შეცვლილი დღის წესრიგი და საინფორმაციო ბადე, დისტანციური მუშაობა, გახშირებული სპეციალური გამოშვებები - ბოლო რამდენიმე თვეა, მას შემდეგ, რაც კორონავირუსი პანდემიად გამოცხადდა, ყოველდღიურობის მსგავსად, რადიკალურად შეიცვალა ყველაფერი მედიასამყაროშიც. აღმოჩნდა, რომ კორონავირუსით მედია იმაზე მეტად არის დაინტერესებული, ვიდრე ეს ებოლას შემთხვევაში იყო და ამ თემაზე მსოფლიო მასშტაბით 23-ჯერ მეტი დაიწერა.

ამ დროის მონაცემებით, COVID-19 მსოფლიოს 190-ზე მეტ ქვეყანასა და ტერიტორიულ ერთეულშია გავრცელებული. ინფიცირებულთა რიცხვი 436 159-ს აღწევს, ვირუსისგან განკურნებულია 111 847 ადამიანი, გარდაცვლილთა რიცხვმა კი უკვე მიაღწია 19 648-ს.

COVID-19-ის პირველი შემთხვევა საქართველოში 26 თებერვალს გამოვლინდა. დღეის მდგომარეობით, კორონავირუსით ინფიცირებულია 73 ადამიანი, მათგან 10 პაციენტი უკვე სრულად გამოჯანმრთლდა. 21 მარტიდან ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობაა გამოცხადებული, 23 მარტიდან კი კარანტინის რეჟიმი მოქმედებს ბოლნისისა და მარნეულის მუნიციპალიტეტებში.

ახალი გადამდები დაავადებები საზოგადოებაში შიშს იწვევს, რადგანაც ისინი ჯერ შესწავლილი არ არის და შედეგებიც არაპროგნოზირებადია. შესაბამისად, მის შესახებ ინფორმაციის სწორად გავრცელება უკიდურესად მნიშვნელოვანია.

ეპიდემიური დაავადებების გაშუქებისას განსაკუთრებული ყურადღება ენიჭება, თუ როგორ კონტექსტში და რა ფორმით აწვდის მედია საზოგადოებას ინფორმაციას. ამ უკანასკნელს, შეიძლება ითქვას, რომ გადამწყვეტი როლი აკისრია. შესაბამისად, ჟურნალისტს ასეთ თემებზე მუშაობისას მაქსიმალური ყურადღების, პასუხისმგებლობისა და სიფრთხილის გამოჩენა მართებს.

ეპიდემიური და ინფექციური დაავადებები, ხშირ შემთხვევაში არა მხოლოდ საზოგადოებრივი ჯანდაცვის, არამედ ინფორმაციულ კრიზისადაც შეიძლება იქცეს. ეპიდემიების გაშუქების დროს, დაავადების შესახებ კონკრეტული მეცნიერული ფაქტებისა და ჭორების გავრცელებით, ჟურნალისტები ერთი მხრივ, საზოგადოებრივ ნდობას განამტკიცებენ, ხოლო მეორე მხრივ მას ანგრევენ კიდეც ხოლმე.

მედიის მიერ კორონავირუსის თემის გაშუქებაზე დაკვირვებამ აჩვენა, რომ ხშირი იყო შემთხვევები, განსაკუთრებით საწყის ეტაპზე, როცა მედიასაშუალებები საკითხს ისეთ კონტექსტში წარმოაჩენენ, რაც მოსახლეობაში პანიკისა და შიშის დათესვას უწყობდა ხელს.

მკვლევრები ამბობენ, რომ მთავარი ხაზი, რაც მედიის მიერ კორონავირუსის თემის გაშუქებისას გამოიკვეთა, ეს „შიში“ იყო. მედიის დიდმა ნაწილმა თემის გაშუქებისას ისეთი სიტყვები და ფრაზები („შიში“, „საშიში“, „შეშინებული“, „მკვლელი ვირუსი“ „მომაკვდინებელი დაავადება“ და ა.შ.) გამოიყენა, რომელიც მოსახლეობაში დაავადების მიმართ სწორედ შიშსა და პანიკას აძლიერებდა.

თუკი H1N1-ის გაშუქებისას, მედიის მთავარი ხაზი „განგაშზე“ გადიოდა, კორონავირუსის შემთხვევაში მედიამკვლევრები მედიის მიერ „შიშისა“ და „პანიკის“ დათესვის პრაქტიკაზე მიუთითებენ. მათი თქმით, როდესაც თემა მედიის ყურადღების ცენტრში ექცევა, საზოგადოებისთვის ის მეტად საყურადღებო ხდება და მედია ადამიანების ემოციებისა და შიშების მართვაში გადამწყვეტ როლს თამაშობს.

სპეციალისტები მიიჩნევენ, რომ ეპიდემიის დროს, პასუხისმგებლიანი ჟურნალისტები სიტუაციის მართვაში პარტნიორობას ცდილობენ, საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად საზოგადოების სათანადო ინფორმირებას ემსახურებიან და მოსახლეობის დაშინებას არ ცდილობენ. ამასთან, მათივე რწმენით, მედიამ საზოგადოებას მეტი ინფორმაცია თავად ვირუსის, უსაფრთხოების წესებისა და ინფექციისგან თავდაცვის მექანიზმების შესახებ უნდა მიაწოდოს


ეპიდემიების გაშუქებისას, არანაკლები მნიშვნელობა ჟურნალისტების მიერ უსაფრთხოების წესების დაცვას ენიჭება. ჟურნალისტთა უფლებების დამცველმა საერთაშორისო ორგანიზაციამ (CPJ) იმ ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემაზე მუშაობენ უსაფრთხოების წესები გამოაქვეყნა.

