თითქოს რთულია, ქართულმა სატელევიზიო გადაცემებმა გაგაოცოს. აქამდე მეგონა, რომ გია ჯაჯანიძის შოუ ქართული სატელევიზიო პროდუქტების ფსკერი იყო, თუმცა აღმოჩნდა, რომ გაოცების რესურსი კვლავ მოიპოვება მედიასივრცეში.

15 ივნისის გადაცემა პროფილში, მაია ასათიანმა მოახერხა და ახალ საფეხურზე ჩაიყვანა თავისივე საავტორო თოქ-შოუ "პროფილი". იმდენი პრობლემური რამ მოხდა ერთ გადაცემაში, რომ დახარისხებაც კი გამიჭირდა. პირველად, როცა გადაცემის პრომო ვნახე, რამდენიმე წუთი არ მჯეროდა, რომ ეს მართლა ხდებოდა. სტუდიაში წრეზე ისხდნენ რიგი, საეჭვო ღირებულებების მქონე ადამიანები და საზოგადოებრივი მორალის კენწეროდან ასამართლებენ ქალს, რომელიც თავის ცხოვრებაზე საუბრობდა.

“ყოფილი ჟურნალისტი, მწერალი, ხუთი შვილის დედა, დღეს მეძავია!” - მაია ასათიანმა ისეთი პათოსი შექმნა მარიამის ისტორიაზე, რომ ცნობილი სატელევიზიო მორალისტები, თავის ქნევით, ნწ ნწ-ს ძახილით და დამახასიათებელი ემოციურობით, ყველას თვალწინ განიხილავდნენ მათივე წინ მჯდომი ადამიანის ცხოვრებას. პრინციპში, ახალი ამაში არც არაფერია, სხვისი ცხოვრებით ინტერესი და განსჯა სპორტის სახეობა რომ იყოს, საქართველო ცალსახად, მოწინავე პოზიციებზე იქნებოდა მსოფლიოში თუ არა, ევროპაში მაინც. მოკლედ, ამჯერად რეალური განკითხვის დღე მოაწყვეს სტუმრებმა და ამაში განსაკუთრებული წვლილი უშუალოდ, გადაცემის ავტორმა მაია ასათიანმა შეიტანა.

ყველაფერი დაიწყო იმით, რომ ჯერ განხილული ისტორია პროსტიტუციისგან გაიმიჯნა. უკლებლივ ყველა სტუმარმა გამოხატა ემპათია მარიამის მიმართ და მხოლოდ შემდეგ დადგნენ მორალის სადარაჯოზე. გადაცემის წამყვანის რამდენიმე ყალბი მცდელობის მიუხედავად, რომ სტუმრებს თავი მარიამის ადგილზე წარმოედგინათ, ყველაფერი მაინც განკითხვით სრულდებოდა. საყოველთაო თანხმობა შედგა იმის თაობაზე, რომ მას შეეძლო სხვა სამსახური მოეძებნა, დამლაგებლად ემუშავა ან თუნდაც, კარდაკარ შემწეობა ეთხოვა, ოღონდ სექსის სანაცვლოდ ფული არ აეღო.

მთელი გადაცემის პათოსიც თითქმის ეს იყო. მარიამს არავინ დაუჯერა, რომ ყველა იმ მცდელობის მიუხედავად, რაზეც საუბრობდა, მან სამსახური ვერ იშოვა. “ჰქონდა მარიამს სხვა გამოსავალი?”, “პატიოსანი გზით ვერ მოახერხა ფულის შოვნა“, “შენ ხო ხვდები, რომ თქვენ წინ მეძავი არ ზის?” - ისმოდა სტუდიაში სხვადასხვა კონტექსტში. გადაცემის წამყვანი ამით თითქოს, მარიამის მხარდჭერას ცდილობდა. მისი თქმით, 5 შვილის დედა, რომელსაც სხვა გამოსავალი არ ჰქონდა “მეძავი” არ არის, იმიტომ რომ ის ამას შვილების დასაპურებლად აკეთებს. მაია ასათიანმა თავისი არგუმენტის გასამყარებლად, იქვე მოიყვანა თავისი ნაცნობის მაგალითი, რომელიც "ამას" Dolce & Gabanna-ს ფეხსაცმელების გამო აკეთებს და დასძინა, რომ მისთვის ის 500 დოლარიანი ადამიანები უფრო მეძავები არიან.

