მედიაში ახალი ამბების დიდი ნაწილი პრობლემების წარმოჩენასა და მხილებაზეა ორიენტირებული. ჟურნალისტები აუდიტორიას უყვებიან ქალაქში, ქვეყანაში, მსოფლიოში არსებული პრობლემების შესახებ და აუდიტორიასვე უტოვებენ საშუალებას თავად შეაფასონ ამბავი და იფიქრონ გამოსავლის გზებზე.

თუმცა, ჟურნალისტიკაში არსებობს მიმართულება, რომელიც მთავარ ყურადღებას არა მხოლოდ პრობლემაზე, არამედ ამ პრობლემის გამოსავლის გზებზე ამახვილებს. ამ მიდგომას Solutions Journalism (გამოსავლების ჟურნალისტიკა) ჰქვია. რას მოიცავს ეს მიმართულება და როგორ მუშაობს საქართველოში?

რა არის გამოსავლის ჟურნალისტიკა?

ჟურნალისტიკის ამ მიმართულებას დაახლოებით ისეთივე მიდგომები აქვს, როგორც საგამოძიებო ჟურნალისტიკას. ამბავი მტკიცებულებებზეა დაფუძნებული და ფოკუსირებულია პრობლემიდან გამოსავლის პოვნაზე.

გამოსავლის ჟურნალისტიკაში ღირებულია არა მხოლოდ იმის მოყოლა, თუ რა პრობლემები არსებობს ან „რა შეცდომები დაუშვა ვინმემ“, არამედ საპასუხო ქმედებები ამ პრობლემების გამოსასწორებლად.

ასეთ მასალებში ჟურნალისტები არ უნდა იყვნენ მიკერძოებულები. ისინი პრობლემის მოგვარების კონკრეტულ იდეებსა და გზებს კი არ გვთავაზობენ, არამედ აშუქებენ, იძიებენ და მტკიცებულებებზე დაყრდნობით ხსნიან რომელმა გადაწყვეტილებებმა გაამართლა ან ვერ გაამართლა ამა თუ იმ პრობლემის გადაჭრისას და რატომ. შესაბამისად, გამოსავლის გზების გაშუქების დროს აჩვენებენ მის დადებით მხარეებსაც და ნაკლასაც.

გამოსავალზე ორიენტირებული ჟურნალისტიკა საქართველოში

გამოსავლის ძიება ერთ-ერთი მთავარი მიზანია გადაცემა „რეალური სივრცის“, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველ არხზე ყოველკვირეულად გადის.

გადაცემაში პასუხისმგებელ პირებს ხშირად უწევთ ადამიანებისგან მოისმინონ პრობლემების გადაჭრის გზების მათი ხედვები.

საკითხის წარდგენისა და დისკუსიის შემდეგ, გადაცემის ბოლო ნაწილი ეთმობა გამოსავლის გზებზე საუბარს, რაც, როგორც „რეალური სივრცის“ პროდიუსერი, თამარ მშვენიერაძე გვეუბნება, გადაცემის დაწყების პერიოდში რესპონდენტებისთვის დამაბნეველიც აღმოჩნდა.

„თავიდან ეს ძალიან უცნაური იყო. ჩანდა, რომ რესპონდენტების ერთი მხარის მიზანი ძირითადად მხოლოდ კრიტიკა იყო, მეორე მხარის მიზანი კი თავის დაცვა. მაგრამ მერე დავინახეთ, რომ ნელ-ნელა შესაძლებელი ხდებოდა აზრების დაახლოვება.“

პრობლემიდან გამოსავლის გზების ძიება ჟურნალისტის მხრიდან თემის სიღრმისეულ მოკვლევას მოითხოვს. ამას, უბრალოდ კითხვების დასმასა და პრობლემის გამოკვეთასთან შედარებით მეტი პასუხისმგებლობით მიდგომა სჭირდებაო, ამბობს თამარ მშვენიერაძე.

„ლუსტრაცია, ზოგადად მხილება არის ჟურნალისტიკის მთავარი მიზანი და ყველაზე კარგ შედეგზე ასეთი ჟურნალისტიკა გადის, მაგრამ მეორე ეტაპი უკვე გამოსავლის მოძებნაში საკუთარი წვლილის შეტანაცაა.“

თუმცა ასევე აუცილებლია, თემასთან კავშირის შენარჩუნება და სხვადასხვა ეტაპზე გადამოწმება, გადაიჭრა თუ არა ესა თუ ის პრობლემა. მშვენიერაძე ამბობს, რომ საჭიროა აუდიტორიის ჩართულობის მიღწევაც და გამოსავლის ჟურნალისტიკა მათ საშუალებას აძლევს, უკეთ დაინახონ პრობლემის გადაჭრის გზები და არ ეგონოთ, რომ პრობლემიდან გამოსავალი არ არსებობსო.

გამოსავლის ჟურნალისტიკა საერთაშორისო პრაქტიკაში

პრობლემის მოგვარებისა გზებს აუდიტორიას ხშირად ბიზნეს გამოცემები თავიანთ სფეროში აჩვენებენ, მაგალითად Bloomberg Businessweek, Entrepreneur, Fortune და სხვა, თუმცა გამოსავლის ჟურნალისტიკის მიმართულება გვხვდება ახალი ამბების ჟურნალისტიკაშიც. ეს მიდგომა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა კოვიდ-19-ის პანდემიის დროს.

გამოსავალზე ორიენტირებული ამბის ერთ-ერთი მაგალითია CNN-ის ეს სტატია იმის შესახებ, თუ როგორ დანერგა სამხრეთ კორეამ კოვიდ ტესტირება ავტომობილებში, რითაც გაზარდა ტესტირებაზე წვდომა და შეამცირა ვირუსის გავრცელების რისკები.

დღეს გამოსავლის ჟურნალისტიკის მიმართულებით არსებობს როგორც ცალკე მედიასაშუალებები, ისე ჟურნალისტიკის ამ მიდგომის ინტეგრაციის მაგალითები დიდ მედიებში. ასეთია The New York Times-ის განყოფილება Fixes, რომელიც სოციალურ პრობლემების გამოსავლის გზებს აშუქებს და ხსნის როგორ მუშაობს ის.

ცალკე განყოფილება აქვს Huffpost-საც Impact-ის სახით, BBC-ის ამ მიმართულებით პროგრამას კი People Fixing The World ჰქვია.

გამოსავალზე ორიენტირებული ჟურნალისტიკის პოპულარიზებისა და მედიისთვის რესურსების მისაწოდებლად კი „გამოსავლების ჟურნალისტიკის ქსელი“ 10 წელზე მეტია მუშაობს.