებია, შემდეგ თოქ-შოუები და საინფორმაციო პროგრამები.
• 2018 წლიდან დღემდე, გადახვევით ყურების პარამეტრით, ქართულ ტელესივრცეში ყველაზე პოპულარულია "ფორმულა კრეატივის" სატელევიზიო სერიალი "ჩემი ცოლის დაქალები".

მონაცემების წყარო: TMI


ამ ფუნქციით, ყველაზე ხშირად უყურებენ ტელევიზიებს:

• "იმედი", "მთავარი არხი", "GDS" და "რუსთავი 2".
• TMI-ის მონაცემებით, 2022 წლის ოქტომბერში

პოპულარული არხების გადახვევით ყურების წილი ასეთია:


მონაცემების წყარო: TMI

როგორ აისახა ეს ტექნოლოგია სატელევიზიო რეკლამის ჩვენებებზე?

ამ ტექნოლოგიამ კონფორტი შეუქმნა მაყურებელს, ტელე და სარეკლამო ინდუსტრიას კი — სირთულეები.

ძველებურად, აღარც პოპულარობაა სატელევიზიო შოუების წარმატების ერთადერთი გასაღები, რადგან თუ ამ პოპულარულ შოუებში მაყურებელი არ ნახავს რეკლამას, რეკლამის განმთავსებლებისთვის აღარ არსებობს მიზეზი ამ პროექტებში ფულის დასახარჯად.

შესაბამისად, მსოფლიოს მასშტაბით, სატელევიზიო აუდიტორიების შემსწავლელმა დიდმა კომპანიებმა დაიწყეს "ცოცხალი მაყურებლისა" და "დროში გადანაცვლებული აუდიტორიების" რეიტინგების განცალკევებულად დათვლა და ამ აუდიტორიებზე კომერციული რეკლამის განსხვავებული ფასების დადგენა.

• მათ შორისაა გაყიდვების სახლი Video Research (იაპონია), რომელიც 1962 წლიდან სწავლობს და აანალიზებს სატელევიზიო აუდიტორიას. მათ ამ მიდგომას 2016 წლის შემდეგ მიმართეს.
• მიდგომები და მონეტიზების გზები შეცვალა ამერიკულმა კომპანია "ნილსენმაც", რომელიც ახლა აუდიტორიას ითვლის არა ძველებურად, არამედ უკვე იმის გათვალისწინებით, ყოველდღიურად, რამდენ დროს ატარებენ ადამიანები ტელევიზორთან დაკავშირებულ მოწყობილობებთან, ისეთებთან, როგორიცაა: DVD/Blu-Ray მოწყობილობები, სათამაშო კომპიუტერთან და ინტერნეტთან დაკავშირებულ სხვა მოწყობილობებთან, და მათ შორის, სტრიმინგ-პლატფორმებთან (მაგ: ნეტფლიქსი, ჰულუ და ა.შ.), თუ "ჭკვიან ტელევიზორებთან". შემდეგ კი ამ მონაცემებს ადარებენ ტელევიზორის ტრადიციული ფორმით ყურებაში გატარებულ დროსთან.
• თუმცა, 2019 წელს, კვლევითმა ცენტრმა Informs-მა (*ოპერაციების კვლევისა და მენეჯმენტის მეცნიერებათა ინსტიტუტი) ჩაატარა კვლევა, რომლის მიხედვით, დროში წანაცვლებული ყურების ქცევას არ შეუმცირებია იმ მაყურებელთა რიცხვი, ვინც პირდაპირ ეთერში უყურებს ტელევიზიას და რომ პირიქით, ამ შესაძლებლობამ მაყურებელთა საერთო, ჯამური რაოდენობა გაზარდა.
• იგივეზე მიუთითებს კარნეგი-მელონის კვლევითი უნივერსიტეტის 2019 წლის კვლევა.
• საქართველოში, დიდ სარეკლამო კომპანია Butterfly Media-ს ვკითხეთ, დროში წანაცვლებული ყურების ფაქტორის გათვალისწინებით, მათაც შეცვალეს თუ არა მიდგომა რეკლამის განთავსებისას. რუსუდან ბერიანიძემ, კომპანიის მედია დირექტორმა გვითხრა, რომ ფასების დადგენა ამ კრიტერიუმით არ ხდება. კამპანიის დაგეგმვისას ხელმძღვანელობენ პარამეტრებით, რომელიც დაფუძნებულია რეიტინგების ჯამურ მაჩვენებელზე. იგულისხმება იმ წუთების რეიტინგების ჯამი, რომელშიც კონკრეტული სარეკლამო რგოლი გავიდა.

საქართველო პირველად მოხვდა "ჟურნალისტა დაცვის კომიტეტის" ყოველწლიურ ანგარიშში დაპატიმრებული ჟურნალისტების შესახებ.

რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?

"საქართველო ბოლო დრომდე ცნობილი იყო როგორც ქვეყანა, დემოკრატიული მიდგომებით, ის ამ ანგარიშში პირველად ხვდება ტელევიზიის ჟურნალისტის, ნიკა გვარამიასთვის 3,5 წლიანი პატიმრობის მისჯის გამო." - წერია ანგარიშში.

რა ხდება მსოფლიოში?

2022 წელი მსოფლიოში ჟურნალისტების დაპატიმრებებით რეკორდული იყო. წელს ასეთი 363 შემთხვევა დაფიქსირდა.

2022 წელს ჟურნალისტების დაპატიმრებების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ირანში, ჩინეთში, მიანმარში, თურქეთსა და ბელარუსშია.

კონტექსტი

• 16 მაისს თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ლაშა ჩხიკვაძემ „მთავარი არხის” დირექტორ ნიკა გვარამიას „რუსთავი 2-ის“ საქმეზე 3 წლით და 6 თვით პატიმრობა მიუსაჯა.

• სასამართლომ ნიკა გვარამია დამნაშავედ ცნო სამეწარმეო ორგანიზაციაში უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების ფაქტზე, სისხლის სამართლის კოდექსის 220-ე მუხლით და საბოლოო სასჯელის სახედ და ზომად 3 წლითა და 6 თვით თავისუფლების აღკვეთა განესაზღვრა.

• საქალაქო სასამართლომ გვარამია დამნაშავედ ცნო „რუსთავი 2-სთვის“ 7 მილიონი ლარის ზიანის მიყენების საქმეზეც და ამ ნაწილში სასჯელის ზომად 50 000 ლარის ოდენობით ჯარიმა დააკისრა.

• მედიის ადვოკატირების კოალიციის წევრი ორგანიზაციები საქართველოს პრეზიდენტს “მთავარი არხის” დირექტორის, ნიკა გვარამიას შეწყალებისკენ მოუწოდებენ.

• ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩომ საქართველოში ღრმა შეშფოთება გამოხატა სააპელაციო სასამართლოს მიერ ნიკა გვარამიას პატიმრობაში დატოვების შესახებ და თქვა, რომ მისი პატიმრპბა რისკის წინაშე აყენებს ქვეყნის მომავალს.

ტელეკომპანია "იმედის" საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ირაკლი ჩიხლაძე "ამაზრზენს" უწოდებს "იმედის" ოპერატორის თავდასხმას "მთავარი არხის" ჟურნალისტზე.

14 დეკემბერს გავრცელებულ კადრებში ჩანს, რომ პირდაპირი რეპორტაჟის მსვლელობისას ჟურნალისტ ნატაშკა ჯახუტაშვილს ტელეკომპანია "იმედის" ოპერატორმა, ნიკოლოზ წეველიძემ ხელი ჰკრა, მოგვიანებით კი, სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა.

• ირაკლი ჩიხლაძის შეფასება: "კადრები, რომელიც ვიხილე არის ამაზრზენი და კატეგორიულად მიუღებელი ჩემთვის. ძალადობის არც ერთ ფორმას გამართლება არ აქვს და ვერანაირად წაახალისებს ვერავინ. ხელის კვრაზე არანაკლებ მძიმე სანახავი და მოსასმენი იყო გინება და შეურაცხყოფა. აუცილებლად ვიმსჯელებთ და მოყვება შესაბამისი რეაგირება. ვწუხვარ და ძალიან მიმძიმს", — დაწერა ირაკლი ჩიხლაძემ ფეისბუქზე.
• მთავარი არხის შეფასება: "აბსოლუტურად ადეკვატური მიდგომაა საინფორმაციოს ხელმძღვანელის მხრიდან" — ასე შეაფასა ირაკლი ჩიხლაძის განცხადება "მთავარი არხის" საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა თეო გილიგაშვილმა და გვითხრა, რომ ფაქტზე სამართლებრივ მსვლელობას განიხილავდნენ, თუმცა, "იმედის" თანამშრომლების მიერ გაკეთებული განცხადებები მეტნაკლებად ცვლის მათს ნაბიჯებს.

შემთხვევა კლინიკა "ვივამედის" მიმდებარე ტერიტორიაზე მოხდა, როდესაც ჟურნალისტები მიხეილ სააკაშვილის ადვოკატთან, შალვა ხაჭაპურიძესთან წერდნენ ინტერვიუს.

მომხდართან დაკავშირებით ფეისბუქის საჯარო სტატუსით მოიხადა ბოდიში "იმედის" ოპერატორმა ნიკოლოზ წეველიძემ.

"პირდაპირი ეთერის ნახვის შემდეგ მივხვდი, რომ ძალიან უხეშად გამომივიდა და კიდევ ერთხელ ვწუხვარ ამის გამო. რაც შეეხება უკვე კადრს მიღმა განვითარებულ მოვლენებს, ამაზე თავის მართლებას ვერ დავიწყებ და ბოდიშს ვიხდი კიდევ ერთხელ", — დაწერა ოპერატორმა.