შემექმნა შთაბეჭდილება, რომ მარიამი არ იყო ერთადერთი ადამიანი, ვის განკითხვასაც მაია ასათიანი შოუს ფარგლებში გეგმავდა. “თამო, შენ აგიღია სექსში ფული? ანუ მარიამი მეძავია?” - პირდაპირ მიახალა გადაცემის ავტორმა სტუდიაში მყოფ თამო ვაშალომიძეს. მისი სახით, მაია ასათიანს კიდევ ერთი ეპატაჟური სტუმარი ჰყავდა, თუმცა გადაცემის წამყვანს ვაშალომიძემ იმედები აშკარად არ გაუმართლა. წამყვანი ალბათ ელოდა, რომ განსხვავებულ ისტორიებს მოისმენდა სტუმრისგან, არ უჯერებდა, რომ მან ადმინისტრატორად მუშაობით იყიდა კომერციული ფართი. რამდენჯერმე ჩაეძია და ყველა კითხვას ასრულებდა გაკვირვებით და გაოცებით, თუ როგორ შეძლო მან "პატიოსანი" შრომით კომერციული ფართის შეძენა.

მაგრამ რა არის პატიოსანი შრომა?! გადაცემის სტუმრებმა კარდაკარ სიარული და შემწეობის თხოვნა სექს სამუშაოზე უფრო ღირსეულ საქმიანობად მონათლეს. სამწუხაროდ, არც გადაცემის წამყვანს და სტუდიაში მსხდომი ადამიანების აბსოლუტურ უმრავლესობას არ უხსენებია, რომ სექს სამუშაოც ჩვეულებრივი სამუშაოა, რომ ადამიანის სხეული მისივე საკუთრებაა და ხშირ შემთხვევაში, სექს-მუშაკობა უბრალოდ არჩევანი და ძალადობისგან დაცლილი გადაწყვეტილებაა.

მაშინ როცა სექს-მუშაკები ერთ-ერთი ყველაზე მარგინალიზებული და სტიგმატიზებული ჯგუფია საქართველოში, როცა კლიენტები და სამართალდამცავი ორგანოებიც კი სისტემატიურად ავიწროებენ სექს-მუშაკებს, ყალბი და მორალისტური კვარცხლბეკიდან პრობლემის ანალიზი არათუ პრობლემას არ აგვარებს, პირიქით, ისედაც ჩაგრული ჯგუფის კიდევ უფრო მეტ სტიგმატიზებას და გარიყვას უწყობს ხელს.

სამწუხაროა, რომ მეინსტრიმ მედიასივრცეში ხშირად აკეთებენ გადაცემებს სენსიტიურ თემებზე ისე, რომ გადაცემაზე მომუშავე ადამიანები წინასწარ არ იკვლევენ საკითხს. არ ინტერესდებიან, ადგებათ თუ არა ზიანი ცალკეულ ადამიანებს მათი გადაცემით. ყველაფერი საბოლოოდ, რეიტინგსა და სკანდალზე გადის. ამიტომ ქართულ მედიასივრცეში სამწუხაროდ, კიდევ დიდხანს დარჩება თოქ-შოუ “პროფილი”, გია ჯაჯანიძის “სხვა რაკურსი” და ადგილი აღარ მოიძებნა გოგი გვახარიას და სალომე ასათიანისთვის, რომელთა გადაცემებიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის "რეფორმების ტალღას" შეეწირა.

