ფილადელფია შტატების დიდ ქალაქებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე ღარიბი ქალაქია. თითქმის 40% ფილადელფიელი სტუდენტებისა ვერ ამთავრებს კოლეჯს, სრულყოფილად წერა და კითხვა კი მერვეკლასელი მოსწავლეების მხოლოდ 30% -ს შეუძლია.

ამგვარი სტატისტიკა იყო მთავარი მოტივი, რის გამოც, 2009 წელს სამხრეთ ფილადელფიის ერთ პატარა უბანში წერის სახელოსნო Mighty Writers გაიხსნა.

„ეს სტატისტიკა ჩვენთვის უბრალო ციფრები არაა, ესაა ციფრები, რომელთანაც ყოველდღიური შეხება გვაქვს, ჩვენთან მოსული ბავშვების მეშვეობით“, - ამბობენ წერის სახელოსნოში, სადაც ფილადელფიელ სკოლის მოსწავლეებს, წერის მეშვეობით, საკუთარი თავის გამოხატვას ასწავლიან. აქ სასწავლო პროცესი მოსწავლეებს ერთმანეთთან სოციალიზაციის საშუალებასაც აძლევს.

Mighty Writers - ში სჯერათ, რომ აზრების წერილობით ნათლად გადმოცემა მოსწავლეებს წარმატების მიღწევაში ეხმარებათ. აქ ყოველწლიურად, წიგნიერების კლასს, სრულიად უფასოდ, 500-დან 3 ათასამდე ბავშვი გადის.

“წერას აქვს ძალა. ისწავლე, როგორ უნდა გამოხატო საკუთარი თავი წერის დროს და შენთვის ახალი სამყაროს კარი გაიღება“, - ეს Mighty Writers-ის სლოგანია.

„ბავშვები ფილადელფიაში არც ისე ხშირად გადიან თავიანთი სამეზობლოს გარეთ. სწორედ იმისთვის, რომ რაც შეიძლება მეტ მათგანთან გვქონოდა ურთიერთობის შესაძლებლობა, ჩვენ წერის სახელოსნოები ფილადელფიის 6 სხვადასხვა სამეზობლოში გავხსენით, ასევე გვაქვს, 1 ახალი სკოლა ნიუ-ჯერსიში“, - გვიყვება რაქელ ლუპერი, განათლების პროგრამის ხელმძღვანელი, სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ ორგანიზებული პრესტურის ფარგლებში, ჟურნალისტებთან შეხვედრისას. ლუპერის თქმით, ამ სამეზობლოებში მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს მიგრანტები წარმოადგენენ და Mighty Writers-ის მოსწავლეებიც დიდწილად, სწორედ ამ ოჯახებიდან არიან.

„ჩვენ გვაქვს პროგრამა, რომლის ფარგლებშიც ბავშვები გაკვეთილების დასრულების შემდეგ, კვირაში სამჯერ მოდიან და წერენ. ვცდილობ, მათ დავეხმაროთ სხვადასხვა ჟანრის წერილობითი პროდუქტის შექმნაში. ერთ პროდუქტზე დაახლოებით 6 კვირა ვმუშაობთ ხოლმე. გარდა ამისა, ჩვენ ცალკე გვაქვს პროგრამა თინეიჯერებისთვის. მათ ვეხმარებით, კოლეჯის შერჩევაში და ასევე, იმის გარკვევაში, თუ რისი გაკეთება სურთ მომავალში. ჩვენი კურსდამთავრებულების 97% კოლეჯში აბარებს, რაც საკმაოდ კარგი შედეგია“, - ამბობს ლუპერი.

Mighty Writers-ში გარდა წერისა, დიდი ყურადღება ეთმობა მედიაწიგნიერების სწავლებასაც. ყალბი ამბების და მედიაწიგნიერების სასწავლო პროგრამა 2016 წელს ამოქმედდა.

მედიაწიგნიერების პროგრამის ფარგლებში მოსწავლეები სწავლობენ კონკრეტულ უნარებს იმისთვის, რომ ყალბი ამბის ამოცნობა და გადამოწმება შეძლონ.

Mighty Writers- სის საქმიანობაში დიდი წვლილი შეაქვთ მოხალისეებს, სასწავლო კურსების დიდი ნაწილი სწორედ მათ მიერ არის შემუშავებული. მედიაწიგნიერებისა და ყალბი ამბების სასწავლო პროგრამაც, თავდაპირველად, სწორედ მოხალისეებმა დაიწყეს. Mighty Writers-ის მოხალისეები არიან New York Times-ის, The Atlantic-ის, Rolling Stone-ს National Public Radio-იოს და სხვა ცნობილი გამომცემლების ჟურნალისტები. მედიაწიგნიერების შესახებ ვორქშოფებს სწორედ ისინი უძღვებიან.

ინფორმაციული ნაკადის ზრდის კვალდაკვალ, უდიდეს გამოწვევად რჩება ყალბ ამბებთან გამკლავება. ამ ფონზე, სულ უფრო იზრდება მედიაწიგნიერების როლი და ფუნქცია. მსოფლიოში არაერთი ორგანიზაცია მუშაობს იმისთვის, რომ მოქალაქეებს დაეხმაროს იმ უნარების შეძენაში, რაც მათ უზარმაზარი მოცულობის ინფორმაციულ ნაკადში ორიენტირებას გაუადვილებს. ერთ-ერთი ასეთი ორგანიზაცია NLP-ია - „ნიუსწიგნიერების პროექტი“, რომელიც 2008 წელს დაარსდა და რომლის მთავარი მიზანიც საზოგადოებაში, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდებში, მედიაწინგნიერების მიმართულებით ცნობიერების ამაღლებაა.

NLP მიზნის მისაღწევად არაერთ პროექტს ახორციელებს და მათ შორის, ყველაზე ცნობილია Checkology - ესაა ვირტუალური, ინტერაქციული საკლასო ოთახი სკოლის მოსწავლეებისთვის. პროექტი მოსწავლეებს ყალბი ამბების მარტივად და სწრაფად ამოცნობისა და გადამოწმების შესახებ ონლაინ კურსს სთავაზობს. ეს პროექტი მსოფლიოს 100-მდე ქვეყანაში, სხვადასხვა სკოლასა თუ უნივერსიტეტის მედიაწიგნიერების კურსში, დამხმარე რესურსის სახით გამოიყენება. კურსი მოიცავს ისეთ თემებს, როგორიცაა: რა არის ახალი ამბავი, რა არის ყალბი ამბები, რას ნიშნავს მედიის „მოდარაჯე ძაღლის“ ფუნქცია, როგორ უნდა გავარჩიოთ სარედაქციო და სრეკლამო მასალები, ყალბი და ნამდვილი ამბები, ფაქტები და მოსაზრებები და ა.შ. საბაზისო სალექციო კურსის გავლა უფასოდაა შესაძლებელი. ხოლო „პრემიუმ კურსი“, რომელიც სტუდენტს ყველა არსებულ რესურსზე წვდომის შესაძლებლობას აძლევს, 3-დან 5-დოლარამდე ღირს.

სალექციო კურსს New York Times-ის, Wall Street Journal-ის და სხვა ცნობილი გამოცემების ჟურნალისტები უძღვებიან.

ალან მილერი, პულიტცერის პრიზის მფლობელი ჟურნალისტია. 10 წლის წინ სწორედ მან დააფუძნა ორგანიზაცია NLP, რომელიც პროექტ Checkology-ს ახორციელებს.

„ეპოქა, რომელშიც ვცხოვრობთ, დიდი გამოწვევების წინაშე გვაყენებს. ინფორმაციის მოცულობა ჩვენს პლანეტაზე ყოველ ორ წელიწადში ორმაგდება. ყოველწამიერად უზარმაზარი რაოდენობის ტექსტური, ვიდეო და ფოტომასალა იქმნება ჩვენ გარშემო. ამ მოცემულობამ გზა გაუხსნა ყალბ ინფორმაციასაც და აუდიტორიისთვის სულ უფრო და უფრო რთული ხდება სწორი ინფორმაციის არასწორისგან გარჩევა“, -ამბობს მილერი, აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის უცხოური პრესის დეპარტამენტის (FPC) -ს მიერ ორგანიზებული პრესტურის ფარგლებში, ჟურნალისტებთან გამართული შეხვედრისას. ის ყალბ ინფორმაციასთან ბრძოლის საუკეთესო გზას მედიაწიგნიერებაში ხედავს და სწორედ ამიტომ გადაწყვიტა NLP-ის დაარსება - ორგანიზაციისა, რომელიც ამ მხრივ შტატების განათლების სისტემაში არსებულ სიცარიელეს ამოავსებდა და ახალგაზრდბს ციფრულ სამყაროში ორიენტირებისთვის საჭირო უნარების შეძენაში დაეხმარებოდა.

გარდა მოსწავლეებსა, NLP-ის მთავარ სამიზნე აუდიტორიას მასწავლებლებიც წარმოადგენენ: „ჩვენ ვცდილობთ, რაც შეიძლება ფართოდ გავავრცელოთ ინფორმაცია. ჩვენ ვმუშაობთ მასწავლებლებთან, ვასწავლით მათ კონკრეტული რესურსების გამოყენებას, ისე რომ შემდგომში თავადვე შეძლონ თავიანი მოსწავლეებისთვის ამ ცოდნის გაზიარება“, - ამბობს მილერი.

დასავლეთში პოლიტიკოსების განცხადებებში გამოთქმული ყალბი ინფორმაცია და მისი გადამოწმება სულ უფრო დიდ გამოწვევად იქცა. ყოველწლიურად იქმნება ახალი გამოცემები და ორგანიზაციები, რომელთა საქმიანობის მთავარ ფოკუსს ყალბი ინფორმაციის გადამოწმება წარმოადგენს. მიზანი ნათელია - გამოცემები ცდილობენ ხელი შეუწყონ მოქალაქეებს იყვნენ უკეთ ინფორმირებულნი და არ გახდნენ პოლიტიკოსების პოპულისტური განცხადებების მსხვერპლნი.

როგორ მუშაობს სამი უმსხვილესი გამოცემა, რომლის მიზანიც ყალბი ინფორმაციის გადამოწმებაა, რა განსხვავებს და აერთიანებს მათ, რა ტიპის გამოწვევების წინაშე დგანან ისინი - აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტთან არსებული „უცხოური მედიის ცენტრის“ (FPC) მიერ ორგანიზებული პრესტურის ფარგლებში, მედიაჩეკერს შესაძლებლობა ჰქონდა, შეხვედროდა სამი უმსხვილესი გამოცემის, ვაშინგტონ პოსტის Factchecker-ის, Politifact-ისა და Factcheck.org-ის ჟურნალისტებს და მათგან მოესმინა ფაქტების გადამოწმების პროცესში არსებული გამოწვევების შესახებ.

სამივე გამოცემა მკაცრად იცავს სტანდარტს, რომლის მიხედვითაც დაუშვებელია რომელიმე პარტიასთან აფილირება - ფაქტების გადამოწმებისას ჟურნალისტები ერთნაირი პრინციპით უდგებიან როგორც რესპუბლიკელების ისე დემოკრატების განცხადებებს, ჟურნალისტებს კი შიდა რეგულაციების მიხედვით, ეკრძალებათ რომელიმე პოლიტიკურ პარტიასთან ან კანდიდატთან დაკავშირებულ ღონისძიებებში ან აქტივობებში მონაწილეობა. განცხადებების გადამოწმების მეთოდოლოგია ნათლად არის გაწერილი სამივე გამოცემის ვებსაიტზე. ასევე, მნიშვნელოვანია, რომ ინფორმაცია, გამოცემების დაფინანსების წყაროების შესახებ, ღია და გამჭვირვალეა.


ვაშინგტონ პოსტი ერთ-ერთი უმსხვილესი მედიაგამოცემაა. გამოცემის მთავარი „ფაქტების გადამმოწმებელი“ არაერთი ჟურნალისტური ჯილდოს მფლობელი გლენ კასლერია - პოლიტიკოსების მიერ დღისა თუ კვირის განმავლობაში ნათქვამი განცხადებების გადამოწმების შედეგები სწორედ მის სვეტში იყრის თავს. კასლერის გარდა, ფაქტების გადამოწმებაზე კიდევ ორი ჟურნალისტი მუშაობს.

ფაქტების გადამოწმების რუბრიკა- Factchecker 2007 წელს შეიქმნა და განსაკუთრებით პოპულარული 2008 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების კამპანიის დროს გახდა. მუშაობის მთავარი სპეციფიკა მკითხველთან მუდმივი კომუნიკაციაა.

„ჩვენ მკითხველს ვაძლევთ შესაძლებლობას თავად მოგვწერონ რომელი განცხადების გადამოწმება სურთ. შემოთავაზებულ განცხადებებს გუნდში განვიხილავთ და ამის შემდეგ ვიღებთ გადაწყვეტილებას, როგორ მოვიქცეთ. მოკვლევის ეტაპზე ვცდილობთ მივმართოთ ყველზე სანდო წყაროებს - ვიყენებთ ისეთი ორგანიზაციების სტატისტიკას და ინფორმაციას, რომლებიც არ არიან დაკავშირებული არც ერთ პარტიასთან“, - ამბობს სალვადორ რიზო, FactChecker-ის ჟურნალისტი.

PolitiFact-იც 2007 წელს დაარსდა, როგორც 2008 წლის საარჩევნო კამპანიის პროექტი. მისი მიზანიც, პოლიტიკოსების განცხადებების სისწორის გადამოწმებაა.

„დამოუკიდებლობა და გამჭვირვალობა რეპორტინგში და საკითხების ნათლად ახსნა ჩვენი მკითხველისთვის - ესაა ჩვენი პრინციპი“, - ამბობს PolitiFact-ის ჟურნალისტი ჯონ გრინბერგი - „მიზანი რის გამოც ვმუშაობთ, არის ის რომ აუდიტორიას მივაწოდოთ ისეთი ინფორმაცია, რომელიც ხელს შეუწყობს საზოგადოების უკეთ ინფორმირებას და მისცემს საშუალებას, მიიღოს ინფორმირებული გადაწყვეტილებები“.

Factcheck.org პენსილვანიის უნივერსიტეტის პროექტია და ის 2003 წელს დაარსდა. ისინიც ცდილობენ აუდიტორიას დაეხმარონ, უკეთ გაიგონ ამერიკის შეერთებული შტატების შიდა პოლიტიკა. გამოცემა აკვირდება პოლიტიკოსების იმ განცხადებებს, რომელიც სატელევიზიო ეთერებში, დებატებსა თუ ინტერვიუების დროს კეთდება. მეთოდოლოგია და შეფასების სისტემა

ვაშინგტონ პოსტის Factchecker-ის გუნდი განცხადებების შეფასებისას სიტყვა „ტყუილის“ გამოყენებას ერიდება და ამიტომ, ისინი ე.წ. „პინოკიოს ტესტს“ იყენებენ. თუკი რომელიმე მასალაზე ორ პინოკიოს დაინახავთ, ეს იმას ნიშნავს, რომ პოლიტიკოსის განცხადება ნახევრად სიმართლეა, სამი პინოკიო კი უმეტესად ტყუილია, ხოლო მაშინ, როცა შეუძლებელია სიმართლის დადგენა და ორივე მხარეს არგუმენტები თანაბრად ძლიერია, გამოცემა სასწორის ნიშანს იყენებს.

რესურსების სიმწირის გამო, PolitiFact ყველა საეჭვო განცხადების გადამოწმებას ვერ ახერხებს, ამიტომ რედაქციას გადასამოწმებელი განცხადების შესარჩევად, მკაცრად გაწერილი კრიტერიუმები აქვს: განცხადება უნდა მოიცავდეს ისეთ ფაქტებს, რომელთა გადამოწმებაც შეიძლება, მოსაზრებები PolitiFact-ის ინტერესის საგანი არ არის: „ჩვენ ასევე გვაინტერესებს ისეთი განცხადებები, რომლებიც ერთი შეხედვითაც საეჭვო ჩანს. ნუთუ ეს სიმართლეა? - თუკი აუდიტორიას, რომელიმე ინფორმაციის მოსმენისას ეს კითხვა გაუჩნდება, ამგვარი განცხადება ჩვენი ინტერესის საგანი ხდება“, - ვკითხულობთ PolitiFact-ის ვებსაიტზე.

ფაქტების სისწორე სპეციალური შკალით „სიმართლემეტრით“ (Truth-O-Meter) იზომება.


Factcheck.org-ზე კი, განცხადებების გადამოწმების შემდეგ, მხოლოდ იმგვარი მასალები ქვეყნდება, რომლებიც არასწორ ინფორმაციას მოიცავს - თუ აღმოჩნდა, რომ პოლიტიკოსის ნათქვამი სიმართლეა, მოკვლევის შედეგები საიტზე არ იდება. მასალაზე მუშაობის დასრულების შემდეგ, მას ოთხი რედაქტორი კითხულობს და გამოქვეყნებამდე კიდევ ერთხელ ამოწმებს მოყვანილი ფაქტების სიზუსტეს.


PolitiFact ფინანსებს ძირითადად, გაზეთ Tampa Bay Times-ისგან იღებს (გამოცემა სწორედ ამ გაზეთის მფლობელობაშია) . გარა ამისა, PolitiFact-ის შემოსავლის წყაროა რეკლამები, გრანტები და დონაცია მკითხველისგან. თუმცა, საგულისხმოა, რომ აკრძალულია ისეთი ინდივიდუალური დონაციის მიღება, რომლის ოდენობაც 1 000 დოლარს აღემატება. ასევე, დაუშვებელია შემოწირულობის მიღება ანონიმური წყაროებისგან და პოლიტიკური პარტიებისგან ან სხვა ისეთი წყაროსგან, რომელთანაც შესაძლოა, ინტერსთა კონფლიქტი წარმოიშვას.

გამჭვირვალეა ვაშინგტონ პოსტის Factchecker- ის ფინანსებიც. გამოცემას ევალება, მყისიერად მიაწოდოს ინფორმაცია აუდიტორიას, ყოველი ახალი დაფინანსების წყაროს შესახებ.

რაც შეეხება factcheck.org-ს, ამ შემთხვევაში დაფინანსების ძირითადი წყარო დამფუძნებელი ფონდი და რამდენიმე საქველმოქმედო ფონდია. 2010 წლიდან, გამოცემა მკითხველის შემოწირულობებსაც იღებს, თუმცა PolitiFact-ის მსგავსად, ინდივიდუალური პირისგან 1 000 დოლარზე მეტი შემოწირულობის მიღება დაუშვებელია. ასევე, აკრძალულია გაერთიანებების, პარტიული ორგანიზაციების მხრიდან შემოწირულობის მიღება. ერთადერთი კერძო კომპანია, რომლისგანაც გამოცემა შემოსავალს იღებს, Facebook-ია. Factcheck.org ჩართულია პროექტ Facebook’s initiative-ში, რომლის ფარგლებშიც, Factcheck.org, სხვა პარტნიორებთან ერთად, ამოწმებს სოციალურ მედიაში გავრცელებული საეჭვო ამბების სისწორეს. Facebook-ს არ აქვს უფლება, ჩაერიოს გამოცემის სარედაქციო პოლიტიკაში.