რა მოხდა — მოკლედ:

• თბილისის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ის დამფუძნებლების, დავით დვალისა და ჯარჯი აქიმიძის სარჩელი. შესაბამისი გადაწყვეტილება დღეს, 14 დეკემბერს, მოსამართლე გოჩა ჯეირანაშვილმა მიიღო.
• დვალი და აქიმიძე არხის 60%-იანი წილის დაბრუნებასა და 2004 წელს გაფორმებული ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობას ითხოვდნენ, რომლის მიხედვით, "რუსთავი 2-ის" საკონტროლო პაკეტი ქიბარ ხალვაშის ხელში გადავიდა.
• თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, დღევანდელი გადაწყვეტილებით ძალაში დატოვა თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 12 აგვისტოს გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვით, არხი მოქმედი მფლობელის, ქიბარ ხალვაშის საკუთრებაში რჩება.

რას აპირებენ არხის დამფუძნებლები?

დვალი-აქიმიძის სამართლებრივ უფლებებს ადვოკატი კახა კოჟორიძე იცავს. სასამართლოს დღევანდელი გადაწყვეტილების შემდეგ, კოჟორიძემ გვითხრა, რომ სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება არ ყოფილა მოულოდნელი და იცოდნენ, რომ "სასამართლო ვერ იქნებოდა თავისუფალი პოლიტიკური გავლენისგან, როდესაც საქმე ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ს ეხება."

ადვოკატის თქმით, მომჩივნები უზენაეს სასამართლოს მიმართავენ და, თუ უზენაესი სასამართლოც არსებულ გადაწყვეტილებას დატოვებს ძალაში, სამართლებრივ ბრძოლას ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში გააგრძელებენ.

ხალვაში — (არა)კეთილსინდისიერი მყიდველი?

• სასამართლოს პოზიციით, "საქმეში არსებული მტკიცებულებებით, არ დასტურდება, რომ ქიბარ ხალვაში არაკეთილსინდისიერი შემსყიდველია."
• კოჟორიძის პოზიციით კი, არ არსებობს ევროპული, ან სხვა ქვეყნების სამოქალაქო სამართალი, რომელიც კეთილსინდისიერ მყიდველად ცნობს ქიბარ ხალვაშს, რომელიც საკუთარ ჩვენებაშივე აღიარებს, რომ ნასყიდობის საფასური არა დამფუძნებლებს, არამედ იმ დროინდელ შს მინისტრებს — ოქრუაშვილსა და მერაბიშვილს გადაუხადა.

ქიბარ ხალვაშის ჩვენება

კახა კოჟორიძეს მხედველობაში აქვს ქიბარ ხალვაშის 2014 წლის ჩვენება, რომელშიც სასამართლოს უთხრა, რომ:

• ტელევიზიის 60%-იანი წილი აქიმიძისა და დვალისგან 1 200 000 დოლარად, ირაკლი ოქრუაშვილთან მოლაპარაკების შემდეგ იყიდა და მას არხის დამფუძნებლებთან უშუალო შეხება არ ჰქონია.
• "მოგვიანებით გაიგო" დვალისა და აქიმიძის მიერ "რუსთავი 2-ის" წილის ხელისუფლებისგან ზეწოლის შედეგად დათმობის შესახებ.
• 200 000 დოლარი, ნაღდი ფულის სახით, ყოველთვიურად ვანო მერაბიშვილთან მიჰქონდა და 4 მილიონი დოლარი აქვს გადახდილი. მისივე თქმით, კომპანიის წილები 2006 წელს, საქართველოს მესამე პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის მხრიდან ზეწოლის გამო გაასხვისა.

"რუსთავი-2-ის" ყოფილი მფლობელების სასამართლო პროცესები — ქრონოლოგია:

• 2012 წელს, ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, “რუსთავი 2-ის” წილების საქმეზე, დავით დვალმა და ჯარჯი აქიმიძემ პროკურატურას მიმართეს. მათი ადვოკატი კახა კოჟორიძე ამბობს, რომ „მოქმედ ხელისუფლებას არ აწყობს, ვინმესთვის ბრალის წაყენება და გამტყუნება. ამიტომ, 2012 წლიდან გამოძიება თაროზე შემოიდო და ხანდაზმულობის ვადა გაუვიდა”.
• 2015 წელს საქალაქო სასამართლოში სარჩელი ქიბარ ხალვაშმა შეიტანა იმის დასამტკიცებლად, რომ ტელეკომპანიის წილები არაკეთილსინდისიერი გარიგების საფუძველზე დაათმობინეს.
• 2015 წელსვე, ქიბარ ხალვაში, საქმის მოგების შემთხვევაში, ჯარჯი აქიმიძესა და დავით დვალს საჯაროდ შეჰპირდა „რუსთავი 2-ის“ 50%-იანი წილის გადაცემას.
• 2017 წელს საქართველოს სამივე ინსტანციის სასამართლომ ტელეკომპანია ქიბარ ხალვაშს დაუბრუნა, ”რუსთავი 2-მა" კი გადაწყვეტილება სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასმართლოში გაასაჩივრა.
• 2019 წლის 18 ივლისს ადამიანის უფლებების ევროპულმა სასამართლომ დაადასტურა საქართველოს სამივე ინსტანციის სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება და “რუსთავი 2”-ის მესაკუთრედ ქიბარ ხალვაში დარჩა.
• 2019 წელს, სტასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ, „რუსთავი 2-ის“ წილების დასაბრუნებლად სასამართლო დავა დავით დვალმა და ჯარჯი აქიმიძემ დაიწყეს. ისინი წილის დაბრუნებას იმავე არგუმენტებით ითხოვენ, რა არგუმენტებითაც უზენაესმა სასამართლომ ტელევიზია ქიბარ ხალვაშს დაუბრუნა.
• 2021 წლის აგვისტოში, თბილისის საქალაქო სასამართლომ "რუსთავი 2-ის" წილები ქიბარ ხალვაშის მფლობელობაში დატოვა.

2022 წელს საქართველოში 200 ვებგვერდი დაიბლოკა. დაბლოკვის საფუძველი უმეტესწილად, საავტორო უფლებები იყო.

რიცხვებში:

საქართველოში, 2017-2022 წლებში:

• სულ დაიბლოკა 480 ვებგვერდი.
• ყველაზე მეტი — 200 გვერდი, დაიბლოკა წელს, 2022-ში.

ფოტო: ინფოგრაგიკა IDFI-ის კვლევიდან

კანონი:

გვერდის დაბლოკვის წინაპირობას კანონი განსაზღვრავს და მოტივი შეიძლება იყოს საჯარო წესრიგი, დანაშაულის თავიდან აცილება, საავტორო უფლება.

მაგალითად, 2022 წელს, ვებგვერდების დაბლოკვის მაღალმა მაჩვენებელმა ასახა ის დაბლოკილი საიტებიც, სადაც მანამდე, მხატვრული ფილმები და სერიალები საავტორო უფლებების დარღვევით ვრცელდებოდა. მათი დაბლოკვის მოთხოვნით მარეგულირებელ კომისიას "კავეა პლუსმა" მიმართა.

"ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტმა" (IDFI), 2017 წლიდან 2022 წლის სექტემბრის ჩათვლით, საქართველოში დაბლოკილი ვებგვერდები შეისწავლა, რომლის მიხედვით, კვლევაში მოცემული 480 გვერდის დაბლოკვის სამართლებრივი საფუძვლები იყო:

• საავტორო უფლებების დამრღვევი პროდუქცია - 77%
• პორნოგრაფია - 6.5%
• კანონმდებლობის დამრღვევი სხვა პროდუქცია - 6.5%

საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება

საქართველოს კანონმდებლობით, განსაზღვრული იყო დაუშვებელი პროდუქცია, რომელიც კიდევ 6 პუნქტს მოიცავდა, თუმცა, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის გადაწყვეტილებამ ("ალექსანდრე მძინარაშვილი საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის წინააღმდეგ") არაკონსტიტუციურად ცნო, გამოხატვის თავისუფლების უფლების ფორმალური გარანტიების დარღვევად მიიჩნია და ის აღარ ვრცელდება ამ ჩამონათვაზე:

• სიძულვილისა და ძალადობის განსაკუთრებით მძიმე ფორმების ამსახველი მასალა;
• პირადი ცხოვრების შემლახველი, ცილისმწამებლური, შეურაცხმყოფელი, უდანაშაულობის პრეზუმფციის დამრღვევი და უზუსტო პროდუქცია.

პროცედურა

კანონით, გვერდის დაბლოკვის მოთხოვნით კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიას შეუძლია მიმართოს როგორც ფიზიკურ პირმა, ასევე, იურიდიულმა პირებმა და სახელმწიფო ორგანოებმა.

დაბლოკილი გვერდების ანალიზიდან ირკვევა, რომ კომისიას ყველაზე ხშირად მიმართავდნენ:

• სახელმწიფო ორგანოები (38%),
• იურიდიული პირები (31%)
• ფიზიკური პირები (20%).

კომინიკაციების კომისია თავად არ ატარებს მონიტორინგს და მხოლოდ მიმართვის შემთხვევაში სწავლობს პრობლემას.

სამართლებრივი საფუძველის დადგენის შემთხვევაში კი, ტექნიკური აღსრულების მოთხოვნით, ინტერნეტ სერვისის მიმწოდებელ კომპანიას მიმართავს — მათ ევალებათ ვებგვერდის დაბლოკვა.

რა ვიცით დაბლოკილი ვებგვერდების შინაარსზე?

ფოტო: ინფოგრაგიკა IDFI-ის კვლევიდან

პროცენტურად, ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი საავტორო უფლებებზე მოდის (77.9%). ჩამონათვალშია კომპიუტერულ სისტემაში შეღწევის, ნარკოტიკების უკანონო გასაღების ფაქტები, ასევე, პორნოგრაფიის გავრცელების შემთხვევები და პროსტიტუციის ხელშეწყობის ფაქტები.