გიორგი თაბაგარი, თანასწორობის მოძრაობის აქტივისტი

ბრიუსელში მომხდარი ტერორისტული აქტების გაშუქებამ საერთაშორისო მედიაში კიდევ ერთხელ დამარწმუნა, რომ სოციალურ ქსელ Twitter-ს ინფორმაციის გავრცელებასა და ზოგადად, ‘ნიუსის’ შექმნაში უდიდესი როლი აქვს. საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტ ქეთი ქარდავას მიერ აეროპორტში გადაღებული ფოტო, ფაქტობრივად ბრიუსელის მოვლენების სიმბოლოდ იქცა და ყველა წამყვამა საერთაშორისო გამოცემამ გამოიყენა. უნდა აღინიშნოს, რომ თავად ქეთი ქარდავამ ფოტო მის პირად Facebook გვერდზე გააზიარა და რთული სათქმელია, მოხვდებოდა თუ არა ეს მასალა წამყვანი გამოცემების პირველ გვერდებზე, რომ არა Twitter, სადაც ფოტო მყისიერად გავრცელდა (მაგრამ არა ქეთი ქარდავას მიერ). ჩემი პირადი აზრია და ცხადია ამას ემპირიულად ვერ გავამყარებ, რომ სწორედ Twitter-ის მეშვეობით იქცა აღნიშნული ფოტო ბრიუსელის მოვლენების სიმბოლოდ, სხვა შემთხვევაში იგი დარჩებოდა Facebook-ის პირად გვერდზე გაზიარებულ საინტერესო, მაგრამ საერთაშორისო მედიისთვის შეუმნჩნეველ ღირებულ ფოტო მასალად.

Twitter-თან შედარებით, Facebook-ს არასოდეს ექნება იგივე გავლენა ნიუსის კეთებაზე. რთულია ინფორმაცია მოიძიო Facebook-ზე, თუ კონკრეტული ინდივიდი ლიმიტირებულ მეგობართა რიგებში არ გყავს და ე.წ. ჰაშთაგებმა, Facebook-ზე იგივე წარმატებით არ იმუშავა როგორც Twitter-სა თუ Instagram-ზე.

სამწუხაროდ, ამ კუთხით ქართული მედია საერთაშორისო მედიის ტენდენციებს არ, ან ვერ აჰყვა. გაგიჭირდებათ იპოვოთ თუნდაც 5 ცნობილი ჟურნალისტიც კი, ვინც აქტიურად მოიხმარს Twitter-ს ყოველდღიურ საქმიანობაში. უნდა აღინიშნოს, რომ თითქმის ყველა მედიასაშუალებას საქართველოში აქვს Twitter ანგარიში, თუმცა მათი მოღვაწეობა ამ პლატფორმაზე მხოლოდ ნიუსების ავტომატურ რეჟიმში გაზიარებით შემოიფარგლება.

ოდნავ უკეთესი, თუმცა საბოლოო ჯამში არცთუ ისე ეფექტური, პოლიტიკა აქვთ სახელმწიფო ინსტიტუტების პრესსამსახურებს. მაგალითად პრეზიდენტი მარგველაშვილი და პრემიერ მინისტრი კვირიკაშვილი Twitter ანგარიშებს მხოლოდ ინგლისურად აახლებენ, რაც ცალსახად არასწორია. აქვე უნდა ითქვას, რომ სავარაუდოდ არცერთი მათგანი პირადად არ აახლებს ინფორმაციას. განსხვავებით დასავლელი ლიდერებისგან, რომელთა დიდი ნაწილი აქტიურად იყენებს Twitter-ს და ხშირად პირადადაც აწერენ ხელს ცალკეულ პოსტებს. არ არსებობს ინსტიტუციური ბმა სოციალური მედიის ანგარიშებს შორის. ცალკეული Twitter და ხშირად Facebook ანგარიშები ინდივიდებზეა მიბმული და არა ინსტიტუტებზე. მაგალითად, ირაკლი ღარიბაშვილის გადადგომას „გადაყვა“ პრემიერ მინისტრის Twitter ანგარიში (90 ათასზე მეტი მიმდევარით) და კვირიკაშვილს სრულიად ახალი ანგარიში გაუხსნეს, რის გამოც ამ უკანასკნელს დღეს კომიკურად ცოტა მიმდევარი ჰყავს (1500-ზე ნაკლები).

მოკლედ რომ შევაჯამო, საქართველოს თითქმის უკლებლივ ყველა მედია, სახელმწიფო პირი თუ სამოქალაქო აქტივისტი, ონლაინ გამოხატვის პლატფორმად Facebook-ს ამჯობინებს. ამიტომ იქცა ქართული Facebook სივრცე forum.ge-ს ვიზუალურად უფრო დახვეწილ გაგრძელებად, სადაც აპოლიტიკური პოსტების დადება ზოგჯერ, პოლიტიკურად აქტიური მომხმარებლების გაღიზიანებასაც კი იწვევს.

