ონლაინ გამოცემა JAMnews-მა, რომელიც ამბებს ხუთ ენაზე აქვეყნებს, უკვე შვიდი თვეა ვებგვერდზე თანხის შეწირვის ფუნქცია დაამატა, თუმცა მედია აქედან შემოსავალს ფაქტობრივად ვერ იღებს.

დასავლეთის მედიაში მკითხველის მიერ თანხის დონაცია დიდი ხანია, დანერგილია და ის შემოსავლის ზოგჯერ მცირე, თუმცა ერთ-ერთ სტაბილურ წყაროდ იქცა. საქართველოში კი მხოლოდ რამდენიმე გამოცემა მოიძებნება, რომელებიც აუდიტორიას მსგავს მოდელს სთავაზობს, ისიც, ფაქტობრივად, უშედეგოდ.

გამომწერებისა და შემომწირველების ყოლა მედიის დამოუკიდებლობის ერთ-ერთ გარანტად განიხილება, თუმცა რატომ ვერ მუშაობს ეს მოდელი საქართველოში?

რას გულისხმობს დონაცია და გამომწერების მოდელი მედიაში

ინტერნეტ მედიაში თანხის შემოწირულობის ორი ძირითადი მოდელი არსებობს:

ე.წ. Paywall, როდესაც თანხის გადახდის გარეშე ამა თუ იმ მედიაზე შეზღუდული წვდომა გაქვთ. ამ შემთხვევაში ხშირად მოქმედებს გამომწერების მოდელი, ანუ თანხის პერიოდულად გადახდის შემთხვევაში ყველა გამოქვეყნებულ მასალაზე გაქვთ წვდომა, რასაც უფასოდ ვერ შეძლებდით. ამის კარგი მაგალითი გაზეთი “ნიუ იორკ თაიმსია”.


შემოწირულობის მოდელში კი ინფორმაცია ყველასთვის ხელმისაწვდომია და მედიისთვის თანხის გადახდა სრულიად ნებაყოფლობითია. აქ შეგიძლიათ ნებისმიერი თანხა გადარიცხოთ ნებისმიერი პერიოდულობით, რაც მედიის მხარდაჭერაში ჩაგეთვლებათ.


ტექნიკური პრობლემა

Open Caucasus Media, რომელიც თითქმის 4 წლის წინ დაარსდა, კავკასიის რეგიონში მიმდინარე მოვლენებს ინგლისურ და რუსულ ენებზე აშუქებს. დონაციის ფუნქცია ვებგვერდზე მათ წელიწად-ნახევრის წინ დაამატეს, და ამ დროში მკითხველისგან მიღებული თანხა საერთო შემოსავლის 2 პროცენტია.

OC Media-ს თანამდამფუძნებელი მარიამ ნიკურაძე გვიყვება, რომ ამ ბიზნესმოდელის დანერგვის იდეა თავიდანვე ჰქონდათ დასავლეთის მედიის მაგალითების გათვალისწინებით.

“არანაირი რესურსი არ ჩაგვიდია იმაში, რომ რამენაირად გაგვეპიარებინა, უბრალოდ ყოველკვირეულ ნიუსლეთერში ვურჩევთ ხოლმე მკითხველს დონაციას. წელიწად-ნახევრის განმავლობაში მკითხველისგან მიღებული 2% შეიძლება სოლიდურად არ ჟღერს, მაგრამ შედეგმა ჩვენს მოლოდინს გადააჭარბა”,- ამბობს ნიკურაძე.

მედიებისთვის შემოწირულობის ფუნქციის ვებგვერდზე დანერგვაც პრობლემა აღმოჩნდა. ბანკებმა უბრალოდ არ იცოდნენ, როგორ ჩაეშენებინათ ეს მექანიზმი ვებგვერდზე.

“ვფიქრობ, ეგონათ, რომ სავაჭრო ობიექტებისთვის შეძენის ღილაკისა და დონაციის ღილაკის დამატება ტექნიკურად ერთი და იგივე იყო” - გვეუბნება JAMnews-ის აღმასრულებელი დირექტორი მაკა ცნობილაძე.

