მითები და ყალბი ამბები, რომლებიც კორონავირუსის შესახებ საქართველოს ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში გავრცელდა და ადგილობრივების ქცევა შეცვალა.

სამცხე-ჯავახეთში, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში მცხოვრებმა რამდენიმე ოჯახმა, პირუტყვის გამოსაკვები თივა სპეციალური კარვებით მას შემდეგ დაფარა, რაც სოციალური ქსელის მომხმარებლები ცრუ ინფორმაციამ მოიცვა, რომლის თანახმადაც ახალი კორონავირუსის გავრცელების წინააღმდეგ კონკრეტულ დღეს 23:00 საათიდან დილის 5 საათამდე ჰაერში შესაწამლი ნივთიერება უნდა გაეფრქვიათ.

ნინოწმინდის სათემო რადიო „ნორის“ დირექტორი ამბობს, რომ ამ ყალბმა ამბავმა ადგილობრივები დააბნია: „ხალხმა დაიწყო უზარმაზარი კარვების შეძენა, რომ საქონლისთვის განკუთვნილი თივისათვის გადაეფარებინათ და ცხოველები დაეცვათ“.

 

კარვებით დაფარული თივა. ნინოწმინდა. ფოტო: რადიო "ნორი"

ეს ცრუ ინფორმაცია, მთელი ქვეყნის მსგავსად ძალიან სწრაფად გავრცელდა ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონში, შესაბამის რუსულ და სომხურენოვან თარგმანებთან ერთად.

„ყველაზე მოწყვლად საზოგადოებად საქართველოში ეთნიკური უმცირესობები რჩებიან, ენობრივი ბარიერის გამო ყველამდე არ მიდის სწორი ინფორმაცია. ადგილობრივი მედია ვმუშაობთ აქტიურად ამ სიტუაციის შესაცვლელად, მაგრამ რთულია ყველა ასაკობრივ კატეგორიას მისწვდე,“ - ამბობს რადიო „ნორის“ დირექტორი არარატ თთთიანი.

სწორედ ენობრივ ბარიერს განიხილავენ ექსპერტები იმ მონაცემების საფუძვლად, რასაც NDI-ს 2019 წლის აპრილის კვლევაში ვკითხულობთ. კითხვაზე „ადევნებთ თუ არა თვალს გადაცემებს პოლიტიკისა და მიმდინარე მოვლენების შესახებ არაქართულენოვან სატელევიზიო არხებზე?“ პასუხი „დიახ“ ეთნიკურად სომეხ მოსახლეობაში 40 %-ს შეადგენს, რაც ამ კითხვის პასუხების კატეგორიებში ყველაზე მაღალია.

 

 ამავე კვლევაში მოყვანილია არაქართულენოვანი არხების ყურებადობის რეიტინგი, რომლის პირველ 4 პოზიციაზე რუსეთის ტელევიზიებია.

რუსეთს, კორონავირუსის პანდემიის დასაწყისში ოფიციალურ მონაცემების შეცვლაში ადანაშაულებდნენ. მათ მიერ გავრცელებული ცრუ ინფორმაცია კი რუსეთის ტელევიზიების მაყურებლების ქცევაზე ნეგატიურად აისახებოდა. ცრუ ინფორმაციის ზეგავლენის ქვეშ მყოფ მოსახლეობას არ სჯეროდა საფრთხის ნამდვილობის.

ვირუსის გავრცელების საწყის ეტაპზე, ერთ-ერთი ყველაზე ხმაურიანი რუსული ცრუ ინფორმაცია ОРТ-ს რუსეთის სამთავრობო არხზე 5 თებერვალს გავიდა. რეპორტაჟს დაეთმო მთავარ გამოშვებაში 6 წუთზე მეტი. მასალის ავტორი ავითარებს ვერსიას, რომ ვირუსი არის ამერიკის სპეცსამსახურების ან ამავე ქვეყნის ფარმაცევტული კომპანიების შექმნილი.

აქვე, ამერიკის გვერდით, ავტორი რუსული პროპაგანდის ერთ-ერთ სამიზნეს საქართველოში ლუგარის ლაბორატორიას ახსენებს და მისი დისკრედიტაციისთვის კვლავ იგორ გიორგაძეს იყენებს. საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი რეპორტაჟის წარდგენისას, ხოლო ავტორი მისი დასრულებისას თითქოსდა იუმორისტულ ტონში პარალელს ავლებს სიტყვა „კორონას“ თარგმნილ ვერსიას გვირგვინსა და ვირუსს შორის და აქვე კვლავ ამერიკამდე, დონალდ ტრამპამდე მიდის, რომელიც ავტორის თქმით, წლების განმავლობაში ფლობდა სილამაზის კონკურსს „მის მსოფლიოს“ და არიგებდა გვირგვინებს.

