მიუხედავად იმისა, რომ TikTok-მა მარტში რუსეთიდან ახალი კონტენტის ატვირთვა აკრძალა, რუსმა პროპაგანდისტებმა შეზღუდვის გვერდის ავლით ომის მხარდამჭერი ვიდეოების გავრცელება მაინც შეძლეს.

დღეს კი TikToK-ზე შესულ რუსეთში მცხოვრებ ადამიანს ძირითადად რუსეთის ომის პროპაგანდისტული ვიდეოები ხვდება.

---

რატომ არის მნიშვნელოვანი? რუსეთის მთავრობის მიერ “ფეისბუქის”, “ტვიტერისა” და “ინსტაგრამის” დაბლოკვის შემდეგ “ტიკტოკი”, ფაქტობრივად, ერთადერთი გლობალური სოციალური მედიის პლატფორმაა, რომელიც რუსეთში ჯერ კიდევ ხელმისაწვდომია. არასამთავრობო სექტორის შეფასებით, “ტიკტოკს” მნიშვნელოვანი როლი აქვს რუსეთში ომის შესახებ საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებაში.

რა მოხდა?

ევროპულმა არასამთავრობო ორგანიზაცია, ციფრული უფლებების ჯგუფმა Tracking Exposed-მა “ტიკტოკის” ალგორითმისა და პოლიტიკის შესახებ კვლევა ჩაატარა და დაადგინა, რომ კომპანია თავის ქმედებების შესახებ გამჭვირვალე არ ყოფილა.

• 6 მარტს “ტიკტოკმა” რუსეთში “ფეიკების” შესახებ მიღებული კანონის გამო “თავისი თანამშრომლებისა და მომხმარებლების დასაცავად” რუსეთიდან ახალი ვიდეოების ატვირთვების აკრძალვის შესახებ გამოაცხადა.

თუმცა, გაირკვა, რომ ეს შეზღუდვა 6 მარტის შემდეგ სრულად არ მოქმედებდა. მეტიც, 23-25 მარტს რუსეთიდან ვიდეოების ატვირთვა “ტიკტოკის” დესკტოპ აპლიკაციიდან შეუზღუდავად იყო შესაძლებელი.

• 6 მარტამდე, სანამ “ტიკტოკი” აკრძალვაზე განაცხადებდა, პლატფორმაზე ომის საწინააღმდეგო და ომის მხარდამჭერი ვიდეოების თანაფარდობა თითქმის ერთნაირი იყო, აკრძალვის შემდეგ ომის თემაზე კონტენტიდან ვიდეოების 93.5% ომის მხარდამჭერი, 6.5% ომის საწინააღმდეგო იყო.

• მკვლევარმა ორგანიზაციამ ისიც შეამჩნია, რომ აკრძალვადე ერთი დღით ადრე, უკრაინაში შეჭრის საწინააღმდეგო აქციების ამსახველი ვიდეოები პლატფორმიდან, ფაქტობრივად, გაქრა.

დღეს, რუსეთიდან პლატფორმაზე ვიდეოების ატვირთვა უკვე შეუძლებელია. რუსეთში მცხოვრებ მომხმარებლებს არ აქვთ “ტიკ ტოკზე” რუსეთის გარეთ ატვირთულ კონტენტზე წვდომაც.

• კვლევის მიხედვით, აკრძალვა, რომელიც “ტიკ ტოკმა” ჯერ კიდევ მარტის დასაწყისში შემოიღო, საბოლოოდ სრულად 25 მარტიდან შეიყვანა ძალაში.

• შესაბამისად, დღეს რუსეთში “ტიკტოკზე” უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომის შესახებ კონტენტიდან ის ვიდეოებია ხელმისაწვდომი, რომელიც 25 მარტამდე პლატფორმაზე გამოჩნდა - მათი უმრავლესობა კი ომის მხარდამჭერი შინაარსისაა.

“ტიკტოკის” პოლიტიკა?

“სტენფორდის ინტერნეტ ობესრვატორიის” დირექტორი ალექს სტამოსი ამბობს, რომ გლობალური სოციალური მედია პლატფორმები ავტორიტარულ ქვეყნებში დიდი ხანია დილემის წინაშე დგანან:

• დაემორჩილონ ადგილობრივ რეპრესიულ კანონებს თუ სიტყვის თავისუფლებისა და ადამიანის უფლებების დაცვის პრინციპები დაიცვან?

• მისი აზრით, რუსეთში “ტიკტოკმა” პირველი ვარიანტი აირჩია.

მეცნიერი კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს “ტიკტოკის” გადაწყვეტილებას - ეს პოლიტიკური თუ ბიზნეს მიზნებითაა ნაკარნახები?

• “ტიკტოკის” მფლობელი ჩინური კომპანია ByteDance-ია. ჩინეთისა და რუსეთის მთავრობებს კი ახლო ურთიერთობები აქვთ.

Tiktok-ის პოზიცია

„ტიკტოკის“ წარმომადგენლობა უარყოფს, რომ პლატფორმაზე კონტენტის პოლიტიკას ჩინური კომპანია ადგენს ან მასზე გავლენას ახდენს.

კომპანიის წარმომადგენლის, ჯეიმი ფავაცას განმარტებით, ოპერაციების შესახებ ყველა გადაწყვეტილებაზე სრული ავტონომია სინგაპურში მყოფ აღმასრულებელ დირექტორს აქვს, “ტიკტოკის” ნდობისა და უსაფრთხოების ხელმძღვანელი კი დუბლინიდან მუშაობს.

24 თებერვლიდან 31 მარტის ჩათვლით “ტიკტოკმა”:

• ომის შესახებ 41,191 ვიდეო წაშალა, თითქმის 90% არღვევდა პლატფორმის პოლიტიკას საზიანო დეზინფორმაციის შესახებ.

• 5,600 ვიდეოს დაამატა მითითება, რომ კონტენტი გადამოწმებული არ იყო.

• რუსეთის სახელმწიფოს კონტროლირებადი მედიის 49 გვერდს შესაბამისი აღნიშვნა გაუკეთა.

• წაშალა საზოგადოებრივ აზრზე გავლენის მოხდენის მიზნით მოქმედი და შეცდომაში შემყვანი 6 ქსელი და 204 პროფილი.

• წაშალა 400 000-მდე ყალბი პროფილი რუსეთში და 50 000-მდე ყალბი პროფილი უკრაინაში, შედეგად წაიშალა 400 000-მდე ვიდეო.

“ვაშინგტონ პოსტის” ჟურნალისტი უილ ორემუსი კვლევაზე დაყრდნობით წერს, რომ “ტიკტოკმა” მხოლოდ რუსეთისთვის ალტერნატიული სამყარო შექმნა.

გასათვალისწინებელია, რომ „ტიკ ტოკის“ ნაცვლად მის მშობლიურ ჩინეთში “ტიკტოკის” ანალოგი აპლიკაცია Douyin-ია ხელმისაწვდომი, რომელშიც მხოლოდ ჩინური კონტენტი ქვეყნდება და ხელისუფლებისგან კონტროლდება.

კრიტიკოსები ვარაუდობენ, რომ შესაძლოა რუსეთში სწორედ მსგავს ახალ აპლიკაციას ეყრება საფუძველი, თუმცა კომპანია ამას უარყოფს.