• პორნოგრაფიასთან დაკავშირებით, ორ შემთხვევაში, მარეგულირებელ კომისიას შსს-ს კიბერდანაშაულთან ბრძოლის სამმართველომ მიმართა, რადგან ვებგვერდებზე არასრულწლოვანთა გამოსახულების შემცველი პორნოგრაფიული მასალები ვრცელდებოდა.
• პროსტიტუცია და პროსტიტუციის ხელშეწყობის საფუძვლით, კომუნიკაციების კომისიის მიმართვები ჯამში ეხებოდა 30 ვებგვერდზე წვდომის შეზღუდვას, 19 მათგანი დაიბლოკა.
• ფინანსური სარგებლის მიღების მიზნით, მომხმარებელთა კომპიუტერულ სისტემაში შეღწევის საფუძვლით ხუთი ვებგვერდი დაიბლოკა.

IDFI მიუთითებს, რომ სისტემურ დონეზე არ იკვეთება, მარეგულირებელი კომისია ბოროტად იყენებდეს ვებგვერდთა დაბლოკვის მექანიზმის პროცედურულ ნორმებს. მათ შორის, არ იკვეთება საინფორმაციო ხასიათის ვებგვერდების წინააღმდეგ მისი გამოყენების პრეცედენტებინ — დაბლოკილი ვებგვერდებიდან არც ერთი არ არის მედიასაშუალება.

საერთაშორისო კონტექსტი

კიბერუსაფრთხოების კომპანია Comparitech-ის კვლევით, ინტერნეტცენზურის მაჩვენებელში საქართველოს კარგი შედეგი აქვს. კვლევაში 2022 წელს, საქართველოს დაბალი — 11-დან 2 ქულა მიენიჭა და იმ ქვეყნებს შორისა, სადაც ინტერნეტზე ცენზურა დაბალია.

რა ხდება?

სახალხო დამცველის აპარატმა, ნიკა გვარამიასთან დაკავშირებულ სააპელაციო სასამართლოს განაჩენზე, შემოწმების შედეგები გამოაქვეყნა.

ომბუდსმენი მიიჩნევს, რომ ნიკა გვარამიასთვის პატიმრობის შეფარდება ევროპული სასამართლოს მიერ, მე-18 მუხლის დარღვევასთან დაკავშირებით დანერგილი ტესტის მიხედვით უნდა შეფასდეს და დამარწმუნებელი პასუხი გაეცეს კითხვებს:

• ხომ არ არსებობს საქმეში პოლიტიკური, ან სხვა უკანონო მოტივი, რომლითაც ხელისუფლებამ იხელმძღვანელა;

იქვეა განმარტებული, რომ პოლიტიკური მოტივის არსებობა არ გამორიცხავს საქმეში ლეგიტიმურ სამართლებრივ საფუძვლებს.

• იმის განსასაზღვრად, დასძლევს თუ არა პოლიტიკური მოტივი შესაძლო კანონიერ მოტივს, აუცილებელია დადგინდეს, იყო თუ არა პოლიტიკური მოტივი ხელისუფლების მხრიდან.

რატომ არის ეს დოკუმენტი მნიშვნელოვანი?

ომბუდსმენის აპარატი მიიჩნევს, რომ:

• საქმეზე დასტურდება პოლიტიკური მოტივის უპირატესობა;
• გვარამიას მიმართ ბრალდება არის დაუსაბუთებელი;
• კერძო კომპანიის მენეჯერის დამნაშავედ ცნობა მოხდა დანაშაულისთვის, რომელიც არა სისხლისსამართლებრივი, არამედ, კორპორატიული სამართლის საკითხია.
• გვარამიას მიმართ, სისხლისსამართლებრივი დევნა მას შემდეგ დაიწყო, რაც 2019 წელს, ახალი კრიტიკული ტელევიზიის, "მთავარი არხის" დაარსება დააანონსა.

რა უნდა ვიცოდეთ საქმის შესახებ?

თბილისის საქალაქო სასამართლომ, ნიკა გვარამია დამნაშავედ ორ ეპიზოდში ცნო:

1 - "რეკლამების ეპიზოდი"
სასამართლომ მიიჩნია, რომ:

• გვარამიამ, "რუსთავი 2"-ის მართვისას, რეკლამის გაყიდვასთან დაკავშირებული ხელშეკრულების პირობების შეცვლით, კომპანიას უფრო მეტი შემოსავლის მიღების საშუალება არ მისცა.
• ამისთვის შეეფარდა სასჯელი: 50 000-ლარიანი ჯარიმა.

2 - "მანქანის ეპიზოდი"

სასამართლომ მიიჩნია, რომ:

• გვარამიამ, "რუსთავი 2"-ის სარეკლამო ეთერი 3 თვის განმავლობაში საბაზრო ფასზე ნაკლები ოდენობით გაყიდა პირადი დაინტერესების გამო, რომ სანაცვლოდ, რეკლამის განმთავსებელი კომპანიისგან მის მეუღლეს ავტომანქანა მიეღო.

ამისთვის შეეფარდა სასჯელი: თავისუფლების აღკვეთა 3 წლის და 6 თვის ვადით.

რა პრობლემებს ხედავს ომბუდსმენის აპარატი სასამართლოს გადაწყვეტილებაში?

თავისუფლების აღკვეთა — რელევანტური ზომა?
ომბუდსმენის მიხედვით,

• "რეკლამის ეპიზოდთან" დაკავშირებით, არათუ თავისუფლების აღკვეთა, არამედ ჯარიმის დაკისრებაც კი პრობლემური იქნებოდა.
• სააპელაციო სასამართლოს არ დაუსაბუთებია, რატომ არ შეიძლებოდა სასჯელის სხვა სახის გამოყენება და რატომ იყო პროპორციული მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა.

სისხლისსამართლებრივი VS კორპორატიული სამართალი
სახალხო დამცველი მიუთითებს, რომ ნებისმიერი სამეწარმეო, ანუ, კორპორატიული გადაწყვეტილება არ შეიძლება გახდეს სისხლისსამართლებრივი შეფასების საგანი. შესაბამისად, მოსამართლეს განაჩენის მიღებისას უნდა დაესაბუთებინა, რა გამოარჩევდა ამ კონკრეტულ განსახილველ შემთხვევას სტანდარტული სამეწარმეო საქმიანობისგან და რატომ დადგა სისხლისსამართლებრივი შეფასების აუცილებლობა.

სახალხო დამცველი მიიჩნევს, რომ:

• აშშ-ის, გაერთიანებული სამეფოს, კონტინენტური ევროპის ქვეყნებისა და საქართველოს სამართლებრივი პრაქტიკით, მსგავსი სამეწარმეო გადაწყვეტილება ვერ გამოიწვევს არათუ სისხლისსამართლებრივ, არამედ კორპორატიულ პასუხისმგებლობასაც კი.
• დირექტორის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება შესაძლებელია, ნაკლები მოგების მიღებას გულისხმობდეს, მაგრამ კორპორაციის საუკეთესო ინტერესებსა და მოკლე ან გრძელვადიანი რისკების დაზღვევას ემსახურებოდეს.

პოლიტიკური მოტივის უპირატესობა
სახალხო დამცველს, დოკუმენტში მოყვანილი აქვს ხელისუფლების მაღალჩინოსნების განცხადებები, რომელიც "ცალსახად ადასტურებს გვარამიას მენეჯმენტს დაქვემდებარებული ტელევიზიის შინაარსთან და საქმიანობასთან დაკავშირებულ ინტერესს". მაგალითად:

• 2015 წელი — "ქართული ოცნების" დამფუძნებლის, ბიძინა ივანიშვილის განცხადებები "რ2"-ის საქმიანობის მიმართ, რომელსაც მაშინ გვარამია მართავდა:

"მცდელობას არ დავაკლებთ, რომ "რუსთავი 2"-ში განსხვავებული აზრი შევიდეს."
"გვინდა, შევცვალოთ დღის წესრიგი, რომელსაც დღეს „რუსთავი 2“ ადგენს“.

• 2020 წელი — "ქართული ოცნების" თავმჯდომარისა და საპარლამენტო უმრავლესობის ლიდერის, ირაკლი კობახიძის განცხადება:

"[…]გადაეცით ნიკა გვარამიას, წავიდეს ქართული მედიიდან და ქართული პოლიტიკიდან."

• 2020 წელი — იუსტიციის ყოფილი და კულტურის მოქმედი მინისტრი თეა წულუკიანი:

"იუსტიციის სამინისტრომ, ჩემი ხელმძღვანელობით, ევროპულ სასამართლოში დაამარცხა ნიკა გვარამია და ის სწორედ ამ წარმატებული დავის შემდეგად იქნა განდევნილი "რუსთავი 2“-დან".

სახალხო დამცველს, დუკუმენტში არგუმენტად მოჰყვას ევროპის საბჭოსა და "Amnesty International"-ის ანალოგიური მიდგომები პოლიტპატიმრობის დეფინიციის შესახებ, რომლის მიხედვით:

• პოლიტპატიმარია პირი, ვის წინააღმდეგაც მიმდინარეობს სისხლისსამართლებრივი დევნა, მისი პოლიტიკურად გამოხატული არაძალადობრივი აქტივობის გამო;
• რომელსაც საერთოდ არ ჩაუდენია დანაშაული;
• ან შესაძლოა, ჩაიდინა დანაშაული, თუმცა, მის მიმართ მიმდინარე სამართალწარმოება ან გამოტანილი სასჯელი აშკარად უსამართლო იყო.

რა უნდა გვახსოვდეს გვარამიას წარსულიდან

კონტექსტისათვის, სახალხო დამცველი გვარამიას პოლიტიკურ საქმიანობასაც აღწერს.