სამივე გამოცემაში მკაცრი შიდა რეგულაცია მოქმედებს სხვა სახის ინტერესთა კონფლიქტის თავიდან ასაცილებლად. მაგალითად, ჟურნალისტებს ეკრძალებათ პოლიტიკურ პროცესში მონაწილეობა, ონლაინ პეტიციებზე ხელის მოწერა, ასევე, არ გამოხატავენ პოლიტიკურ პოზიციებს სოციალურ მედიაში: „ჩვენ, ცხადია გვაქვს ჩვენი სამოქალაქო პოზიციები, ჩვენ მონაწილეობას ვიღებთ არჩევნებში და ხმას ვაძლევთ სასურველ კანდიდატს, თუმცა კონკრეტულად ვის მივეცით ხმა, ამას საჯაროდ არასოდეს ვამბობთ“, - ვკითხულობთ PolitFact-ის შიდა სარედაქციო დოკუმენტში.

“რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა, 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე ზეგავლენის მოსახდენად, საინფორმაციო კამპანია შეუკვეთა. ის მიზნად ისახავდა, ერთი მხრივ საზოგადოების პოლარიზაციას, მეორე მხრივ კი დემოკრატი კანდიდატის, ჰილარი კლინტონის შესახებ მიზანმიმართული დეზინფორმაციის გავრცელებას“ - ეს არის ამონარიდი ამერიკის სადაზვერვო სააგენტოს (NIC) მიერ გამოქვეყნებული ანგარიშიდან.

The IRA (Internet Research Agency) იგივე „ტროლების ფერმა“, როგორც მას ხშირად უწოდებენ ხოლმე, რუსეთში, სანქტ-პეტერბურგში მდებარეობს. პირველად, ფართო საზოგადოებისთვის, მისი არსებობის შესახებ ნიუ იორკ ტაიმსის ჟურნალისტური გამოძიებით გახდა ცნობილი. მოგვიანებით, კი ფერმის არაერთი ყოფილი დასაქმებული დასავლურ მედიას უყვებოდა ტროლების ფერმაში მუშაობის სპეციფიკაზე. ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნებზე სწორედ ამ კომპანიასთან დაკავშირებული ე.წ. ტროლები ცდილობდნენ გავლენის მოპოვებას.

ფერმის 400 თანამშრომელს, ბლოგპოსტებისა და სტატიების მეშვეობით, კრემლის მესიჯების გავრცელება ევალება. სამუშაოს მნიშვნელოვანი ნაწილია, სოციალურ ქსელებში კომენტარებისა და პოსტების დაწერა. ტროლები აქტიურად იყენებენ მედიასაშუალებების კომენტარების ველებს, ამონტაჟებენ ვიდეოებსა და ფოტოებს და ავრცელებენ სხვადასხვა პლატფორმაზე, ამ საქმისთვის კი საშუალოდ, თვეში ხელფასის სახით დაახლოებით 700 დოლარს იღებენ.

აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნების დროს, ფეისბუკის ცნობით, ტროლების ფერმიდან წამუსული ინფორმაცია სოციალურ ქსელებში 125-მა მილიონმა ადამიანმა ნახა. ტვიტერმა კი ფერმასთან დაკავშირებული 3,800 ექაუნთი აღმოაჩინა. მათივე ცნობით, ტროლებთან, საარჩევნო პერიოდში 1.4. მილიონ ადამიანს ჰქონდა ონლაინ-ინტერაქცია. არჩევნებამდე 10 კვირის განმავლობაში მათ მიერ 176 ათასი ტვიტი დაიწერა. ამჟამად, ექაუნთები დახურულია.

როგორც ფერმის ყოფილი თანამშრომლები დასავლურ მედიასთან ყვებიან, მათ არჩევნების დროს, ევალებოდათ სოციალურ ქსელებში არ გაემხილათ საკუთარი ვინაობა და ეპოსტათ ისე, თითქოს ამერიკის შეერთებული შტატების მოქალაქეები იყვნენ. The Moscow Times წერს, რომ თანამშრომლებს, შტატების შიდაპოლიტიკური სისტემის უკეთ გასაგებად, ცნობილი სერიალი House of Cards უნდა ენახათ, მათ ასევე აქტიურად უტარდებოდათ ინგლისური ენის გაკვეთილებიც. ტროლები ორ ცვლაში - დღისით და ღამით მუშაობდნენ, რათა რუსეთსა და შტატებს შორის დროში განსხვავებას, შეფერხება არ შეექმნა.

ვიტალი ბესპალოვი, ამ ფერმაში IT- სპეციალისტად მუშაობდა. ის NBC News-თან სამუშაო პროცესს ასე აღწერს:

„პირველ სართულზე პროფესიონალი ჟურნალისტები სხედან. მათ ჟურნალისტური პროდუქტის - სტატიების, ნიუსების შექმნა ევალებათ. მეორეზე ბლოგერები მუშაობენ. ხოლო მესამე და მეოთხე სართულზე მომუშავეების საქმე, სოციალურ ქსელებსა და სხვადასხვა საიტებზე კომენტარებისა და პოსტების დაწერაა, მარკეტინგის გუნდს კი ევალება, რომ ეს ყველაფერი კარგად შეფუთოს და სწორი სარეკლამო სტრატეგიით მიიტანოს მიზნობრივ აუდიტორიამდე“.

ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო კამპანიის დროს, რუსული ტროლების მიერ ვრცელდებოდა ორი ტიპის ინფორმაცია: პირველი, რომელიც არსობრივად ყალბი ფაქტებისგან შედგებოდა და მეორე, რომელიც უფრო მეტად შეფასებებს მოიცავდა და გარკვეული ჯგუფების მობილიზაციას ისახავდა მიზნად.

ქეთლინ ჰოლ ჯეიმსონი, პენსილვანიის უნივერსიტეტის პროფესორია. მან შეისწავლა რუსული ტროლების გავლენა 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე და გამოსცა წიგნი „როგორ დაეხმარნენ რუსი ჰაკერები და ტროლები პრეზიდენტს არჩევნების მოგებაში“. მედიაჩეკერს, ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ ორგანიზებული მედიატურის ფარგლებში, საშუალება ჰქონდა პენსილვანიის უნივერსიტეტში დასწრებოდა მის მოხსენებას.

„როცა რაიმე იდეოლოგიას პრინციპულად ეწინააღმდეგები და ამ დროს შენი სოციალური მედიის გვერდზე ხედავ ინფორმაციას, რომელიც მიზნად ამ იდეოლოგიის დისკრედიტაციას ისახავს, როგორც წესი არ უკვირდები იმას, რამდენად სწორია გავრცელებული ინფორმაცია, ვინ ავრცელებს მას, რა მიზანი აქვს და ა.შ. ასეთ დროს მომხმარებლების უმეტესობა, დაუფიქრებლად იწონებს ან აზიარებს ამგვარ პოსტებს. ეს ასე მუშაობს ყველა ქვეყანაში და ასე იმუშავა ამერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნების დროსაც“, - ამბობს ჯეიმსონი.

ჯეიმსონი თავის წიგნში აღწერს, როგორ ერეოდა კრემლი წინასაარჩევნო პროცესში. ფოკუსირება ტრამპის დღის წესრიგზე, კლინტონის და მისი მხარდამჭერების მარგინალიზაცია და სამიზნე აუდიტორიის ზუსტად განსაზღვრა - ეს იყო რუსული კამპანიის სამი ძირითადი ასპექტი.

„აქტიურად იქმნებოდა და ზიარდებოდა ფოტოპოსტები, ვიდეოები და ინტერნეტ თამაშებიც კი, რომლიც ამერიკულ საზოგადოებას ამცნობდა, რომ კლინტონი კორუმპირებულია, რომ მისი საინფორმაციო კამპანია ტერორისტების ფულით ფინანსდება და ა.შ. ამის პარალელურად, რუსული ტროლები ტრამპის დღის წესრიგს პოზიტიურად წარმოაჩენდენ. მიგრანტების დემონიზაცია, ვეტერანების მძიმე სოციალურ პრობლემებზე აქცენტირება, იარაღის ტარების უფლების მხარდაჭერა - ისინი სწორედ ამ ტიპის მესიჯებს ავრცელებდნენ, რაც ტრამპის დღის წესრიგის ზედმიწევნით გამეორება იყო“.


ჯეიმსონის თქმით, რუსეთიდან მომდინარე კამპანიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ასპექტი, აუდიტორიის სწორად განსაზღვრა იყო. მოიწონე, თუ გინდა, რომ იესომ მოიგოს - ეს ფოტომონტაჟი ამგვარი მოწოდებით, აქტიურად ვრცელდებოდა სოციალურ ქსელებში. ჯეიმსონი ამბობს, რომ ასე, რუსული ტროლები აუდიტორიის ზუსტად იდენტიფიცირებას ცდილობდენ: „თუ დაალაიქებ ამ პოსტს, ნიშნავს, რომ დიდი ალბათობით, კონსერვატორი ქრისტიანი ხარ. შესაბამისად, იმ ადამიანებმა, ვინც კამპანიის უკან დგანან, ზუსტად იციან, რა ტიპის მესიჯები გამოუშვან სამომავლოდ შენთან, რაზე გექნება რეაქცია“.



რუსეთის მცდელობა, გავლენა მოიპოვოს ამერიკის შეერთებული შტატების შიდა პოლიტიკაზე, 2016 წლის არჩევნებით არ დასრულებულა.

“ჩვენ უკვე ვხედავთ ნიშნებს, როგორ ცდილობს რუსეთი გავლენის მოპოვებას არჩევნების შემდეგ ციკლზეც“ - აღნიშნავს თავის გამოსვლაში მაიკ პომპეო, CIA-ს ხელმძღვანელი: „უდავოა, რომ რუსეთი 2016 წლის გამოცდილებას კვლავაც გამოიყენებს. ჩვენ უნდა ვუთხრათ ამერიკის საზოგადოებას, რომ ეს საფრთხე რეალურია. ჩვენ არ ვაპირებთ რუსეთს მივცეთ უფლება, გვიკარნახოს ვის მივცეთ ხმა, და საერთოდ, როგორ ვმართოთ ჩვენი ქვეყანა“.

სად არის გამოსავალი? კეტლინ ჯეიმსონი სოციალური მედიის პლატფორმების მცდელობას, დაუპირისპირდეს ამ პროცესს, სკეპტიკურად უყურებს. ის თავის წიგნში წერს: “შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სოციალური მედიების მფლობელმა კომპანიებმა ვერ შეძლეს დროულად მოეხდინათ იდენტიფიცირება იმ ექაუნთებისა, რომლებიც რუსეთიდან იმართებოდა და რომელთა მიზანიც, არჩევნებზე ზეგავლენა იყო. მთელს ამ პროცესს ერთ წელზე მეტი დასჭირდა. როგორ შეიძლება გვქონდეს ამ კომპანიების იმედი, რომ ისინი კიბერშეტევისგან მომავალ არჩევნებში დაგვიცავენ?“

ჯონათან ჰენიკი, სახელმწიფო დეპარტამენტთან არსებული გლობალური ჩართულობის ცენტრის (GIC) კოორდინატორი, პრესტურის ფარგლებში, ჟურნალისტებთან საუბარში აღნიშნავს, რომ ყალბი ინფორმაციისა და დეზინფორმაციისგან თავის დაცვის სწორი გზა მომხმარებლის ქცევის ცვლილება და ცნობიერების ამაღლებაა:

„მე ვფიქრობ, რომ დღეს გარდამავალ პერიოდში ვცხოვრობთ. დღეს, ადამიანებს არ უნდათ ფულის გადახდა ინფორმაციის სანაცვლოდ. უფასო ინფორმაცია კი ხშირ შემთხვევაში ყალბია ან დეზინფორმაციაა. ვფიქრობ, რომ ეს მიდგომა შეიცვლება და სამომავლოდ, ადამიანები ფულის გადახდას დაიწყებენ სწორი, არამანიპულაციური პროდუქტის მისაღებად. ჩვენ კი ვცდილობთ გავაძლიეროთ ის ორგანიზაციები, რომლებიც ყალბი ამბების იდენტიფიცირების და გადამოწმების კუთხით მუშაობენ, ასევე ვდებთ დიდ ფინანსურ ინვესტიციას იმგვარ ტექნოლოგიებში, რომლებიც ადამიანებს დაეხმარება, გადაამოწმონ ფოტოს, ვიდეოს თუ ტექსტური მასალის სისწორე - ესაა ჩვენ მიერ არჩეული გზა“, - ამბობს ჯონათან ჰენიკი.

ამერიკის შეერთებულ შტატებში, 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ, რუსული პროპაგანდა საყოველთაო ინტერესის და ცხარე პოლიტიკური დებატის საგნად იქცა. სწორედ მაშინ გახდა ცხადი, რომ რუსეთი, საინფორმაციო კამპანიის საშუალებით, შტატების შიდა პოლიტიკურ პროცესზე გავლენის მოპოვებას ცდილობდა.

კრემლი 2016 წლის არჩევნებზე ზეგავლენისთვის მრავალფეროვან მეთოდებს იყენებდა. სოციალური მედია და რუსული ხელისუფლებისგან დაფინანსებული საერთაშორისო მედიასაშუალებები პროპაგანდისტული მესიჯების ტრიბუნად იქცა. მთელ ამ პროცესში განსაკუთრებული როლი ჰქონდა მედიასაშუალება Russia Today-ს, რომელმაც რამდენიმე წლის წინ სახელი შეიცვალა ამჟამად პოზიციონირებს, როგორც RT.

RT არასაარჩევნო პერიოდშიც აქტიურობს. ის ყოველდღიურად ცდილობს დაარწმუნოს საკუთარი აუდიტორია, რომ დასავლური ღირებულებები დევალვირებულია, რუსეთი და მისი პრეზიდენტი ვლადიმერ პუტინი კი საერთაშორისო ასპარეზზე ყველაზე მნიშვნელოვანი მოთამაშეები არიან.


RT რუსეთის ხელისუფლების მიერ დაფინანსებული მედიასაშუალებაა, რომელიც საერთაშორისო ამბებს 24 საათიან რეჟიმში აშუქებს. არხი 2005 წელს შეიქმნა და ოთხ ენაზე მაუწყებლობს. თავად RT ირწმუნება, რომ მისი აუდიტორია 700 მილიონ ადამიანზე მეტია.

„დასვი მეტი კითხვა“ - ეს არის RT-ის სლოგანი. ბრალდებებს, იმის შესახებ, რომ ტელეარხი რუსული პროპაგანდის პირდაპირი ტრიბუნაა, თავად მაუწყებელი, ბუნებრივია, უარყოფს. „ჩვენ გთავაზობთ საერთაშორისო მოვლენებს ალტერნატიული პერსპექტივიდან“, - ასე ხსნის RT საკუთარ საქმიანობას. თუმცა რეალობაში, მისი „ალტერნატიული პერსპექტივა“ ხშირად, ამბების მხოლოდ ერთი - რუსული რაკურსით გაშუქებას, დეზინფორმაციას, მანიპულაციას და აუდიტორიის შეცდომაში შეყვანის აშკარა მცდელობას ნიშნავს.


“ერთი მხრივ, რუსეთი ცდილობს მუდამ ჩანდეს საერთაშორისო სივრცეში, როგორც მნიშვნელოვანი მოთამაშე, მეორე მხრივ კი საზოგადოების პოლარიზება და დასავლური ღირებულებების დისკრედიტაცია სურს“, - ამბობს ჯენ ფიშერი, აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის ევროპისა და აზიის ბიუროს უფროსი მრჩეველი. მისი თქმით, ამ მიზნის მისაღწევად კრემლისთვის ამერიკის შეერთებულ შტატებში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი იარაღი არის Russia Today.

“მესიჯი იმგვარია, რომ თითქოს, დასავლური ღირებულებები ტრადიციულს ეწინააღმდეგება. რუსეთი წარმოჩენილია, როგორც ტრადიციების დამცველი, დასავლეთი კი მისი მოწინააღმდეგე. პროცესში აქტიურად იყენებენ ორთოდოქსულ ეკლესიასაც. ამ ყველაფრით, რუსეთი ცდილობს საერთაშორისო აუდიტორია დაარწმუნოს, რომ ის მნიშვნელოვანი აქტორია“, - ამბობს ფიშერი.

RT-ზე ვერ ნახავთ რუსეთის ხელისუფლების კრიტიკას. სამაგიეროდ, აქ მოისმენთ იმ „ექსპერტების“ პრორუსულ პოზიციებს, რომელთა სახელი და გვარი რუსული გამოცემების გარდა, ინტერნეტში არსად იძებნება, აქ გაგაცნობენ გაუგებარი და საეჭვო ორგანიზაციების მიერ მომზადებული კვლევის შედეგებს. ასე მაგალითად, ერთ-ერთ ასეთ კვლევაზე დაყრდნობით RT იუწყებოდა, რომ ევროკავშირის ყოველი 3 მოქალაქიდან 1 ფიქრობს, რომ ყირიმი რუსეთის უნდა იყოს. RT არის ერთადერთი არხი, რომელიც გეტყვით, რომ საფრანგეთის პრეზიდენტი ნანობს რუსეთისთვის სანქციების დაკისრებას, აქ გაიგებთ, რომ თურმე შვედეთი ომისთვის ემზადება, ევროკავშირი კი რუსეთის მოქალაქეებს გენოციდს უწყობს, აქვე ნახავთ რუსეთ-უკრაინის ომის გაშუქებას, მხოლოდ რუსული პერსპექტივიდან.

RT ცდილობს, რაც შეიძლება სარწმუნო მედიასაშუალებად გამოჩნდეს აუდიტორიის წინაშე. პენსილვანიის უნივერსიტეტის პროფესორი კეტლინ ჯეიმსონი ამბობს, რომ სახელმაც კი შესაძლოა აუდიტორია შეცდომაში შეიყვანოს: „შტატებში უამრავი აკრონიმი გვაქვს. აკრონიმებით აღვნიშნავთ მედიასაც. მაგალითად, როცა ვამბობ, რომ სტატია AP ზე წავიკითხე, ეს ნიშნავს, რომ Associated Press-ს ვგულისხმობ. 2008 წელს Russia Today-მ სახელი შეიცვალა და RT დაირქვა. RT- ჟღერადობით ძალიან ჰგავს დასავლური მედიასაშუალებების სახელს, მის სახელში აღარ ფიგურირებს სიტყვა „რუსეთი“, შესაბამისად, აუდიტორია შესაძლოა, მარტივად შევიდეს შეცდომაში და ვერ მიხვდეს, რომ ინფორმაცის, რომელსაც ის ეცნობა, რუსეთის ხელისუფლების მიერ დაფინანსებული მედია ავრცელებს“.

RT ცდილობს მოიზიდოს სხვადასხვა სანდო მედიასაშუალებების ცნობილი სახეებიც. მაგალითად ლარი კინგი, რომელიც წლების განმავლობაში CNN-ის სახე იყო, დღეს RT –ს წამყვანია. “როცა გადართავ RT-ზე, და ხედავ ნაცნობ სახეს, შესაძლოა არ დასვა ბევრი კითხვა, რა არხია, ვინ აფინანსებს, რამდენად სანდოა მის მიერ გავრცელებული ინფორმაცია და ა.შ.“ - ამბობს ჯეიმსონი.

