2020 წლიდან (არაუგვიანეს 1 მაისისა), გამონაკლისი შემთხვევების გარდა, სასამართლოს მიღებული განაჩენის გასაჯაროებაზე პეროსნალური მონაცემების დაცვის არგუმენტაციით უარის თქმა აღარ შეეძლება. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, რას შეცვლის ეს ფაქტი ჟურნალისტებისთვის და იმ რეპორტიორებს ესაუბრა, რომლებიც სამართლის საკითხებზე მუშაობენ.

ჯაბა ანანიძე ონლაინგამოცემა “ბათუმელების” ჟურნალისტია. ამბობს, რომ ბევრჯერ ყოფილა შემთხვევა, როდესაც სტატისტიკური მონაცემის დამუშავების დროს გამოცემას კონკრეტულ შემთხვევაზე გასვლა და მასზე მასალის მომზადება სურდა, თუმცა სასამართლო სისტემაში არსებული პრაქტიკა, ამის საშუალებას არ იძლეოდა. მისივე თქმით, უმეტეს შემთხვევაში, იმ მოტივით, რომ სასამართლოს მიერ მიღებული კონკრეტული გადაწყვეტილება თუ განაჩენი პერსონალურ მონაცემებს შეიცავდა, მათ ინფორმაციის მიღებაზე უარს ეუბნებოდნენ, რაც ჟურნალისტებს ამა თუ იმ თემის საფუძვლიანად გაშუქებაში ხელს უშლიდა.

ჯაბას ეთანხმება “რუსთავი 2-ის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნოდარ მელაძე. იგი ამბობს, რომ მსგავსი პრაქტიკა ჟურნალისტებს შრომას ფაქტობრივად უოცმაგებდა, რადგან სასამართლოდან ინფორმაციის მიღებისთვის სხვადასხვა შემოვლითი გზების გამოყენება იყო საჭირო.

ჟურნალისტები საუბრობენ ტენდენციაზე, როდესაც პერსონალური მონაცემების დაცვის არგუმენტაციით, სასამართლომ, გადაწყვეტილებების გაცემაზე უარის თქმის პრაქტიკა დაამკვიდრა. ეს 2015 წლის ოქტომბრიდან დაიწყო, იქამდე სასამართლოები მიღებული გადაწყვეტილებების ასლებს სრულყოფილად გასცემდნენ.

სასამართლოს ეს მიდგომა არასამთავრობო ორგანიზაციებმა „ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტმა (IDFI) „მედიის განვითარების ფონდმა“ (MDF) საკონსტიტუციო სასამართლოში გაასაჩივრეს.

IDFI-ს შეფასებით, საერთო სასამართლოები ფართოდ განმარტავდნენ პერსონალური მონაცემის ცნებას და ისინი არ ითვალისწინებდნენ ამა თუ იმ საქმის მიმართ არსებულ მაღალ საჯარო ინტერესს. ამასთან,დარღვეული იყო ბალანსი პერსონალური მონაცემების დაცვასა და საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას შორის, რადგან უპირობო უპირატესობა პერსონალური მონაცემების დაცვას ენიჭებოდა.

2019 წლის 7 ივნისს, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ „ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტისა“ (IDFI) „მედიის განვითარების ფონდის“ (MDF) საკონსტიტუციო სარჩელები ,რომლის მიხედვითაც, მოსარჩელე მხარე ღია სასამართლო სხდომის შედეგად მიღებული სასამართლო აქტებისა და მათში მოცემული პერსონალური ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მომწესრიგებელ ნორმებს სადავოდ ხდიდა, დააკმაყოფილა.

მოსარჩელის პოზიციით, სადავო ნორმები სასამართლო აქტებში მოცემული პერსონალური მონაცემების საჯარო ინფორმაციის სახით გაცემას და მათი გასაჯაროების შესაძლებლობას გამორიცხავდა და მათ გასაჯაროებას მხოლოდ კანონით განსაზღვრულ საგამონაკლისო შემთხვევებში უშვებდა, განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემების კი, მონაცემთა მფლობელის თანხმობის გარეშე სრულად იკრძალებოდა.

„მოსარჩელე მხარე მიუთითებდა, რომ ამგვარი რეგულაცია ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული საჯარო დაწესებულებებში დაცული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უფლებას“, - ნათქვამია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გავრცელებულ პრესრელიზში.

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, სასამართლოს აქტები იმ ტიპის ინფორმაციაა, რომელზე ხელმისაწვდომობის მიმართაც მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობს და მასზე ხელმისაწვდომობა სასამართლო ხელისუფლების საზოგადოებრივი კონტროლის, მისდამი საზოგადოების ნდობის, სამართლიანი სასამართლოს უფლებისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების კონსტიტუციური ინტერესის უზრუნველსაყოფად უაღრესად მნიშვნელოვანია.

საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე მიუთითა, რომ სასამართლო გადაწყვეტილებაში ასახული ინფორმაციის სენსიტიურობის გათვალისწინებით და პირადი ცხოვრების უფლების დასაცავად, შესაძლოა, გამონაკლის შემთხვევაში, პირის პერსონალური მონაცემების დაფარვა საჭირო გახდეს, თუმცა ამან საყოველთაო ხასიათი არ უნდა მიიღოს.

„სასამართლოს აქტის ღიაობის საკითხის გადაწყვეტისას უნდა შეფასდეს რა გავლენას ახდენს პერსონალური მონაცემების გამჟღავნება პირადი ცხოვრების უფლებაზე და გადაწონის თუ არა იგი სასამართლო აქტის ხელმისაწვდომობაზე საზოგადოების მომეტებულ ინტერესს“, - განმარტა საკონსტიტუციო სასამართლომ და აღნიშნულის გათვალისწინებით აღნიშნა, რომ არსებული პრაქტიკა საქართველოს კონსტიტუციით უზრუნველყოფილ ინფორმაციის თავისუფლებას ეწინააღმდეგება და ის არაკონსტიტუციურად ცნო. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, სადავო ნორმები ძალადაკარგულად 2020 წლის პირველი მაისიდან გამოაცხადა და საქართველოს პარლამენტს საკითხის კონსტიტუციური მოთხოვნების შესაბამისად მოსაწესრიგებლად ვადა მისცა.

ჯაბა ანანიძის შეფასებით, იმის გათვალისწინებით, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ ლავირების მექანიზმი მაინც დატოვა, ჯერ იმაზე საუბარი გააიოლებს თუ არა მისი გადაწყვეტილება მედიის მუშაობას, ნაადრევია და ის პრაქტიკაა მნიშვნელოვანი, რასაც სასამართლო ინფორმაციის გაცემის თვალსაზრისით სამომავლოდ დაამკვიდრებს.

ნოდარ მელაძის განცხადებით, თავის დროზე, ხელისუფლებამ სასამართლოდან ინფორმაციის მიღება იმ მოტივით გაართულა, რომ მედიას პირველი იმ ჩინოსნების შესახებ არ მიეღო ინფორმაცია, რომლებიც ამათუიმ საქმეში ფიგურირებენ. მეორე, იმ პირების შესაძლო კრიმინალური წარსულის შესახებ ინფორმაცია არ გაჟონილიყო, რომლებიც სხვადასხვა თანამდებობაზე ინიშნებოდნენ. ამიტომ, იგი ფიქრობს, რომ იმ სივრცით, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ საკუთარი გადაწყვეტილებით დატოვა, რომლითაც მან საქართველოს პარლამენტს კანონმდებლობის გადახედვის ვადა მისცა, ხელისუფლება კვლავ ეცდება, რომ რაიმე ფორმით არსებული მის სასარგებლოდ შეინარჩუნოს.

საგამოძიებო სტუდია მონიტორის ჟურნალისტის გიორგი მგელაძის თქმით, იმის გათვალისწინებით, რომ ხშირად, სასამართლო განაჩენებს, საზოგადოებისთვის მაღალი საჯარო ინტერესის მქონე ინფორმაციის მიწოდების თვალსაზრისით, დიდი მნიშვნელობა აქვს, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება მისასალმებელია. რაც შეეხება ჩანაწერს, სადაც საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ გამონაკლის შემთხვევებში შესაძლოა, სასამართლომ პრიორიტეტი პერონალური ინფორმაციის დაცვას მიანიჭოს, მგელაძის განმარტებით, საკონსტიტუციო სასამართლო იქვე აზუსტებს, რომ ეს გამონაკლისი შემთხვევა უნდა იყოს და საყოველთაო პრინციპად არ უნდა იქცეს, რაც ადრე პირიქით იყო.

მისივე თქმით, ერთადერთი ხარვეზი, რაც საკონსტიტუციოს გადაწყვეტილებაში შეიძლება ამოვიკითხოთ, ეს მისი აღსრულების 2020 წლის პირველ მაისამდე გადადებაა. თუმცა, იმ შემთხვევაში, თუკი იქნება პოლიტიკური ნება, პარლამენტს საკანონმდებლო ბაზის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შესაბამისად მოწესრიგება მანამდეც შეუძლია და 2020 წლის პირელი მაისი დროის ის მაქსიმუმია, როდესაც გადაწყვეტილება სისრულეში უნდა მოვიდეს.