• 2003-2009 წლებში, "ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლების პერიოდში, რამდენიმე მაღალ სახელმწიფო-პოლიტკურ თანამდებობას იკავებდა;
• 2012 წლიდან, ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ, გახდა "რუსთავი 2"-ის დირექტორი;
• 2012 წელს, გვარამია ქრთამის აღების ბრალდებით დააკავეს, შემდეგ გირაო შეეფარდა;
• 2013 წელს კი, ამ საქმეზე თბილისის საქალაქო სასამართლომ უდანაშაულოდ ცნო;
• 2014 წელს, "რუსთავი 2"-ში, მის სამუშაო ოთახში სავარაუდო ფარული თვალთვალის შესახებ ინფორმაცია და ჩანაწერები გავრცელდა და გამოძიებაც დაიწყო;
• 2015-ში, მას შემდეგ, რაც "რუსთავი 2"-ის ყოფილმა მფლობელმა ქიბარ ხალვაშმა სარჩელით კომპანიის წილის დაბრუნება მოითხოვა, სასამართლომ კომპანიის წილი დააყადაღა და ნიკა გვარამიას უფლებამოსილების განხორციელება შეუზღუდა ტელეკომპანიის სარედაქციო პოლიტიკაზე მითითებით. ეს სახალხო დამცველმა სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევად შეაფასა;
• 2017 წელს საქართველოს საერთო სასამართლოებმა "რუსთავი 2" ქიბარ ხალვაშს მიაკუთვნა;
• 2019 წელს, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ არ დაადგინა კონვენციის მე-6 მუხლის დარღვევა „რუსთავი 2“-ის საქმეში, რის შემდეგ ნიკა გვარამია გათავისუფლდა დირექტორის თანამდებობიდან.

ახალი ტელევიზია და ბრალის განახლება

მოსაზრებას საქმეში პოლიტიკური მოტივის არსებობის შესახებ, ომბუდსმენის დოკუმენტი მოვლენათა ქრონოლოგიითაც მიუთითებს.

• 2019 წლის 20 ივლისს გამოძიება დაიწყო "რუსთავი 2"-ის 9%-იანიწილის მფლობელის, ნინო ნიჟარაძის ადვოკატის 2019 წლის 17 ივლისის განცხადების საფუძველზე.
• 26 ივლისს, ნიკა გვარამიამ ახალი ტელევიზიის, "მთავარი არხის" დაფუძნების შესახებ განაცხადა;
• 9 აგვისტოს მას ბრალი წაუყენეს;

სახალხო დამცველის დასკვნის მიხედვით:

• პოლიტიკურ მოტივის უპირატესობას ადასტურებს გვარამიას მიმართ ბრალდების წარდგენა მას შემდეგ, რაც ახალი ტელევიზიის შექმნის გეგმის შესახებ განაცხადა.
• ასევე, კანონიერების პრინციპის საწინააღმდეგოდ, პირის დამნაშავედ ცნობა, დაუსაბუთებელი გამამტყუნებელი განაჩენის საფუძველზე.
• ამასთან, ხელისუფლების მაღალი თანამდებობის პირების განცხადებები ცალსახად ადასტურებს ნიკა გვარამიას თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში განთავსებისა და "მთავარი არხის" საქმიანობისგან ჩამოშორებით დაინტერესებას. შესაბამისად, წინამდებარე საქმეში კანონიერ მოტივთან შედარებით, პოლიტიკური მოტივი აშკარად უპირატესია.

თბილისის საქალაქო სასამართლომ ტელეკომპანია "TV პირველს" და მის ჟურნალისტ, მაია მამულაშვილს, კახა კალაძის სასარგებლოდ, 15 000 ლარის ანაზღაურება დაეკისრა.

არხს ასევე დაავალა უარყოფა თოქ-შოუს მსვლელობისას, წამყვანის ფრაზის — "კალაძემ 60 მილიონი ერთ-ერთი ტენდერიდან ჩაიდო ჯიბეში."

რა ხდება?

• 2020 წლის 20 ივნისს, კახა კალაძემ საქალაქო სასამართლოში სარჩელი შეიტანა ტვ პირველისა და მაია მამულაშვილის წინააღმდეგ.
• მერი არხს და ტელეწამყვანს ცილისწამისთვის ედავებოდა ეთერში ნათქვამი ფრაზის გამო — "კალაძემ 60 მლნ ერთ-ერთი ტენდერიდან ჩაიდო ჯიბეში" და ითხოვდა 100 00 ლარიან კომპენსაციას და ინფორმაციის უარყოფას.
• "ტვ პირველი" უარყოფდა, რომ კალაძეს ცილი დასწამა და ამბობდა, რომ ტელეწამყვანმა ეთერში კალაძის მიმართ უკვე არსებული ბრალდებები მოიყვანა ციტატად.
• მოსამართლე ზაალ მირუაშვილმა განაჩენის გამოცხადების შემდეგ თქვა, რომ "არხისა და მისი წამყვანის მიერ გავრცელებული ინფორმაცია შეეხებოდა ტენდერთან დაკავშირებულ ფაქტსა და სხვაობას".

რატომ ვერ გადაიხდის არხი კომპენსაციას?

ტვ პირველის საინფორმაციო სამსახურის უფროსი, ნოდარ მელაძე ამბობს, რომ ტვ პირველის ანგარიშებს ინკასო ადევს, შესაბამისად არხი კალაძეს თანხას "ვერანაირად ვერ გადაუხდის".

შემოსავლების სამსახურის ვალის მართვის დეპარტამენტის ბრძანების დოკუმენტის მიხედვით, ტვ პირველის ქონებას ინკასო 2021 წლის 20 ოქტომბრიდან ადევს "გადასახადის, საურავის და ჯარიმის თანხების ჩამოწერის და შესაბამის ბიუჯეტში ჩარიცხვის მიზნით."

"ალბათ, შემდეგი ნაბიჯი ის იქნება, რომ კალაძე აღსრულების პოლიციას გამოაგზავნის, და წაიღებენ კამერას, კომპიუტერს, ან რაც მოეწონებათ 15 000 ლარის ღირებულების ფარგლებში — მაგიდას, სავარძელძელს. ან მაია მამულაშვილის სახლიდან წაიღებენ ტელევიზორს, ან მაცივარს. სხვა ფორმით აღსრულებას ვერ შეძლებენ", — ამბობს ნოდარ მელაძე. სასამართლო სარჩელის შეტანამდე კახალ კალაძეს არ მიუმართავს თვითრეგულირების ორგანოსთვის, რაც ნოდარ მელაძის შეფასებით, "მიზნად ისახავს არხის დასუსტებას ფინანსური სანქციების გზით".

"ეს არ არის ერთადერთი დავა, რომელიც არხის მიმართ ფინანსურ სანქციების დაკისრებას გულისხმობს. "ქართული ოცნება" და მათთან დაკავშირებული პირები - კობახიძის დედა, სიძე, ირაკლი ღარიბაშვილის გარემოცვა ითხოვდა ჩვენი ჟურნალისტების ბინებისა და ანგარიშების დაყადაღებასაც. ეს მიმართულია იმისკენ, რომ ფინანსურად შეავიწროვონ ისედაც მძიმე ფინანსურ მდომარეობაში მყოფი კრიტიკული არხი." - ამბობს მელაძე.

მეტი ამ თემაზე: მაღალჩინოსნების სასამართლო პროცესები კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ

ტვ პირველის იურისტი, თორინიკე მიგინეიშვილი ამბობს, რომ არხი სასამართლოს გადაწყვეტილებას გაასაჩივრებს.

"ქართული ოცნების" წარდგენილი კანონპროექტი "დეოლიგარქიზაციის შესახებ", ვენეციის კომისიაში გაიგზავნება. ამისკენ მმართველ პარტიას, ოპოზიციასთან ერთად, დასავლელი დიპლომატებიც მოუწოდებდნენ. "ოცნების" კანონპროექტი უკრაინული კანონის ანალოგია და შესაძლოა, იმდენადვე შეეხოს მდიდარ, გავლენიან ადამიანებს, რამდენადაც — მედიას.

რატომ გვაინტერესებს ეს თემა?

"ამ კანონის მიზანია პოლიტიკოსთა, მედიისა და მსხვილი ბიზნესის შერწყმის შედეგად წარმოშობილი ინტერესთა კონფლიქტის დაძლევა და ადამიანის ძირითადი უფლებების, დემოკრატიისა და სახელმწიფო სუვერენიტეტის დაცვა", — ასე აღწერეს კანონპროექტის მიზანი ავტორებმა. შესაბამისად, კანონპროექტს, კანონად ქვევის შემთხვევაში, მნიშვნელოვანი გავლენის მოხდენა შეუძლია საქართველოს მედიაგარემოზე.

ის საქართველოს კონტექსტში აჩენს კითხვას: ხომ არ დააზიანებს მედიას, როგორც დემოკრატიის ერთ-ერთ ფუნდამენტს.

რა პრობლემაა?

• კანონპროექტის ერთ-ერთი ინიციატორი ანრი ოხანაშვილი ამბობს, რომ "აქსიომაა, რომ "დეოლიგარქიზაციის კანონი" ივანიშვილზე არ გავრცელდება და ისიც აქსიომაა, რომ ამ კრიტერიუმებით, კეზერაშვილია ოლიგარქი."
• "ქართული ოცნების" თავმჯდომარე, ირაკლი კობახიძე კი ამბობს, რომ "ოლიგარქი ივანიშვილი კი არა, სააკაშვილი და კეზერაშვილი არიან".
• დავით კეზერაშვილი საქართველოში ერთ-ერთ დიდ ტელეკომპანიას, "ფორმულას" დამფუძნებელია და 51%-ით, არხის საკონტროლო პაკეტს ფლობს.
• შესაბამისად, ჩნდება ეჭვი, ხომ არ იქნება ეს კანონპროექტი მიმართული ოპოზიციური მედიის წინააღმდეგ.

როგორ განისაზღვრება, ვინ არის ოლიგარქი?