2017 წლის იანვარში, ამერიკის სადაზვერვო სააგენტომ (NIC) გამოაქვეყნა ანგარიში, რომელშიც აღნიშნულია, რომ RT 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს წარმოადგენდა პროპაგანდის მთავარ წყაროს. ანგარიშის მიხედვით, მედიაგაშუქება მიზნად ისახავდა არჩევნების შედეგზე გავლენის მოხდენასა და რუსული ინტერესების წარმოჩენას.

„საარჩევნო კამპანიის დროს RT -ს მიერ კანდიდატ ჰილარი კლინტონის გაშუქება იყო მკვეთრად ნეგატიური. მედიასაშუალება კანდიდატს წარმოაჩენდა, როგორც კორუფციაში ეჭვმიტანილ, არასანდო ადამიანს, რომელსაც კავშირი ჰქონდა ისლამურ სახელმწიფოსთან. გარდა ამისა, RT აუდიტორიას ამცნობდა, რომ კლინტონს ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემები ჰქონდა“ .

RT აქტიურად თანამშრომლობდა ვიკილიქსთან და მის დამფუძნებელ, ჟულიან ასანჟთან. საარჩევნო პერიოდში გამოქვეყნდა მასალები შემდეგი სათაურებით:

„ჟულიენ ასანჟი: ვიკილიქსს აქვს ისეთი იმეილი, რის გამოც კლინტონი შესაძლოა ციხეში ჩასვან?“
„კლინტონს და ისლამურ სახელმწიფოს ერთი და იგივე დამფინანსებელი ჰყავს“.
„როგორ მიდიოდა ქველმოქმედებისთვის განკუთვნილი თანხა კლინტონების ჯიბეში?"

ამ ტიპის ვიდეოებს, იუთუბის არხზე მილიონობით ნახვა ჰქონდა. RT-ს ვიდეოპროდუქტი ფეისბუკსა და ტვიტერზე სპონსორდებოდა, სოცმედიაში აქტიურობდნენ ე.წ. ტროლებიც. მაგალითად, მხოლოდ სამმა ექაუნთმა, რომელიც RT- ს ეკუთვნოდა, ტვიტების დასპონსორებაში, საარჩევნო პერიოდში, 274 თას დოლარზე მეტი დახარჯა.

შტატების არჩევნებში ჩარევის გამო, 2017 წელს ტვიტერმა RT –ს ოფიციალურად აუკრძალა ტვიტების დასპონსორება. ტელეარხმა ეს გადაწყვეტილება რუსულ მედიაზე და სიტყვის თავისუფლებაზე თავდასხმად შეაფასა.

რა არის RT, რა მიზანი აქვს მას - უბრალოდ რუსული პერსპექტივების წარმოჩენა, თუ კრემლის პროპაგანდის ტირაჟირება? ამ საკითხზე პირველი ეჭვი 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის დროს გაჩნდა. გაშუქება ცალმხრივი იყო.

RT უწყვეტ რეჟიმში აშუქებდა ამ ომს, ამცნობდა საზოგადოებას, როგორ შეიჭრა „აგრესორი საქართველო სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიაზე და როგორ ჩაერთო რუსეთი მშვიდობისა და სამართლიანობის დასამყარებლად“. ტელეარხი აუდიტორიას უჩვენებდა ადამიანურ ტრაგედიებს და ომის სისასტიკეს, თუმცა მასალების მიხედვით, სასტიკები მხოლოდ ქართველი ჯარისკაცები იყვნენ.

„RT ამ ომის მონაწილე მხარედ იქცა. ჩვენ გვეუბნებოდნენ, რომ უნდა გვედევნებინა თვალი CNN-ისთვის, BBC-ისთვის, გვარწმუნებდნენ, რომ მათი გაშუქება მიკერძოებული იყო და შესაბამისად, ჩვენც გვქონდა უფლება, იგივე გაგვეკეთებინა“, - იხსენებს RT-ს კორესპონდენტი CJR- თან საუბარში.

უილიამ დანბარი, რომელიც იმ დროს საქართველოში RT-ს კორესპონდენტი იყო, CJR- ისთვის მიცემულ ინტერვიუში ამბობს: „ერთ-ერთი ჩართვისას ვთქვი, რომ დაუდასტურებელი ინფორმაციით, რუსეთმა საქართველოს ტერიტორიები დაბომბა. შემდეგ, ისევ უნდა მქონოდა ლაივი, შეთანხმება იყო რედაქციასთან, რომ საათში ერთხელ უნდა გავსულიყავი ეთერში. თუმცა ჩართვიდან მალევე დამირეკეს და მითხრეს, რომ ლაივები უქმდებოდა, მე კი საჭირო აღარ ვიყავი და შემეძლო სახლში წავსულიყავი“.

RT-ის ეს ომი მომდევნო წლებშიც არ დავიწყებია. თემა განსაკუთრებით ომის წლისთავის დროს აქტიურდება ხოლმე. გაშუქებაში აფხაზეთი და ე.წ. სამხრეთ ოსეთი დამოუკიდებელ ქვეყნებად, რუსეთი მშვიდობისმყოფელად, საქართველო კი აგრესორადაა წარმოჩენილი. ამ საკითხზე ბოლო მასალა 3 თვის წინ, ომიდან 10 წლის თავზე გამოქვეყნდა. მასალა ასეა დასათაურებული: „10 წელი მას შემდეგ, რაც საქართველომ სამხრეთ ოსეთსა და რუსეთზე იერიში მიიტანა“ . სიუჟეტში აუდიტორიას კიდევ ერთხელ „შეახსენეს“, რომ ომი საქართველომ დაიწყო და რომ საერთაშორისო სამართლის პრინციპებიც დაარღვია. მასალაში ეთნიკური ოსები „ქართველების მიერ ჩადენილ სისასტიკეებზე“ საუბრობენ. მაგალითად, 9-10 წლის ბავშვი იხსენებს, „როგორ გადაუარა ქართულმა ტანკმა მის თვალწინ პატარა გოგონებს“.

ომის გარდა, RT-ს ინტერესის საგანი საქართველოსთან დაკავშირებული სხვა თემებიც ხდება. მაგალითად, ბოლო დროს აქტუალურია ლუგარის ლაბორატორია. იმის წარმოსაჩენად, თუ რა ცუდია დასავლეთი, RT ყალბ ინფორმაციას ავრცელებს და აუდიტორიას არწმუნებს, რომ თბილისში მდებარე ლუგარის ლაბორატორიაში “ადამიანებზე ექსპერიმენტებს ატარებენ“.

„ყოფილი მინისტრი: დასავლეთიდან დაფინანსებული ლაბორატორია საქართველოში შესაძლოა, ადამიანის ორგანოებზე უკანონო ექსპერიმენტებს ატარებდეს“ - ასეთია ერთ-ერთი სტატიის სათაური. სტატიის ტექსტიდან ირკვევა, რომ სათაურში ყოფილ მინისტრად მოხსენიებული პიროვნება, იგორ გიორგაძეა, რომელიც საქართველოს მხარის მოთხოვნით, წლებია წითელი ცირკულარით იძებნება, მას ბრალად ტერორისტული აქტის ორგანიზება ედება. ის ქვეყნის უშიშროების მინისტრი დაახლოებით 23 წლის წინ, 1993-1995 წლებში იყო. ამ თემაზე გამოქვეყნებული კიდევ ერთი სიახლე, ირწმუნება, რომ საქართველოში, ამ ლაბორატორიის მიერ ჩატარებული ცდების შედეგად, უკვე 73 ადამიანი დაიღუპა.

ლუგარის ლაბორატორიის შესახებ დეზინფორმაცია ხშირად ჩნდება ქართულენოვან გამოცემებშიც. ამ საკითხს „მითების დეტექტორი“ იკვლევს, მათ მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში ვკითხულობთ: „ქართულ მედიაში გავრცელებული მოსაზრებები ლუგარის სახელობის ლაბორატორიაში მიმდინარე კვლევების შესახებ უსაფუძვლოა და წარმოადგენს რუსული მესიჯბოქსის ნაწილს“.

პერიოდულად, RT საქართველოს საგარეო კურსითაც ინტერესდება. გამოცემა ცდილობს წარმოაჩინოს, რომ საქართველოს ნატოსა და ევროკავშირში ინტეგრაციის შანსი არ აქვს. რამდენიმე მასალის სათაური:

• „საქართველო ჯერ მზად არ არის ევროკავშირში გასაწევრიანებლად“
• „საქართველო საბჭოთა ქვეყანაა“
• „საქართველოს ნატოში გაწევრიანების შანსი არ აქვს“
• „აშშ-მ საქართველოს უთხრა, რომ დაივიწყოს ნატო“.

ახალი ამბების ისტორია და პრესის თავისუფლებასთან დაკავშირებული ყველა საკვანძო დოკუმენტი ვაშინგტონში, შვიდსართულიან შენობაში, პრესის თავისუფლების მუზეუმში იყრის თავს. ნიუზიემი 2008 წელს გაიხსნა და ის მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე ინტერაქციული მუზეუმია. 

ეპოქალური ფოტოები, ჟურნალების გარეკანები, პირველი გაზეთების ნომრები, ცნობილი ჟუნალისტების ფოტოკამერები, ბლოკნოტები და სხვა პირადი ნივთები -ეს ყველაფერი მუზეუმის 15 საგამოფენო სივრცეშია გამოფენილი. პრესის თავისუფლების შესახებ მოკლე დოკუმენტური ფილმებისა თუ სხვადასხვა დროს, ტელეეთერში გასული ცნობილი კადრების ნახვა 10-ზე მეტ კინოდარბაზშია შესაძლებელი. გარდა ამისა, მუზეუმში ნახვათ 9/11-ისადმი მიძღვნილ გალერეასა და პულიტცერის პრიზის მფლობელი ფოტოების გამოფენას. ნიუზიემი დამთვალირებელს მედიასთან დაკავშირებულ სხავდასხვა თემაზე ინტერაქციულ თამაშებსაც სთავაზობს.



მიმდინარე ამბების გასაგებად, გამვლელები შენობის წინ ხშირად ჩერდებიან, რადგან აქ ახალი გაზეთების პირველი გვერდებია გამოფენილი. მუზეუმის დამთვალირებლებისთვის კი მოგზაურობა ახალი ამბების სამყაროში სწორედ ამ ადგილიდან იწყება.

 

პირველივე დარბაზში დიდ ეკრანზე სხვადასხვა მაუწყებლის საინფორმაციო გამოშვება გადის. ამავე დარბაზშია ამერიკული კომიქსების კუთხეც. ხალხმრავლობაა პირველ მოძრავ სატელევიზიო სადგურ Conus 1-თან.

კიდევ ერთი საგამოფენო სივცრე მთლიანად ახალი ამბების ისტორიას შეეხება. აქ ჟურნალების 300-მდე ცნობილი გარეკანი და 30 ათასზე მეტი გაზეთის პირველი გვერდია გამოფენილი.


ამავე დარბაზში ნახავთ თემატურ გამოფენებს ომის რეპორტიორების შესახებ.

ედი ადამსი, სტენლი ფორმანი, ჯო როზენტალი, რობერტ კაპა, კევინ კარტერი - ადმიანები, რომლებმაც გასული საუკუნის მნიშვნელოვანი წამები ფოტოკადრებზე აღბეჭდეს. მათი კადრები ნიუზიემის ფოტოგალერეაშია გამოფენილი.

გარდა ფოტოებისა და დოკუმენტებისა, პრესის თავისუფლების მუზეუმის 15 კინოდარბაზში ჯამში 27-საათიანი ვიდეოკოლექციის ნახვაც არის შესაძლებელი. ვიდეოკოლექცია მოიცავს მედიის თავისუფლების შესახებ მოკლე დოკუმენტურ ფილმებსა და სატელევიზიო ეთერში გასულ მნიშვნელოვან კადრებს. მაგალითად, 9/11 -ის ტერაქტის დროს, სავაჭრო ცენტრების აფეთქებისა და ჩამონგრევის კადრების ნახვა 4d ფორმატშია შესაძლებელი.

მუზეუმის და ვიზიტორის ინტერაქცია - ეს ნიუზიემის უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია. მაგალითად, შეგიძლიათ დადგეთ კამერის წინ და პირდაპირ NBC News-ის ინტერაქციული ნიუსრუმიდან “წაიყვანოთ” საინფორმაციო გამოშვება. თუ ბეჭდური მედიით ხართ დაინტერესებული, აქვეა კუთხე, სადაც გაზეთის პირველი გვერდის აწყობას შეძლებთ.

იმ 2 ათასზე მეტი ჟურნალისტის სახელი და გვარი, რომლებიც ჟურნალისტური საქმიანობისას დაიღუპნენ, შუშის დაფაზეა ამოტვიფრული - ეს ნიუზიემის ერთ-ერთი ბოლო გამოფენაა. ამავე სივრცეშია შესაძლებელი დამატებითი ინფორმაციის მოძიება, რომელი ჟურნალისტი რა ვითარებაში დაიღუპა. აქვე ნახავთ ინტერაქციულ რუკას, სადაც ასახულია მსოფლიოში მედიის თავისუფლების მხრივ არსებული მდგომარეობა.

18 ოქტომბერს, ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებამდე სამი დღით ადრე, ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემა „პრაიმშოუ“ სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში არსებულ მდგომარეობას მიეძღვნა. მთელი გადაცემის განმავლობაში საუბრობდნენ იმაზე, თუ რა კარგი პირობებია ციხეებში, როგორ ეძლევათ მსჯავრდებულებს თვითგანვითარების საშუალება. ასევე, არაერთხელ აღნიშნეს, როგორ აწამებდნენ თავისუფლებააღკვეთიკლებს 2012 წლამდე.

გადაცემაში სტუმრად მოიწვიეს: სასჯელაღსრულების სამინისტროს იურიდიული დეპარტამენტის უფროსი, საგანმანათლებლო სექტორის მენეჯერი, საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტის უფროსი და N 5 ქალთა დაწესებულების დირექტორი. მათთან ერთად, დაწესებულებებში ახლა არსებულ კარგ პირობებზე საუბრობდნენ საზოგადოებისთვის ცნობილი და უცნობი ყოფილი მსჯავრდებულები.

იმისთვის, რომ უკეთ გვენახა, რა კარგი პირობებია დაწესებულებებში, “პრაიმშოუს” გუნდმა გადაცემის განმავლობაში რამდენიმე სიუჟეტიც გვაჩვენა. ერთ-ერთ მათგანში კალათბურთელები, „იმედის“ სპორტული ჟურნალისტი დიმიტრი ობოლაძე და „პრაიმშოუს“ წამყვანები დაწესებულებას, მსჯავრდებულებთან ერთად, კალათბურთის სათამაშოდ ესტუმრნენ.

„ჩვენ ახლა უკვე შემოვედით სპორტდარბაზში, რომელიც არის ძალიან მაგარი, მართლა გაკვირვებული ვარ“ - ამბობს დიმიტრი ობოლაძე და შემდეგ, სპორტდარბაზსაც ათვალიერებინებს მაყურებელს: „ძაან მაგარია, მართლა კაია ძაან“.

სპორტდარბაზის დათვალიერებისას ობოლაძე კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს, რომ „აი ასეთ პირობებში არიან აქ ადამიანი, მოკლედ“. ამავე მასალაში ვისმენთ პატიმრის ინტერვიუსაც, სადაც ის საუბრობს იმაზე, თუ რამდენ საშუალებას იძლევა ეს დაწესებულება, როგორი მოწესრიგებულია ინფრასტრუქტურა და რამდენი წყაროა, თვითგანვითარებისთვის, მისი თქმით, „ადმინისტრაციისა და სოციალური სამსახურის დახმარებით“, მან ეს რესურსი გამოიყენა და სხვადასხვა პროექტშია ჩართული.

კიდევ ერთი სიუჟეტი მხატვარ მსჯავრდებულს მიეძღვნა. გვიჩვენეს, როგორ ატარებს ის დროს საპატიმროში, მოგვიყვნენ, როგორ ჩააბარა მან გამოცდები საპატიმროდან, როგორ შეისწავლა კულინარია და ა.შ.

სტუდიაში საუბარი კვლავ ყოფილ მსჯავრდებულთან გაგრძელდა, რომელიც ამბობდა, რომ დაწესებულებაში იდეალური პირობებია: „ბევრი საინტერსო კურსი ტარდება, მე კულინარიის კურსი გავიარე და გამოსვლიდან მეექვსე დღეს დავიწყე მუშაობა“.

გადაცემის კიდევ ერთი წამყვანი ანრი ჯოხაძე კი ქალთა დაწესებულებას სტუმრობს. სიუჟეტი იწყება კადრებით, სადაც წამყვანი ყავის ჭიქით ხელში დაწესებულების გამწვანებულ ბაღში სეირნობს. ის გვათვალიერებინებს დაწესებულებაში გახსნილ სილამაზის სალონსაც.

სტუდიაში იყვნენ ისეთებიც, რომლებსაც სასჯელის მოხდა წინა ხელისუფლების დროის მოუწიათ, მაგალითად, მომღერალი პანჩო ყვებოდა, რომ 8 კაცისთვის განკუთვნილ საკანში 30 მსჯავრდებული იყო, შესაბამისად, მორიგეობით ეძინათ: „ფაშისტები უფრო ჰუმანურად ექცევიან ტყვეებს, ვიდრე იმ ციხეში ექცეოდნენ ხალხს“, - აღნიშნა მან.

კიდევ ერთი სტუმარი კი ყვებოდა, რომ მისი მეგობარი დასჯის მიზნით, მორგში ჩაიყვანეს და გარდაცვლილის ცხედარზე „დაასკოჩეს“. იმ მსჯავრდებულებმა, კი რომლებსაც გამუდმებით სცემდნენ, პროტესტის ნიშნად მუცელი გამოიფატრეს.

მომღერალი თემურ თათარაშვილიც იხსენებს, რომ მუდმივად ესმოდა პატიმრების ყვირილი, როცა მათ აწამებდნენ. ასევე, მან აღნიშნა, რომ მაშინ დაწესებულებებში საშინელი საკვები იყო და პატიმრობის პერიოდში, ფაქტობრივად, არასოდეს უჭამია დაწესებულების საკვები.

„რა ხდება დღეს“ - ამ ისტორიების შემდეგ, წამყვანმა ამ კითხვით სასჯელაღსრულების სამინისტროს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსს მიმართა. სტუმარმა დეტალურად ისაუბრა, რომ ახლა საპატიმროებში რადიკალურად განსხვავებული სიტუაციაა, რომ საკვების პრობლემა მოწესრიგებულია, ინფრასტრუქტურა შეცვლილია და „ყველაფერი გალამაზებულია“.

გადაცემაში შემოგვთავაზეს მინისტრთან ინტერვიუც, რომელმაც კიდევ ერთხელ ისაუბრა იმ პოზიტიურ ცვლილებებზე, რაც სასჯელაღსრულების დაწესებულებებში მისი მინისტრობის პერიოდში განხორციელდა.


საბოლოდ, გადაცემა ემოციურად, ერთ-ერთი პატიმრის გათავისუფლების ამსახველი კადრებით დასრულდა და ამ კონკრეტული ისტორიის გაგრძელება შემდეგი გადაცემისთვის დააანონსეს.