6-წლიანი მუშაობის შემდეგ, გამოცემა “ლიბერალის” გუნდმა, 3-მა რედაქტორმა და 6 ჟურნალისტმა, გამოცემა დატოვა და ახალი მედიის დაარსება დააანონსა. მათი სპეციალური განცხადებიდან, რომელიც 23 ივნისს გამოქვეყნდა, იკითხება, რომ გუნდს შეუთანხმებლობა აქვს გამოცემის მფლობელთან შორენა შავერდაშვილთან მედიასაშუალების მომავალთან დაკავშირებით. ასევე, არსებობს განსხვავება ხედვებს შორის და “ლიბერალში” ამ გუნდის დარჩენის შესაძლებლობა ამოიწურა. “ლიბერალის” მფლობელი ამ ეტაპზე საჯარო განმარტებებისგან თავს იკავებს, სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული საპასუხო წერილიდან ჩანს, რომ მას არ მოსწონდა გამოცემის მუშაობა და “ლიბერალი” ახალი გუნდით გააგრძელებს მუშაობას”. ახალ გუნდს და საჯარო განცხადებას კი, როგორც შორენა შავერდაშვილმა “მედიაჩეკერს” განუცხადა, მიმდინარე კვირაში უნდა ველოდოთ.

წერილებმა, რომლებიც გამოცემის გუნდმა და მფობელმა გამოაქვეყნეს, საზოგადოებაში არაერთი კითხვის ნიშანი გააჩინა. რა მოხდა “ლიბერალში”, რა ტიპის შეუთანხმებლობა არსებობს მფლობელსა და უკვე ყოფილ სარედაქციო გუნდს შორის - “მედიაჩეკერი” შეეცადა მომხდართან დაკავშირებით მეტი დეტალი მოეძია.

გამოცემის გუნდის განცხადების თანახმად (რომელიც, 25 ივნისს ვებგვერდზე ჯერ წაიშალა, დაახლოებით ერთ საათში კი ისევ გამოჩნდა), ჟურნალისტებსა და რედაქტორებს “ლიბერალი” 2019 წლის 7 ივლისს უნდა დაეტოვებინათ, - 30 კალენდარული დღიდან მას შემდეგ, რაც მფლობელს რედაქციის დატოვების შესახებ აცნობეს. თუმცა, შორენა შავერდაშვილის მოთხოვნით, მათ რედაქცია ვადაზე ადრე, 24 ივნისს დატოვეს.

როგორც განცხადებიდან ირკვევა, გუნდს, რომელიც გამოცემაში 2013 წლიდან მუშაობდა და კარგად აცნობიერებდა დამოუკიდებელი მედიის როლს, “ლიბერალის” მდგრადი განვითარებისთვის მისი გადაცემა ან შესყიდვა სურდა, თუმცა მფლობელისგან უარი მიიღო.

“განგვიცხადა, რომ მას არ მოსწონს „ლიბერალის“ პოზიციონირება, დაგვიანონსა საკადრო ცვლილებები, მისი ნდობით აღჭურვილი მმართველის დანიშვნა და ახალი სარედაქციო ხედვის ჩამოყალიბება. რადგან ჩვენთვის ისედაც ცნობილია კომპანიის მფლობელისა და ჩვენს სარედაქციო და მენეჯმენტთან დაკავშირებულ ხედვებს შორის არსებული განსხვავების შესახებ, მიგვაჩნია, რომ მის მიერ შემოთავაზებული/დაანონსებული ცვლილებების გათვალისწინებით, „ლიბერალში“ ჩვენი დარჩენის შესაძლებლობა ამოიწურა”, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

“ლიბერალის” უკვე ყოფილი რედაქტორი  ლიკა ზაკაშვილი ფიქრობს, რომ შორენა შავერდაშვილს ბოლო წლებში “ლიბერალი” აღარ აინტერესებდა და ეს შთაბეჭდილება რჩებოდა მისი განცხადებებიდან.  ეს გახდა ერთ-ერთი მიზეზი, რომ მისთვის წილის მიყიდვა შეეთავაზებინათ.

„ლიბერალის“ მფლობელი და კომპანიის დირექტორი ყველგან და ყოველთვის ამბობდა, რომ მედია აღარ აინტერესებს. ამის თაობაზე არსებობს მისი საჯარო პოსტები. ასევე, პირად საუბრებშიც ამბობდა, რომ “ლიბერალი” და ის ცალ-ცალკე აგრძელებენ ცხოვრებას. კომპანიაში არ ჩანდა,  ამიტომ მივედით და შევთავაზეთ რას ფიქრობდა ამ წინადადებაზე", - ამბობს ლიკა ზაკაშვილი და ამატებს, რომ კომპანიას მართავდნენ ადამიანები, რომელთაც ჟურნალისტური საქმიანობის გარდა კიდევ ბევრი ძალისხმევის გაწევა უწევდათ, ამიტომ, “ძალიან ლოგიკური, გასაგები და ბუნებრივია, რომ გაგვიჩნდა სურვილი ასეთი წინადადებით მიგვემართა”. 

ლიკა ზაკაშვილის თქმით, ისინი პასუხად ელოდნენ “კის” ან “არას”, თუმცა, არა მოვლენების ამგვარ განვითარებას. ყოფილი რედაქტორი ფიქრობს, რომ სავარაუდოდ, მფლობელი გაბრაზდა და მათი დასჯა გადაწყვიტა.

“ამ წინადადების შეთავაზების შემდგომ, ერთი თვის თავზე, მფლობელმა დაგვიანონსა საკადრო ცვლილებები, სარედაქციო ხედვის შეცვლა, ახალი ნდობით აღჭურვილი პირის მოყვანა. ვფიქრობ, ჩვენი შეთავაზებული წინადადება არის ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც მან მოინდომა „ლიბერალში“ ცვლილებები. თუმცა არ გამოვრიცხავ, რომ სხვა მიზეზებიც, სხვა ფაქტორებიც არსებობდეს”, - ამბობს ლიკა ზაკაშვილი და კითხვაზე - რას გულისხმობს სხვა ფაქტორებში, გვპასუხობს, რომ პასუხი არ აქვს, მაგრამ არაფერს გამორიცხავს.

ლიკა ზაკაშვილი ამბობს, რომ, კომუნიკაცია მფლობელსა და გუნდს შორის, ამით არ დასრულებულა. მას შემდეგ, რაც პირველი წერილი მიიღეს, მისწერეს პასუხი, რომელშიც უსაბუთებდნენ “ლიბერალის” მიღწევებს და სთავაზობდნენ შეხვედრას: “თუმცა გვითხრა, რომ არ აპირებდა ჩვენთან  შეხვედრას და ისევ ძალაში რჩებოდა მისი გეგმა ცვლილებებზე. ამის მერე კიდევ ერთხელ შევთავაზეთ , იმიტომ, რომ არ შეიძლებოდა ჟურნალისტების და “ლიბერალის” ბედის ასე ერთი ხელის მოსმით გადაწყვეტა. ვთხოვდით, რომ ეს ყველაფერი გადასულიყო კონსტრუქციულ რეჟიმში და ამისთვის აუცილებელი იყო “ლიბერალის" კოლექტივთან შეხვედრა. თუმცა, შეხვედრა ვერ შედგა.“

კითხვაზე რას გულისხმობენ სარედაქციო წერილში დასახელებულ ხედვებს შორის არსებულ განსხვავებებში, იყო თუ არა სარედაქციო დამოუკიდებლობის საფრთხე, - ლიკა ზაკაშვილი გვპასუხობს: „გადაჭრით ამის თქმა არ შემიძლია და წინასწარ ვერაფერს ვიტყვი, სანამ არ ვნახავ, როგორ განვითარდება „ლიბერალის“ მომავალი. რაც შეეხება იმას, იყო თუ არა მისი მხრიდან რომელიმე პოლიტიკური ან ფინანსური ჯგუფის სასარგებლოდ იძულება ან მინიშნება, რომ გარკვეული საკითხები სხვაგვარად გაგვეშუქებინა - მსგავსი რამ არ ყოფილა და რომ ყოფილიყო, ამაზე ჩვენ ღიად ვისაუბრებდით“.


"ლიბერალი" და ჩემს მფლობელობაში არსებული მედია გამოცემები, რაც კი ბოლო 15 წლის მანძილზე გვიკეთებია, ყოველთვის იყო დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი არა მხოლოდ პოლიტიკური, არამედ სხვადასხვა ტიპის კონიუნქტურული გავლენებისგან. ამაში იყო ჩვენი უნიკალურობაც და სირთულეც. სწორედ ასე პოზიციონირდა "ლიბერალი" 10 წლის წინ მედია ბაზარზე და სწორედ ამ პოზიციონირების შენარჩუნება გვინდა.

ამ პრინციპეპზე დაყრდნობით ვაგრძელებ "ლიბერალის" გამოცემას და ახალი გუნდის ფორმირებას და ვეცდებით, "ლიბერალს" ჰქონდეს უფრო ფართო თემატური მრავალფეროვნება, ჰყავდეს უფრო მეტი ახალი და საინტერესო ავტორი და ბლოგერი, ჰქონდეს უფრო მეტი ანალიტიკური სტატია და რეპორტაჟი და მოვლენების უფრო სიღრმისეული ხედვა”, - ვკითხულობთ განცხადებაში, რომელიც შორენა შავერდაშვილმა“ სოციალურ ქსელში გამოაქვეყნა .

ამავე წერილში გამოცემის მფლობელი წერს, რომ “მოდის ძალიან საინტერესო ახალგაზრდა თაობა და აპირებს მათ დაუთმოს “ლიბერალის” უკვე 10-წლიანი პლატფორმა და ასპარეზიც”.