დეოლიგარქიზაცია ერთ-ერთია ევროკომისიის იმ 12 რეკომენდაციას შორის, რომელმაც საქართველოსთვის ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მინიჭების საკითხი უნდა განსაზღვროს.

კანონპროექტის მიხედვით, ოლიგარქი შეიძლება იყოს ის, ვინც ამ ოთხიდან სამ კრიტერიუმს მაინც აკმაყოფილებს:

• მონაწილეობს პოლიტიკურ ცხოვრებაში;
• მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებზე;
• არის იმ მეწარმე იურიდიული პირის საბოლოო ბენეფიციარი, რომელსაც 1 წლის განმავლობაში ბაზარზე დომინანტური მდგომარეობა უკავია;
• თუ მისი ქონება მილიონჯერ მეტია საარსებო მინიმუმზე.

გაურკვევლობა:
ავტორებს კანონპროექტში არ დაუკონკრეტებიათ, რა ბედი ეწევა მედიას, თუ კანონი მის მფლობელს ოლიგარქად ცნობს.

იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილემ და "ქართული ოცნების" წევრმა, დავით მათიკაშვილმა გვითხრა, რომ ამაზე ვერავინ გვიპასუხებს, და "თუ ასეთი შედეგი დადგება, ეს იქნება ინდივიდუალურად განსახილველი შემთხვევა, რასაც შესაბამისი პასუხისმგებელი ორგანო, ანუ — მთავრობა შეაფასებს."

კანონპროექტი, მედიის ნაწილის გარდა, აკონკრეტებს სხვა შემთხვევებს, თუ რა აეკრძალება ოლიგარქად დასახელებულ პირს.

ჩამონათვალშია:

• პოლიტიკური პარტიების მატერიალურ-ფინანსური მხარდაჭერა;
• პოლიტიკური კამპანიების დაფინანსება;
• პოლიტიკური დემონსტრაციების დაფინანსება;
• ფართომასშტაბიანი ობიექტების პრივატიზების პროცესში მონაწილეობა;

"თუ [სახელმწიფოს მიერ ოლიგარქად ცნობილი პირი] პოლიტიკურ პროცესებს ჩამოშორდება, მისი აქტუალურობა მედიასთან მიმართებაში იკლებს. კანონში კონკრეტულად მედიაზე იმიტომ არ წერია, რომ ამას თავისთავად გაეცემა პასუხი", — გვითხრა დავით მათიკაშვილმა.

მდიდრების პოლიტიკა და მედია

"უფრო სავარაუდოა, რომ ამ კანონპროექტის მიზანი, პოლიტიკურად მოწინააღმდეგე მდიდარ ადამიანზე თავდასხმა და "გაჩერებაა", — ამბობს პლატფორმა "კომენტარის" რედაქტორი, იურისტი, მერაბ ქართველიშვილი - "ოპოზიციას უნდა, კანონპროექტის შედეგები მხოლოდ ივანიშვილთან მიმართებით დადგეს, ხელისუფლებას, პირიქით - შეეხოს ყველას, ივანიშვილის გარდა, და განსაკუთრებით, კეზერაშვილს."

"სამწუხაროა, რომ მედიები, საჯარო ინტერესზე მეტად, კონკრეტული პირების ინტერესებს ემსახურებიან და მათ უმეტესად, მდიდარი ადამიანები ფლობენ. ამის მაგალითებია: ბადრი პატარკაციშვილის "იმედი", ბიძინა ივანიშვილის "მეცხრე არხი", ზაზა ოქუაშვილის "იბერია", კობა ნაყოფია, რომელიც "რუსთავი 2"-ს აფინანსებდა. ასეთივე შემთხვევაა კეზერაშვილის "ფორმულა". ამ მდიდარ ადამიანებს ყოველთვის ჰქონდათ და აქვთ პოლიტიკური ინტერესი. ოლიგარქების რეესტრის შექმნა შესაძლოა, კავშირში იყოს ხელისუფლების სურვილთან, შეასუსტოს ოპოზიციური მედიები, რაც ძალიან ცუდი და არასწორი მიდგომაა და არც დეოლიგარქიზაციის ნაწილში მოიტანს შედეგს", — ამბობს ქართველიშვილი.

უკრაინის კონტექსტი

უკრაინის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სამართლებრივ და უსაფრთხოების პროცესებზე ოლიგარქების დიდმა გავლენებმა ქვეყანაში დეოლიგარქიზაციის კანონის მიღების აუცილებლობა შექმნა, თუმცა კანონპროექტს მოწინააღმდეგეები ჰყავდა როგორც ოპოზიციაში, ასევე არასამთავრობო სექტორში.

უკრაინულ ანტიოლიგარქიულ კანონზე ამ დრომდე არ გამოქვეყნებულა ვენეციის კომისიის დასკვნა, შესაბამისად უცნობია, რა ხარვეზებს ხედავენ ევროპელი სამართლის ექსპერტები მასში.

უკრაინაში რუსეთის შეჭრამ გაართულა, იმის გაზომვა, თუ რა გავლენა იქონია უკრაინულ მედიაზე ქვეყანაში მიღებულმა ამ კანონმა.

ამის მიუხედავად, გვაქვს რინატ ახმეტოვის მაგალითი:

• ქვეყნის ყველაზე მდიდარი ადამიანი კანონმა აიძულა, სახელმწიფოსთვის ეჩუქებინა "მედია ჯგუფი უკრაინა", რომელიც რამდენიმე სპორტულ და გასართობ არხთან ერთად, საინფორმაციო არხებსაც ფლობდა და მათ შორის, 1+1 და Україна 24.
• ამ გადაწყვეტილებით, მან თავი დაიზღვია, არ შეხებოდა ანტიოლიგარქიული კანონი.
• ომის დაწყებამდე 1 წლით ადრე, პრეზიდენტმა ზელენსკიმ ის სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობაში დაადანაშაულა, რაც მილიარდერმა უარყო.

პოლიტიკასა და ეკონომიკაზე ოლიგარქების აშკარა გავლენა მღელვარებას იწვევდა თეთრ სახლში, ბარაკ ობამას დროსაც და ახლაც, ბაიდენის პრეზიდენტობისას. მათი გზავნილების მიხედვით, უკრაინაში ოლიგარქია კვებავდა კორუფციას და ასუსტებდა ინსტიტუტებს.

2021 წლის მარტში, აშშ-მა მედიამფლობელს, ოლიგარქ იგორ კოლომოისკის დაუწესა სანქციები, "უკრაინის ზედმეტად ძლიერი ოლიგარქიული ელიტის წინააღმდეგ" და მართლმსაჯულების სექტორის რეფორმებისადმი მხარდაჭერის გამოხატულების ნიშნად.

"მედია, ოლიგარქებისთვის პოლიტიკური ბერკეტია, შეუტიონ ოპონენტებს. ოლიგარქები, მედიაზე კონტროლის საშუალებით მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ დისკურსებისა და ცნობიერების ფორმირებაში", — უთხრა "ალ ჯაზირას" 2016 წელს, ყოფილმა გამომძიებელმა ჟურნალისტმა და იმ დროისათვის დეპუტატმა სერგეი ლუშჩენკომ.

საქართველო: კეზერაშვილი, ოლიგარქთა რეესტრი და "ფორმულა"

"თუ "ფორმულას" ამგვარი ბრუტალური მეთოდებით "წაიღებენ", ჩვენც გადავდგამთ გარკვეულ ნაბიჯებს. როდის, რა ფორმითა და მასშტაბით — ინტერნეტმაუწყებლობით, თუ სატელევიზიო ფორმატში, ცხადია, გვაქვს გეგმები და შესაბამის გადაწყვეტილებებს მივიღებთ ხელისუფლების ქმედებების საპასუხოდ", — ამბობს გენერალური დირექტორი, ზუკა გუმბარიძე.

სააკაშვილის ხელისუფლების თავდაცვის ყოფილ მინისტრს კეზერაშვილს, პროკურატურა "წვრთნების საქმეზე" 5 მილიონის გაფლანგვაში დებდა ბრალს და 2021 წლის სექტემბერში, უზენაესმა სასამართლომ 5-წლიანი პატიმრობა დაუსწრებლად შეუფარდა.

გუმბარიძე აღნიშნავს, რომ არხის დამფუძნებლის წინააღმდეგ კიდევ ერთი სასამართლო დავა მიმდინარეობს, "რომელიც სინამდვილეში, "ფორმულას" წინააღმდეგაა მიმართული".

"თუ ამ სასამართლო პროცესში გამამტყუნებელი განაჩენი დადგა, არხის დასაცავად მივმართავთ როგორც ევროპული სასამართლოს, ასევე, ყველა სხვა ბერკეტს. ამავე ხასიათისაა ანტიოლიგარქიული კანონიც, არ ვიცით, როგორ მოხდება მისი იმპლემენტაცია და რა ეფექტით აისახება "ფორმულაზე". დაველოდებით და ამის მიხედვით გადავწყვეტთ ჩვენს სამოქმედო გეგმას დავით კეზერაშვილთან ერთად", — გვითხრა გუმბარიძემ.

მას შემდეგ, რაც 2022 წლის პირველ მარტს, კანონით აზარტული თამაშების რეკლამები აიკრძალა, ტელევიზიების სარეკლამო შემოსავლები შემცირდა.

რამდენს ხარჯავდა აზარტული თამაშების ინდუსტრია ტელერეკლამაში?

• კანონის ამოქმედებამდე, გასულ 2021 წელს, 6-მა ონლაინ-კაზინომ სატელევიზიო რეკლამაში ჯამურად, 40 მლნ ლარი დახარჯა ["ევროპაბეთის" მონაცემები].
• ეს თანხა სხვადასხვა არხის შემოსავლებზე გადანაწილდა.
• სარეკლამო სააგენტო "Betterfly Media"-ს მონაცემებით, 2021 წელს ტელევიზიებში რეკლამის განმთავსებელი 20 ძირითადი კომპანიიდან, სამი - ონლაინ-კაზინო იყო.