გადაცემაში არ ისმის კრიტიკული აზრი სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით, ვერ ვხვდებით ვერც იმ პატიმრების პოზიციას, რომლებიც ფიქრობენ, რომ დაწესებულებაში გარკვეული პრობლემები არის და რიგი საკითხები გამოსწორებას საჭიროებს.

აღსანიშნავია, რომ სასჯელაღსრულების დაწესებულებების პოზიტიურ მხარეებს, რამდენიმე თვის წინ, ტელეკომპანია „იმედის“ კიდევ ერთი გადაცემა მიეძღვნა. მაშინ ამ თემაზე „ეკა ხოფერიას“ შოუში იმსჯელეს.

16 მარტს საზოგადოებრივი მაუწყებლის გადაცემა „კაცების დროში“ საქართველოში ლტოლვილთა ბანაკების გახსნის პერსპექტივაზე ისაუბრეს. "ლტოლვილთა ვნებანი" - გადაცემა ასე იყო დასათაურებული. საუბრისას არაერთხელ აღინიშნა, რომ ავსტრიის საგარეო საქმეთა მინისტრის ნათქვამი, რომ ევროკავშირმა უნდა განიხილოს ლტოლვილთა ბანაკების აშენების საკითხი ევროკავშირის საზღვრებს მიღმა, მაგალითად, ბალკანეთსა და საქართველოში, შესაძლოა ევროკავშირის სატყუარა იყოს და ვიზის ლიბერალიზაციის სანაცვლოდ, საქართველოს ლტოლვილთა ბანაკების აშენება მოუწიოს. საკითხი სტუდიაში პოლიტოლოგ მამუკა არეშიძესთან და ისტორიკოს პაატა ჩიქოვანთან ერთად განიხილეს.

წამყვანის შესავალი:

„ჩვენ ამ რამდენიმე დღის წინ მოვისმინეთ ასეთი განცხადება, რომ კარგი იქნება, რომ საქართველოში განთავსდეს ლტოლვილთა ბანაკები. ბუნებრივია, მას შემდეგ ბევრმა წყალმა ჩაიარა, გამოითქვა ბევრი მოსაზრება იმის შესახებ, რომ ეს არ შეესაბამება სინამდვილეს, თავად ბატონი სებასტიანი, ვინც ახსენა, თქვა, რომ საერთოდ მე ეს არ ვიგულისხმე, საქართველო საერთოდ სხვა კუთხით ვახსენე და ა.შ. მიუხედავად ამისა, ეს ჩვენთვის გახდა ინსპირაციის საგანი და შთაგონების საგანი, რომ ვისაუბროთ ლტოლვილთა მიღების ცენტრებზე“.

მეორე წამყვანი აქვე ცდილობს დააზუსტოს, ვინ სებასტიანზეა საუბარი: „ჯობს დავაზუსტოთ ვინ სებასტიანზეა საუბარი, ეს არ არის იოჰან სებასტიან ბახი, ეს იყო... ვინ სებასტიანზეა საუბარი?“ - მიმართავს კითხვით სტუმარს, რომელიც განგვიმარტავს, რომ საუბარია სებასტიან კურცზე, ავსტრიის საგარეო საქმეთა მინისტრზე. მისგანვე ვიგებთ, რომ ის ახლაგაზრდა და თანაც ფლეიბოია.

გადაცემაში ისმის ის მესიჯები, რაც რამდენიმე დღის წინ პრორუსულ მედიაში აქტიურად შუქდებოდა. კურცის განცხადება გადაცემაში დაკავშირებულია ვიზის ლიბერალიზაციის პროცესთან და ისეა წარმოჩენილი, თითქოს, ევროკავშირი საქართველოსგან ვიზის ლიბერალიზაციის სანაცვლოდ, ლტოლვილთა ბანაკების მშენებლობას ითხოვს.

წამყვანი: „ხომ არ არის რაღაცა ტიპის საფასური, აი თქვენ ვიზა ლიბერალიზაცია მიიღეთ, მალე ვთქვათ შემობრძანდებით ევროპულ თავისუფალ ზონაში და აი ამის გამო ... ჩვენ ქართველებს ლოჯების მიშენება გვიყვარს და ამ ლოჯის მაგვარ რაღაცას ხომ არ გულისხმობს, იმ სატყუარასთან რაც მანამდე არის“- ჟურნალისტის ეჭვებს საფუძვლიანს უწოდებს სტუმარი მამუკა არეშიძეც.

ამ საკითხს მამუკა არეშიძე კიდევ ერთხელ ბალკანეთის კონტექსტშიც შეეხო:

„მან (კურცმა) ახსენა დასავლეთ ბალკანეთი, იგულისხმა სერბეთი. მე უკვე ველაპარაკე სერბ კოლეგებს და ნუ იქ არიან დასაბმელები. ჩვენ გვინდა ევროკავშირში შესვლა და ამის გამო ყველაფერს, რასაც უნდათ გვეუბნებიან, გვავალებენო“. ამავე სტუმრისგან მოგვიანებით, ისმის შფოთვა, აღმაშენებლის გამზირზე არსებული ეთნიკური სიჭრელის გამო:

„კრიტიკულმა მასამ პლეხანოვზე უკვე მიაღწია, მე არ ვამბობ რომ ისინი კრიმინალები არიან, მაგრამ ჭრელია ძალიან“, აღნიშნა სტუმარმა და ჩამოთვალა, რა ეროვნების ადამიანები ცხოვრობენ აღმაშენებლის გამზირზე, შემდეგ კი დაამატა: „ამ პატარა ქუჩაზე ყველაფერი არეულია“ - სტუმრის დისკრიმინაციულ გამოხატვას წამყვანებისგან შესაბამისი რეაგირება არ მოჰყოლია, შესაბამისად, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერი დისკრიმინაციული ენის ტრიბუნად იქცა.

შეგახსენებთ, რომ გასულ კვირას რუსულ მედიაში აქტიურად ისმოდა პროპაგანდისტული მესიჯი, რომ ევროკავშირი საქართველოსგან ვიზის ლიბერალიზაციის სანაცვლოდ ლტოლვილთა ბანაკების მშენებლობას ითხოვდა. ერთ-ერთი პირველი მათ შორის იყო Gazeta.ru, რომელმაც ინფორმაციის დასტურად მოიყვანა რუსეთის დუმის სენატორის, ალექსეი პუშკოვის მიერ ტვიტერზე გამოქვეყნებული იმავე შინაარსის განცხადება. უვიზო მიმოსვლის სანაცვლოდ, ბანაკების მშენებლობის შესახებ ინფორმაცია ქართული გამოცემების ნაწილმაც გამოაქვეყნა.

Gazeta.ru-ს შემდეგ, ეს ინფორმაცია თითქმის ყველა ძირითადმა რუსულმა საინფორმაციო საშუალებამ გაავრცელა, მათ შორის NTV-მ, Russia Today-მ და ა.შ. როგორც აღმოჩნდა, რუსული მედია ეყრდნობოდა ავსტრიის საგარეო საქმეთა მინისტრის, სებასტიან კურცის მიერ გერმანულ გაზეთ ბილდისთვის მიცემულ ინტერვიუს, სადაც ის ამბობს, რომ ევროკავშირმა უნდა განიხილოს ლტოლვილთა ბანაკების აშენების საკითხი ევროკავშირის საზღვრებს მიღმა, მაგალითად, ბალკანეთსა და საქართველოში. თუმცა, ინტერვიუში არსად არ არის ნახსენები, რომ ეს საქართველომ უვიზო მიმოსვლის სანაცვლოდ უნდა გააკეთოს.ეს კავშირი არის მხოლოდ და მხოლოდ რუსი სენატორისა და რუსული მედიის ინტერპრეტაცია.

რუსული მედიის ამ ნარატივს მიჰყვა რამდენიმე ქართული მედიასაშუალებაც. საგარეო საქმეთა სამინისტრომ კი განცხადება გაავრცელა, სადაც წერია: “ევროკავშირის ტერიტორიაზე მყოფი მიგრანტების გადანაწილების საკითხი ქართულ მხარესთან არასდროს, არც ერთ დონეზე ოფიციალურად არ დამდგარა. მათ შორის, ამ საკითხს არ შეხებია თავად ბატონი კურცი არც საქართველოში სტუმრობისას და არც რაიმე სხვა ფორმატში. ეს საკითხი საქართველოში დღის წესრიგში არ დგას, რადგან შეუძლებელია დღევანდელი ჩვენი გამოწვევების გამო ამ პროექტის განხორციელება”.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის 31 მაისის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის, აფგან მუხტარლის გაუჩინარების ფაქტი მეორე ამბად გავიდა. საკითხი ორ ნაწილად გაშუქდა, პირველ ნაწილში თავად ფაქტი იყო მიმოხილული, მეორეში კი პოლიტიკოსების და არასამთავრობოების შეფასებები შემოგვთავაზეს. თემის გაშუქებისას იკვეთებოდა, რომ მაუწყებელი ცდილობდა, მუხტარლის პიროვნების შესახებ ნეგატიური საზოგადოებრივი აზრის შექმნას და მთავარი საკითხიდან, ყურადღების მეორეხარისხოვანზე გადატანას. იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი წარმოაჩენდა, რომ თითქოს, მუხტარლი არა ჟურნალისტი, არამედ ანტიაზერბაიჯანული პოლიტიკური მოძრაობის აქტივისტია.

უნდა აღინიშნოს, რომ „მოამბის“ პირველ სიუჟეტში მოსწავლეების თვითდაზიანების შესახებ გვიამბეს - მასალიდან ვიგებდით, რომ ერთ-ერთი სკოლის მოსწავლეებმა ხელები დაისერეს და ეს ფაქტი, სავარაუდოდ, ერთ-ერთ ინტერნეტ თამაშს უკავშირდებოდა. „მოამბემ“ მიიჩნია, რომ 31 მაისს, ეს თემა უფრო მნიშვნელოვანი იყო, ვიდრე თბილისიდან გაუჩინარებული ჟურნალისტის ამბავი.

აქცენტის გადატანა მთავარიდან მეორეხარისხოვანზე

„ურთიერთგამომრიცხავი ვერსიები საქართველოში გაუჩინარებულ და აზერბაიჯანში ნაპოვნი ჟურნალისტის შესახებ. აფგან მუხტარლის საზღვრის უკანონოდ კვეთას ედავებიან, რასაც წინასწარ პატიმრობაში მყოფი ჟურნალისტი უარყოფს და ფაქტს გატაცებად აფასებს“, - ასე დაიწყო წამყვანმა თემაზე მომზადებული პირველი, გამხსნელი სიუჟეტის შესავალი ტექსტი. „ურთიერთგამომრიცხავ ვერსიებად“, არა მხოლოდ შესავალ ტექსტში, არამედ მთლიან სიუჟეტში წარმოდგენილი იყო შემდეგი საკითხები:

ა) მუხტარლი ან აზერბაიჯანულმა მხარემ გაიტაცა

ან

ბ) საზღვარი უკანონოდ გადაკვეთა

ამ სიუჟეტში საერთოდ არ დასმულა კითხვა, როგორ მოხვდა მუხტარლი აზერბაიჯანში - ქართული სპეცსამსახურების მონაწილეობით, თუ აზერბაიჯანული სპეცსამსახურების მეშვეობით, ისე რომ ქართულმა მხარემ ვერაფერი გაიგო. ამ მნიშვნელოვანი საკითხიდან აქცენტი გადატანილი იყო იმაზე, მუხტარლი აზერბაიჯანულმა მხარემ გაიტაცა, თუ საზღვარი მართლაც უკანონოდ გადაკვეთა.

როგორ მოხვდა ჟურნალისტი საქართველოდან აზერბაიჯანში - ეს კითხვა გამოშვებაში პირველად, თემაზე მომზადებულ მეორე სიუჟეტში, გადაცემის 14-ე წუთზე დაისვა (შეგახსენებთ, რომ 31 მაისის მოამბე სულ 20 წუთიანი იყო). შესავალ ტექსტში აღინიშნა, რომ ზემოხსენებული შეკითხვა „მესამე სექტორს“ აინტერესებს. ამავე სიუჟეტში მოხვდა ინფორმაცია, ჟურნალისტების მიერ მუხტარლის მხარდასაჭერად გამართული აქციის შესახებ, თუმცა საინტერესოა, რომ სიუჟეტში არათუ აქციის მონაწილე არც ერთი ჟურნალისტის კომენტარი არ შეუთავაზებიათ მაყურებლისთვის, არამედ არც კი აღუნიშნავთ, რომ აქცია ჟურნალისტების მიერ იყო ორგანიზებული და მონაწილეთა უმეტესობაც სწორედ მუხტარლის ქართველი კოლეგები იყვნენ. მაყურებელმა სიუჟეტიდან მხოლოდ ის გაიგო, რომ თბილისის რამდენიმე ადგილზე, მუხტარლის მხარდასაჭერად აქცია გამართეს: „აქციაზე მივიდნენ პოლიტიკოსებიც, პლაკატები გაშალეს საქართველოში მცხოვრებმა აზერბაიჯანელებმაც“ - დააკონკრეტმა ჟურნალისტმა და საქართველოში მცხოვრები აზერბაიჯანელი ჟურნალისტისა და „გირჩის“ ლიდერის, ზურაბ ჯაფარიძის სინქრონები შემოგვთავაზა. მოგვიანებით, საპარლამენტო ოპოზიციის, სახალხო დამცველის, აშშ-ს ელჩის, პრეზიდენტის შეფასებებიც მოვისმინეთ.

ცხადია, პოლიტიკოსები, სახალხო დამცველი, პრეზიდენტი, არასამთავრობოები თუ აშშ-ს ელჩი, ხშირად აკეთებენ განცხადებებს ქვეყანაში მიმდინარე სხვადასხვა პროცესის შესახებ, მაგრამ საქართველოში ჟურნალისტები არც თუ ისე ხშირად გამოდიან აქციებზე მონაწილის სახით და არც თუ ისე ხშირად აპროტესტებენ მიმდინარე პროცესებს, შესაბამისად, ის რომ აქციაზე ჟურნალისტები უცხადებდნენ აზერბაიჯანელ კოლეგას სოლიდარობას, ამბის მნიშვნელოვანი დეტალი იყო, რაც „მოამბემ“ თავის მაყურებელს არ უამბო.

მუხტარლის დაკავშირება „ანტიაზერბაიჯანულ იატაკქვეშა მოძრაობასთან“

„ცოტა ხნის წინ მუხტარლი ერთ-ერთმა აზერბაიჯანულმა მედიამ იატაკქვეშეთში მოქმედი ანტიაზერბაიჯანული მოძრაობის ლიდერადაც გამოაცხადა“ - მოვისმინეთ წამყვანისგან შესავალ ტექსტში. ბუნდოვანი დარჩა, რომელმა აზებაიჯანულმა მედიასაშუალებამ გამოაცხადა მუხტარლი ანტიაზერბაიჯანული მოძრაობის ლიდერად, რამდენად სანდოა ეს მედია და მის მიერ გავრცელებული ინფორმაცია, მუხტარლის ანტიაზერბაიჯანული საქმიანობის შესახებ - ეს აქცენტები წამყვანის შესავალში არ დასმულა. ამავე ტექსტიდან მაყურებელს ექმნებოდა განწყობა, რომ მუხტარლი საეჭვო საქმიანობაში იყო გარეული.

მუხტარლის „ანტიაზერბაიჯანულ საქმიანობას“ უშუალოდ სიუჟეტშიც შეეხნენ, ვრცლად განიხილეს ვერსია, რომ დაკავებული მუხტარლი და მისი მეგობრები იატაკქვეშა ანტიაზერბაიჯანული მოძრაობის წევრები არიან. სიუჟეტიდან ვიგებთ, რომ მუხტარლის ფეისბუკ გვერდიდან „საინტერესო დეტალები იკითხება“. კერძოდ, „26 მაისს გამოქვეყნებულ პოსტში ჟურნალისტი წერს, რომ აღარაღლის აზერბაიჯანული სპეცსამსახურების წარმომადგენლები უთვალთვალებდნენ. ამ პოსტის მიხედვით, იგივე ადამიანები ცოტა ხნით ადრე უთვალთვალებდნენ მათ საერთო მეგობარს და აზერბაიჯანული ოპოზიციური პარტიის , ეროვნულ ფრონტის თავმჯდომარის მოადგილეს, გოზალ ბაირამლის, რომელიც თბილისში მეგობრებს, მათ შორის კლინიკა ლანცეტის დირექტორს, ფარმან ჯეირანის სტუმრობდა”, - ამბობს ჟურნალისტი.

„პოსტში დასახელებული მეოთხე ადამიანი და მეგობარი, რომელმაც მუხტარლი ბოლოს ნახა, იატაქვეშა მოძრაობის არსებობას უარყოფს, თუმცა არ მალავს რომ ისინი ახლო მეგობრები იყვნენ და აზერბაიჯანის დატოვებადე ოპოზიციური მოძრაობის, ეროვნული ფრონტის რიგებში იყვნენ“- განმარტავს ჟურნალისტი და გვთავაზობს მუხტარლის იმ მეგობრის სინქრონს, რომელმაც მუხტარლი გაუჩინარებამდე რამდენიმე საათით ადრე ნახა.

სიუჟეტის ამ ნაწილით, იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ მიზანი მუხტარლის ანტიაზერბაიჯანულ მოძრაობასთან კავშირის ვერსიის გაჟღერება იყო, გარდა ამისა, მაყურებელს ექმნებოდა განცდა, რომ დააკავეს არა ჟურნალისტი, რომელიც თავის ქვეყანაში ჟურნალისტური საქმიანობის გამო იდევნება, არამედ პოლიტიკური მოძრაობის წევრი, რომელიც საეჭვო, ანტიაზერბაიჯანულ, ანუ ანტისახელმწიფოებრივ იატაკქვეშა მოძრაობასთანაა დაკავშირებული.

კლინიკა „ლანცეტის“ დირექტორის და მუხტარლის მეგობრობა

სიუჟეტში აღნიშნული იყო, რომ მუხტარლი და მის ფეისბუკ პოსტში აღნიშნული ადამიანები „აზერბაიჯანულმა პროსახელისუფლებო გამოცემამ ანტიაზერბაიჯანული იატაქვეშა მოძრაობის ლიდერებად მოიხსენია“. ჟურნალისტი განმარტავს, რომ ამ დასახელებული 4 პიროვნებიდან სამი უკვე დაკავებულია - მუხტარლი და გოზელი, რომლებსაც საზღვრის უკანონო გადაკვეთას და თანხის არადეკლარირებულად გადატანას ედავებიან, და კლინიკა ლანცეტის დირექტორი, საქართველოს მოქალაქე, რომელიც საქართველოში დააკავეს და რომელსაც ღვიძლის ტრანსპლანტაციის დროს, ორი ადამიანის გარდაცვალების გამო, თაღლითობა ედება ბრალად. გაუგებარი დარჩა, თუკი მიზანი იმის წარმოჩენაა, რომ მუხტარლის ფეისბუკ სტატუსში ნახსენები პირები , რომლებსაც მუხტარლის თქმით უთვალთვალებდნენ, დაკავებულები არიან აზერბაიჯანული მხარის მიერ, რა კავშირში იყო ლანცეტის დირექტორი, რომელიც ქართულმა მხარემ დააკავა კონკრეტული ბრალდებით - თაღლითობით. სიუჟეტში არაერთხელაა ხაზგასმული, რომ ლანცეტის დირექტორი, მუხტარლი და დასახელებული კიდევ ორი პიროვნება მეგობრები არიან.