“მედიაჩეკერთან” სატელეფონო საუბარში, პოზიცია - არ გააკეთოს ამ ეტაპზე საჯარო განცხადება, შორენა შავერდაშვილმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა. შესაბამისად, პასუხი კითხვაზე, რა არ მოსწონდა “ლიბერალის” პოზიციონირებაში და რას გულისხმობდა სხვადასხვა გავლენებისგან დამოუკიდებლობაში, ვერ მივიღეთ. გამოცემის მფლობელმა განაცხადა, რომ სამომავლო გეგმებზე, საჯაროდ, ამ კვირაში, უკვე ახალ გუნდთან ერთად ისაუბრებს: “გვინდა, რომ ჩამოყალიბებულად, ახალ გუნდთან ერთად გავაკეთოთ ერთიანი განცხადება, ცოტა ხანს თავს ვიკავებ საჯარო კომენტარებისგან. ამ კვირაში აუცილებლად გავაკეთებ განცხადებას”.

საზოგადოებრივ-პოლიტიკურმა გამოცემა “ლიბერალმა” მუშობა 2009 წლიდან დაიწყო. თავდაპირველად იგი ჟურნალის სახით გამოდიოდა, 2010 წლიდან ამუშავდა პლატფორმა liberali.ge, რომელიც, 2013 წლიდან გუნდმა სრულიად განაახლა და მობილური აპლიკაციაც დაამატა.   

“ლიბერალი” ცდილობს მიუკერძოებლად და ობიექტურად გააშუქოს როგორც პოლიტიკური მოვლენები, ასევე ის თემები, რომელიც ქართულ მედიაში, როგორც წესი, მარგინალიზებულია - განათლება, ჯანდაცვა, გარემო, სამართალი, ადამიანის უფლებები, ეკონომიკური გარემო და ბიზნესი,ურბანისტიკა, რეგიონები და სხვა”, - ნათქვამია გამოცემის “ჩვენ შესახებ” განყოფილებაში.

წლების განმავლობაში გამოცემას არაერთი პრესტიჟული ჟურნალისტური ჯილდო აქვს მიღებული, მათ შორის, "ლიბერალი" სამჯერ გახდა ევროკავშირის პრიზის მფლობელი, მიღებული აქვს GIPA - ფრიდმანი და ასევე რამდენჯერმე გახდა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრიზის მფლობელი. 

ამ დროისთვის „ლიბერალის“ 100%-იანი წილის მფლობელი შორენა შავერდაშვილია. “ლიბერალის” გარდა შორენა შავერდშვილი ფლობს სტამბასა და გამომცემლობას - შპს “სეზან ფაბლიშინგი” (100%-იანი წილი), შპს “ემ ფაბლიშინგი” (50%-იანი წილი). ბოლო ტენდერი, რომელიც მაგალითად, შპს “სეზან ფაბლიშინგს” აქვს მოგებული, არის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ტენდერი, 2019 წლის აპრილში, 78 117 ლარით.

2013 წლიდან 2015 წლამდე პერიოდში „ლიბერალის“ თანამესაკუთრეები და 20-20%-იანი წილის მფლობელები გამოცემის ვებ-რედაქტორი ლიკა ზაკაშვილი და რედაქტორი ზურა ვარდიაშვილიც იყვნენ. თუმცა, როგორც ლიკა იხსენებს, მაშინაც მფლობელს არ მოეწონა რედაქტორების გარკვეული გადაწყვეტილებები და წილების დათმობა მოუხდათ: “იმის გამო, რომ განსხვავებულად გადავჭერით კომპანიის მართვასთან დაკავშირებით არსებული გარკვეული საკითხი (მიუხედავად მისი დეკლარირებული პოზიციისა, რომ აღარ სურდა კომპანიის საქმიანობაში მონაწილეობა და სარედაქციო გადაწყვეტილებების მიღება) და ის არ ჩავაყენეთ საქმის კურსში, გადაწყვიტა რომ წაერთმია ჩვენთვის წილები. ესეც რაღაც ერთგვარ დასჯის მექანიზმად აღვიქვით მაშინ”.

3 რედაქტორისა და 8 ჟურნალისტისგან შემდგარი “ლიბერალის” გუნდი დაშლას არ აპირებს.  

“რადგან ჩვენს მომავალს მხოლოდ დამოუკიდებელი მედიის სამსახურში ვხედავთ, რადგან დაგვიგროვდა უნიკალური გამოცდილება, სულ მალე ერთმანეთს ისევ მედიასივრცეში, ოღონდ ახალ პლატფორმაზე შევხვდებით”, - დაწერეს მათ განცხადებაში.

ლიკა ზაკაშვილი ამბობს, რომ “ლიბერალის“ გამოცდილი ჟურნალისტებისგან დაკომპლექტებული გუნდი ახალ მედიაპლატფორმას რაც შეიძლება მალე შექმნის და უფრო საინტერესო პროდუქტს შესთავაზებს მკითხველს.

“ნუ გვესვრი”, “გამოიძიე” - 21 ივნისს, თბილისსა და საქართველოს 12 ქალაქში, ჟურნალისტებმა შსს-სა და ადგილობრივი სამმართველოების შენობებთან საპროტესტო აქციები გამართეს. ჟურნალისტებმა იმ სამართალდამცველების გამოვლენა და დასჯა მოითხოვეს, რომლებიც 20-21 ივნისის ღამეს საპროტესტო აქციაზე მომუშავე ჟურნალისტებსა, ოპერატორებსა და ფოტოგრაფებს მუშაობაში ხელს უშლიდნენ, სცემდნენ და დამიზნებით ესროდნენ.


საპროტესტო აქცია თბილისსა და რეგიონებში, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ინიციატივით გაიმართა. ქარტიის ინფორმაციით, თბილისში გამართულ აქციაზე მედიის 38 წარმომადგენელი დაშავდა. დაშვებულები ამბობენ, რომ მიუხედვად იმისა, რომ მათ ჰქონდათ შესაბამისი სიმბოლიკა, რაც მათ პროფესიას აღნიშნავდა, სპეცრაზმი მათ მაინც დამიზნებით უშენდა რეზინის ტყვიებს.



საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ სპეციალური მიმართვაც მოამზადა საქართველოს მთავრობის, შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და დიპლომატიური კორპუსის სახელზე. მიმართვაში დასახელებულია ყველა დაშავებული.

“მოვითხოვთ იმ სამართალდამცავების სასწრაფოდ გამოვლენას და სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემას, რომლებიც დამიზნებით ესროდნენ ჟურნალისტებს, რომელთა იდენტიფიცირება შესაძლებელი იყო, მაგრამ მაინც მიაყენეს სხეულის დაზიანებები და ხელი შეუშალეს პროფესიული საქმიანობის შესრულებაში;

მივმართავთ საქართველოში აკრედიტებულ დიპლომატიურ კორპუსსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებს, მყისიერი და ეფექტიანი რეაგირება მოახდინონ 21 ივნისს, რუსთაველის გამზირზე, საპროტესტო აქციის დაშლის დროს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მხრიდან ჟურნალისტების მიზანმიმართულ დევნაზე, ჯანმრთელობის დაზიანების, პროფესიული მოვალეობის შესრულების დროს დაკავებისა და ხელშეშლის ფაქტებზე”, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

თბილისში გამართული აქციის მონაწილეებმა აქციაზევე მოაწერეს ხელი მიმართვას და უწყებაში შეიტანეს.



დაშავებულთა სია:

1. გურამ მურადოვი - ფოტოგრაფი, civil.ge - 11 ტყვია აქვს მოხვედრილი ზურგში;
2. თამარ ბაღაშვილი - ჟურნალისტი, რუსთავი 2 - აქვს მხრის ძვლის მოტეხილობა, დასჭირდა ქირურგიული ჩარევა.
3. გიორგი სულაშვილი - რუსთავი 2, დაცვის წევრი - დაკარგა თვალი, აქვს ყბის ძვლის მოტეხილობა. ჩაუტარდა გადაუდებელი ოპერაცია.
4. ტატო გურგენიძე - ოპერატორი, რუსთავი 2 - რეზინის ტყვიების სროლის შედეგად აქვს ჭრილობები;
5. ლევან მელიქიძე - ოპერატორი, რუსთავი 2 - რეზინის ტყვიების სროლის შედეგად აქვს ჭრილობები;
6. თაზო თხილიშვილი - ოპერატორი, რუსთავი 2 - რეზინის ტყვიების სროლის შედეგად აქვს ჭრილობები;
7. თეონა ცხომელიძე - ჟურნალისტი, რუსთავი 2 - ბარძაყში ესროლეს რეზინის ტყვია;
8. ქეთა ციცქიშვილი - ჟურნალისტი, რუსთავი 2 - მიიღო ფეხის მსუბუქი დაზიანება;
9. ბესლან კმუზოვი - ჟურნალისტი, კავკაზსკი უზელი - მოხვდა რეზინის ტყვია სახის არეში;
10. მაკა ანთიძე - როიტერის ჟურნალისტი სამხრეთ კავკასიაში - მოხვდა აგურის ნატეხი ზურგში, დაზიანებული აქვს ნეკნი;
11. დავით ახალაძე - ოპერატორი, ტვ პირველი - რეზინის ტყვია მოხვდა ცხვირში და მიიღო სხეულის დაზიანება.
12. ზურაბ კოკაია - ოპერატორი, ტვ პირველი - რეზინის 2 ტყვია მოხვდა ლოყაზე და მუცელში;
13. ქეთევან გრიგორაშვილი - ჟურნალისტი, ტვ პირველი - პოლიცია ხელს უშლიდა მუშაობაში, ჟურნალისტი აირით მოწამვლის გამო, 2-ჯერ მოხვდა რეანომობილში.
14. ალექსი მეგრელიშვილი - ჟურნალისტი, ტვ პირველი - სპეცრაზმის წარმომადგენელმა ჩაარტყა ხელში ე.წ. „დუბინკა“.
15. ლიკა უროტაძე - ჟურნალისტი, ტვ პირველი - რეზინის ტყვიის მოხვედრის შედეგად ფეხზე მიიღო დაზიანება.
16. დავით ყაჯრიშვილი - მძღოლი, ტვ პირველი - საფეთქელთან მოხვდა რეზინის ტყვია;
17. ანა ვახტანგაძე - ჟურნალისტი, on.ge - ფეხში მოხვდა რეზინის ტყვია;
18. გელა ბოჩიკაშვილი - ჟურნალისტი, on.ge - მკერდში მოხვდა რეზინის რამდენიმე ტყვია;
19. გვანცა ნემსაძე - ჟურნალისტი, on.ge - ფეხში მოხვდა რეზინის ტყვია;
20. დათო ქოქოშვილი - ჟურნალიტი, ნეტგაზეთი - კისერში მოხვდა რეზინის ტყვია;
21. გიორგი დიასამიძე - ჟურნალისტი, ნეტგაზეთი - ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს სამართალდამცავებმა;
22. ნიკა მუხიგულიშვილი - ჟურნალისტი, საზოგადოებრივი მაუწყებელი - სამართალდამცავებმა სცემეს და დააკავეს გადაღების დროს;
23. გიორგი პაჭიკაშვილი - ოპერატორი, საზოგადოებრივი მაუწყებელი - დაზიანება აქვს სახის არეში;
24. გიორგი ოსაძე - ოპერატორი, საზოგადოებრივი მაუწყებელი - დაზიანება აქვს სახის არეში;
25. კახა ჯონჯუა - ოპერატორი, საზოგადოებრივი მაუწყებელი - დაზიანება აქვს სახის არეში;
26. ლიკა ალელიშვილი - ჟურნალისტი, საზოგადოებრივი მაუწყებელი - დაზიანება მიიღო ფეხის არეში;
27. მარი ნიკურაძე - ჟურნალისტი, OC Media - მოხვდა რეზინის ტყვია;
28. გიორგი ჭუმბურიძე - ოპერატორი, რადიო თავისუფლება - რეზინის ტყვია მოხვდა მუცლის არეში;
29. ილია სამურგანიდი - ოპერატორი, რადიო თავისუფლება - რეზინის ტყვია მოხვდა მუცლის არეში;
30. თორნიკე კოშკაძე - ჟურნალისტი, ინტერპრესნიუსი - რეზინის ტყვია მოხვდა სახის არეში;
31. ეკა აბაშიძე - ჟურნალისტი, ინტერპრესნიუსი - რეზინის ტყვია მოხვდა ხელში;
32. გიორგი ხუხია - ჟურნალისტი, მაესტრო- რეზინის ტყვიის შედეგად მიიღო დაზიანება.
33. ნინო ხოზრევანიძე - ჟურნალისტი, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო - მოხვდა რეზინის ტყვიები წელისა და ფეხის არეში
34. კოტე გრიგალაშვილი - ოპერატორი, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზია და რადიო- მოხვდა სამი რეზინის ტყვია
35. ბექა აშორტია - ოპერატორი, იმედი - მოხვდა სამი ტყვია. დაზიანებული აქვს ფეხი
36. თომა ონიანი - ოპერატორი, იმედი - მოხვდა რეზინის ტყვია
37. ნიკა პატარაია - ოპერატორი, იმედი - მოხვდა რეზინის ტყვია
38. დიტო ყირიმლიშვილი - ჟურნალისტი, იმედი - მოხვდა რეზინის ტყვია ფეხში

***

საპროტესტო აქცია თბილისში, პარლამენტთან, მას შემდეგ დაიგეგმა, რაც რუსეთის დუმის დეპუტატი სერგეი გავრილოვი მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო გენერალურ ასამბლეას პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძლიდან გაუძღვა. ამ ფაქტს მოქალაქეთა და ოპოზიცისს აღშფოთება მოჰყვა. “ევროპული საქართველოსა” და “ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” დეპუტატებმა ასამბლეის მონაწილეებს სესიის გაგრძელების საშუალება არ მისცეს, მოქალაქეებმა კი სოციალური ქსელით პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დააორგანიზეს.

ხალხმრავალი საპროტესტო აქცია ხელისუფლებამ ძალის გამოყენებით დაშალა. ჟურნალისტების გარდა დაშავდა ათეულობით აქციაზე მყოფი მოქალაქე. დაშავებულებს შორის არიან სამართალდამცველებიც. 305 მოქალაქე კი პოლიციამ დააკავა სხვადასხვა ბრალდებებით.

საპროტესტო აქციები თბილისსა და 12 ქალაქში

 

კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისია (GNCC) პარლამენტისაგან მაუწყებლობის შესახებ კანონში ცვლილებების განხილვის დაჩქარებას ითხოვს. ცვლილებათა ერთი ნაწილი სიძულვილის ენას, ომის პროპაგანდასა და არასრულწლოვანთა მავნე ზეგავლენისაგან დაცვას შეეხება. კომისიის კანონპროექტი მაუწყებლებისა და სამოქალაქო სექტორის ნაწილს არ მოსწონს და მასში გამოხატვის თავისუფლებაში სახელმწიფოს არასასურველი ჩარევის საფრთხეს ხედავენ.

საუბარია საკითხებზე, რომლებიც მაუწყებლობის შესახებ დღეს არსებული კანონის 56-ე მუხლით, მაუწყებელთა თვითრეგულირების სფეროშია მოქცეული. 2009 წელს მიღებული საკანონმდებლო ცვლილებებით, თუკი ინფორმაციის მომხმარებელი ჩათვლის, რომ რომელიმე ტელევიზიამ მისი უფლებები ამ ნიშნებით დაარღვია, მას შეუძლია, მიმართოს ტელევიზიებში მოქმედ თვითრეგულირების ორგანოებს. შესაბამისად, მისი უფლებების დარღვევის თაობაზე გადაწყვეტილება სწორედ ტელევიზიების ფარგლებშივე მოქმედმა ორგანოებმა უნდა მიიღონ. მაყურებელს არ აქვს უფლება, რომ ამ საკითხებზე საკუთარი უფლებების დარღვევაზე ადმინისტრაციულ ორგანოებში, მათ შორის სასამართლოში იდავოს.

2018 წლის დეკემბერში, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის (GNCC) მიერ პარლამენტში წარდგენილი კანონპროექტით კი, ეს მოდელი უნდა შეიცვალოს. ცვლილების მიხედვით, შესაძლებელი უნდა გახდეს, რომ თვითრეგულირების ორგანოების მიღებული გადაწყვეტილებები, მომდევნო ეტაპზე, თავად GNCC-ში ან სასამართლოში გასაჩივრდეს.

GNCC ცვლილებებს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების შესასრულებლად მიღებული დირექტივით ხსნის. კომისიის განცხადებაში აღნიშნულია, რომ კანონმდებლობის 2010/13/EU ევრო დირექტივასთან შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით, საჭიროა შეიქმნას ეფექტური მექანიზმი სიძულვილის ენის, ომის პროპაგანდისა და არასრულწლოვანთა მავნე ზეგავლენისგან დაცვისთვის. GNCC-ის მტკიცებით, ამგვარ ეფექტურ მექანიზმად, ევროკომისიისა და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის (EBRD) დაქირავებულმა ექსპერტებმა 56-ე მუხლით გათვალისწინებული საკითხების თვითრეგულირებიდან რეგულირების სფეროში გადატანა მიიჩნიეს. მაუწყებლებთან და არასამთავრობოებთან კონსულტაციების შემდეგ კი, კომისიამ პარლამენტს წარუდგინა მოდელი, რომელშიც თვითრეგულირების მექანიზმი შენარჩუნებულია, თუმცა იქმნება კომისიაში ან სასამართლოში გადაწყვეტილებების გასაჩივრების შესაძლებლობაც.

ტელემაუწყებელთა და სამოქალაქო სექტორის ნაწილი აღნიშნულ ცვლილებებს ცენზურის საფრთხედ მიიჩნევს. 14 ივნისს გავრცელებულ განცხადებაში კოალიცია მედია ადვოკატირებისათვის აღნიშნავს, რომ „კანონპროექტი გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვისკენ არის მიმართული და დიდ საფრთხეებს შეიცავს“. კოალიცია უთითებს, რომ „რეგულირების ნაცვლად, აუცილებელია, გაძლიერდეს თავად მაუწყებლებში არსებული თვითრეგულირების მექანიზმი. ამ მექანიზმის გაძლიერება, მისი ეფექტიანობის მონიტორინგის გაუმჯობესებაზე ზრუნვა არის მარეგულირებლის პასუხისმგებლობა და სწორედ ეს იქნება დირექტივით გათვალისწინებული მოთხოვნების შესრულება.“

რას ითხოვს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება?

ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების მიხედვით, საქართველომ კანონმდებლობაში მთელი რიგი ცვლილებები უნდა გაატაროს. მათ შორის, ცვლილებები უნდა შევიდეს აუდიოვიზუალურ მედია მომსახურებებთან დაკავშირებულ საკითხებშიც, რომელზეც ზემოთ ნახსენები ევრო დირექტივა მიუთითებს. დირექტივის მე-6 მუხლში აღნიშნულია, რომ სახელმწიფოებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ მათ იურისდიქციაში მყოფი მედიასაშუალებების აუდიო-ვიზუალური მომსახურება „არ შეიცავდეს რასის, სქესის, რწმენისა და ეროვნების ნიშნის მიხედვით სიძულვილისკენ რაიმე სახის წაქეზებას“. სწორედ აღნიშნული მუხლის მოთხოვნების შესრულებაზე უთითებს კომისია მაუწყებლობის შესახებ კანონის 56-ე მუხლის ცვლილების აუცილებლობაზე საუბრისას.