ტელევიზიების შემოსავლები — უახლესი მონაცემები:

კანონით, მაუწყებლები ვალდებულები არიან, კომერციული სარეკლამო შემოსავლების შესახებ მონაცემები კვარტალში ერთხელ, კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიას მიაწოდონ.
კომერციული სარეკლამო შემოსავალი მოიცავს: კომერციულ რეკლამას, სპონსორობას, პროდუქტის განთავსებას, ტელეშოპინგს, განცხადებებს.

მაუწყებლების მიერ, 2022 წლის მესამე კვარტალში წარგენილი მონაცემებით, ტელევიზიების საერთო სარეკლამო შემოსავალი 15 მილიონი ლარი იყო.

აქედან:

• 69.3% — პირდაპირი რეკლამა
• 17.3% — სპონსორობის წილი. ეს მონაცემი, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 7.8%-ით მეტია.

უფრო დეტალურად:

• ტელეიმედი — 4.9 მლნ ლარი

0.4 მლნ ლარით ნაკლები, გასული წლის მესამე კვარტალთან შედარებით.

• მთავარი არხი — 2.1 მლნ ლარი

0.2 მლნ ლარით ნაკლები, ვიდრე გასული წლის ანალოგიურ პერიოდში.

• "მედია ჰოლდინგი" (ყოფილი "რუსთავი 2") — 1.5 მლნ ლარი

0.2 მლნ ლარით ნაკლები, გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით.

• პოსტვ — 1.4 მლნ ლარი

ამდენივე იყო ამ არხის შემოსავალი გასული წლის ანალოგიურ პერიოდშიც.

• ტვ პირველი — 1.1 მლნ ლარი

0.2 მილიონი ლარით ნაკლები, ვიდრე გასული წლის ანალოგიურ პერიოდში.

• ფორმულა — 0.9 მლნ ლარი

ამდენივე იყო ამ არხის შემოსავალი გასული წლის ანალოგიურ პერიოდშიც.

• GDS TV — 0.8 მლნ ლარი

ამდენივე შემოსავალი ჰქონდა გასული წლის ანალოგიურ პერიოდშიც.

• საზოგადოებრივი მაუწყებელი — 0.4 მლნ ლარი

0.2 მილიონი ლარით ნაკლები კომერციული სარეკლამო შემოსავალი, გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით.


საგულისხმოა, რომ 2021-2022 წლის ანალოგიურ პერიოდში, ტელემაუწყებლები არამხოლოდ სარეკლამო შემოსავლებს, რეიტინგებსაც კარგავენ. რატომ? — ამ სტატიაში ნახავთ.

რუსეთ-საქართველოს ომიდან 2 თვის შემდეგ, 2008 წლის 3 ოქტომბერს, ბიოლის ფონდის ოფისში იმსჯელეს საკითხზე — "მედია და ომი". შეხვედრა მნიშვნელოვანი იყო, რადგან მაშინ პირველად გააანალიზეს მედიის შეცდომები ომში.

აღმოჩნდა, რომ ჟურნალისტის სიცოცხლე არ იყო დაზღვეული, არ ჰქონიათ ჯავშანჟილეტები, ჩაფხუტები. რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, არავის ჰქონდა გავლილი ტრენინგი, როგორ უნდა ემუშავათ მსგავს სიტუაციაში.

"რამაც დაატყო კიდეც კვალი მოვლენების გაშუქებას. ჩავებით პროპაგანდისტულ ომში და რუსულ პროპაგანდას კონტრპროპაგანდით ვპასუხობდით", — თქვა შეხვედრაზე დავით კიკალიშვილმა, რომელიც "კურიერი P.S."-ის წამყვანი იყო "რუსთავი 2"-ზე, იმ დროისათვის ყველაზე პოპულარულ სატელევიზიო არხზე, რომლის სარედაქციო პოლიტიკას ხელისუფლება აკონტროლებდა.

გარდა ამისა, შეხვედრისას ითქვა, რომ:

• მოუმზადებელი იყვნენ კიბერუსაფრთხოების თვალსაზრისით;
• არ იცოდნენ, როგორ გაეწიათ პირველადი გადაუდებელი დახმარება ველზე; როგორ ემოქმედათ მტრულად განწყობილ სამხედროებთან;
• უმეტესწილად, სატელევიზიო მედიის ცნობები სახელისუფლებო პროპაგანდას ემსახურებოდა და არა — აუდიტორიის სწორ ინფორმირებას.

IREX SAFE Initiative-ის რისკების მართვისა და ფიზიკური უსაფრთხოების სპეციალისტი, გიორგი კუპატაძე ამბობს, რომ 2008 წლის ომის გაშუქებისას, ქართული მედიის მოქმედება იყო დაუფიქრებელი და გაუაზრებელი. ეს ნათლად აისახა ინფორმაციის ხარისხზეც, თუმცა, უპირველესად, ჟურნალისტების უსაფრთხოებაზე, რადგან ომს რეპორტიორების სიცოცხლე შეეწირა.

ეს და სხვა გამოწვევები, მედიის უდიდეს ნაწილს, ომიდან 14 წლის შემდეგაც გადასაჭრელი აქვს.

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი დღეს ?

• ჟურნალისტის უსაფრთხოება და სიცოცხლე, ნებისმიერ ინფორმაციაზე პრიორიტეტულია და მედიასაშუალებებს მართებთ, ამზადებდნენ მათ შესაბამისი ცოდნით;
• საჭიროა, მედიამ შეიმშავოს სარედაქციო პროტოკოლი — როგორ იმოქმედებენ ამგვარი ვითარებისას;
• კონფლიქტების და ომის არაკვალიფიციური გაშუქებით, მედიამ შეიძლება ავნოს ადამიანების ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს.

"ზოგადად, ჯობია, ნებისმიერი ამბისთვის მოემზადო, მით უფრო, კონფლიქტების გასაშუქებლად, ოკუპაციის ფაქტორისა და აქამდე არსებული გამოცდილების გათვალისწინებით. მოლოდინი, რომ კვლავ შეიძლება მოგვიწიოს ამ ყველაფრის გავლა, ლეგიტიმურია, მით უფრო, თუ გადავხედავთ, ვინ არის ჩვენი მეზობელი და როგორია რეგიონული კონტექსტი", — ამბობს მაკა ანთიძე, რომელიც Reuters-ის კავკასიის ბიუროს ხელმძღვანელობდა და 2008 წლის ომსაც ამ საერთაშორისო სააგენტოსთვის აშუქებდა.

"როცა გაქვს კონკრეტული მოცემულობა, მაგალითად, დგახარ და მოედინება მეწყერი, ხომ არ დაიწყებ იმაზე ფიქრს, ჟურნალისტი ვარ და არ დამაზიანებსო?! ასეთივე "მეწყერია" საომარი სიტუაცია, ან თუნდაც, ძალადობრივი საპროტესტო აქცია, სადაც შეშინებული ხალხის მასა გარბის. თუ პროაქტიულად არ მოემზადები ვითარებისთვის, "მეწყერი" აუცილებლად გადაგივლის", — ამბობს გიორგი კუპატაძე.

ვინ შეიძლება აშუქებდეს ომს და ვინ — არა?

"Reuters-ი არასდროს გაუშვებს საომარი ვითარების გასაშუქებლად ჟურნალისტს, ვინც არ იცის, რა სიტუაციაში როგორ მოიქცეს. მაგალითად, დაბომბვისას — გაიქცე, დაწვე, დაიმალო, თუ შეეფარო შენობას. სამწუხაროა, რომ საქართველოში ასეთი სტანდარტი არ არსებობს, შესაბამისად, ყველაფერი ხდება სპონტანურად, წინასწარი მომზადების გარეშე", — ამბობს მაკა ანთიძე და გვიზიარებს საერთაშორისო მედიაის პრაქტიკას, როგორ გეგმავენ კონფლიქტის გაშუქების პროცესს:

• ყველა ჟურნალისტს უნდა ჰქონდეს გარკვეული ცოდნა და მზადყოფნა, როგორ იქცეოდეს შესაბამის სიტუაციებში;
• ვინ გააშუქებს ველიდან და ვინ - ნიუსრუმიდან, ამის განსასაზღვრად რედაქტორები გუნდში გამოკითხვას უნდა ატარებდნენ;
• მენეჯერები უნდა უხსნიდნენ თანამშრომლებს, რომ ველზე გასვლაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია საომარი მდგომარეობის შესახებ სიახლეების ნიუსრუმიდან, ან არასაბრძოლო ვითარებიდან გაშუქება.
• არც ჟურნალისტს უნდა მოერიდოს იმის თქმა, რომ ოფისიდან მეტად პროდუქტიული იქნება, ვიდრე - ველზე, რადგან შეიძლება, ეშინოდეს, რაც სრულიად ბუნებრივი და ნორმალურია.

"კარგი ჟურნალისტობაა, როდესაც იაზრებ, რომ თუ შესაბამისი ცოდნა არ გაქვს, არ ხარ მზად ფიზიკურად, ან ფსიქოლოგიურად, ველზე არწასვლა არ "ტეხავს". ისიც უნდა გვახსოვდეს, კურსები ძალიან განსხვავებულია რეალური ვითარებისგან" - ამბობს მაკა ანთიძე - "რომ რთულია საომარ მდგომარეობაში მუშაობა, მით უფრო, საკუთარ ქვეყანაში, რადგან ამ შემთხვევაში ერთვება ემოციებიც, თუმცა "უნდა მივუდგეთ საქმეს პროფესიულად და არა - ემოციურად. შენ იქ იმისთვის ხარ, ხალხს მოუყვე რა ხდება."