სხვა დისკუსიის საგანია ასევე „ესეების“ წერა სტატუსებად თუ კომენტარებად. Twitter ამის საშუალებას არ იძლევა და 140 სიმბოლოში გაიძულებს აზრის ჩამოყალიბებას. Twitter-ის დადებით მხარედ სწორედ ეს მიიჩნევა. ზედმეტი „ბლა-ბლას“ რამდენიმე წინადადებაში მოქცევა მოკლედ და ლაკონიურად, რაც ჩემი მოკრძალებული აზრით, ძალიან გვჭირდება ქართველ ‘იუზერებს’. აქვე განვმარტავ, რომ აღნიშნული პოსტით არ ვცდილობ ზოგადად სოციალური მედიის მომხმარებელთა კრიტიკას. ვისაც როგორ უნდა, ისე გამოიყენოს პირადი გვერდი, თუმცა ზოგადი ტენდენცია ქართულ ონლაინ სივრცეში უფრო ღრმა ანალიზს ნამდვილად საჭიროებს.

დასასრულ, მინდა აღვნიშნო, რომ სოციალური ქსელი Twitter 10 წლის გახდა. Facebook-თან ერთად, Twitter-ს ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მედიის საქმიანობის ცვლილების პროცესში ალბათ, ყველაზე დიდი წვლილი მიუძღვის. ის რომ დღეს ჟურნალისტობა ცალკეულ საგამომცემლო სახლსა თუ მედია კორპორაციაში ფორმალური საქმიანობით არ შემოიფარგლება, სწორედ სოციალური მედიის დამსახურებაა. პირადი ბლოგების, youtube არხების თუ სხვა სოციალური ქსელების მეშვეობით, ბევრ ადამიანს მიეცა საშუალება თავად აწარმოოს ნიუსი და გახდეს პროცესის მონაწილე. Twitter ამ ყველაფრის სათავეშია, თუმცა სამწუხაროდ, არა საქართველოში.

„ნიჭიერი“ ქართულ სატელევიზიო სივრცეში ალბათ ყველაზე რეიტინგული და წარმატებული შოუა, რომელიც სხვა არაერთი მუსიკალურ-გასართობი გადაცემის მსგავსად, უცხოურის ქართულ ანალოგს წარმოადგენს.

ასეთი გადაცემები ბევრი ნიჭიერი ადამიანისთვის ტალანტის წარმოჩენის კარგ პლატფორმას ქმნის. ასევე, ხშირად ვხვდებით ისეთ მონაწილეებს, ვისთვისაც ტალანტი ოდნავ უფრო სუბიექტურ კონცეპტს შეიძლება წარმოადგენდეს. მეორე კატეგორია, როგორც წესი, შოუს „სასაცილო“ ნაწილს ქმნის. ასეა ყველა ქვეყანაში და საქართველოც გამონაკლისს არ წარმოადგენს. წლების განმავლობაში „რუსთავი ორმა“ არაერთი ასეთი სასაცილო სახე შექმნა და ასევე არაერთხელ გადააბიჯა იმ ზღვარს, რომელიც სასაცილოსა და საყოველთაო დაცინვას შორის შეიძლება არსებობდეს.

მეექვსე სეზონის გახსნა სწორედ ასეთი წარმოდგენებით დაგვამახსოვრდა. „რუსთავი 2-ის“ პროდიუსერებმა კვლავაც „წარმატებით აღმოაჩინეს“ ვინმე ჟანა წითელაური, ისარგებლეს მისი მდგომარეობით და შედეგად - ჟიურიმაც და მაყურებლებმაც გულიანად იხორხოცეს ჟანას Wrecking Ball-ზე. თუმცა ამ პოსტში მინდა ყურადღება სხვა გამომსვლელებზე გავამახვილო.