ლანცეტის დირექტორის დაკავების საკითხს დაკავების დღიდან მედია აქტიურად აშუქებს მაღალი საჯარო ინტერესიდან გამომდინარე - ამ პირს, ღვიძლის ტრანსპლანტაციის დროს ორი ადამიანის გარდაცვალების გამო, თაღლითობაში ედება ბრალი. ამ გაშუქების შედეგად, ცხადია, საზოგადოებას აქვს გარკვეული წინასწარი განწყობები და ინფორმაცია ლანცეტის დირექტორის შესახებ. „მოამბის“ სიუჟეტში, ამ ადამიანის მუხტარლისთან კონტექსტში ხსენება, ისე რომ ბუნდოვანი დარჩა, რა კავშირში იყო მისი დაკავება მუხტარლის გაუჩინარებასთან, ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ემსახურებოდა მუხტარლის საქმიანობის შესახებ ეჭვების გაჩენასა და იმ აზრის გაჟღერებას, რომ მუხტარლი და თაღლითობის ბრალდებით დაკავებული “ლანცეტის” დირექტორი მეგობრები არიან.

„მუხტარლი ჟურნალისტი არ არის“

მას შემდეგ, რაც მუხტარლის და მისი ნაცნობების თუ მეგობრების ანტიაზერბაიჯანულ მოძრაობაში და პოლიტიკურ პარტიაში საქმიანობის ვერსიები მიმოიხილეს, შემოგვთავაზეს ვიცეპრემიერ ჯეჯელავას განცხადება, რომ მუხტარლი ჟურნალისტი არ არის და ის რადიო თავისუფლებაში არა ჟურნალისტად, არამედ დაცვის თანამშრომლად მუშაობდა.

ჯეჯელავას სინქრონის შემდეგ, ჩართვაზე ჟურნალისტი დაბრუნდა და მუხტარლის საქმიანობის შესახებ აღნიშნა:

„ჩვენ დღეს ამ თემაზე დავუკავშირდით რადიო თავისუფლების თანამშრომლებს პრაღის ოფისში, მათ შორის იმ ჟურნალისტებს , რომლებიც მუშაობდნენ აზერბაიჯანის ოფისში, ამ ოფისის დახურვამდე და მათ დაგვიდასტურეს, დაკავებული ჟურნალისტი იყო არა შტატიანი თანამშრომელი, არამედ უბრალოდ, შეკვეთით ამზადებდა მათთვის სტატიებს“.

მუხტარლის საქმიანობის შესახებ მსჯელობა, ჟურნალისტის ამ სიტყვებით დასრულდა. მაყურებელმა კი, ჯერ ვიცეპრემიერისგან გაიგო, რომ მუხტარლი ჟურნალისტი არ იყო, შემდეგ „მოამბის“ რეპორტიორისგან მოისმინა, რომ ის „იყო არა შტატიანი თანამშრომელი, არამედ უბრალოდ შეკვეთით ამზადებდა სტატიებს“.

აქვე, შედარებისთვის გთავაზობთ, როგორ გააშუქა ნეტგაზეთმა ვიცე პრემიერის განცხადება. „აფგან მუხტრალის ჟურნალისტობის დამადასტურებელი ფაქტები“ სტატია ამ სათაურით , ჯეჯელავას განცხადების პერიფრაზით დაიწყო, შემდეგ კი მასალას ერთვოდა მუხტარლის მიერ მომზადებული ჟურნალისტური პროდუქტის ბმულები, რომელიც ცხადყოფდა, რომ ჯეჯელავას განცხადება მცდარი იყო. “ჯეჯელავას ტყუილი - აფგან მუხტარლი არაერთი ჟურნალისტური გამოძიების ავტორია“ - ეს კი კიდევ ერთი გამოცემის on.ge -ს სათაურია.

უნდა აღინიშნოს, რომ ეს თემა „მოამბემ“ წინა დღეს, 30 მაისსაც გააშუქა, დღის მთავარი საინფორმაციო გამოშვების პირველ ამბად. 30 მაისი სიუჟეტს ის პრობლემები, რაც ზემოთ მიმოვიხილეთ, არ ჰქონია, აქცენტები სწორად, ადეკვატურად, საჯარო ინტერესის შესაბამისად იყო დასმული, თუმცა 30 მაისის აქცენტები 31 მაისის სიუჟეტში ვეღარ მოხვდა.

შენიშვნა: მასალა ვებსაიტზე პირველად, 1 ივნისს გამოქვეყნდა, თუმცა ტექნიკური პრობლემის გამო, საიტი გაითიშა და ბოლო ერთი კვირის მონაცემები წაიშალა, შესაბამისად, მასალა ქვეყნდება ხელახლა. ბოდიშს გიხდით, შეფერხებისთვის.

26 იანვარს, საზოგადოებრივი მაუწყებლის გადაცემა „კაცების დროში“ მთავარი თემა კაცების დისკრიმინაცია იყო. ერთმა წამყვანმა გადაცემა დააანონსა, როგორც „საკმაოდ მნიშვნელოვანი და ისეთი, შეიძლება ითქვას, სკანდალური“. მეორე წამყვანმა კი დააზუსტა, რომ გადაცემაში განიხილავენ „გენდერულ თანასწორობას მამაკაცების ჭრილში“: „ანუ რამდენად არის ჩვენი, მამაკაცების უფლებები დაცული“. თემის სტუდიაში განხილვამდე ეთერში გავიდა ქუჩის გამოკითხვა, სადაც ჟურნალისტი მოქალაქეებს შემდეგ შეკითხვებს უსვამდა:

- მამაკაცების საპენსიო ასაკი განისაზღვრება 65 წლიდან, ქალბატონების, 60 წლიდან, როგორ ფიქრობთ, ეს ერთგვარად, მამაკაცების ჩაგვრა ხომ არ არის?

- დედას შეუძლია მამის გარეშე ბავშვის მოშორება, როგორ ფიქრობთ, ეს გარკვეულწილად, მამაკაცების ჩაგვრა და დისკრიმინაცია ხომ არ არის?

- საქართველოში ჯარში იწვევენ მარტო მამაკაცებს, ქალბატონებს არა, როგორ ფიქრობთ, ეს ერთგვარად მამაკაცების ჩაგვრა არის?

- იმ შემთხვევაში თუ მამაკაცს აქვს არასრულწლოვან ქალბატონთან ურთიერთობა მამაკაცებს სჯიან, თუმცა მსგავსი ფაქტი ქალბატონების შემთხვევაში არ ხდება. როგორ ფიქრობთ, მამაკაცის დისკრიმინაცია არის თუ არა ეს?

- თუ ქალს და მამაკაცს აქვთ სექსუალური კავშირი, ქალის ოჯახის წევრები მიდიან მამაკაცთან და აძალებენ, რომ ცოლად მოიყვანონ, თუმცა კაცის შემთხვევაში ესე არ ხდება. როგორო ფიქრობთ, ეს მამაკაცის დისკრიმინაცია არის?

- არატრადიციული ორიენტაციის მამაკაცების მიმართ აგრესია დიდია, მაგრამ არატრადიციული ორიენტაციის ქალების მიმართ ასეთივე აგრესია არ არის, როგორ ფიქრობთ, არის თუ არა ეს მამაკაცების დისკრიმინაცია?



საკითი სტუდიაში სტუმართან, ბლოგერ ირინა ტორონჯაძესთან ერთად განიხილეს. სწორედ სტუმარი იყო გადაცემის ერთადერთი ნათელი წერტილი, რომელიც მონდომებით ცდილობდა შეკამათებოდა წამყვანების სექსისტურ დამოკიდებულელებს.

გადაცემაში მთავარ თემას არაერთხელ გადაუხვიეს და სიცილით ისე განიხილეს პოლიტიკაში ქალთა მონაწილეობის, ოჯახში ძალადობის საკითხები, რომ მაყურებელთა ნაწილს შესაძლოა, დარჩენოდა შთაბეჭდილება, რომ იუმორისტულ გადაცემას უყურებდა.

წამყვანები ცდილობდნენ წარმოეჩინათ, თითქოს ქვეყანაში გენდერული თანასწორობის კუთხით, პრობლემები არ არის. მაგალითად, როცა სტუმარი ამბობს, რომ ქალებს და კაცებს ერთ პოზიციაზე თანაბარ ანაზღაურებას არ აძლევენ, წამყვანი გურამ შეროზია მას „არგუმენტირებულად“ ეკამათება და ეუბნება: „10 - ამდე კომპანიაში მიმუშავია და არსად ასე არ ხდება“.

აღსანიშნავია ამავე წამყვანის კიდევ ერთი შეკითხვა: „მაინტერესებს, რამდენად არის კაცების დისკრიმინაცია როცა აღვნიშნავთ ქალთა დღეს, დედების დღეს, ან განვიხილოთ მხოლოდ ქალთა სახეები და არ განვიხილოთ მამაკაცთა სახეები? (...) თუ ყველა დღე ქალების უნდა იყოს, მაშინ ერთ ტელევიზიაში და ერთ გადაცემაში რომ იყოს კაცების დრო, რა დაშავდება მაგით“.

„გარკვეულწილად, ფემინისტური ჯგუფების მიერ ხდება პროპაგანდა, თუ რას ნიშნავს ფემინიზმი, ხშირად მოგვისმენია, რომ ფემინიზმი გულისხმობს არა თანასწორობას, არამედ იმას, რომ კაცი არის რაღაც ესეთი ცუდი ტიპი, რეალურად თუ ჩაუჯდებით და ჩემს ბლოგებს თუ გადახედავთ, მე ყოველთვის ვღაღადებ იმას, რომ მე თვითონაც ისეთ ოჯახში ვარ გაზრდილი, სადაც ქალი იყო ლიდერი“.

ამ დროს საუბარში მეორე წამყვანი ხუმრობით ერთვება: „თუ ატყობთ, გურამი ცოტა შეშინებულია“.

ერთი სიტყვით, მსჯელობა ვერ გასცდა ზედაპირულ განხილვას. იქმნებოდა შთაბეჭდილება, რომ წამყვანებს გენდერული საკითხების შესახებ არა მხოლოდ ბაზისური ცოდნა, არამედ თემის მიმართ მინიმალური მგრძნობელობაც არ აქვთ. მაშინ როცა ქვეყანაში გენდერული თანასწორობა, ქალთა მონაწილეობა პოლიტიკაში, ფემიციდი, ოჯახში ძალადობა ერთ-ერთი სერიოზული გამოწვევაა, საზოგადოებრივი მაუწყებელი საეთერო დროს კაცების დისკრიმინაციაზე საუბარს უთმობს. არადა, საზოგადოებრივ მაუწყებელს ამ თემის მიმართ განსაკუთრებული მგრძნობელობა მოეთხოვება საკუთარი ეთიკის კოდექსითა და პროგრამული პრიორიტეტებით, რომლის თანახმადაც, მაუწყებელმა უნდა გააშუქოს მრავალფეროვნება ისე, რომ „ ხელი შეუწყოს კონსტრუქტიული დიალოგის და განვითარებაზე ორიენტირებული, ტოლერანტობის კულტურის დამკვიდრებას“.

2017 წლის 11 იანვარს გასაჯაროვდა, რომ საქართველოს მთავრობა გაზპრომის პირობებს დათანხმდა და ტრანზიტით გატარებული ბუნებრივი აირის საფასურს ქვეყანა აირის ნაცვლად, ფულადი სახით მიიღებს. ამ დღესვე გავრცელდა პრემიერ-მინისტრის, გიორგი კვირიკაშვილის განცხადება ღამის კლუბებში ქართველი მამაკაცების არშეშვების თაობაზე. დღის განმავლობაში სოციალურ ქსლებში არაერთხელ გამოითქვა მოსაზრება, რომ პრემიერის ამ განცხადების მიზანი გაზპრომის თემის გადაფარვა იყო. ფაქტია, რომ გაზპრომის თემა არ გადაიფარა, 11 იანვარს საკითხი ტელევიზიების დღის მთავარი გამოშვებების პირველ სიუჟეტად გაშუქდა. გამონაკლისი იყო საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რომლის მთავარ გამოშვებაშიც თემა მეოთხე სიუჟეტად 14-ე წუთზე გავიდა. წინა სამი სიუჟეტი ეხებოდა:

1. პრემიერის განცხადებას ღამის კლუბებში ქართველი მამაკაცების არშეშვებასა და არასრულწლოვანთა პროსტიტუციასთან დაკავშირებით;

2. პროსტიტუციისა და ტრეფიკინგის კუთხით ქვეყანაში არსებული მდგომარეობას;

3. პოლიციის შესვლას „გირჩის“ ოფისში.

მართალია, თემა არ გადაიფარა, თუმცა გაზპრომთან დადებული შეთანხმების შესახებ მაყურებელმა ბევრი ვერაფერი გაიგო. ამის უმთავრესი მიზეზი იყო ის, რომ თავად მთავრობის წარმომადგენლებმა გადაწყვიტეს, საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი დეტალები იმ მოტივით არ ეთქვათ, რომ ეს „კომერციული საიდუმლოებაა“, მოლაპარაკებებში ჩართული პირების ცალკეული განცხადებები ურთიერთგამომრიცხავი აღმოჩნდა. შესაბამისად, თემაზე მომზადებული სიუჟეტებიც მეტწილად ბუნდოვანი იყო, რჩებოდა შთაბეჭდილება, რომ მედიას თავად გაუჭირდა საკითხში გარკვევა. მასალების უმეტესობაში ჭირდა ფაქტებს შორის ლოგიკური ჯაჭვის დანახვა. მიუხედავად ამისა, სიუჟეტებში აქცენტი იმაზე, რომ სწორედ მთავრობა არ აკონკრეტებს საკითხს სათანადოდ, არ ყოფილა, არც ის ღიად დარჩენილი კითხვები დასმულა, რაზეც შესაბამისი პირებისგან პასუხი ვერ მოვისმინეთ.

მნიშვნელოვანი ფაქტები:

1. 2017 წლის 11 იანვარს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ საქართველოს მთავრობა დათანხმდა გაზპრომის პირობებს და ტრანზიტით გატარებული ბუნებრივი აირის საფასურს ქვეყანა მიიღებს ფულადი და არა აირის სახით, როგორც ეს აქამდე ხდებოდა. ხელშეკრულების მოქმედების პირველ წელს საქართველო სომხეთში რუსული გაზის გატარების სანაცვლოდ, ნაწილობრივ კვლავ ნედლეულს მიიღებს, რაც შემდეგ ფულადი ანგარიშსწორების ფორმით გაგრძელდება.

2. ბოლო ხელშეკრულებით, რომელსაც ვადა 31 დეკემბერს ამოეწურა, საქართველო სომხეთში გატარებული რუსული გაზის სანაცვლოდ, გატარებული ბუნებრივი აირის 10%-ს იღებდა. ანგარიშსწორების ამ ფორმის შეცვლას „გაზპრომი“ უკვე რამდენიმე წელია ითხოვს. შარშან ამგვარი მცდელობა უშედეგოდ დამთავრდა და საქართველომ ტრანზიტის პირობების შენარჩუნება შეძლო.

3. საქართველო გაზის 90 % -ს აზერბაიჯანიდან იღებს, აქამდე დანაკლისს სწორედ სომხეთში რუსული გაზის გატარების სანაცვლოდ მიღებული ბუნებრივი აირით (დაახლოებით 200 მლნ კუბური მეტრი გაზი )უფასოდ ავსებდა. ახალი პირობების ამოქმედების შედეგად, ქვეყანას დანაკლისის შესავსებად ამ მოცულობის გაზის შეძენა ან კვლავ აზერბაიჯანიდან, ან რუსეთიდან მოუწევს.

4. ხელშეკრულების პირობები გასაიდუმლოებულია, თუმცა ცნობილია, რომ რუსეთი 1000 კუბურ მეტრს საქართველოს 185 აშშ დოლარად მიჰყიდის.თუ აზერბაიჯანიდან ვერ მოხერხდება დამატებითი გაზის შემოტანა, საქართველოს „გაზპრომისთვის" 37 მლნ აშშ დოლარის გადახდა მოუწევს.

5. ახალი ხელშეკრულების მიხედვით რა თანხას გადაუხდის რუსეთი საქართველოს გაზის ტრანზიტისთვის, არ საჯაროვდება. ამის შესახებ ინფორმაციას ენერგეტიკის სამინისტრო „კომერციული საიდუმლოების“ მოტივით არ ავრცელებს. აქვე, საგულისხმოა, რომ კონკრეტული თანხა არ დაუსახელებია ენერგეტიკის მინისტრის მოადგილეს, თუმცა დაადასტურა, რომ ტრანზიტისთვის გადახდილი თანხა შედეგობრივად, ძველი პირობების მიხედვით გატარებული გაზის 10 % ზე ნაკლებია. თუკი ტრანზიტის არსებულ საბაზრო ფასებსაც გადავხედავთ, ვნახავთ, რომ ტრანზიტიდან მიღებული თანხით, დეფიციტის შესავსებად საჭირო გაზს საქართველო ვეღარ შეისყიდის.

6. ვინაიდან უცნობია ტრანზიტისთვის რა თანხას მიიღებს ქვეყანა, გაუგებარია, შეესაბამება თუ არა გაზის ტრანზიტის საფასური ენერგოგაერთიანების მოთხოვნების შესაბამისად დათვლილ საფასურს და დამტკიცებულია თუ არა საფასური სემეკის მიერ.

რა გააშუქა მედიამ

("იმედის", რუსთავი 2- ის და საზოგადობერივი მაუწყებლის 11 იანვრის მთავარი გამოშვებები)

- სამივე საინფორმაციო გამოშვებიდან გავიგეთ, რომ იცვლება გადახდის ფორმა, რაც გულისხმობს ნედლეულით ანაზღაურების ნაცვლად, „საერთაშორისო პრაქტიკის შესაბამისად, ფულად ანაზღაურებას“ - იმას, რომ შეთანხმება ევროპული და საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად მოხდა, ხაზი ენერგეტიკის მინისტრმა სიუჟეტებში წარმოდგენილ სინქრონებში არაერთხელ გაუსვა.

თუმცა, ვერ გავიგეთ: რას ნიშნავს „საერთაშორისო სტანდარტი“. მიუხედავად იმისა, რომ ენერგეტიკის მინისტრი გვარწმუნებს, ყველაფერი ევროპული სტანდარტის შესაბამისად მოხდა, მას არ დაუკონკრეტებია, შეესაბამება თუ არა გაზის ტრანზიტის საფასური ენერგოგაერთიანების მოთხოვნების შესაბამისად დათვლილ საფასურს და დამტკიცებულია თუ არა საფასური სემეკის მიერ. ეს საკითხი სიუჟეტებში განხილული არ ყოფილა.

- სიუჟეტებიდან გავიგეთ, რომ ჩვენთვის წამგებიან ხელშეკრულებას დავთანხმდით. იმავე პირობას გაზპრომი შარშანაც აყენებდა, თუმცა მაშინ ქართულმა მხარემ უცვლელად დატოვება მოახერხა.