მედიას არ აქვს რესურსი

ჟურნალისტების გადამზადება ძვირია და საქართველოში მედიას, განსაკუთრებით, მცირე ნიუსრუმებს, შესაძლოა, შესაბამისი სახსრების მოძიება უჭირდეთ, თუმცა, გიორგი კუპატაძე ამბობს, რომ ფინანსების მოსაძიებლად მრავალი გზა არსებობს.

მთავარია:

1. მზაობა — გააზრებული გადაწყვეტილება, რომ უსაფრთოება ყველაზე მნიშვნელოვანია, რადგან "მოკლული, დაჭრილი, დაშავებული, დაპატიმრებული ჟურნალისტი, რომელსაც კამერა წაართვეს, მასალებს ვერ გამოიტანს."
2. შესაძლებლობების მოძიება — საერთაშორისო, თუ ადგილობრივი ორგანიზაციების, და მათ შორის, IREX-ისა და "ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის" პერიოდული უფასო ტრენინგები უსაფრთხოების შესახებ.
3. საერთაშორისო დონორები, რომლებმაც შესაძლოა, დააფინანსონ სწავლება და დაეხმარონ ნიუსრუმებს უსაფრთხოების პროტოკოლის შემუშავებაშიც.
4. პირველადი სამედიცინო დახმარების სწავლება, რომელიც საქართველოში მაღალი დონით ტარდება და თანაც, უფასოა.

ურთიერთობა მტრულად განწყობილ სამხედროებთან

• 2008 წელს, რუსეთის აგრესიის შედეგად დაიჭრა 11 და დაიღუპა 4 ჟურნალისტი.
• მოკლულთაგან ორი, მტრულად განწყობილმა სამხედროებმა მოკლეს.

"[...]ცხინვალში როცა მივაღწიეთ, სამხედროები დავინახეთ. შეიარაღების მიხედვით, ერთ ჩვენგანს ქართველები ეგონა და ქართულად მიესალმა, რასაც რუსულად გინება და სროლა მოჰყვა. მანქანისკენ გავიქეცით, რაც უმძიმესი შეცდომა იყო, რადგან ტყვიამფრქვევის ჯერი წამოვიდა ჩვენსკენ. გიგა ჩიხლაძე და საშა კლიმჩუკი ადგილზევე მოკლეს, ორნი კი დავიჭერით. თუ ისვრიან, თუნდაც ჰაერში, უნდა დაწვე მიწაზე და ხელები აწიო, იმიტომ რომ შენ არ ხარ სამხედრო, ხარ ჟურნალისტი, არ გაქვს იარაღი და ვერც ტყვიაზე სწრაფად გარბიხარ", — თქვა ჟურნალისტმა თემო კიღურაძემ აგვისტოს ომის გაშუქებაზე საუბრისას პოდკასტში, "პირველი ნაბიჯები".

 

ოკუპანტების კონტროლირებად გამშვებ პუნქტებზე არაერთხელ მოუხდა რუს სამხედროებთან ურთიერთობა მაკა ანთიძესაც, როდესაც ომს "როიტერისთვის" აშუქებდა.

"იმ მომენტში უნდა დაივიწყო, რომ ის ადამინი გძულს, ოკუპანტია, გიკლავს მოქალაქეებს და შესაძლოა, ხვალ შვილიც მოგიკლას. ეს რთულია, თუმცა ამის გამოსამუშავებლად არსებობს სპეციალური ტრენინგები, როგორ უნდა მოიქცე გამტარ პუნქტებთან. ძალიან ფრთხილი უნდა იყო: არ გააღიზიანო, არ გაუჩინო ეჭვი, რომ რაიმე საფრთხეს შეუქმნი და ასე შემდეგ".

ომი, ინფორმაცია და პროპაგანდა

"რუსეთ-საქართველოს ომის დროს, ქართული მედია ცხინვალში, ქართული ჯარის წარმატების შესახებ იუწყებოდა. იქაურები უყურებდნენ ტელევიზორს და ეჭვიც არ ჰქონიათ საფრთხის მოახლოებაზე, მხოლოდ მეზობლებისაგან გაიგეს, რომ სასწრაფოდ უნდა დაეტოვებინათ სახლები. მათ სიცოცხლეს სერიოზული საფრთხე შეექმნა. მხოლოდ პროპაგანდისტული ინფორმაცია რომ არ მოესმინათ და სიმართლე სცოდნოდათ, სხვა გადაწყვეტილების მიღების საშუალება ექნებოდათ", — ამბობდა ჟურნალისტი ნინო დანელია, ომიდან 2 თვის შემდეგ, ბიოლის ფონდში გამართულ შეხვედრაზე.

ეს მაგალითიც კარგად აჩვენებს, რა ხელშესახები ზიანი შეიძლება მოუტანოს მედიამ ადამიანებს, პროპაგანდის გავრცელებით.

"ომის გაშუქება არ ნიშნავს, დაივიწყო ჟურნალისტის მთავარი ფუნქცია - დასვა კითხვები და აუდიტორიას გადამოწმებული ინფორმაცია მიაწოდო - ომის დროს ეს შესაძლოა, ადამიანის სიცოცხლის ფასად დაჯდეს, მით უმეტეს, თუ ინფორმაციის მთავარი წყარო ხარ.

პროპაგანდაში გადაზრდილი პატრიოტიზმი არ არის ქართველი ჟურნალისტების "ექსკლუზივი" და ეს რუსეთ-უკრაინის მიმდინარე ომის გაშუქებასაც ეტყობა, ამ ქვეყნების მედიის ინფორმაციის მიხედვით, რთულია გააარკვიო, რა არის მართალი და რა — არა",- ამბობს მაკა ანთიძე.

რუსეთ-უკრაინის ომის ფაქტორი

რისკების მართვის სპეციალისტს გიორგი კუპატაძეს, სხვა ქვეყნების მედიათან სამუშაო ურთიერთობის გამოცდილებაც აქვს და ამბობს, რომ უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ, ბევრად სერიოზულად ეკიდებიან უსაფრთხოების საკითხებს, ვიდრე აქამდე. მათ ფონზე კი, რეგიონში ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი მდგომარეობა ქართულ მედიას აქვს, რადგან უსაფრთხოების საკითხს "ცოტა ინფანტილურად უყურებენ."

კუპატაძის თქმით, საქართველოს მსგავი პრობლემა ჰქონდა უკრაინულ მედიასაც, სადაც 2014 წლის ყირიმის მოვლენების გამოცდილების მიუხედავად, ბევრმა მაინც არ დანერგა სისტემური მიდგომა უსაფრთხოების თვალსაზისით, რამაც 2022 წლის მოვლენებისას იჩინა თავი, მათ შორის, კიბერუსაფრთხოების კუთხით.

"ომის პირველ თვეებში უკრაინულ მედიაზე უამრავი კიბერშეტევა მოხდა, ისინი კი, ვისაც არ ჰქონდათ სარეზერვო საიტები, დიდი პრობლემების წინაშე აღმოჩდნენ".

კიბერთავდასხმები საომარი მდგომარეობისას გარდაუვალია და 2008 წელს ამის გამოვლა ქართულ მედიასაც მოუხდა, რისთვისაც არ იყვნენ მზად. მაგალითად, რუსთავი 2-ზე განხორცილებული კიბერთავდასხმის შემდეგ, ტელევიზიას არ ჰყავდა სპეციალური ჯგუფები, რომლებიც ვიდეომასალას ალტერნატიული წყაროებით გაავრცელებდნენ.

2008 წელს, ბიოლის ფონდში გამართულ დისკუსიაზე, დავით კიკალიშვილი ამბობდა, რომ ამან გარკვეულწილად, ნეგატიური გავლენა იქონია ქვეყნის საერთაშორისო პოზიციონირებაზე. იგივე პრობლემა ჰქონდათ საინფორმაციო სააგენტოებსაც, რომელთა ნაწილმა, ვებგვერდზე ინფორმაციის გამოქვეყნება მხოლოდ 10 აგვისტოსთვის აღადგინა.

კიბერუსაფრთხოებაზე ზრუნვა, კონფლიქტების გაშუქებისათვის, მედიის მომზადების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია.

მედიისთვის ხელმისაწვდომია უსაფრთხოების ტრენინგების უფასო ონლაინ-ვერსიებიც, მათ შორის არის IREX-ის მიერ შედგენილი დოკუმენტიც, თუმცა, გიორგი კუპატაძე მიიჩნევს, რომ სასურველია, უსაფრთხოების გეგმა ყველა მედიამ სპეციალისტებთან ერთად, ინდივიდუალურად შეადგინოს - კონკრეტული ქვეყნისა და კონკრეტული მედიასაშუალებისთვის შესაბამისი ფაქტორების გათვალისწინებით.

ჟურნალისტებს კი, ვინც შესაძლოა, ამ სტატიის შემდეგ დაინტერესდეს საბრძოლო ვითარებაში პირველადი სამედიცინო დახმარების გაწევის მთავარი წესებით, Youtube-ის ამ არხზე, გენერალ მაზნიაშვილის სახელობის ახალგაზრდული ლეგიონის მიერ მომზადებული ვიდეოების სერია შეუძლია იხილოს.

რა ხდება?

• "მთავარი არხის" პატიმრობაში მყოფი გენერალური დირექტორის, ნიკა გვარამიას მხადაჭერის თხოვნით, ევროპის საბჭოს პრეზიდენტს, შარლ მიშელს, საქართველოდან 60 ორგანიზაცია წერილით მიმართავს.
• ინიციატივის ავტორია მედიის ადვოკატირების კოალიცია.
• ორგანიზაციები გვარამიას პოლიტიკურ პატიმრად მოიხსენიებენ და ევროპის საბჭოს პრეზიდენტს სთხოვენ, საქართველოს პრეზიდენტს, კრიტიკული არხის დამფუძნებელის შეწყალების თხოვნით მიმართოს.