წინასწარი მომზადების პერიოდი

• იმ ქვეყანაში გამგზავრებამდე, სადაც ვირუსია დაფიქსირებული, დარწმუნდით, რომ ადგილზე დაავადების პროფილაქტიკისთვის ყველა საჭირო საშუალება არსებობს;
• არ გაემგზავროთ თუკი ავად ხართ. გახსოვდეთ, რომ საერთაშორისო და რეგიონულ აეროპორტებში, ასევე სხვა სახის ტრანსპორტში მგზავრების შემოწმება მიმდინარეობს და აღნიშნულისთვის მზად უნდა იყოთ.
• გაეცანით ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ გავრცელებულ სპეციალურ ინფორმაციას.
• მოიძიეთ თქვენი დანიშნულების ადგილზე კორონავირუსის უსაფრთხოების წესების კუთხით არსებული ვითარება.
• აგრეთვე, გაითვალისწინეთ, რომ ბევრმა ქვეყანამ ვირუსის რისკის გამო ფრენები შეაჩერა ან შეზღუდა, აგრეთვე საზღვრები ჩაკეტა და მიმოსვლა შეწყვიტა.

• მოერიდეთ იმ ადამიანთან ახლო კონტაქტს, რომელსაც დაავადების შესაძლო ნიშნები აღენიშნება (ხველა, ცემინება).
• რეგულარულად დაიბანეთ ხელები საპნით ან გაიწმინდეთ ანტიბაქტერიული სითხით.
• გამოიყენეთ დამცავი ხელთათმანები ინციფირების ადგილზე მისვლისას, მაგალითად სამედიცინო დაწესებულებასთან მიახლოებისას. აგრეთვე, შესაძლოა, აუციელებელი გახდეს სხვა დამცავი სამედიცინო აღჭურვილობის - სახის სრული პირბადისა და შესაბამისი კოსტიუმის გამოყენებაც.
• ინფიცირების ადგილზე მუშაობისას გამოიყენეთ ერთჯერადი ან წყალგაუმტარი ფეხსაცმელი, რომელიც ადგილის დატოვების შემდეგ აუცილებლად შესაბამისად უნდა გაიწმინდოს. ყოველთვის მიჰყევით შესაბამის ადგილობრივ უსაფრთხოების ინსტრუქციებს.

---

უსაფრთხოების წესები ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც კორონავირუსის თემას აშუქებენ, საქართველოს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმაც გამოაქვეყნა. რეკომენდაციები ეხება ინტერვიუს აღების პროცესსა და მუშაობას შესაძლო ინფირცირებულ ადამიანთან. ამ რეკომენდაციებს შორის არის ინტერვიუს წარმოება მიკროფონის დამჭერი გრძელი ჯოხით, მიკროფონის გამოყენება ღრუბლის გარეშე, უსაფრთხო დისტანციის შენარჩუნება და ა.შ

• უსაფრთხოების რა წესები უნდა დაიცვან ჟურნალისტებმა კორონავირუსის შემთხვევების გაშუქებისას - NDCD-ის რეკომენდაციები

ერთგვარი გზამკვლევი როგორ უნდა უზრუნველყონ მედია მენეჯერებმა მათი თანამშრომლების შრომის უსაფრთხოება და თავად ჟურნალისტებს რა მარტივი წესების დაცვა შეუძლიათ, სპეციალურად “მედიაჩეკერისთვის” Safe ინიციატივა, IREX-მაც მოამზადა. ამ წესების დაცვა განსაკუთრებულ ძალისხმევასა და დიდ ფინანსურ დანახარჯს არ მოითხოვს.

გაეცანით ამ წესებს:

რჩევები ჟურნალისტებს კორონავირუსის გაშუქებასთან დაკავშირებით

---

• დააკვირდით საკუთარ ჯანმრთელობას მუშაობის ადგილის დატოვების შემდეგ და დააკვირდით რესპირატორული ნიშნების გამოვლინებას მომდევნო 14 დღის განმავლობაში.
• რესპირატორული ნიშნების აღმოჩენის შემთხვევაში აცნობეთ დამქირავებელს და მიმართეთ შესაბამის სამედიცინო დაწესებულებებს.

მხოლოდ ეთიკური გაშუქება და შრომის უსაფრთხოების დაცვა არ არის ის გამოწვევა, რის წინაშეც მედიასამყარო ახალმა Covid-19-მა დააყენა. ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ COVID-19-ის პანდემიის მუდმივად განახლებად რეჟიმში გაშუქება ბევრი ჟურნალისტისთვის შეიძლება სტრესული იყოს.

ქვემოთ რამდენიმე მასალას გთავაზობთ, რომლებიც სტრესის მართვაში დაგეხმარებათ:

• 9 რჩევა ჟურნალისტებისთვის კორონავირუსის გაშუქებით გამოწვეულ სტრესთან საბრძოლველად
• არაყოველდღიურობის ფსიქოლოგია

---

მომზადებულია cpj.org-ის, theconversation.com-ისა და journalofethics.ama-assn.org-ის მასალების გამოყენებით.