ქართველი გამომწერები ფულს ნაკლებად იხდიან

OC Media-ს გამომწერების უმრავლესობა უცხოელები არიან. როგორც მარიამ ნიკურაძე ამბობს, შემომწირველთა შორისაც სულ რამდენიმე ქართველია. ამის ერთ-ერთი მიზეზი კი ისიცაა, რომ ამ მედიის მასალები ძირითადად ინგლისურ და რუსულ ენებზეა ხელმისაწვდომი.

JAMnews მასალებს ქართულად, სომხურად, აზერბაიჯანულად, რუსულად და ინგლისურად აქვეყნებს, თუმცა შემომწირველების უმეტესობა მათთანაც უცხოელია.

“ყოველთვიურად შეიძლება 10 ევრო შემოვიდეს, ზოგჯერ არც კი. დასაწყისში, პირველი ერთჯერადი შემოსავალი ამ მოდელიდან 100 ევრომდე იყო, ახლა ყოველთვიურად ზოგი ერთ ევროს, ზოგი ორ ევროს რიცხავს,” - ამბობს მაკა ცნობილაძე.

ამ მოდელის ნაკლები წარმატება იმანაც განაპირობა, რომ კავკასიის რეგიონში მკითხველი მედია კონტენტში თანხის გადახდას მიჩვეული არ არისო, ამბობენ ჯემ ნიუსის და OC Media-ს დამფუძნებლები.

“ჩვენი საზოგადოება ნამდვილად არაა მზად ამ მოდელისთვის, ჩვენ ვმუშაობთ საქართველოში, აზრებაიჯანში, სომხეთში და მკითხველი გვყავს რუსეთიდან, თურქეთიდან და სხვა ქვეყნებიდან. კავკასიაში ამის კულტურა ჯერ არ არის და, ალბათ, სხვადასხვა მიზეზს შორის სიდუხჭირეცაა”, - განმარტავს JAMnews-ის აღმასრულებელი დირექტორი.

საზოგადოების ეკონომიკური მდგომარეობა ერთადერთი ფაქტორი არაა, რაც დონაციისა და გამომწერების მოდელის განვითარებას ხელს უშლის. ამ მოდელის დასამკვიდრებლად დამატებითი ფინანსური და ადამიანური რესურსებია საჭრო, რაც დღეს ქართული ონლაინ მედიას არ გააჩნია.

“ამას თვითონ ჟურნალისტები ვეღარ გააკეთებენ - ამ მოდელის ასაწყობად ცალკე გუნდი, კონკრეტული ხედვა და გეგმაა საჭირო.”, - გვეუბნება “ღია საზოგადოების ფონდის” დირექტორის მოადგილე და მედია პროგრამების მენეჯერი ხატია ჯინჯიხაძე.

გამომწერების ბაზარი საქართველოში ნაკვლევი არ არის, ამიტომ მკითხველის გადამხდელუნარიანობაზე საუბარი მხოლოდ მედიის გამოცდილებაზე დაყრდნობით შეგვიძლია.

ხატია ჯინჯიხაძე ამბობს, ამ მოდელის დანერგვა შესაძლებელია, თუმცა ამაზე მეტი მუშაობა და კვლევაა საჭირო. მაგალითად, შესაძლებელია გაკეთდეს სასწავლო ტურები იმ დასავლურ მედიებში, სადაც ამ მოდელმა იმუშავა და ის ქართულ რეალობას მოერგოს.

რისთვის სჭირდება მედიას მკითხველის დახმარება?

მედიას უწევს დაფინანსების მრავალფეროვანი გზების ძიება, რათა დამოუკიდებლობა და მასალების მაღალი ხარისხი შეინარჩუნოს. საქართველოში ონლაინ მედიების ნაწილი ძირითადად საერთაშორისო დონორების დაფინასებაზეა დამოკიდებული, ეს კი მუდმივად ვერ გაგრძელდება. დონორების პრიორიტეტები ყოველწლიურად იცვლება, რაც მედიას არასტაბილურ მდგომარეობაში აგდებს.