"ვფიქრობთ, თქვენმა, როგორც საქართველოს დემოკრატიული განვითარების ერთგული მხარდამჭერის მიმართვამ შესაძლოა, საქართველოს პრეზიდენტს, ქალბატონ სალომე ზურაბიშვილს გადაადგმევინოს ჰუმანური და ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი ნაბიჯი, შეიწყალოს კრიტიკული მედიის დირექტორი და პატიმრობიდან გაათავისუფლოს პოლიტიკური პატიმარი", — წერია განცხადებაში.

წერილის ავტორები მიიჩნევენ, რომ:

• ნიკა გვარამიას პატიმრობის მიზეზი ის არის, რომ ხმამაღლა აკრიტიკებს ხელისუფლებას;
• გვარამიას აქვს დიდი გავლენა საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე; გვარამიას პოლიტიკური მოტივით დაპატიმრება უდიდესი დაბრკოლებაა საქართველოს ევროინტეგრაციის გზაზე.
• საქართველოში მედიის თავისუფლებისა და ჟურნალისტების უსაფრთხოების შესახებ ევროპარლამენტის მიერ მიღებული რეზოლუციაც ცალსახად გმობს გვარამიას დაპატიმრების ფაქტს და საქართველოს ხელისუფლებას რეალური რეფორმების გატარებისკენ მოუწოდებს.
• მიმართვაში აღნიშნულია ისიც, რომ როგორც "მთავარ არხზე", ასევე, სხვა ტელეკომპანიებზე, ხელისუფლების მხრიდან მუდმივად ხდება თავდასხმა და შევიწროება.

"კრიტიკული მედიის მიმართ „ქართული ოცნების“ აგრესიული პოლიტიკის გათვალისწინებით, არ ველით, რომ ნიკა გვარამიას უფლებები დაცული იქნება უზენაეს სასამართლოში. ერთადერთ გზად მისი უსამართლო პატიმრობის აღსაკვეთად პრეზიდენტის მიერ ნიკა გვარამიას შეწყალება გვესახება".

კონტექსტი:

• ვიდრე მედიის კოალიცია, 60 ორგანიზაციასთან ერთად, შარლ მიშელს გაუგზავნიდა წერილს, ამავე მოთხოვნით საქართველოს პრეზიდენტს, სალომე ზურაბიშვილს 2022 წლის 2 ნოემბერს მას შემდეგ მიმართა, რაც სააპელაციო სასამართლომ "მთავარი არხის" გენერალური დირექტორი პატიმრობაში 3 წლითა და 6 თვით დატოვა.
• 2022 წლის 16 მაისს, თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე ლაშა ჩხიკვაძემ „მთავარი არხის” დირექტორ ნიკა გვარამიას „რუსთავი 2-ის“ საქმეზე დამნაშავედ ცნო სამეწარმეო ორგანიზაციაში უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების ფაქტზე, სისხლის სამართლის კოდექსის 220-ე მუხლით და საბოლოო სასჯელის სახედ და ზომად 3 წლითა და 6 თვით თავისუფლების აღკვეთა განუსაზღვრა.
• საქალაქო სასამართლომ გვარამია დამნაშავედ ცნო „რუსთავი 2-სთვის“ 7 მილიონი ლარის ზიანის მიყენების საქმეზეც და ამ ნაწილში სასჯელის ზომად 50 000 ლარის ოდენობით ჯარიმა დააკისრა.
• 2022 წლის ივნისში ევროპარლამენტმა ქართული მედიის შესახებ რეზოლუცია მიიღო, რომელშიც ნიკა გვარამიას შესახებ წერია, რომ "გადაიხედოს ქვეყნის მთავარი ოპოზიციური მაუწყებლის მთავარი რედაქტორის ნიკა გვარამიას სასჯელი."

რა ხდება?

საინფორმაციო სააგენტო "ინტერპრესნიუსმა" (Ipn.ge) საქართველოში მცხოვრები ამერიკელი წყვილის - რაიან და ლორა სმიტებისა და მათი 4 წლის ვაჟის, ქელები სმიტის მკვლელობისათვის მსჯავრდებულის, მალხაზ კობაურის წერილი გაავრცელა.

• სააგენტო წერს, რომ წერილი მსჯავრდებულმა საპატიმროდან გაუგზავნა.
• საქმე ეხება სმიტების ოჯახის მკვლელობას. საქართველოს პროკურატურის ვერსიით, ოჯახის 3 წევრი — რაიან, ლორა და ქელები სმიტი 2018 წლის 4 ივლისს, ხადის ხეობაში მოკლეს.

რატომ არის ეს თემა მნიშვნელოვანი?

• მედია, ვალდებულია, მიაწოდოს მკითხველს/ტელემაყურებელს ერთი ამბის შესახებ, სხვადასხვა პოზიცია.
• მით უფრო, როდესაც საქმე წლების წინ ჩადენილ დანაშაულს შეეხება, რომლის დეტალები, აუდიტორიის დიდ ნაწილს შესაძლოა, აღარ ახსოვდეს.
• მნიშვნელოვანია, მედიამ გაითავისოს პასუხისმგებლობა და რისკები, რაც შესაძლოა, კრიმინალური ამბების არასწორ გაშუქებას მოჰყვეს.

რა არის პრობლემა?

"ინტერპრესნიუსმა" წერილი ისე გაავრცელა, რომ მკითხველს, 2018 წელს მომხდარი მკვლელობის შესახებ, მხოლოდ მკვლელობისათვის მსჯავრდებულის ვერსია შესთავაზა, რომელშიც მალხაზ კობაური ამბობს, რომ უდანაშაულოა.

სააგენტოს მიერ გავრცელებული ინფორმაცია სრულდება ცნობით: სად, როდის მოხდა დაშაული და ვინ დააკავეს მკვლელობისათვის, თუმცა, არ წერია — რა გახდა სასამართლო გადაწყეტილების საფუძველი.

• მსჯავრდებულის ამ პოზიციის საწინააღმდეგოდ, საქმეში არაერთი მტკიცებულებაა.
• საინფორმაციო სააგენტომ, წერილის ამ ფორმით გავრცელებისას, მკითხველის არ მიაწოდა ინფორმაცია პროკურატურის მტკიცებულებების შესახებ, რომელთა საფუძველზე სასამართლომ და ნაფიცმა მსაჯულებმა კობაურისთვის გამამტყუვნებელი გადაწყვეტილება გამოიტანეს.

შესაბამისად, ამ ამბის ცალმრივად გაშუქების შემდეგ, აუდიტორიას, რომელსაც შესაძლოა, აღარ ახსოვდეს 2018 წელს ჩადენილი დანაშაულის დეტალები, შესაძლოა, გაუჩნდეს განცდა მსჯავრდებულის უდანაშაულობის შესახებ, რადგან მედიამ არ უზრუნველყო აუდიტორიის ინფორმირება საქმეში მის წინააღმდეგ არსებული მტკიცებულებების შესახებ.

• Ipn.ge-ზე გამოქვეყნებული წერილი, ამავე შინაარსით გაავრცელა ტელეკომპანია "პალიტრანიუსმა" 12:00-საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში ისე, რომ არც ტელემაყურებელს აცნო მტკიცებულებების შესახებ, რომელიც გამოძიებამ, კობაურის წინააღმდეგ, სასამართლოში წარადგინა.
• მსგავსი შინაარსით, წერილი გაავრცელა "პალიტრანიუსის" ვებგვერდმაც და საინფორმაციო ვიდეოპორტალმა Palitravideo.ge.

კონტექსტი

• 2019 წლის 27 მარტს, გორის რაიონულმა სასამართლომ მალხაზ კობაურს უვადო პატიმრობა შეუფარდა.
• ამას წინ უძღოდა 2019 წლის 25 მარტს, ნაფიცი მსაჯულების მიერ მიღებული გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვით, 12-მა ნაფიცმა მსაჯულმა კობაური ყველა წარდგენილ ბრალდებაში დამნაშავედ ცნო.
• გამოძიების ვერსიით, საქმეში არსებობს გამომძიებლის მიერ, ფარულად ჩაწერილი აღიარებითი ჩვენება, რომელშიც კობაური ყვება, რომ რაიან სმიტთან შელაპარაკების შემდეგ მას ესროლა, შემდეგ ესროლა მტირალ ბავშვსაც, თუმცა, სასამართლო პროცესზე მკვლელობაში მონაწილეობა უარყო და თქვა, რომ სმიტების ოჯახის წევრები სხვა ორმა მამაკაცმა მოკლა, შემდეგ კი ოჯახის წევრების მოკლვის მუქარით აიძულეს, დანაშაული საკუთარ თავზე აეღო.
• პროკურატურამ, კობაურის წინააღმდეგ მთავარ ნივთმტკიცებად წარადგინა სმიტების ოჯახის კუთვნილი ფოტოაპარატი, რომელიც მოკლული 4 წლის ქელებ სმიტის გვამთან ერთად, ზვავის ნარჩენის ქვეშ იპოვეს.
• ბრალდების მხარის მტკიცებით, ფოტოაპარატში მალხაზ კობაურის ფოტოები ნახეს, მათ შორის, იმ თოფით, რომლითაც მკვლელობა მოხდა.
• ერთ ფოტოში ჩანს კობაურის სამოსი და მაჯის საათი, რომელიც მოკლული ლორა სმითის მკვლელობის ადგილას, ჩანჩქერში აღმოჩნდა.
• გამოძიების ვერსიით, მკვლელობის ჩადენის შემდეგ, მალხაზ კობაურმა, მწყემსების საცხოვრებლის სიახლოვეს დამალა.
• საქმეში არსებობს გამომძიებლის მიერ, ფარულად ჩაწერილი აღიარებითი ჩვენება, რომელშიც კობაური ყვება, რომ რაიან სმიტთან შელაპარაკების შემდეგ მას ესროლა, შემდეგ ესროლა მტირალ ბავშვსაც.

*სტატიის ფოტოზე გამოყენებულია ასლი "ინტერპრესნიუსის" მიერ გამოქვეყნებული მასალიდან