ერთ-ერთი მონაწილე აღმოსავლურ ცეკვას ასრულებდა და მაყურებლის რეაქციიდან გამომდინარე, საკმაოდ კარგადაც, თუმცა დარბაზის და წამყვანების აღტაცება მაშინ დასრულდა, როცა მოცეკვავე გოჩამ თავი წარადგინა: “კაცი ხარ? მკერდი რომ გაქვს?! ტრანსგენდერი ხართ თუ ჩვეულებრივი? ჩვეულებრივი მამაკაცი ხართ?!” ეს კითხვები მონაწილეს, არც მეტი არც ნაკლები, ჟიურის წევრებმა დაუსვეს. არაფერს ვამბობ გადაცემის წამყვანებზე, რომლებიც კულისებში არაეთიკურ-„ბაბულიკური“ კომენტარებით ერთობოდნენ. გასაგებია, რომ სატელევიზიო სივრცეში ყოველდღე არ ვხედავთ მსგავს წარმოდგენას და შოკის ეფექტი, შესაძლოა, დიდი იყო, თუმცა ეს არ ამართლებს ჟიურის წევრების არაეთიკურ ქცევას.

ეჭვი არ მეპარება იმაში, რომ ჟიურის წევრები არც ჰომოფობები არიან და არც ტრანსფობები, მაგრამ ასეთ სენსიტიურ თემას როცა ვეხებით, კარგი იქნებოდა ოდნავ უფრო მეტი სიფრთხილე გამოგვეჩინა. კითხვა მონაწილის გენდერული იდენტობის შესახებ უადგილო იყო და ცალსახად არაეთიკური, მონაწილის გამოსვლის შეფასებაში ამ ინფორმაციას, წესით, არანაირი მნიშვნელობა არ უნდა ჰქონოდა. ეს ყველაფერი მეტად გასაგები და ნაკლებად აღმაშფოთებელი იქნებოდა, პირდაპირი ეთერი რომ ყოფილიყო, მაგრამ არა - გადაცემის პროდიუსერებმა ყველაფერი ისე გააკეთეს, როგორც დაგეგმილი ჰქონდათ. ყველა მონაწილე, როგორც წესი, გამოსვლის დაწყებისას თავს წარადგენს, რატომღაც, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში შოკური ეფექტი ბოლოსთვის შემოინახეს. ისევე, როგორც ჩანაწერის დამონტაჟებისას, მარტივად შეიძლებოდა ჟიურის უადგილო ხორხოცისა და კომენტარების ამოჭრაც. ასე მოიქცეოდა ალბათ პასუხისმგებლობის მქონე მედია, რომელიც ფიქრობს იმაზე, თუ რა გზავნილს მიაწვდის მოსახლეობას კონკრეტული სატელევიზიო პროდუქტით. ნიჭიერის შემთხვევაში ეს მესიჯი ხშირად არაეთიკური და უკიდურესად გამაღიზიანებელია.

გამაღიზიანებელია ასევე ის მოჭარბებული სექსიზმი, რომელიც ყველა სტერეოტიპულად ლამაზი ქალის გამოსვლას ახლავს თან. მითუმეტეს, თუ აღნიშნული ქალი სლავური გარეგნობის არის, სცენაზე თუ დარბაზში მსხდომი მამრები ჯგუფურად ყმუიან!

ასე იყმუვლეს გუშინ ვანიკომ და გიორგიმ ევა შაინოვას გამოსვლისას. ჟიურის ერთმა წევრმა „ენამახვილურად“ იხუმრა და იმედი გამოთქვა, რომ ევა შაინოვა ვახტანგი არ აღმოჩნდებოდა. როგორც ჩემმა ერთმა მეგობარმა სოციალურ ქსელში აღნიშნა “ვერ გაიზარდა ერი. ქალის დანახვაზე ისევ ყმუიან და სავარაუდო ქალი თუ კაცი აღმოჩნდა, მერე ღმუიან”.

სამწუხაროდ, ღმუილ-ყმუილის პროცესში ძლიერდება სექსიზმი და ჰომოფობია. შესაძლოა, არხის წარმომადგენლებს გადაცემაზე მუშაობისას ეს არ ჰქონდათ მხედველობაში, მაგრამ გავლენა, რასაც ასეთი გადაცემები ახდენს საზოგადოებაში ღირებულებების დამკვიდრების თვალსაზრისით, უმნიშვნელოვანესია.