თუმცა, ვერ გავიგეთ, რა მდგომარეობაში იყო საქართველო და რატომ იყო ეს ის „მაქსიმუმი, რისი მიღებაც შეგვეძლო“, რა პირობები წაუყენა რუსეთმა საქართველოს, რატომ ვერ დაიცვა ქვეყანამ ინტერესები, რატომ გავხდით იძულებული, რომ დავთანხმებოდით ასეთ პირობებს, რა ულტიმატუმები წაუყენა რუსეთმა საქართველოს, რატომ გახდა ქართული მხარე იძულებული მისთვის თუნდაც მხოლოდ ეკონომიკური თვალსაზრისით წამგებიან ხელშეკრულებაზე ხელი მოაწერა, სიუჟეტში ოფიციალური პირების მისამართით არც ეს შეკითხვები და არც მათზე პასუხი ისმის.

- სიუჟეტებიდან გავიგეთ, რომ თუ ქვეყანას დამატებითი გაზი დაჭირდება (და ცხადია, რომ დაჭირდება, რადგან შეიქმნება გაზის იმ მოცულობის დეფიციტი რასაც აქამდე რუსეთისგან ტრანზიტის სანაცვლოდ უფასოდ ვიღებდით) რუსეთი გაზს შეღავათიან ფასად, 215 დოლარის ნაცვლად, 185 დოლარად მიჰყიდის ქართულ მხარეს.

თუმცა ვერ გავიგეთ: რა ნაბიჯები გადადგა სახელმწიფომ იმისთვის, რომ სეზონური დეფიციტის გათვალისწინებით, დამატებითი მოცულობების გაზი არა რუსეთისგან, არამედ სხვა წყაროებისგან მიიღოს. არის თუ არა შემოთავაზებული 185 დოლარი, ფიქსირებული ტარიფი, თუკი დეფიციტური გაზის რუსეთისგან ყიდვა მოგვიწევს, ხომ არ მოიმატებს ეს ტარიფი, ან რა მოხდება მაშინ, თუკი რუსეთი გადაწყვეტს, რომ ტრანზიტის თანხა გადაგვიხადოს, გაზი კი არ მოგვყიდოს - არის თუ არა ეს რისკები ხელშეკრულებაში გაწერილი.

- სიუჟეტებიდან გავიგეთ, რომ ტრანზიტის საფასური კომერციული საიდუმლოების ნაწილია.

თუმცა ვერ გავიგეთ: უფრო კონკრეტული არგუმენტები, რატომ არ საჯაროვდება ტრანზიტის საფასური, რამდენად არგუმენტირებულია ხელისუფლების პასუხი, რომ საფასური „კომერიცული საიდუმლეობაა“, როგორია საერთაშორისო ან ადგილობრივი პრაქტიკა, სხვა ამ ტიპის ხელშეკრულებებში ტრანზიტის საფასური არის თუ არა საჯარო. ვერ მოვისმინეთ, რას ფიქრობენ სფეროს სპეციალისტები ამ კონკრეტულ საკითხზე. მედიამ უბრალოდ გაიმეორა მინისტრის ნათქვამი, რომ „საფასური საიდუმლოა“, რატომაა საიდუმლო ან რამდენად ლეგიტიმურია მისი გასაიდუმლოება, ეს საკითხები სიუჟეტებში არ წამოჭრილა.

- რუსთავი 2 ის სიუჟეტიდან გავიგეთ, რომ - „ამ დრომდე გასაიდუმლოებულია, რა თანხას მიიღებს საქართველო სომხეთში ბუნებრივი აირის გატარების სანაცვლოდ. ცნობილია მხოლოდ ის, რომ რუსული ენერგოგიგანტი კვლავ ტრანზიტის 10 % ის ანაზღაურებას აპირებს“ - ჟურნალისტის ამ სიტყვებიდან რჩება შთაბეჭდილება, რომ ახალი პირობებით, საქართველო იმდენივე თანხას მიიღებს, რასაც ადრე ტრანზიტით გატარებული გაზის 10% - ის შემთხვევაში მიიღებდა.

თუმცა, ვერ გავიგეთ: თუ ახალი პირობებით რუსეთის მიერ გადასახდელი თანხა თანაბარზომადია გატარებული გაზის 10% ისა, მაშინ რატომ ამბობს ენერგეტიკის მინისტრის მოადგილე, რომ ეს თანხა, შედეგობრივად, იმაზე ნაკლებია, რასაც ადრე გატარებული გაზის 10 %-ით ვიღებდით. კურიერის სიუჟეტში ეს საკითხი უფრო ნათლად წარმოჩენილი არ ყოფილა, არ იყო ხაზი გასმული, რომ ეს მოლაპარაკება სწორედ ამ მიზეზითაა წამგებიანი. შესაბამისად, მაყურებელი ვერ გაიგებდა, რატომ არის ცუდი გაზის გატარების სანაცვლოდ ფულის მიღება, რატომ იყო წინა პირობები უკეთესი, როცა საქართველო ტრანზიტისთვის გატარებული გაზის 10% ნედლეულის სახით იღებდა.

- რუსთავი 2 ის სიუჟეტიდან გავიგეთ, რომ თუ საქართველოს გაზის დამატებითი მოცულობა დასჭირდება, მის შეძენას რუსეთისგან 185 დოლარად შეძლებს.

თუმცა, ვერ გავიგეთ - რას ნიშნავს 185 დოლარი, რამდენად ბევრია, ან ცოტა, რა ტარიფით ვიღებთ გაზს აზერბაიჯანიდან და რამდენით მეტია ან ნაკლები რუსეთის მიერ შემოთავაზებული ტარიფი აზერბაიჯანის ტარიფთან შედარებით. ეს საკითხი განხილული არ ყოფილა, უბრალოდ ითქვა, რომ 185 დოლარს გადავიხდით.

- საზოგადოებრივი მაუწყებლის და რუსთავი 2 ის სიუჟეტებში გავიგეთ, რომ ოპოზიციური პარტიის წარმომადგენლების აზრით, ეს არის მავნებლური ხელშეკრულება, „ხელისუფლების მოღალატური ქმედება“, „კაპიტულაცია“.

თუმცა, არ აუხსნიათ: კონკრეტულად რა ზიანის მომტანი შეიძლება იყოს ეს ხელშეკრულება, რატომ არის ის „მავნებლური“, რა გავლენა შეიძლება იქონიოს მან ქვეყნისა და მოქალაქეების უსაფრთხოებასა და ინტერესებზე.

- „იმედის“ სიუჟეტიდან კი გავიგეთ, რომ ამ ხელშეკრულებით საქართველომ მაქსიმუმი მიიღო, „ამ მდგომარეობაში მივიღეთ საუკეთესო პირობები“ - ამის შესახებ სიუჟეტში დარგის ექსპერტებმა განაცხადეს.

თუმცა, ვერ მოვისმინეთ: შეთანხმების კრიტიკული შეფასებები. მიუხედავად იმისა, რომ ამ გადაწვეტილების გამო დღის განმავლობაში არაერთი პოლიტიკოსისა თუ სფეროს სპეციალისტისგან სხვა მედიასაშუალებებით ხელისუფლების კრიტიკა არაერთხელ გაისმა, „ქრონიკის“ სიუჟეტში ამგვარი მოსაზრებები ვერ მოხვდა.

- იმედის სიუჟეტიდან ასევე გავიგეთ, რომ „სამართლიანი ანაზღაურება მიღწეულია“, თუმცა „ზუსტად იგივე ფინანსური ეფექტი ჩვენ არ გვაქვს“ (ენერგეტიკის მინისტრის მოადგილე)

თუმცა, ვერ გავიგეთ: თუკი იმავე ფინანსურ სარგებელს ვეღარ მივიღებთ, მაშინ, „სამართლიანი ანაზღაურება“ როგორღა მივიღეთ, ეს საკითხი მაყურებლისთვის ნათლად განმარტებული არ ყოფილა.

- „ქრონიკაში“ , სიუჟეტის შემდეგ, სტუმრად მიწვეული კახი კალაძისგან კიდევ ერთხელ გავიგეთ, ის რაც უკვე სიუჟეტშიც მოვისმინეთ და კიდევ ერთხელ ვერ გავიგეთ ის, რაც საკითხში გასარკვევად მნიშვნელოვანი იყო. ვერ გავიგეთ იმიტომ, რომ სტუმრად მიწვეულ მინისტრს არავინ ჰკითხა:

1. თუ დეფიციტის შევსების მიზნით გაზს რუსეთიდან შევიძენთ, მაშინ არის თუ არა დასახელებული 185 დოლარი ფიქსირებული, შეიძლება თუ არა რომ ფასი გაიზარდოს

2. რა მოხდება მაშინ, თუკი რუსეთი გადაწყვეტს, რომ მხოლოდ ტრანზიტის თანხა გადაგვიხადოს და ნედლეული არ მოგვყიდოს, არის თუ არა ეს რისკები ხელშეკრულებაში გათვლილი და დაზღვეული.

3. რა ულტიმატუმები წაუყენა რუსეთმა საქართველოს, რის გამოც ქვეყანა იძულებული გახდა, მისთვის წამგებიან პირობებს დათანხმებოდა

4. რა ნაბიჯები გადადგა ქვეყანამ ბოლო ერთი წლის განმავლობაში იმისთვის, რომ დეფიციტი არა რუსეთიდან, არამედ სხვა წყაროებიდან შეავსოს?

5. როგორ და ვინ დაადგინა ტრანზიტის საფასური, იყო თუ არა ის ენერგოგაერთიანების მოთხოვნების შესაბამისად დათვლილი და დამტკიცებულია თუ არა საფასური სემეკის მიერ.

ნიკა გვარამიას და პაატა ბურჭულაძის სატელეფონო საუბარი - მეორე დღეა, ეს თემა ტელეკომპანიების საინფორმაციო გამოშვებების ინტერესის საგანია. საკითხი 15 სექტემბერსაც გაშუქდა, თუმცა განსხვავებული იყო გაშუქების კუთხეები. ტელეკომპანიების უმეტესობამ ძირითადი აქცენტი სატელეფონო საუბრის შინაარსზე გააკეთა, სიუჟეტებში მსჯელობა იმაზე მიდიოდა, რამდენად ეთიკურია ტელეკომპანიის ხელმძღვანელის მხრიდან პოლიტიკოსის დაშანტაჟება. სიუჟეტების ნაწილში კი თემა არა მედიაეთიკის, არამედ ფარული მიყურადების კონტექსტში გაშუქდა.

გთავაზობთ, ხუთი ტელევიზიის 15 სექტემბრის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში თემის გაშუქების მიმოხილვას:

საზოგადოებრივი მაუწყებელი



„ფარული ჩანაწერები“ - ასე ერქვა 8 საათიან „მოამბეში“ გასულ სიუჟეტს. წამყვანისა და სიუჟეტის ავტორის ტექსტი იყო მიუკერძოებელი და არ მოიცავდა შეფასებით სიტყვებს. საკითხი მთლიანად ფარული მოსმენების კონტექსტში იყო გაშუქებული, არც ჟურნალისტებს და არც ჩაწერილ რესპონდენტებს საუბრის შინაარსზე აქცენტი არ გაუკეთებიათ.

პირველივე წუთიდან, სიუჟეტში ისმის ჟურნალისტის შეკითხვა, რომელსაც ის პაატა ბურჭულაძეს უსვამს - „ვის კვალს ხედავთ გამოქვეყნებაში?“ „სუსის“- პასუხობს პოლიტიკოსი.

გარდა ბურჭულაძისა, სიუჟეტში მოვისმინეთ ბიძინა ივანიშვილს შეფასებები, რომ ჩანაწერები შესაძლოა, თავად გვარამიას მიერ იყოს გამოქვეყნებული. ასევე, მოვისმინეთ სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენლის კომენტარებიც, ისინიც თემას ფარული მოსმენების კონტექსტში განიხილავდნენ.

„მესამე სექტორის შეფასებით, ქვეყანაში ფარული მიყურადების პრაქტიკა საგანგაშო ხასიათს იღებს, მოსმენები, თვალთვალი, შანტაჟი, არასამთავრობოებს სჯერათ, რომ ძველი მეთოდებით ბრძოლა მაშინ დასრულდება, როცა კანონი შეიცვლება, კანონი, რომელიც სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო, თუმცა ჯერ კიდევ მოქმედია“ - ასეთი იყო ჟურნალისტის საკადრო ტექსტი, სიუჟეტის მიწურულს. თემა კი მომდევნო სიუჟეტში სწორედ ამ სადავო კანონზე საუბრით გაგრძელდა და მაყურებელს შესაძლებლობა ჰქონდა, ფარულ მოსმენებთან დაკავშირებით ამბის სრული კონტექსტი გაეგო.

მაესტრო



„მედია და პოლიტიკა“ - ეს კი ტელეკომპანია მაესტროს მიერ თემაზე მომზადებული სიუჟეტის სათაურია. სიუჟეტში ფართოდ მიმოიხილეს ჩანაწერის შინაარსი, იმსჯელეს, რამდენად ეთიკური და სამართლიანია, ტელეკომპანიის დირექტორის მხრიდან პოლიტიკოსთან ამგვარი საუბარი. ფარული მოსმენების საკითხი სიუჟეტის მთავარი თემა არ ყოფილა, დარჩა შთაბეჭდილება, რომ ის მხოლოდ ამბის შესავსებად და ფორმალური ბალანსის საჩვენებლად გამოიყენეს.

„სარედაქციო ვაჭრობა, თუ პროვოკაციული ზარი წინასწარგაწერილი სცენარით“ - სიუჟეტის შესავალი ტექსტიდანვე, საკითხი სწორედ ასე იყო დაყენებული.

წამყვანის შესავალი ტექსტი:

„უდგენს თუ არა ტელემენეჯერი პოლიტიკოსებს დღის წესრიგს. ურთიერთობების ე.წ. წარმოუდგენელი სტანდარტი, მედიაექსპერტებისა და საზოგადოების დიდი ნაწილის გაღიზიანებას იწვევს. აქვს თუ არა სამაუწყებლო კომპანიის ხელმძღვანელს უფლება, განსაზღვროს ამა თუ იმ პარტიის სამოქმედო გეგმა და თამაშის საკუთარი წესები შესთავაზოს. ამ მიმართულებითაც დაისვა დღეს კითხვები. სარედაქციო ვაჭრობა თუ პროვოკაციული ზარი წინასწარგაწერილი სცენარით, რაზეც მმართველ გუნდშიც საუბრობენ“.

„მედიაექსპერტების განმარტებით ეს ის შემთხვევაა, როცა მედია პოლიტიკოსებზე გავლენის მოპოვებას ცდილობს“ - ამბობს სიუჟეტის ავტორი და შემდეგ, ექსპერტების კომენტარებს გვთავაზობს.

ამავე სიუჟეტში გაიხსენეს მიხეილ სააკაშვილისა და ნიკა გვარამიას სატელეფონო საუბარიც, რომელიც რამდენიმე თვის წინ გავრცელდა. გვიჩვენეს ის ნაწყვეტი, სადაც სააკაშვილი გვარამიას ეუბნება, რომ რუსთავი 2 - ის შენობასთან ბარიკადები უნდა შეიქმნას. დარჩა შთაბეჭდილება, რომ ჩანაწერის „შეხსენების“ მიზანს, იმის ხაზგასმა წარმოადგენდა, თუ რა ტიპის ურთიერთობები აქვს გვარამიას პოლიტიკოსებთან.

ამ სიუჟეტის შემდეგ, ცალკე კადრ-სინქრონი გავიდა ფარული მოსმენების შესახებ. მასალის ორი წყაროდან ერთი, საერთაშორისო გამჭვირვალობის წარმომადგენელი საკანონმდებლო ხარვეზებზე საუბრობს, მის კომენტარს კი სუსის ყოფილი ხელმძღვანელის, ლევან იზორიას შეფასება მოსდებს, რომ სუსი არის მიუკერძოებელი და ის უკანონოდ არავის უსმენს.

2030



„ბურჭულაძე -გვარამიას სკანდალური აუდიოჩანაწერი და შეკითხვები, რომლებიც მისი გავრცელების შემდეგ გაჩნდა, ვინ ვის უსმენს და აძლევს თუ არა კერძო ტელევიზიის დირექტორი თავს უფლებას, პოლიტიკური ძალის ლიდერს ულტიმატუმი წაუყენოს. რას ეუბნება მსგავსი ჩანაწერი პოლიტიკურ სუბიექტებს“ - ამ ტექსტით დააანონსა 2030 -ის წამყვანმა გადაცემაში განსახილველი თემა. საკითხზე მსჯელობა ჯერ პატრიოტთა ალიანსის ლიდერთამ, ირმა ინაშვილთან, შემდეგ მანანა ნაჭყებიასთან, ბოლოს კი ირაკლი სესიაშვილთან გაგრძელდა.

ირმა ინაშვილთან ინტერვიუს დაწყების წინ, წამყვანმა კიდევ ერთხელ გაიმეორა ტექსტი, მცირედი ცვლილებებით: “ვინ უსმენს და რატომ აძლევს კერძო ტელევიზიის დირექტორი თავს უფლებას, პოლიტიკური ძალის ლიდერს ულტიმატუმი წაუყენოს. რას ეუბნება მსგავსი ჩანაწერი პოლიტიკურ სუბიექტებს. შეკითხვებს ირმა ინაშვილი პასუხობს“.

სამივე სტუმრის შემთხვევაში, მსჯელობა ძირითადად, სატელეფონო საუბრის შინაარსის განხილვით წარიმართა. სტუმრები აფასებდნენ, რამდენად ეთიკურად იქცევა ნიკა გვარამია, როცა ასე ესაუბრება პოლიტიკოსს. ბუნებრივია, საუბრის ამგვარად წარმართვას ხელი წამყვანის შეკითხვებმა შეუწყო.

მაგალითად, წამყვანი დაინტერესდა, ირმა ინაშვილთან თუ ხორციელდება ამგვარი ზარები, რაზეც სტუმარმა უპასუხა, რომ ამას გვარამია ინაშვილს ვერასოდეს გაუბედავს, შემდეგ კი საუბარი იქითკენ წავიდა, თუ „რომელი პარტია ვის ნავში ზის“.

სტუმრად მიწვეულ მანანა ნაჭყებიას კი, წამყვანი ჯერ იმას ეკითხება, თუ ვის ინტერესში შედის ჩანაწერის გამოქვეყნება, შემდეგ კი ინტერესდება, რამდენად მისაღები იყო ნაჭყებიასთვის „ულტიმატუმის, დირექტივის ენა“, რომელიც გვარამიას მხრიდან სატელეფონო საუბარში ჩანს.

„ჯიდიესის დირექტორს ამ ტონით, ამ პათოსით რომ დაერეკა, თუნდაც თქვენთან, რამდენად მისაღები იქნებოდა ეს თქვენთვის“ - ასე ჟღერდა იმავე სტუმრისთვის დასმული კიდევ ერთი შეკითხვა.

ბოლო სტუმარსაც წამყვანმა ის კითხა, თუ რაზე მიუთითებდა ეს ჩანაწერი... რაზეც ირაკლი სესიაშვილმა აღნიშნა, რომ მისთვის სრულიად მიუღებელია, როცა ტელეკომპანიის დირექტორი ასე თავხედურად ელაპარაკება პოლიტიკური პარტიის ლიდერს.

- ანუ თქვენ ფიქრობთ, რომ ნიკა გვარამია აშანტაჟებს ბურჭულაძეს? - ჩაეკითხა წამყვანი.