“ამდენი წელია, ჯემ ნიუსი არსებობს და უცებ თუ აღმოჩნდა, რომ დონორი ვეღარ აფინანსებს. არა იმიტომ, რომ მედია არ მოსწონს, არამედ მას უფლება აღარ აქვს, 4-5 წელზე მეტხანს დააფინანსოს ერთი და იგივე მედიაორგანიზაცია. ამიტომაც, ძალიან მნიშვნელოვანია რაღაც სახით გვქონდეს ჩვენი შემოსავალი”, - გვეუბნება JAMnews-ის აღმასრულებელი დირექტორი.

საერთაშორისო დონორების ერთ-ერთი პრიორიტეტი მედიის დამოუკიდებელი ბიზნეს მოდელის ჩამოყალიბებაა. თუმცა საქართველოში ამის მიღწევა არასტაბილური ეკონპომიკური და პოლიტიკური მდგომარეობის გამო მარტივი არ არის.

“ეს მოდელი არ გამოდგება ყველასთვის, მაგრამ გამოდგება საუკეთესოებისთვის. ვფიქრობ, საქართველოში რამდენიმე მედიასაშუალებას მაინც მოუწევს ამის ადრე თუ გვიან გაკეთება, ეს საჭიროა. ამას ცალკე ვერც დონორი გააკეთებს, ვერც მედია, ამას სჭირდება პროფესიონალების მოზიდვა, კონცენტრირება ფიქრი და გამოსავლის ძიება”,- გვეუბნება ხატია ჯინჯიხაძე.

დონაციის და გამომწერების ბიზნესმოდელის პოტენციალი საქართველოში

მწირი შემოსავლის მიუხედავად JAMnews-იც და OC Media-ც სამომავლოდ ამ ბიზნესმოდელების განვითარების პერსპექტივას განიხილავენ.

მაგალითად, JAMnews სამხრეთ კავკასიის კონფლიქტებთან დაკავშირებით არქივის შექმნას გეგმავს, რომელიც შესაძლოა ფასიანი იყოს. თუმცა ამ კონტენტის შესაქმნელად ისევ დამატებითი ფინანსების მოძიებაა საჭირო.

OC Media-ში კი გამომწერებისთვის ისეთი ექსკულზიური მასალის შეთავაზების იდეა აქვთ, რომელსაც გასაჯაროებამდე მხოლოდ გამომწერები წაიკითხავენ.

“ევროპაში ვიცნობ რამდენიმე მედიას, რომლებიც 100%-ით მკითხველებიდან შემოსული თანხით არსებობენ. მათგან ზოგიერთი შემომწირველია, ზოგიერთი გამომწერი. მაგრამ სანამ ისინი აქამდე მივიდოდნენ, რა თქმა უნდა, დიდი გზა გაიარეს, ასევე, იმ ქვეყნებში სულ სხვა ეკონომიკური მდგომარეობაა. ჩვენც ადრე თუ გვიან მაინც იქამდე მოგვიწევს მისვლა.”,- გვეუბნება მარიამ ნიკურაძე.

მიუხედავად სირთულეებისა, მედიამ შემომწირველებისა და გამომწერების ბიზნესმოდელის შექმნაზე უარი არ უნდა თქვას, რადგან ამ ბიზნესმოდელის საქართველოში დამკვიდრება გარდაუვალიაო, გვეუბნება ხატია ჯინჯიხაძე.

"ღია საზოგადოების ფონდის" მედია პროგრამებს ხელმძღვანელი ამბობს, რომ საჭიროა მედიამ კავშირი დაამყაროს მკითხველთან, მათგან შემოსავლის მისაღებად: “დღეს, როდესაც მედია ნდობას კარგავს და სოციალურ ქსელებში ბევრი საეჭვო კონტენტი ვრცელდება, ადამიანები ინფორმაციის დიდ ნაკადში სანდო წყაროებს ეძებენ, მათი აღმოჩენის დროს კი ცდილობენ, რომ ეს სანდო წყაროები აღარ დაკარგონ.”