ამ თემაზე საუბარია დირექტივის მე-4 მუხლში, სადაც ნათქვამია, რომ „სახელმწიფოებმა დირექტივის მოქმედების სფეროში ეროვნულ დონეზე არსებული თანარეგულირება და თვითრეგულირება უნდა წაახალისონ იმდენად, რამდენადაც ამის საშუალებას იძლევა მათი სამართლებრივი სისტემები“. დირექტივის შესავალში კი წერია, რომ სწორედ საკუთარი სამართლებრივი ტრადიციის შესაბამისად უნდა აღიარონ სახელმწიფოებმა ეფექტური თვითრეგულირების, როგორც ადმინისტრაციული მექანიზმის დანამატის როლი. თუმცა, დირექტივა იქვე უთითებს: „იმის მიუხედავად, რომ თვითრეგულირება შესაძლოა იყოს წინამდებარე დირექტივის გარკვეული დებულებების დანერგვის დამატებითი მეთოდი, მან არ უნდა ჩაანაცვლოს ეროვნული კანონმდებლის ვალდებულებები. თანარეგულირება, მინიმალური ფორმით, უზრუნველყოფს სამართლებრივ კავშირს თვითრეგულირებასა და ეროვნულ კანონმდებელს შორის, წევრი ქვეყნების სამართლებრივი ტრადიციების შესაბამისად. თანარეგულირება უნდა იძლეოდეს სახელმწიფო ჩარევის შესაძლებლობას, შესაბამისი ამოცანების შეუსრულებლობის შემთხვევაში.“

ასევე, შესავალის 44-ე პუნქტში მითითებულია, რომ „ამან არც უნდა დაავალდებულოს ევროკავშირის წევრი სახელმწიფო შექმნას ერთობლივი რეგულირების და/ან თვითრეგულირების რეჟიმები, არც დაარღვიოს ან საფრთხის ქვეშ დააყენოს ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოში უკვე არსებული და ეფექტურად მოქმედი ერთობლივი რეგულირებისა და თვითრეგულირების მიმდინარე ინიციატივები.“

ევროკომისიისა და EBRD-ის დაქირავებული ექსპერტები აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით განმარტავენ, რომ მაუწყებლობის კანონის 56-ე მუხლით დარეგულირებული საკითხები ადმინისტრაციული რეგულირების სფეროში უნდა გადავიდეს, რათა ქვეყანამ ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებები შეასრულოს. ამის შესახებ GNCC-ის აუდიო-ვიზუალური მედია მომსახურებების რეგულირების დეპარტამენტის წარმომადგენელმა ივანე მახარაძემ განუცხადა „მედიაჩეკერს“.

„ორივე მხარისგან, ასევე ევროპის საბჭოდან ჩამოსულები იყვნენ ექსპერტები, ძალიან სერიოზული პრაქტიკოსი ექსპერტები, რომლებიც მუშაობენ ამ დირექტივაზე, რომლებიც მუშაობენ იმპლემენტაციაზე, რომლებიც მუშაობენ ამ საკითხებზე თავიანთი ქვეყნების რეგულატორებში. როდესაც გაიგეს, რომ ეს ნაწილი [56-ე მუხლი] თვითრეგულირების ფარგლებში არის, პირდაპირ იყო კითხვა, რომ აბა, რას აკეთებთ? პირდაპირ! საერთოდ ვერ გაიგეს რა ხდებოდა,“ - აღნიშნავს მახარაძე, -„სხვადასხვა ქვეყანას სხვადასხვა მიდგომა აქვს, თუმცა ამ ტიპის პრაქტიკა, რაც ჩვენთანაა, რომ ეს საკითხები თვითრეგულირების სფეროშია და ამით მთავრდება ყველაფერი, ასეთი მიდგომა არსად არ არის. ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ რაც მოვიძიეთ, ეგეთი ქვეყანა ვერსად ვერ ვნახეთ“.

GNCC-ის მიერ „მედიაჩეკერისათვის“ მოწოდებულ დოკუმენტებში ჩანს, რომ EBRD-ის დაქირავებული ექსპერტების კვლევის ანგარიშში მაუწყებლობის კანონის 56-ე მუხლი ამოღებულია იმ მუხლების ჩამონათვალიდან, რომელზეც ექსკლუზიურად მხოლოდ თვით-რეგულირების მექანიზმი უნდა გავრცელდეს. ასევე, EBRD-ის დაკვეთით მომზადებულ ე.წ. ხარვეზების (Gap) ანალიზში კი ვკითხულობთ რეკომენდაციას: „ჩვენ გთავაზობთ, რომ ამჟამად გამოყენებული თვითრეგულირების მექანიზმი გადავიდეს GNCC-ის კომპეტენციაში, რათა მას მიეცეს უფლება (i) სანქცია დაუწესოს მედია სერვისის იმ მომწოდებლებს, რომლებიც განახორციელებენ აუდიო-ვიზუალურ მედია სერვისს, რომელიც ახალისებს ზიზღის გავრცელებას რასობრივი, სქესის, რელიგიის ან ეროვნების ნიშნით; ან (ii) აკრძალოს ამგვარი სერვისების გავრცელების უზრუნველყოფა “.

კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიაში ეთანხმებიან ევროკომისიისა და EBRD-ის დაქირავებული ექსპერტების მოსაზრებას, რომ სიძულვილის ენის რეგულირების ეფექტური მექანიზმი იქნება, თუკი ეს საკითხების თვითრეგულირების ფარგლებს გასცდება. თუმცა, კომისიაში ასევე აღნიშნავენ, რომ მათი თვითმიზანი არ არის ეს საკითხები რეგულირების სფეროში გადავიდეს და ამ შემთხვევაში, პრიორიტეტული არის, რომ ქვეყანამ ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების პირობები შეასრულოს.

„ერთადერთი გზა იმისა, რომ თვითრეგულირება გახდეს ეფექტიანი, არის ის, რომ მხოლოდ დამრღვევმა არ უნდა განიხილოს დარღვევა,“- აღნიშნავს ივანე მახარაძე და დასძენს, -„თუკი [ევროკავშირის ექსპერტები] გვეტყვიან, რომ ეს არ არის ხარვეზი (Gap) და ეს არ შეუშლის ხელს ასოცირების ხელშეკრულებას, კი ბატონო, თუმცა ეს არ გადაწყვეტს იმ საკითხს, რომ ეფექტიანი გახდება თვითრეგულირება. ისევ მხოლოდ დამრღვევი განიხილავს დარღვევას და ამით ეს პრობლემა არ გამოსწორდება.“

უკან მომავალში? - რა არ მოსწონს მესამე სექტორს

საკითხს განსხვავებულად ხედავს მესამე სექტორის ნაწილი. ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის წარმომადგენელი მარიამ გოგოსაშვილი, „მედიაჩეკერთან“ აღნიშნავს, რომ ევრო დირექტივა ქვეყანას ეფექტური მექანიზმის შექმნას სთხოვს, მაგრამ იგი არ მიუთითებს სახელმწიფოებს, კონკრეტულად რა ტიპის მექანიზმი იქნება ეფექტური რეგულირება, თვითრეგულირება თუ თანარეგულირება. 

„როდესაც ვსაუბრობთ, როგორ უნდა გადმოვიტანოთ ევრო დირექტივა ქართულ კანონმდებლობაში, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ავიღოთ იქიდან ამოგლეჯილი ფრაზა და ვთქვათ, რომ რეგულაცია, არის ის, რასაც ითვალისწინებს დირექტივა. სინამდვილეში, დირექტივა ითვალისწინებს ეფექტიანი მექანიზმის შექმნას, ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ ის კონტექსტი, რა კონტექსტშიც დღეს ვართ და ის, რომ ყოველდღიურ რეჟიმში გვიწევს იმაზე ფიქრი, რომ გამოხატვის თავისუფლების ის სტანდარტი შენარჩუნდეს, რომელიც ჩვენ გვაქვს, რეგულირება ასეთ გარემო-პირობებში ცალსახად ცენზურის საფრთხის რისკის შემცველია,“- აღნიშნავს გოგოსაშვილი.

გარდა ცენზურის საფრთხისა, გოგოსაშვილი საუბრობს თვითცენზურის საფრთხეზეც, რომლის წინაშეც შესაძლოა ჟურნალისტები აღმოჩნდნენ, თუკი ადმინისტრაციული ორგანო იქნება უმაღლესი ინსტანცია მსგავსი შემთხვევების განხილვისას. გარდა ამისა, იგი ხაზს უსვამს, რომ ბოლო წლების განმავლობაში, სხვადასხვა ჯგუფების მიერ არაერთხელ იყო მცდელობა შეზღუდულიყო გამოხატვის თავისუფლება. ამის მაგალითად, ასახელებს პარლამენტში შესულ ინიციატივებს, მაგალითად, ემზარ კვიციანის ინიცირებული რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფის, ასევე ხელოვნების ნაწარმოებთან დაკავშირებული ბესელია-გოგიჩაიშვილის საკანონმდებლო ინციატივა, თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება პრეზერვატივების მწარმოებელი კომპანიის „აიისას“ დაჯარიმება და ა.შ. სწორედ ამგვარი მცდელობების ფონზე, გოგოსაშვილი განსაკუთრებულად საფრთხილოდ მიიჩნევს სიძულვილის ენასთან დაკავშირებული საკითხების თვითრეგულირების სფეროდან რეგულირების სფეროში გადანაცვლებას.