სესიაშვილი კიდევ ერთხელ განმარტავს, რომ მისთვის ეს საუბარი მიუღებელია, ამბობს, რომ შერცხვა, როცა ეს ჩანაწერი მოისმინა.

-თქვენ რატომ შეგრცხვათ, ბატონო ირაკლი? - დაინტერესდა წამყვანი.

სტუმრებთან საუბარი მთლიანად, სატელეფონო ჩანაწერის შინაარსის განხილვის მიმართულებით წარიმართა, ფარული მოსმენები კი რამდენჯერმე გაკვრით, ფორმალურად ახსენეს.

იმედი

„ბურჭულაძე-გვარამიას საუბარი“ - „ქრონიკის“ მიერ თემაზე მომზადებული სიუჟეტიც, გავრცელებული სატელეფონო ჩანაწერის ნაწყვეტით იწყება. მართალია, ფარული მოსმენების კონტექსტიც მეტნაკლებად წარმოჩენილია, მაგრამ მასალის ძირითადი აქცენტი, აქაც სატელეფონო საუბრის შინაარსზეა.

„პაატა ბურჭულაძე დღეს იმის დამტკიცებასაც ცდილობდა, რომ ამგვარი საუბრები მას სხვა ტელეკომპანიების ხელმძღვანელებთანაც აქვს“, ამბობს ჟურნალისტი და შემდეგ, ბურჭულაძის კომენტარს ვისმენთ, სადაც ის განმარტავს, რომ ეს საუბარი შედგა არა პოლიტიკოსსა და ტელეკომპანიის ხელმძღვანელს შორის, არამედ დიდი ხნის ნაცნობებს შორის. ეთერში ისმის ჟურნალისტის შეკითხვაც ბურჭულაძის მისამართით: სხვა არხებთანაც გაქვთ მსგავსი მოლაპარაკებები?

სიუჟეტი მმართველი გუნდის მიერ გაკეთებული შეფასებებით გაგრძელდა. „გვარამია-ბურჭულაძის საუბარს გაუგებარს უწოდებენ მმართველ გუნდში, ქართული ოცნების თავმჯომარე ფიქრობს, რომ ამ საუბარმა ფარდა ახადა ნაციონალებისა და ბურჭულაძის ურთიერთობას“ - ამბობს ჟურნალისტი, შემდეგ, გია ვოლსკის სინქრონს ვისმენთ.

„ალასანიას გუნდისთვის გაუგებარია, რატომ საუბრობს დირექტორი გვარამია მუქარის ენით, ოპოზიციური პარტიის ლიდერთან“- ჟურნალისტის ამ ტექსტს თავისუფალი დემოკრატების ლიდერის გია ცაგარეიშვილის კომენტარი მოსდევს, რომ „მოსმენები გრძელდება, მაგრამ ამასთანავე, წარმოუდგენელია ასე ესაუბრო და დაამუნათო პარტიის ლიდერი“.

სიუჟეტში რამდენიმეწამიან კომენტარებში ფარული მოსმენების შესახებ ფაქტრობრივად, მხოლოდ თავად პაატა ბურჭულაძე და ნაციონალური მოძრაობის წვერი თინათინ ბოკუჩავა საუბრობენ, დანარჩენ სინქრონებსა და ჟურნალისტის ტექსტში კი ძირითადი აქცენტი სატელეფონო ჩანაწერის შინაარსზე კეთდება.

რუსთავი 2

„ფარული მოსმენების საქმე“ - სიუჟეტი „კურიერის“ მიერ ასე იყო დასათაურებული. სათაურიდანაც ცხადია, რომ ძირითადი აქცენტი სწორედ ფარულ მოსმენებზე გაკეთდა.

სიუჟეტში აქცენტი კეთდებოდა იმაზე, რომ ხელისუფლება ცდილობს, ჩანაწერის შინაარსზე საუბრით, ყურადღება მთავარიდან - ფარული მიყურადების პრობლემიდან, მეორეხარისხოვან საკითხზე - ჩანაწერის შინაარსზე გადაიტანოს.

წამყვანების შესავალი ტექსტი:

„გამოძიება მიმდინარეობს, საქმის მთავარი მოქმედი პირები კი ჯერ გამოსაკითხად არ დაუბარებიათ. თუმცა ნიკა გვარამიას და პაატა ბურჭულაძის ჩვენებები, სავარაუდოდ, მხოლოდ ფორმალური იქნება. რადგან ხელისუფლების გზავნილები, მორიგი ფარული სატელეფონო ჩანაწერების გავრცელებასთან დაკავშირებით, უკვე ცნობილია.

ყოფილმა პრემიერმა „ქართული ოცნების“ ლიდერების ვერსია საკუთარ გადაცემაში მტკიცებულებით ფორმაში გადაიყვანა და ფარული ჩანაწერების გავრცელებაში რუსთავი 2- ის გენერალური დირექტორი დაადანაშაულა. ივანიშვილისთვის, ისევე როგორც მისი თანაგუნდელებისთვის, საუბრის შინაარსია მნიშვნელოვანი და არა თავად უკანონო მიყურადების ფაქტი. ამ განცხადებიდან რამდენიმე საათში კი გაცილებით უფრო შორს წავიდა შეფასებებში ქართული ოცნების ახალი სახე, რომელმაც ნიკა გვარამიას და პაატა ბურჭულაძის პირადი საუბარი ჰილარი კლინტონის სკანდალსაც შეადარა“.

ჩანაწერის შინაარსზე და მედიაეთიკაზე ქართული ოცნების წევრის, თამარ ჩუგოშვილის კომენტარებში იყო საუბარი, თუმცა მის კრიტიკას ნიკა გვარამიას პასუხები მოსდევდა.

„სირცხვილია, როცა შინაარსზე აკეთებენ აქცენტს“ - ამბობს კიდევ ერთი რესპონდენტი, რესპუბლიკელი თამარ კორძაია.

„ქრონიკამ“ 24 აგვისტოს გამოშვებაში სამტრედიის მუნიციპალიტეტის სოფელ დაფნარში 22 წლის დემურ სტურუას გარდაცვალების საქმეზე „ახალი დეტალები“ გაგვაცნო.

„ერთ-ერთი ვერსიით, დემურ სტურუას სოფელში პრობლემები ჰქონდა, საქმე ეხება მობილური ტელეფონის ქურდობას, რომელიც მას ბრალდებოდა“- ასეთი იყო წამყვანის შესავალი ტექსტი.

როგორც აღმოჩნდა, საუბარია პოლიციელ გოდერძი თევზაძის ჩვენებაზე, სადაც ის ამბობს, რომ დემურ სტურუამ ტელეფონი მისსავე მეგობარს მოპარა. პოლიციელ თევზაძეს, სტურუას ოჯახი, ბრალს მის თვითმკვლელობამდე მიყვანაში სდებს.

„ჩვენებით ირკვევა, რომ მობილური ტელეფონი დემურ სტურუამ 16 წლის თანასოფლელის დაკრძალვის დღეს, გარდაცვლილს მოპარა“ - ამბობს სიუჟეტის ავტორი საკადრო ტექსტში.

„ქრონიკას“ არც ინფორმაციის გადამოწმება დავიწყებია: ჩაწერა გარდაცვლილის ოჯახი, რომელიც ტელეფონის მოპარვის ფაქტს აბსურდულს უწოდებს და პოლიციელის ჩვენებას მიზანმიმართულ დისკრედიტაციად აფასებს, ჩაწერა იმ 16 წლის გარდაცვლილის ოჯახი, რომელსაც ჩვენების მიხედვით, სტურუამ ტელეფონი მოპარა, ეცადა ჩაეწერა თავად პოლიციელიც, რომელმაც კომენტარის მიცემაზე უარი თქვა დაბოლოს: იმედის გადამღები ჯგუფი იმ ლომბარდში მივიდა, სადაც მათივე თქმით, სტურუა მობილურ ტელეფონებს ალომბარდებდა. ჟურნალისტის თქმით, ოჯახი ამტკიცებს, რომ ეს მათი ნივთებია, „ჯერ უცნობია, არის თუ არა მათში დაკრძალვიდან დაკარგული ტელეფონი“.

16 წლის გარდაცვლილის ოჯახის შესახებ, რომელსაც, ჩვენების მიხედვით, სტურუამ ტელეფონი მოპარა, ჟურნალისტი ამბობს „მათ (ოჯახს) კამერასთან საუბარი არ სურთ, თუმცა ამბობენ, რომ მათ ხელი არავისთვის დაუდიათ“.

მთელი 5 წუთიანი სიუჟეტი ეძღვნება პოლიციელის ჩვენებას. სიუჟეტში ჩაწერილი არც ერთი წყარო არ ადასტურებს ტელეფონის მოპარვის ფაქტს. ერთადერთი, რასაც ჟურნალისტი ეყრდნობა, არის იმ პოლიციელის ჩვენება, რომელსაც ოჯახის წევრები ბრალს სტურუას თვითმკველობამდე მიყვანაში სდებენ.

მიუხედავად იმისა, რომ „ქრონიკას“ ფაქტობრივად, არ ჰყავდა არც ერთი წყარო, რომელიც ინფორმაციას დაადასტურებდა, სიუჟეტის მომზადება და ეთერში გაშვება მაინც გადაწყდა.

სიუჟეტის კიდევ ერთი ხაზი ისაა, რომ თითქოს, სტურუას ცუდი დამოკიდებულება ჰქონდა მეზობლებთან.

„არსებობს ვერსია, რომ სტურუას ფაქტის გამო თანასოფლელებთან ურთიერთობა დაეძაბა და დაფნარი დატოვა. ამ ინფორმაციას თანასოფლელები არ ადასტურებენ“

მეზობელი: ძალიან მშვიდი პიროვნება იყო და პატიოსანი ბავშვი

ჟურნალისტი: ბოლო პერიოდში კონფლიქტი არავისთან ჰქონია?

მეზობელი: არა

მეზობელი: „ჩვენთან მაგალითად, კონფლიქტი არ ჰქონია, რა კონფლიქტი უნდა ჰქონოდა, დადებითი, კარგი ბიჭი იყო“

იმას, რომ სტურუას თანასოფლელებთან ცუდი ურთიერთობა ჰქონდა, სიუჟეტში ჩაწერილი არც ერთი წყარო არ ადასტურებს. შესაბამისად, გაუგებარია, რაზე დაყრდნობით გვიზიარებს ჟურნალისტი ვერსიას, რომ „სტურუას ფაქტის გამო თანასოფლელებთან ურთიერთობა დაეძაბა“? სიუჟეტიდან ეს გაუგებარი დარჩა.

სიუჟეტის ბოლოს, ჩართვაში კი ჟურნალისტი ამბობს, რომ „ოჯახი ექსპერტიზის დასკვნას ელოდება, რომელმაც უნდა დაადგინოს, რამდენად ავთენტურია წერილი“ , საუბარია იმ წერილზე, რომელიც სავარაუდოდ, დემურ სტურუას ეკუთვნის და რომელშიც თვითმკვლელობის მიზეზად პოლიციელ გოდერძი თეთრაძის მხრიდან ზეწოლაა დასახლებული.

საბოლოოდ, გაუგებარი დარჩა, რა იყო სიუჟეტის მიზანი, რატომ იყო ის, რაც სიუჟეტში ვნახეთ, „საქმის ახალი დეტალი“? რა დამატებით ღირებულებას სძენდა თავად საქმეს, სტურუას მიერ ტელეფონის მოპარვა/ არმოპარვის საკითხი? რა იყო სიუჟეტის მიზანი, მართლაც ახალი დეტალების ჩვენება, თუ სტურუას გარშემო იმ ვერსიის გაჟღერება, რომ მან ტელეფონი მოიპარა? რატომ გავიდა ეთერში სიუჟეტი, რომელშიც, ნათქვამია, რომ „სტურუას ტელეფონის მოპარვა ბრალდებოდა“, მაშინ, როცა ამას სიუჟეტში წარმოდგენილი წყაროები არ ადასტურებენ? რატომ გვითხრეს ჟურნალისტებმა ვერსია, რომ სტურუას დაძაბული ურთიერთობა ჰქონდა თანასოფლელებთან, მაშინ, როცა ჩაწერილი თანასოფლელები, მხოლოდ, პოზიტიურად აფასებენ სტურუას პიროვნებას....

„ქრონიკამდე“ იმავე თემაზე სტატია, აიპრესმაც გამოაქვეყნა. სტატიაში ვკითხულობთ, რომ რედაქციაში შემოვიდა სატელეფონი ზარი, „პირი, რომელმაც თავისი ვინაობის გამხელა არ ისურვა, აცხადებდა, რომ დემურ სტურუას თვითმკვლელობამდე დაახლოებით 3 კვირით ადრე, თანასოფლელებთან ურთიერთობა დაეძაბა, რის მიზეზიც თავისი მეგობრის დაკრძალვაზე გარდაცვლილის კუთვნილი ტელეფონის მოპარვა გახდა“. ეს სტატიაც ვარაუდებს ეყრდნობა და წყაროები არც ამ შემთხვევაში ადასტურებენ ტელეფონის მოპარვის ფაქტს.

თუმცა „აიპრესი“ უფრო შორსაც მიდის და ამავე სტატიაში დეტალურად გვიყვება ამბავს, თუ როგორ არ ატანდა „ბიცოლა მისსავე სახლში დასვენებულ მიცვალებულს, სტურუას დედას, გაწეული ხარჯების - 162 ლარის ანაზღაურებამდე“.

მედიაში გავრცელებული ინფორმაციით, მამისონის უღელტეხლზე ახალი ხიდი შენდება. ამის შესახებ სიუჟეტები 10 აგვისტოს რუსთავი 2 - ის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში, ხოლო 11 აგვისტოს GDS - ის 2030 -ში გავიდა. ტელეკომპანიების მიერ ერთ თემაზე მომზადებული სიუჟეტები ურთიერთგამომრიცხავი იყო და გვიჩვენებდა პარალელურ რეალობას.

3 თუ 25?

რუსთავი 2: სიუჟეტის მიხედვით, მამისონის უღელტეხილზე, რუსეთ-საქართველოს საზღვრიდან 2-3 კილომეტრში ახალი ხიდი შენდება.

GDS: სიუჟეტის მიხედვით, “რუსეთ- საქართველოს საზღვართან ახლოს, მამისონის უღელტეხილიდან დაახლოებით 25 კმ- შიახალი ხიდი შენდება“.

ეს ის ხიდია/ ეს ის ხიდი არ არის

რუსთავი 2: სიუჟეტში მოვისმინეთ, რომ ხიდი, რომლის რეაბილიტაციაც ახლა მიმდინარეობს, ის ხიდია, რომელიც ქართულმა მხარემ რუსეთიდან მომავალი სამხედრო საფრთხის გამო ააფეთქა. „გზა, რომელიც საქართველოს რუსეთთან დააკავშირებს... ამ ეტაპზე მხოლოდ იმ ხიდის აღდგენა მიმდინარეობს, რომელიც თავის დროზე ქართულმა მხარემ შეგნებულად ააფეთქა, რათა რუსული არმიის შესაძლო ინტერვენცია, ამ მიმართულებიდან, აეცილებინა. ახლა კი სამუშაოები ინტენსიურად მიმდინარეობს, რაც სავარაუდოდ, რუსულ მაგისტრალთან მიერთებით დასრულდება. თავად რუსეთის მხრიდან, სქართველოს საზღვრებამდე გზა, უკვე მოყვანილია“ - ასეთი იყო წამყვანის შესავალი ტექსტი, იგივე აზრი, ჟურნალისტის მიერ, გამეორდა სიუჟეტშიც, რომ „ეს ხიდი 2008 წელს ქართულმა მხარემ ააფეთქა, რადგან საზღვრიდან რუსი სამხედროების და მძიმე ტექნიკის გადმოსვლის საფრთხე არსებობდა“.

GDS: წამყვანის შესავალ ტექსტში მოვისმინეთ: „ხიდი, რომლის მშენებლობაც ახლა მიმდინარეობს,ის ხიდი არ არის, რომელიც 2009 წელს საქართველოს ხელისუფლებამ ააფეთქა. ხიდის რეაბილიტაცია მაშინდელი პრემიერის ნიკა გილაურის ბრძანებით 2009 წელსვე განხორციელდა“.

მოგვიანებით, სიუჟეტში საავტომობილო გზების დეპარტამენტის თავმჯდომარე რუკაზე გვიჩვენებს, რომ ის ხიდი, რომელიც აფეთქდა და 2009 წელს აღადგინეს და ის ხიდი, რომლის რეაბილიტაციაც ახლა მიმდინარეობს, სხვადასხვაა. ჩაწერილი ადგილობრივიც ადასტურებს, რომ ეს ორი სხვადასხვა ხიდია.

2030-ს, საკითხში მეტი სიცხადის შეტანის მიზნით, არ უჩვენებია ხიდი, რომელიც ააფეთქეს და 2009 წელს აღადგინეს და ახლადმშენებარე ხიდი.

ხიდი 2009 -ში აღადგინეს?

/media/1001663/2018/03/05/ae9d7e6426c10746fdb6757f239a00b3.jpg

რუსთავი 2: სიუჟეტში ნათქვამი იყო, რომ ხიდი ქართულმა მხარემ აგვისტოს ომის დროს დაანგრია, რუსეთიდან მომავალი საფრთხის გამო, მაგრამ 2009 წელს მისი რეაბილიტაციის შესახებ აღნიშნული არ ყოფილა.

GDS: სიუჟეტის მიხედვით, კი "აგვისტოს ომის შემდეგ, ქართული მხარის მიერ აფეთქებული ხიდის რეაბილიტაცია მაშინდელი პრემიერის ნიკა გილაურის ბრძანებით 2009 წელსვე განხორციელდა“.

შეუერთდება თუ არა გზა, რუსეთის მიერ გაყვანილ გზას?

რუსთავი 2: სიუჟეტში ჟურნალისტების მხრიდან გამოთქმულია ვარაუდი, რომ ხიდთან ერთად მშენებარე გზაც საბოლოოდ, „სავარაუდოდ, რუსეთის მიერ საზღვრამდე მოყვანილი გზის გაგრძელება იქნება“. რა წყაროს ეყრდნობა ჟურნალისტი, ან რითი მტკიცდება მისი ვარაუდი, სიუჟეტში არ ჩანს, ის მხოლოდ პირად მოსაზრებას გვიზიარებს. არ ჩანს მცდელობა, ინფორმაციის ოფიციალურ წყაროებთან გადამოწმების.

GDS: წამყვანი შესავალ ტექსტში ამბობს: „ინფრასტურქტურის სამინისტროს განცხადებით, ხიდის მეორე მხარეს, რუსეთისკენ მიმავალი გზის მშენებლობა არ იგეგმება“. საავტომობილო გზების დეპარტამენტის თავმჯდომარე იმავეს, სინქრონშიც იმეორებს.

მოსახლეობა კმაყოფილი/ მოსახლეობა უკმაყოფილოა

რუსთავი 2: სიუჟეტში მოსახლეობის პოზიციაცაა წარმოჩენილი, ჟურნალისტი რესპონდენტების პერიფრაზირებისას ამბობს, რომ მოსახლეობა შიშობს,თუკი ეს ხიდი გაიხსნება, რუსები ქვეყნის ტერიტორიაზე გადმოსვლას უპრობლემოდ შეძლებენ. თავად ადგილობრივები კი, რომელთა კომენტარებიც ჟურნალისტის პერიფრაზს მოსდევს, ამბობენ:

„ხიდი კეთდება კი, ხიდი კეთდება“

ჟურნალისტი : რა ხიდი კეთდება?

