ფაქტების გადამოწმება, რომელიც რამდენიმე ათწლეულის წინ, დემოკრატიულ საზოგადოებებში მედია ორგანიზაციების ყოველდღიურ რუტინას წარმოადგენდა, ადრეული 2000-იანი წლებიდან მოყოლებული ჟურნალისტიკაში ცალკე სფეროდ/ჟანრად ჩამოყალიბდა. ამ დროიდან მოყოლებული, ყოველწლიურად იზრდება ისეთი ორგანიზაციების რიცხვი, რომლებიც ექსკლუზიურად ფაქტების გადამოწმებაზე მუშაობენ. დიუკის უნივერსიტეტის რეპორტიორთა ლაბორატორიის მონაცემებით, ამ დროისთვის მსოფლიოში 188 აქტიური და 74 არააქტიური ფაქტების გადამოწმებაზე მომუშავე ორგანიზაციაა რეგისტრირებული.

ასეთი ორგანიზაციების ერთ-ერთ მთავარ მიზანს ყალბი ახალი ამბების საპირწონედ ინფორმაციის გადამოწმება, შესწორება და სწორი ფორმით გავრცელება წარმოადგენს. თუმცა, რამდენად ახერხებენ ასეთი ორგანიზაციები, რომ ეფექტურად ებრძოლონ ე.წ. Fake News-ებს და შეუძლიათ თუ არა მათ, რომ გადამოწმებული, სანდო წყაროებზე დაყრდნობით გამოძიებული ამბები ფართო მასებამდე ანდა აუდიტორიის მნიშვნელოვან ნაწილამდე მიიტანონ?

სწორედ ე.წ. ფაქტ-ჩეკერების ეფექტურობა გახლდათ Alto Data Analytics-ის წინასწარი კვლევის მიზანი, რომელიც ორგანიზაციამ 2019 წლის მაისში ევრო პარლამენტის არჩევნების წინა პერიოდში ჩაატარა ევროკავშირის 5 ქვეყანაში: საფრანგეთში, იტალიაში, გერმანიაში, პოლონეთსა და ესპანეთში.

მკვლევრები, მათ შორის, შეეცადნენ დაედგინათ, რა მასშტაბით ახერხებდნენ ფაქტების გადამოწმებაზე მომუშავე ორგანიზაციები ციფრულ სამყაროში მიმდინარე სოციალურ-პოლიტიკურ დისკუსიებში ინფორმაციის გავრცელებას; შეუძლიათ თუ არა მათ კონკრეტულ ჯგუფებში გადამოწმებული ინფორმაციის გავრცელების შედარებით მაღალი დონის მიღწევა და რომელ საზოგადოებებში ახერხებენ ისინი შეღწევასა და ინტერაქციას შედარებით თანმიმდევრულად.

„ჩვენი ანალიზი არ აჩვენებს, რომ „ფაქტ-ჩეკერები“ არ არიან ეფექტურები ფართო სოციალურ-პოლიტიკურ დისკუსიებში. თუმცა, კვლევა ცხადყოფს, რომ „ფაქტ-ჩეკერების“ წვდომა შეზღუდულია და ხშირად ის შემოიფარგლება ციფრულ სამყაროში არსებული იმ საზოგადოებრივი ჯგუფებით, რომლებიც საერთოდ არ გახლავთ დეზინფორმაციის გავრცელების სამიზნე აუდიტორია ან რომლებიც საერთოდ არ არიან ჩართულნი ამ პროცესში", - აღნიშნულია Alto Data Analytics-ის კვლევის ანგარიშში.

კვლევის ავტორები ასევე აღნიშნავენ, რომ ანალიზში ჩართული ფაქტების გადამოწმებაზე მომუშავე ორგანიზაციები შეზღუდულად ახერხებენ შეღწევას ციფრული სამყაროს ყველაზე რელევანტურ საზოგადოებრივ ჯგუფებში და შეღწევის დონე ქვეყნების მიხედვით მერყეობს 2,2%-დან 6,5%-მდე. გარდა ამისა, ისინი ძირითადად ვერ ახერხებენ რომ მისწვდნენ აუდიტორიას, რომელიც ყველაზე ხშირად ხდება დეზინფორმაციის მსხვერპლი.

საკვლევად აღებული ქვეყნებიდან, მხოლოდ საფრანგეთში მომუშავე „ფაქტ-ჩეკერები“ ახერხებენ, რომ ერთდროულად რამდენიმე საზოგადოებრივ ჯგუფს მიაწოდონ გადამოწმებული ნიუსები ეფექტურად. დანარჩენი 4 ქვეყანაში მომუშავე ორგანიზაციები კი ძირითადად მხოლოდ ერთ კონკრეტულ საზოგადოებრივ ჯგუფზე აკეთებენ სწორებას. თუმცა, კვლევა არ აკეთებს დასკვნას თუ რა არის საფრანგეთში გადამოწმებული ამბების შედარებით ეფექტური გავრცელების მიზეზი. გარდა ამისა, ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ყველაზე ნაკლებად გადამოწმებული ამბების გავრცელება გერმანიასა და იტალიაში არის ეფექტური, სადაც პენეტრაციის დონე მხოლოდ 2.2% და 3,7 %-ია.

კვლევისათვის Alto Data Analytics-მა სოციალურ ქსელ Twitter-ში გამოქვეყნებული პოსტები, ე.წ. რე-ტვიტები, გამოხმაურებები და მოხსენიებები გაანალიზა. აღნიშნული ანალიზი 
 ცხადყოფს, რომ გასული წლის დეკემბრიდან 2019 წლის მარტამდე ევროკავშირის ტერიტორიაზე მომუშავე 20-მდე ფაქტ-ჩეკერის პოსტები საერთო რე-ტვიტების, მოხსენიებებისა და გამოხმაურებების 0,1%-დან 0,3%-მდე იყო, რაც მიუთითებს, რომ მათი გავრცელება ძალზე დაბალია.