ანალოგიურ პრობლემას ხედავს GNCC-ის ინიცირებულ კანონ-პროექტში „ფონდი ღია საზოგადოება - საქართველოს“ მედიის პროგრამის მენეჯერი ხატია ჯინჯიხაძე. ჯინჯიხაძის თქმით, თუკი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ რეგულირებული გახდება ის, რაც დღევანდელი კანონმდებლობით თვითრეგულირების ნაწილია, ამით ადმინისტრაციულ ორგანოს ეძლევა ბერკეტი, რომ ჩაეროს მედიის კონტენტში.

„ეს არის პირდაპირი ცენზურა. ყოველ შემთხვევაში, საფრთხე პირდაპირი ცენზურის. შეიძლება ეს ასე არ მოხდეს და ადმინისტრაციულმა ორგანომ ის არ გამოიყენოს, მაგრამ ამ კანონმდებლობით, ამ ბერკეტს ჩვენ ადმინისტრაციულ ორგანოს გადავცემთ,“ - აღნიშნავს ხატია ჯინჯიხაძე.

არასამთავრობო ორგანიზაციები აღნიშნავენ, რომ სიძულვილის ენის დარეგულირება ისევე როგორც ომის პროპაგანდა და კონსტიტუციური წყობისათვის საფრთხის შექმნა სისხლის სამართლებრივი მექანიზმებითაც რეგულირდება, მათ შორის, მაუწყებლების შემთხვევაშიც. საუბარია სისხლის სამართლის კოდექსის 317-ე და 239-ე მუხლებზე, რომლებიც მყისიერი საფრთხის წარმოშობის შემთხვევებს შეეხება. ნაცვლად სიძულვილის ენის რეგულირების სფეროში გადანაცვლებისა, არასამთავრობო ორგანიზაციები თვითრეგულირების ეფექტურობის ზრდის საჭიროებაზე საუბრობენ.

იმაზე, რომ ტელეკომპანიებში დღეს არსებული თვითრეგულირების ორგანოები არაფექტურია, თითქმის ყველა დაინტერესებული მხარე თანხმდება, მათ შორის სამოქალაქო სექტორიც და კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიაც.

“თვითრეგულირების მექანიზმი თავისთავად არაეფექტიანი რომ არის, ამაზე მეტყველებს ის ინფორმაციაც, რასაც კომისია იღებს თავად მაუწყებლებისაგან ყოველწლიურად. პროცედურული ნაწილი თუ დაცული აქვს მაუწყებელს და შემდეგ შინაარსობრივ ნაწილში პირდაპირ, დაუსაბუთებლად არ დაუკმაყოფილა მომჩივანს სარჩელი, ამის იქით ვეღარ მიდის მერე დაინტერესებული მხარე. ერთადერთი, რაშიც კომისიას შეუძლია ჩარევა და ყოფილა კიდეც ასეთი შემთხვევები პრაქტიკაში, არის როდესაც პროცედურულ ნაწილში ჰქონდა დარღვევები მაუწყებელს, საერთოდ არ განიხილა ან ძალიან დიდ ხანს განიხილავდა საჩივარს და ჩაერია მაშინ კომისია. თავისთავად, ჩემი მოსაზრებაა და ზოგადად კომისიისაც, რომ არაეფექტიანია და არ მუშაობს ეს მექანიზმი,“- აღნიშნავს „მედიაჩეკერთან“ GNCC-ის წარმომადგენელი ივანე მახარაძე.

დღეს არსებული თვითრეგულირების მექანიზმის არაეფექტურობაზე შეხედულებას იზიარებენ მარიამ გოგოსაშვილი და ხატია ჯინჯიხაძეც. თუმცა GNCC-ისგან განსხვავებით, ისინი თავად ამ მექანიზმის გაძლიერებაში ხედავენ გამოსავალს და არა თვითრეგულირების ფარგლებში არსებული საკითხების რეგულირების სფეროში გადანაცვლებაში.

„ეს რომ პრობლემაა, ამას მგონი ყველა აღიარებს, ვინც მედიას აკვირდება. მაგრამ თვითრეგულირების ნაწილში გვაქვს როგორც კარგი მაგალითები, ისე ცუდი მაგალითები. კარგი მაგალითი არის ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია. ქარტიამ მოახერხა და შეიძინა წონა, ჭკვიანურად მოიფიქრა და გააფართოვა საჩივრების წარმდგენთა, დაინტერესებულ პირთა წრე და ამან მოიტანა ძალიან კარგი შედეგი. დღეს, ვხედავთ, რომ ქარტიას მიმართავს მოქალაქე, მოსამართლე, ქალაქის მერი და ა.შ.“- აღნიშნავს ხატია ჯინჯიხაძე და ცუდ გამოცდილებად მაუწყებლებში არსებული თვითრეგულირების ორგანოების მუშაობას ასახელებს. მისი თქმით ასეთი საბჭოები ხშირად ფორმალურია, არ არის აქტიური და ხშირად დაკომპლექტებულია არამოტივირებული ადამიანებით.

მეორე პრობლემა ეს არის დაინტერესებულ პირთა წრის ზედმეტად ვიწრო განსაზღვრება. დღეს არსებული პრაქტიკით, თვითრეგულირების ორგანოებში საჩივრის წარდგენის უფლება მხოლოდ და მხოლოდ იმ ადამიანებს აქვთ, ვინც დაინტერესებულ პირად მიიჩნევა და ვისაც უშუალოდ ადგება ზიანი მაუწყებლის სერვისით. არასამთავრობო ორგანიზაციების ერთ-ერთი შეთავაზება თვითრეგულირების ორგანოების გასაძლიერებლად სწორედ დაინტერესებული პირის ცნების გაზრდას შეეხება.

„მნიშვნელოვანია, რომ დაინტერესებული პირთა წრე გაფართოვდეს,“- აღნიშნავს საიას იურისტი ჩვენთან საუბარში - „როდესაც სიძულვილის ენას ეხება საქმე, შეიძლება, რომ ნებისმიერმა პირმა შეიტანოს თვითრეგულირებაში განცხადება და ამაზე იმსჯელოს საბჭომ. როდესაც თვითრეგულირებაში შემაქვს განცხადება, არ უნდა მიწევდეს იმის მტკიცება, რომ მაინც და მაინც მე ვარ სიძულვილის ობიექტი“.

გარდა დაინტერესებულ პირთა წრის გაზრდისა, არასამთავრობო ორგანიზაციები საუბრობენ სხვა ნაბიჯებზეც, რამაც შესაძლოა თვითრეგულირების მექანიზმი უფრო ეფექტური გახადოს. მაგალითად, ვალდებულება, რომ მაუწყებლებმა გაასაჯაროონ საჩივართან დაკავშირებული ინფორმაცია, რომელიც გამოქვეყნდება პროაქტიულად, მეტი ყურადღება მიექცეს კომისიის მხრიდან საჩივრებთან დაკავშირებული სტატისტიკის წარმოებას, მაუწყებლებს დაევალოთ გაავრცელონ თვითრეგულირების ორგანოების მიღებული გადაწყვეტილებები.

„დაინტერესებული პირის ცნების გაზრდის პროცესში შეიძლება კომისიაც იყოს ჩართული, მაგრამ საბოლოოდ პარლამენტმა უნდა დაამტკიცოს ეს. კომისიას რაც შეუძლია გააკეთოს, არის ის რომ კონტენტზე კი არ ჰქონდეს ზედამხედველობა და კონტენტის განმსჯელი კი არ იყოს, არამედ შიდარეგულირების საბჭოების მუშაობას დააკვირდეს. მაგალითად, რა სიხშირით იკრიბებიან ისინი, რა საჩივრები შედის, ამ სტატისტიკას აქვეყნებდეს თავის გვერდზე. რაღაცნაირად მეთვალყურეობა გაუწიოს, რომ იქ არ იყოს ინტერესთა კონფლიქტები და ა.შ. ანუ ამის მონიტორინგს აქტიურად GNCC უნდა აკეთებდეს,“- აღნიშნავს ხატია ჯინჯიხაძე, ფონდი „ღია საზოგადოება - საქართველოდან“.

თუმცა GNCC-ის წარმომადგენელი ივანე მახარაძე აღნიშნავს, რომ წლების განმავლობაში, თავად მაუწყებლები ეწინააღმდეგებოდნენ მაგალითად დაინტერესებული პირის ცნების გაზრდას. რაც შეეხება სხვა ნაბიჯების გადადგმას თვითრეგულირების მექანიზმის გასაძლიერებლად, მახარაძე სკეპტიკურად უყურებს ამ ნაბიჯებს: „ჩვენ ვისაუბრეთ კონკრეტულ საკითხებთან მიმართებაში მათ შორის ამ სამუშაო შეხვედრაზე და შევთანხმდით, რომ რაღაც სახის ვალდებულებები შეიძლება გაუჩნდეს მაუწყებლებს, მაგალითად, მიღებული გადაწყვეტილებების ვებ-გვერდზე ატვირთვა, გასაჯაროება, სტატისტიკის წარმოება და ა.შ. თუმცა, მაუწყებლები გააკეთებენ ამას, სადღაც მეჩვიდმეტე გვერდზე რაღაცა ლინკს შექმნიან და ისე შეასრულებს ამ ვალდებულებას, მაგრამ რისი მომცემი იქნება ეს?“

მაუწყებლების შეფასებები

თავად ტელევიზიებში დაინტერესებული პირის ცნების გაფართოების საკითხზე, ისევე როგორც GNCC-ის ახალ კანონპროექტზე ერთიანი შეხედულება არ არსებობს. 