„რა არის და მესაზღვრეები არიან ზემოთ და სათიბებია და საძოვრებია“

„სათიბების გულისთვის ამხელა ხიდს არ გაგვიკეთებდნენ, ზოგი ამბობს ჭორად, რომ ტუნელი იხსნებაო, ჩრ. ოსეთთან დამაკავშირებელი“

„ვიცი რომ გზა კეთდებაო და ხიდიო და რა დანიშნულება აქვს არ ვიცი.....თუ გაკეთდება გადმოვლენ, აბა რას იზამენ. საშიშროება იქნება?"

სხვა რესპონდენტი, რომელიც გზის აშენებით კმაყოფილია და მის დადებით მხარებზე საუბრობს, სიუჟეტში არ ჩანს.

GDS: წამყვანი: „ახალი ხიდი შენდება, რასაც მოსახლეობა მიესალმება. მათი განმარტებით, შესაძლებლობა ექნებათ, სახნავ-სათეს მიწებზე გადავიდნენ".

ადგილობრივი მოქალაქე:

„ყველაფერში გვჭირდება შვილო, იქიდან ჩვენ ვეზიდებით, თივას“.... სიუჟეტის ავტორი: „რუსეთ-საქართველოს საზღვრიდან, კერძოდ, მამისონის უღელტეხილიდან 25 კილომეტრში ხიდის მშენებლობას ადგილობრივები მხარს უჭერენ. მოსახლეობა ამბობს, რომ ხიდი მათ შესაძლებლობას მისცემს, სახნავ-სათეს მიწებზე გადავიდნენ, რასაც ადრე ვერ ახერხებდნენ. მათივე განმარტებით ხიდის მშენებლობას ტურისტული მნიშვნელობაც გააჩნია“. ამის შემდეგ, კიდევ ერთხელ ვისმენთ „კმაყოფილი მოსახლეობის“ პოზიციებს. არცერთი რესპონდენტი, რომელიც საფრთხეებზე საუბრობს, წარმოჩენილი არ არის.

საფრთხე არის/ საფრთხე არ არის

რუსთავი 2: სიუჟეტში ჩაწერილი ორივე ექსპერტი (ბათუ ქუთელია, ზურაბ აგლაძე) ამბობს, რომ გზა ქვეყნის უსაფრთხოებას ეჭვქვეშ აყენებს, რომ „არასწორი პოლიტიკით მთავრობა ქვეყანაში ოკუპანტის ინტერესებს ატარებს".

GDS: სიუჟეტში ორივე ტიპის მოსაზრებაა წარმოჩნელილი, ჯერ შოთა მალაშხიას პოზიცია მოვისმენთ, რომ ამგვარი ინფრასტრუქტურული პროექტებით ფაქტობრივად, რუსეთისთვის პლაცდარმი მზადდება, რომ ეს ყველაფერი ქვეყანას საფრთხეს უქმნის, შემდეგ კი, მამუკა არეშიძის აზრს ვისმენთ, რომ ამ ინფრასტრუქტურულ პროექტში სახიფათო არაფერია, თუკი რუსეთს ისევ მოუნდება ქვეყანაში შემოსვლა, ამას სხვა, უფრო მარტივი გზებითაც მოახერხებს.

საბოლოოდ, მამისონის უღელტეხილზე, ან მამისონის უღელტეხილთან (გააჩნია, რომელ არხს უყურებთ) მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებზე, ორი არხის მიერ ურთიერთგამომრიცხავი სიუჟეტების ნახვის შემდეგ მაყურებელმა ვერ მიიღო სრული და ამომწურავი ინფორმაცია.

დამატებითი ინფორმაციის მოძიების გარეშე, მხოლოდ ამ ორი სიუჟეტის ყურებით, კვალავ გაუგებარი დარჩა:

1.ახლა სად მიმდინარეობს რეაბილიტაცია, მამისონის უღელტეხილზე, თუ მამისონის უღელტეხილთან? რუსეთ-სქართველოს საზღრიდან 3 კილომეტრში თუ 25 კილომეტრში?

2.არის თუ არა ახლა მშენებარე ხიდი, ის ხიდი, რომელიც 2009 წელს აფეთქდა და რომლის რეაბილიტაციაც 2009 წელსვე მოხდა...

3. შეუერთდება თუ არა გზა, რუსეთის მიერ საქართველოს საზღვრამდე მოყვანილ გზას?

რუსთავი 2 - ის სიუჟეტი

2030-ის სიუჟეტი

/media/1001663/2018/02/28/89f6e1606a41c7bcdb6d117322312b02.jpg

რა გააშუქა მედიამ

თემის მედიაგაშუქება საკმაოდ ფრაგმენტული და ბუნდოვანი იყო.

როცა მედიაში განსაკუთრებული საჭიროების მქონე პირების შესახებ მომზადებულ სიუჟეტებს ან სტატიებს ეცნობი, იშვიათად გიჩნდება ამ ადამიანების მიმართ თანასწორობის განცდა... ეს იმიტომ, რომ მედია, როგორც წესი, ორ სტერეოტიპს იყენებს - ეს ადამიანები ან საცოდავ, მოწყვლად პირებად არიან წარმოჩენილი, ან პირიქით, მათი ჰეროიზაცია ხდება. საკითხი მაშინ მწვავდება, როცა საქმე ბავშვების, განსაკუთრებით კი, დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვების, გაშუქებასთან გვაქვს.

საბედნიეროდ, ბოლო დროს, მედიაში დაუნის სინდრომის მქონე პირების მიმართ ნეგატიურ კონტექსტში მომზადებულ მასალებს ვეღარ ვხვდებით, სიტყვა „დაუნის“ სალანძღავ სიტყვად გამოყენებაც აღარაა ისე ხშირი, როგორც ეს 4-5 წლის წინ იყო... თუმცა მე მეჩვენება, რომ მეორე უკიდურესობაში ვართ- დღეს დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვი მედიაში ჩანს როგორც საყვარელი, კეთილი, თბილი არსება, რომელიც თითქოს არასოდეს ბრაზობს და რომელსაც თითქოს სულ ადამიანების მოფერება და ჩახუტება უნდა.

მაგალითად, ერთ-ერთ სიუჟეტი, რომელსაც სრულიად შემთხვევით გადავაწყდი, ტელევიზიის მიერ ასეა დასათაურებული „ცხოვრება განასაკუთრებულ ბავშვთან ერთად“ - ეს „განსაკუთრებული“ ბავშვი კი დაუნის სინდრომის მქონე პატარა გოგონაა, მთელი სიუჟეტი, კონტექსტი პოზიტიურია.სიუჟეტში ვხედავთ კადრებს, ბავშვი, სხვა მისი თანატოლების მსგავსად, როგორ ერთობა, თამაშობს, ეხუტება დედას, ცეკვავს, პასუხს კითხვაზე - რამდენი წლის ხარ, სხარტად იძლევა... და მაინც, გაუგებარია, რატომაა ეს ბავშვი „განსაკუთრებული“? იმიტომ რომ მისი ქრომოსომების რაოდენობა სხვა ბავშვების ქრომოსომების რაოდენობას არ ემთხვევა? სიუჟეტიდანვე ვიგებთ, რომ თურმე სიუჟეტის გმირი „საოცარ გრძნობას გჩუქნის, დიდ სიყვარულს გაძლევს და სამაგიეროდ არაფერს გთხოვს“.

დაუნის სინდრომის მქონე ადამიანების მიმართ გადამსუყებული პოზიტიური დამოკიდებულება, რასაც ჩვენ „პოზიტიურ დისკრიმინაციასაც“ ვუწოდებთ, კარგად ჩანს ამ თემაზე მომზადებული ონლაინ მასალების ქვემოთ, მკითხველების მიერ გამოხატულ მოსაზრებებში.

„თქვენი შვილები და მისნაირები ყველაზე ახლოა ღმერთთან - ღვთისნიერები არიან, მათ გონებაში არასოდეს დაივანებს ბოროტი ფიქრი, ისინი სამყაროს კეთილ ფერებად აღიქვამენ“.

„იმხელა სიყვარულს და სითბოს გამოხატავენ ეგ ბავშვები, რომ ჩემთვის ძნელია არ ჩავეხუტო და არ მოვეფერო“.

კეთილი, საყვარელი, მოსიყვარულე, თბილი, ჩასახუტებელი და ჩასაკოცნი - დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვების მიმართ ამგვარი სტერეოტიპების დამკვიდრებაში დიდი წვლილი სწორედ მედიას მიუძღვის, მედიას, რომელიც სწორედ ასე გვიხატავს ამ ადამიანებს.

არადა დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვებიც ხომ ისევე ბრაზდებიან, ტირიან, სწყინთ, როგორც დანარჩენებს... პრობლემა ინდივიდის ინდივიდად აღქმაშიცაა, დაუნის სინდრომის მქონე ადამიანთა ჯგუფი ხომ ერთსახოვანი არ არის და როგორ შეიძლება ამ ჯგუფის ყველა წევრს ერთნაირი მახასიათებლები ჰქონდეს და ერთი თვისების ქვეშ ვაერთიანებდეთ?

ცალკე საუბრის თემაა ის, რომ ქართულ მედიას თუ დავუჯერებთ, დაუნის სინდრომი მხოლოდ ბავშვებს აქვთ - მედიაში ამ სინდრომის მქონე ზრდასრული ადამიანები პრაქტიკულად არ ჩანან. ვფიქრობ, ეს ტენდენციაც ზემოგანხილულ სტერეოტიპს უკავშირდება - თუ დაუნის სინდრომის მქონე საყვარელი, კეთილი და თბილია, მისი წარმოდგენა ბავშვის სახით უფრო მარტივია. მედიის მოტივაციაც გასაგებია, ჟურნალისტები ცდილობენ ნეგატიური სტერეოტიპების ნგრევას და დაუნის სინდრომის მქონე ადამიანების შესახებ პოზიტიური განწყობების შექმნას.

და მაინც, რა არის ცუდი იმაში, რომ მედია დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვებს ასე პოზიტიურად გვიხატავს? რატომ არის დისკრიმინაცია პოზიტიური დისკრიმინაცია? ამგვარი გაშუქება მცდარ, ყალბ იმიჯს ქმნის დაუნის სინდრომის მქონე პირების მიმართ. მეორე მხრივ კი მათი ინფანტილიზაცია, თბილ და საყვარელ არსებებად წარმოჩენა ამ ადამიანებსა და საზოგადოებას შორის გამყოფ ხაზს აჩენს, ხაზს, რომლის ერთ მხარეს - დაუნის სინდრომის მქონე საყვარელი და თბილი ადამიანები არიან, მეორე მხარეს კი „ჩვეულებრივები“.

აქვე გთავაზობთ დაუნის სინდრომის გაშუქების სახელმძღვანელო რეკომენდაციებს, რომელთა სრულად ნახვა შეგიძლიათ ბმულზე.

წარმოუდგენელია, თუნდაც ერთხელ მაინც მოჰკრა ამ ფოტოს თვალი და არ დაგამახსოვრდეს. ფოტო 43 წლის წინ, 1972 წლის 8 ივნისს Associated Press-ის ფოტოგრაფის, ნიკ უტის მიერ ვიეტნამის ომის დროსაა გადაღებული. ფოტოზე გამოსახული 9 წლის გოგონა კი, კიმ ფუკია. 8 ივნისს მის სოფელში ე.წ. ნაპალმის ბომბები ჩამოყარეს... კიმს თითქმის მთლიანად დაეწვა სხეული. დღეს კიმ ფუკი კანადაში ცხოვრობს და გაეროს კეთილი ნების ელჩია.

„მე და ჩემს ოჯახს თვითმფრინავების ხმა გვესმის, უფრო და უფრო გვიახლოვდებიან.... დაბომბვა იწყება... ასეთ დროს შენობაში დარჩენა საშიშია, ჩვენც მომენტალურად გამოვდივართ გარეთ და გავრბივართ რომ უფრო უსაფრთხო ადგილი ვიპოვოთ.... ამ დროს კიდევ ერთი ბომბი ვარდება... მთელი სხეული მეწვის. ტანსაცმელი ტანზე შემომადნა, გავრბივარ და ვყვირი...“

კიდევ რამდენიმე წუთიც და AP-ის 21 წლის ფოტოგრაფი ნიკ უტი თავისი ცხოვრების ყველაზე მნიშვნელოვან ფოტოს გადაიღებს...

„ეს პატარა გოგონა უეცრად შავი კვამლიდან გამოვარდა და ჩემ წინ გაჩნდა, მთლიანად შიშველი იყო და ტკივილისგან განწირული ხმით კიოდა, მიშველეთო. ინსტინქტურად რამდენიმე ნაბიჯით უკან დავიხიე, კისერზე ჩამოკიდებული კამერა ავწიე, სახესთან მივიტანე და კადრების გადაღება დავიწყე. საშინელი სიტუაცია იყო გარშემო, საშინელი კვამლი, დამწვარი ადამიანები.... ერთი მოხუცი ქალი, რომელსაც პატარა ბავშვი ჰყავდა გულში ჩაკრული და გამორბოდა, პირდაპირ ჩემი ობიექტივის წინ ჩაიკეცა და მოკვდა. როცა კიმი მომიახლოვდა, ვნახე, რომ მთელი სხეული დამწვარი ჰქონდა, კამერა დავდე, მასთან მივირბინე, ვცდილობდი დავხმარებოდი, პირველი რაც გავაკეთე, ის იყო რომ წყალი გადავასხი და ჩემს ქურთუკში გავახვიე, შემდეგ, ავიყვანე ხელში, AP-ის მანქანაში ჩავსვი და საავამყოფოში წავიყვანე“ - იხსენებს ფოტოგრაფი, - „საავადმყოფოში სრული ქაოსი დაგვხვდა, ყურადღებასაც არავინ გვაქცევდა, იქ უკვე უამრავი დამწვარი ადამიანი იყო მიყვანილი. საავადმყოფო ძალიან პატარა იყო, სამედიცინო პერსონალმა მთხოვა, კიმის და კიდევ სხვა დამწვარი ბავშვების უფრო დიდ საავადმყოფოში გადაყვანაში დავხმარებოდი, მე კატეგორიული უარი განვაცხადე, ვხედავდი, რომ კიმი შეიძლებოდა ნებისმიერ წამს მომკვდარიყო...ნებისმიერი წამი შესაძლოა გადამწყვეტი ყოფილიყო. საავადმყოფოში ჩვენს შეშვებაზეც კი უარს გვეუბნებოდნენ, სხვა გზა აღარ მქონდა, მედპერსონალს ჩემი „პრესქარდი“ ვაჩვენე და ვუთხარი, რომ თუ ადეკვატურ სამედიცინო დახმარებას არ გაუწევდნენ ბავშვებს, თუ ერთი ბავშვი მაინც დაიღუპებოდა, პრობლემები შეექმნებოდათ. კიმი და დანარჩენი ბავშვები შიგნით შეიყვანეს. მე კი ჩემს კადრებზე სამუშაოდ AP-ის ოფისში წავედი“ .

გოგონა 4 თვის განმავლობაში სიკვდილ-სიცოცხლის ზღარზე იყო, 14 თვე საავადმყოფოში თითქმის უგონო მდგომარეობაში გაატარა და 17 ოპერაცია დასჭირდა იმისთვის, რომ ჩვეულ ცხოვრებას დაბრუნებოდა.

„თავიდან, ეს ფოტო მძულდა. ეს ბუნებრივიცაა, ფოტოზე ხომ ჩემი პერსონალური ტრაგედიაა აღბეჭდილი... ვცდილობდი ამ ფოტოსგან გაქცევას, იმ გოგოსგან გაქცევას, რომელიც ფოტოზეა გამოსახული. როცა ცოტა წამოვიზარდე, მივხვდი რომ ასე აღარ შეიძლებოდა, დავიწყე ფიქრი იმაზე, რაში შეიძლებოდა გამომდგომოდა ეს ფოტო, რა სასიკეთო ცვლილებების მოტანა შეეძლო მას ჩემთვის და გარშემომყოფებისთვის. მე დღეს მშვიდობას ვემსახურები, ვმოგზაურობ მთელ მსოფლიოში და ვცდილობ, ჩემი წვლილი შევიტანო ომის დამანგრეველი გავლენის შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებაში. ეს ამ ფოტომ შემაძლებინა.“გაქცევა მშვიდობისკენ“ - მე ასე დავასათაურებდი კადრს, რომელმაც ჩემი ცხოვრება შეცვალა“.

ფოტო არ ჯდებოდა AP- ის მკაცრად გაწერილ სარედაქციო პოლიტიკაში, ვინაიდან კადრში გამოსახული იყო სრულიად შიშველი პატარა გოგონა. თუმცა, რედაქციას ბევრი არ უფიქრია, უნდა გამოექვეყნებინა თუ არა ფოტო, „ეს ის შემთხვევა იყო, როცა გამოქვეყნება უფრო მეტ სიკეთეს მოიტანდა, ვიდრე არგამოქვეყნება. კადრის საინფორმაციო ღირებულება და საზოგადოებრივი ინტერესი ძალიან მაღალი იყო, ამ ფოტოსთვის ღირდა წესების დარღვევა“, იხსენებს წლების შემდეგ AP-ის რედაქტორი. მოგვიანებით, ფოტომ პულიტცერის პრემიაც აიღო და დღესდღეობით, ის მეოცე საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე დასამახსოვრებელ ფოტოკადრად მიიჩნევა.

თავად ფოტოს გმირი კი კეთილი ნების ელჩის სახელით დღეს მთელი მსოფლიოს გარშემო მოგზაურობს, რათა ყველას მოუყვეს თავისი პირადი, ომთან დაკავშირებული ისტორია. გარდა ამისა, მან დაარსა საქველმოქმედო ფონდი Kim Foundation International, რომელიც ომისა და ძალადობის მსხვერპლ ბავშვებს ეხმარება.

კიმ ფუკი: ''ნაპალმი-ეს ყველაზე საშინელი ტკივილია, რომლის წარმოდგენაც შეგიძლიათ. წყალი ცხელდება 100 გრადუსზე, ტემპერატურა კი 800-იდან 1200-მდე მერყეობს. პატიებამ გამათავისუფლა სიძულვილისაგან. დამწვრობა სხეულზე დღემდე მაქვს. ახლაც ვგრძნობ საშინელ ტკივილს, მაგრამ ჩემი გული სუფთაა. ნაპალნი ძლიერია, თუმცა რწმენა, პატიება, და სიყვარული უფრო ძლიერი. ჩვენს სამყაროში საერთოდ არ იქნებოდა ომი, თითოეულ ჩვენგანს რომ გაეთავისებინა, თუ როგორ ვიცხოვროთ ჭეშმარიტი სიყვარულით, იმედითა და მიტევებით. თუ იმ პატარა გოგონამ ფოტოდან მოახერხა ეს, ჰკითხეთ საკუთარ თავს, იქნებ თქვენც შეძლებთ ამას?''