 

მსგავსი, ერთი შეხედვით მდარე ხარისხის დეზინფორმაციის შედეგად შეიძლება ჩაითვალოს დამოკიდებულება, რომელზეც ტოკ ტვ-ს ჟურნალისტი სედა სარქისიანი საუბრობს: „ვირუსის გავრცელების საწყის ეტაპზე ხშირად გვესმოდა ხალხისაგან, რომ ეს ყველაფერი თამაშია, გამოგონილია; ან გაუგიათ, რომ ეს ვირუსი ადრეც ყოფილა და მის სამკურნალოდ სპეციალურ მცენარეებს იყენებენ“.

სამცხე-ჯავახეთში ბოლო პერიოდში ერთ-ერთი ძლიერ გავრცელებული მითი ეხება შეთქმულების თეორიას, რომლის თანახმადაც თითქოსდა ვირუსის შესახებ გავრცელებული ინფორმაცია სხვა მიზნებთან ერთად, ხმარებიდან ქაღალდის ფულის ამოღებას ისახავს. 17 000-მდე ნახვის მქონე ვიდეოს ავტორი ასკვნის, რომ „არანაირი ვირუსი არ არსებობს“.

კორონავირუსთან დაკავშირებული ყალბი ინფორმაციის იდენტიფიცირების მიზნით, ევროკავშირის პლატფორმა, EUVSDisinfo, უწყვეტ რეჟიმში აქვეყნებს ანგარიშს ყალბი ამბების შესახებ ქვეყნების მიხედვით. ამ ანგარიშის მიხედვით, 22 იანვრიდან 19 მარტის ჩათვლით, 110 პრო-კრემლისტური ნარატივის 110 ყალბი ამბავი გამოქვეყნდა.

მათი სამიზნე, ცხადია, არ შემოიფარგლება საქართველოთი, პრო-პუტინისტურ ნარატივს აკვირდებიან ბალტიისპირეთშიც. ლატვიაში კოვიდ 19-ის რეჟიმში კიდევ უფრო გააქტიურდა მესიჯი რომ „ლატვია როგორც სახელმწიფო ჩავარდა“, „მან ვერ გაართვა კრიზისს კარგად თავი და ამიტომ აუცილებელია რუსეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობის აღდგენა.“

ქვეყანაში, სადაც მოსახლეობის დიდი ნაწილი საუბრობს და იღებს ინფორმაციას რუსულად, ყალბი ამბებიც ძალიან ხშირად სწორედ ამ ენაზე ვრცელდება, ლატვიურთან ერთად.

„დეზინფორმაცია რუსულ ენაზე ბევრად უფრო აქტიურია და მკაფიოდ გამოხატული,“- გვეუბნება მარცის ბალოდისი, აღმოსავლეთ ევროპის პოლიტიკის სწავლების ცენტრის მკვლევარი. განსხვავებულ ტონს კი იმ კონკურენციას უკავშირებს, რომელშიც ლატვიურენოვან მედიაგრემოში მოხვდერილი რუსულეოვან მედიას უწევს ყოფნა.

ლატვიური საგამოძიებო მედიის RE:Balticas ჟურნალისტი საბინ ბერზინა ამბობს, რომ ქვეყენაში გავრცელებული დეზინფორმაციის შედეგი უკვე აისახა საზოგადოების განწყობაზე. ლატვიის ტელევიზიის LTV-ს დაკვეთით კვლევითი ცენტრის SKDS-ს მიერ ჩატარებული გამოკითხვის თანახმად, ქვეყნის მოსახლეობის თითქმის 28 % არ სჯერა ვირუსის შესახებ ოფიციალური ვერსიის.

 


ამავე კვლევითი ორგანიზაციის დირექტორის თქმით კი, რუსულენოვან და ლატვიურენოვან მოსახლეობაში შეინიშნება განწყობების განსხვავება, რომლის თანახმად ლატვიის რუსულენოვან მოსახლეობაში უფრო ხშირად მიიჩნიათ რომ COVID-19 მედიის და პოლიტიკოსების მიერ ატეხილი აურზაურია.

საქართველოში და მის ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში მოსახლეობის განწყობების კვლევა ჯერ არავის ჩაუტარებია. იქ კი, სადაც ახალ ინფორმაციებს კვლავ ORT- სგან და სხვა რუსული არხებისგან ელიან, კრიზისის ფონზე სუსტად მხარდაჭერილი გაღარიბებული ადგილობრივი მედიები რთულად უწევენ წინააღმდეგობას.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.