წარდგენილი კანონპროექტი გააკრიტიკა ტელეკომპანია კავკასიის დირექტორმა ნინო ჯანგირაშვილმაც Facebook-ის საკუთარ გვერდზე. „არ ვაპირებ არც ერთი წინადადების შენიშვნად დაწერას მათ არანორმალურ კანონპროექტზე, რომელიც გამოხატვის თავისუფლებას ზღუდავს, არ ვაპირებ არცერთ განხილვაში მონაწილეობას და ე.წ. კონსტრუქციულ თანამშრომლობას, იმიტომ რომ აზრს ვერ ვხედავ. ყოველ ჯერზე, როცა პარლამენტი ამ კანონპროექტის განხილვას შეუდგება, მე გავმართავ საპროტესტო აქციას პარლამენტის წინ ჩემი ჭკუის ხალხთან ერთად“, - წერს ჯანგირაშვილი.

„რუსთავი 2-ის“ იურისტის თამთა მურადაშვილის შეფასებით, 56-ე მუხლის ფარგლებში არსებული საკითხები კვლავაც თვითრეგულირების სფეროში უნდა დარჩეს და ის არ უნდა გადავიდეს ადმინისტრაციული რეგულირების სფეროში. მისი თქმით, განსაკუთრებით ამ სასამართლოსა და ამ კომისიის ფარგლებში, ეს კანონპროექტი წარმოშობს ცენზურის სერიოზულ საფრთხეს, რადგან კომისია შინაარსში შევა და დაარეგულირებს მას.

„ეს საკითხი მნიშვნელოვანი გახდა კომისიისთვის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს, როდესაც სალომე ზურაბიშვილის საწინააღმდეგო კლიპები გახდა მისთვის ძალიან მტკივნეული,“- აცხადებს მურადაშვილი და აღნიშნავს, რომ კომისია უბრალოდ საბაბად იყენებს ევრო დირექტივას, -„დირექტივაში ეს არ წერია. ეს არის მოგონილი, სიცრუე და ეს არის ყველაზე დიდი ბოროტება, რომ კომისია ყოველთვის ამგვარ ჩარევებს აბრალებს ევროპას. და თუ მისთვის მთავარი პრობლემა არის არაეფექტურობა, მაშინ იზრუნოს ეფექტურობაზე, თვითონ კი არ ჩაერიოს, არამედ ხელი შეუწყოს და მოუწოდოს მაუწყებლებს და გააკონტროლოს მაუწყებლები, რომ ეს ორგანოები იყვნენ ეფექტურები.“

რაც შეეხება დაინტერესებულ პირთა წრეს, „რუსთავი 2-ის“ წარმომადგენლისთვის მისაღებია რომ საჩივრების მიმღებთა წრე გაიზარდოს. მისი თქმით, თუ კომისიის მოწოდება არის რომ უნდა გაიზარდოს შიდარეგულირების ორგანოების ეფექტურობა, ტელეკომპანია მზად არის ამისთვის, მათ შორის იმისთვისაც, თუკი კანონით დაინტერესებულ პირთა ცნება გაფართოდვება. მურდაშვილის თქმით, უფრო და უფრო ხშირია შემთხვევები, როდესაც მომჩივანს ეთანხმებიან და მაგალითად, ყოფილა შემთხვევა, როდესაც ტელევიზია თავად მიხვდა, რომ დაარღვია წესდება და თავადვე გააკეთა რეაგირება, ისე რომ არ დალოდებია საჩივრის შეტანას.

უშუალოდ დაინტერესებულ პირთა წრის გაფართოვებაზე განსხვავებული მოსაზრება აქვს ტელეკომპანია „იმედის“ იურისტს ანდრო ლაშხს. „ეგ არის საკითხი, რომელზეც გვაქვს ჩვენი აზრი ჩამოყალიბებული და მკაფიოდ მიუღებელი არის ეგ. არანაირ ლოგიკაში არ ჯდება. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ და გვერდზე გადავდოთ რომ როდესაც ეგ ბარიერი მოიხსნება, იქ უბრალოდ მე ვფიქრობ პირიქით თვითრეგულირება უფრო არაეფექტური გახდება იქიდან გამომდინარე, რომ მილიონ ადამიანს შეეძლება ერთსა და იმავე საკითხზე საჩივრის შემოტანა. ამას ვერც ერთი მაუწყებელი ვერც გაუმკლავდება და ხომ ხვდებით პროვოკაციული და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რამხელა პროცენტულობა იქნება და საერთოდ აზრს დაკარგავს თვითრეგულირება.“

მეორე არგუმენტი, რომელიც დაინტერესებულ პირთა წრის გაფართოების წინააღმდეგ აქვთ „იმედში“, შეეხება იმას, რომ შესაძლოა ინდივიდის უფლება შეილახოს, მაგრამ მას არ უნდოდეს სიტუაციის კიდევ უფრო გამწვავება და წინა პლანზე წამოწევა. ამ დროს კი, მისი შელახული უფლებით სხვამ ისარგებლოს პირადი გამორჩენისთვის ან მიზნებისთვის. მიუხედვად ამისა, ლაშხის შეფასებით, დღეს თვითრეგულირებასთან დაკავშირებით არსებული საკანონმდებლო მექანიზმი დახვეწასა და მუშაობას საჭიროებს.

რაც შეეხება GNCC-ის ინიცირებულ კანონპროექტს, „იმედის“ იურისტის თქმით, ის მხოლოდ რამდენიმე შეხვედრას დაესწრო ამ თემაზე, თუმცა ამ დრომდე მას არ მისცემია საშუალება, რომ ამ მას ბოლომდე ჩაღრმავებოდა. ლაშხის თქმით, აპირებენ, რომ აქტიურად დაინტერესდნენ ამ თემით და მოისმინონ ყველა მხარის მოსაზრება.

მიუხედავად განსხვავებული მოსაზრებებისა კომუნიკაციების მარეგულირებელ კომისიას, არასამთავრობოებსა და ტელევიზიების წარმომადგენლებს შორის, მათი უმეტესობა თანხმდება, რომ დღეს არსებული თვითრეგულირების მექანიზმი დასახვეწია. GNCC-ის თქმით, მათ კომუნიკაცია აქვთ ევროკავშირის წარმომადგენლებთან და ამ დროისთვის ელოდებიან პასუხს, შესაძლებელი იქნება თუ არა ევრო დირექტივის შესრულება, ისე რომ მაუწყებლობის შესახებ კანონის 56-ე მუხლით დარეგულირებული საკითხები კვლავაც თვითრეგულირების ფარგლებში დარჩეს. როგორც ჩანს, სწორედ ევროკავშირის წარმომადგენელთა პასუხზე იქნება დამოკიდებული დაარეგულირებს თუ არა ადმინისტრაციული ორგანო სიძულვილის ენასთან დაკავშირებულ საკითხებს.

ინტერნეტისა და სოციალური ქსელის სამყაროში ინფორმაციის გავრცელება სულ უფრო სწრაფად ხდება. ამ მხრივ ონლაინ მედიების როლი კიდევ მეტ მნიშვნელობას იძენს. ამას ადასტურებს ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) კვლევაც, რომლის მიხედვითაც იმ ადამიანთა რიცხვი, ვისთვისაც ინფორმაციის პირველწყარო ინტერნეტი და ფეისბუქია, ბოლო 3 წლის განმავლობაში 7%-ით გაიზარდა და 2019 წელს 21%-ს მიაღწია.

ონლაინ გამოცემების მიმართ აუდიტორიის სანდოობის მოსაპოვებლად მასალების ხარისხი და მესაკუთრეთა გამჭვირვალობა მნიშვნელოვანი ფაქტორია. საქართველოში მაუწყებლებისგან განსხვავებით, ონლაინ მედია საშუალებებისათვის დამფუძნებელთა გამჭვირვალობის ვალდებულება არ არსებობს.

მედიაჩეკერმა 50-ზე მეტი ისეთი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ონლაინგამოცემა შეისწავლა, რომელთა მასალებს რეიტინგების მთვლელი კომპანიების, TOP.GE-სა და ALEXA.COM-ის მიხედვით, აუდიტორია ყველაზე მეტად კითხულობს. ვებსაიტების ანალიზმა აჩვენა, რომ დამფუძნებლებისა და დამფინანსებლების შესახებ ინფორმაციას მხოლოდ მცირე ნაწილი უთითებს საკუთარ ვებგვერდებზე. მიუხედავად ამისა, მედიაჩეკერმა შეძლო მათი მესაკუთრეთა შესახებ ინფორმაციის მოძიება.

მედიაჰოლდინგები და ბიზნესის მიერ დაფუძნებული გამოცემები

ქართულ მედიაბაზარზე დიდი ადგილი უჭირავს მედიაჰოლდინგ “პალიტრა მედიას”, რომელიც აერთიანებს 20-ზე მეტ ინტერნეტპორტალს, რადიოს, ტელევიზიას, საინფორმაციო სააგენტოსა და ლიტერატურის საგამომცემლო სახლს. “პალიტრა მედიაში” გაერთიანებულ ონლაინ გამოცემებს სხვადასხვა კომპანიების (შპს ნიუსრუმი, შპს ახალი ამბები) მეშვეობით შპს “კვირის პალიტრა” ფლობს, მისი პარტნიორები კი თავის მხრივ ზაზა ბუაძე - 25% და ირაკლი თევდორაშვილი - 75% არიან.

ამ ჰოლდინგის შემადგენლობაში შედის როგორც საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ონლაინ გამოცემები, როგორიცაა kvirispalitra.ge; interpressnews.ge; palitranews.ge; allnews.ge, ასევე შედარებით გასართობ თემებზე მომუშავე ვებსაიტები (ambebi.ge; intermedia.ge; palitravideo.ge) და სხვადასხვა პროფილის მქონე გამოცემები, მაგალითად, სამედიცინო თემაზე mkurnali.ge, რელიგიის შესახებ karibche.ge, კულინარიაზე gemrielia.ge და ა.შ.

კიდევ ერთი კომპანია, რომელიც რამდენიმე ვებსაიტს ფლობს, "კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფია", ის აერთიანებს შემდეგ ონლაინ გამოცემებს: itv.ge, droni.ge, presa.ge, people.ge, internet.ge, radio.ge. კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფის დამფუძნებელი იყო შპს “კავკასუს ონლაინი”. 2013 წლის სექტემბერში მესაკუთრე შეიცვალა და 100%-იანი წილის მეპატრონე გახდა შპს დრონი.ჯი, დირექტორი კი - გიორგი კაპანაძე, რომელიც თავის მხრივ დრონი.ჯი-ს ერთადერთი მესაკუთრეა. დრონი.ჯიმ სახელი შეიცვალა და ახლა მას “ინტერნეტმედია ჯგუფი ჰქვია”.

"კავკასიის ინტერნეტ მედია ჯგუფში" შემავალი ვებსაიტებისგან განსხვავებით, დომენური სახელიდანაც მარტივად მისახვედრია, რომ ერთი ბრენდის - On.ge-ს ქვეშ არის გაერთიანებული რამდენიმე ვებსაიტი, მათ შორის ახალი ამბების სააგენტო on.ge, on.ge ჟურნალი, აგრეთვე მართვის მოწმობის ტესტების ვებსაიტი teoria.on.ge, ვაკანსიების საძიებო რესურსი jobs.on.ge და spell.on.ge, სადაც მართლწერის საკითხების შემოწმებაა შესაძლებელი. ყველა მათგანს ფლობს შპს ონ.ჯი, რომლის მფლობელები არიან შპს ფორმულა პროესკო ფროდაქშენი -50% და შპს ომედია - 50%. “ფორმულა პროესკო ფროდაქშენი” იგივე “ფორმულა კრეატივია”, რომელიც რამდენიმე სატელევიზიო პროდუქტსაც ქმნის, მაგალითად სერიალს “ჩემი ცოლის დაქალები” და მართავს ტვ “მესამეს”. “ომედია” კი ვებსაიტების დეველოპერული კომპანიაა.

სხვადასხვა პლატფორმას იყენებს ბიზნესსიახლეების გასავრცელებლად bm.ge - Business Media Georgia, რომელიც ეკუთვნის შპს ბი-ემ-ჯის. მისი დირექტორი და 100%-ის მფლობელი გიორგი ისაკაძეა. Business Media Georgia-ს სატელევიზიო პროდუქტებია: "საქმის კურსი", "ანალიტიკა“, "საქმიანი დილა“, "ქალების ნარატივი“. მის მიერ წარმოებული გადაცემები გადის ტვ პირველისა და რუსთავი 2-ის ეთერში. BM.ge ორიენტირებულია ბიზნესისა და ეკონომიკის შესახებ ახალ ამბებზე.

რამდენიმე ვებსაიტს აერთიანებს ასევე შპს თავისუფალი გაზეთი +. მათ შორისაა Ipress.ge, ibusiness.ge, imtavroba.ge, iregions.ge. კომპანიის 100%-იანი წილის მფლობელია თამარ ლეფსვერიძე.

არც ისე ხშირია, როდესაც ონლაინ გამოცემების უკან მედიისგან სრულიად განსხვავებული ბიზნესის წარმომადგენლები დგანან. თუმცა, რამდენიმე მათგანი შეიძლება გამოიყოს. ერთ-ერთია მაგალითად ,metronome.ge - გამოცემას ჰყავს ორი მფლობელი - მარიამ კუკუნაშვილი და დავით ბეჟუაშვილი. ორივე მათგანი ასევე თანამფლობელია სუროგაციის ცენტრის “ახალი სიცოცხლე”.

დონორების მხარდაჭერილი მედიასაშუალებები

ონლაინ მედიასაშუალებების ნაწილის ძირითადი ფინანსური მხარდამჭერი საერთაშორისო ფონდები და დონორი ორგანიზაციებია, მათ შორისაა netgazeti.ge; liberali.ge; skews.ge; kutaisipost.ge, reginfo.ge.

ორ საზოგადოებრივ - პოლიტიკურ გამოცემას, "ნეტგაზეთსა" და "ბათუმელებს" აერთიანებს შპს ბათუმელები. რეესტრის მიხედვით, მისი მფლობელები არიან: 25% - დავით გურგენიძე, 25% - მზია ამაღლობელი, 25% - მურად ამაღლობელი, 25% - ლეილა თურაძე. კომპანიის დირექტორია მზია ამაღლობელი. ვებგვერდის ბოლოს ნეტგაზეთი აღნიშნავს, რომ გამოქვეყნებული მასალის შინაარსი შესაძლოა არ გამოხატავდეს ფონდი “ღია საზოგადოება საქართველოს” მოსაზრებებს, რის მიხედვითაც მკითხველისთვის შესაძლებელია ვარაუდი, რომ გამოცემის დონორი სწორედ აღნიშნული ფონდია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს დახმარებით დაფუძნდა liberali.ge, ამჟამად ვებსაიტზე მითითებული არ აქვთ კვლავ თანამშრომლობენ თუ არა ამ ფონდთან. თავდაპირველად გამოიცემოდა ჟურნალი “ლიბერალი”, შემდეგ კი შეწყვიტა ბეჭდური ვერსიის გამოცემა. “ლიბერალის” 100-% ის მფლობელი შორენა შავერდაშვილია.

“ლიბერალის” მსგავსად ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს ფინანსური მხარდაჭერით შეიქმნა კიდევ ერთი ვებსაიტი - sknews.ge, რომელიც გაზეთ “სამხრეთის კარიბჭის“ ბაზაზე ჩამოყალიბებული საინფორმაციო პორტალია. დირექტორი ლელა ინასარიძეა, ის ასევე არის გამგეობის წევრი ვარდან აკოფიანთან ერთად. გამგეობის თავმჯდომარე კი მარგარიტა ახვლედიანია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო ეხმარება საინფორმაციო ცენტრების ქსელსაც, რომელიც აერთიანებს ვებსაიტებს reginfo.ge, mtisambebi.ge და radioway.ge (პანკისის სათემო რადიო). ქსელის მფლობელი და დირექტორი გელა მთივლიშვილია.

ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს გარდა, გამოცემების ვებსაიტებზე განთავსებულია იმ სხვა დონორი ორგანიზაციების ლოგოები, რომლებიც მათ ეხმარებიან სხვადასხვა პროექტის ფარგლებში. მათ შორისაა National Endowment for Democracy, აშშ-ს საელჩო, დოიჩე ველე, IREX და სხვ.

სიძულვილის ენის გამავრცელებელი და რუსეთთან დაკავშირებული ვებსაიტები

სხვადასხვა კვლევები ადასტურებს, რომ ბოლო ათწლეულში საქართველოში რუსეთთან დაკავშირებული არაერთი მედიაგამოცემა შეიქმნა. ასეთი მედიასაშუალებების ნაწილი ანტიდასავლური გზავნილების გარდა, ხშირ შემთხვევაში სიძულვილის ენითაც გამოირჩევა.

ასეთია მაგალითად geworld.ge - გაზეთის “საქართველო და მსოფლიოს”ონლაინ გამოცემა  და saqinform.ge. ეს პორტალები აქვეყნებს პრორუსულ და სიძულვილის ენის შემცველ სტატიებსა და პრორუსი აქტივისტების აზრებს. მათი დამფუძნებელია ააიპ ისტორიული მემკვიდრეობა, რომელიც 2009 წელს დარეგისტრირდა. “ისტორიული მემკვიდრეობის” ხელმძღვანელი დაფუძნების დღიდან ტარას გაგნიძეა, საზოგადოებრივი საბჭოს წევრი კი ალექსანდრე ჭაჭიაა, რომელიც 2008 წელს რუსეთის პრეზიდენტმა ალექსანდრე მედვედევმა “რუსეთის ფედერაციასთან მეგობრობისა და თანამშრომლობის სფეროში შეტანილი დიდი წვლილისათვის” ორდენით დააჯილდოვა."საქინფორმის" ხელმძღვანელი არნო ხიდირბეგიშვილია. მასთან დაკავშირებულია ასევე დომენები - ru.saqinform.ge, gruzinform.ge, ru.gruzinform.ge.

ასევე ანტილიბერალური, მანიპულაციური, ყალბი მასალებით გამორჩეულია alt-info.com, რომლის მესაკუთრეა შოთა მარტინენკო, ამ ვებსაიტის მიერ შექმნილი მასალები ხშირად ვრცელდება ნეონაცისტური ფეისბუქ გვერდებით.

2015 წელს დაფუძნდა საქართველოში რუსული მედიაპროექტი sputnik-georgia.com, რომელიც ქართულ ენაზე ავრცელებს ინფორმაციას. დირექტორი და 100%-იანი წილის მფლობელია ანტონ ლასხიშვილი, რომელიც ასევე 1997 წელს რეგისტრირებული შპს სვაბოდნაია გრუზიას დირექტორიცაა. გამოცემა საქართველოს შესახებ ინფორმაციას რუსულ ენაზეც ავრცელებს ამ ვებსაიტის - sputnik-georgia.ru მეშვეობით. სპუტნიკი რუსეთის პრეზიდენტის ბრძანების საფუძველზე შექმნილი მედიაპროექტია, რომელიც 34 ქვეყანაშია წარმოდგენილი.

სპუტნიკის დაფუძნებამდე რამდენიმე წლით ადრე, 2013 წელს შეიქმნა newsgeorgia.ge - რუსულენოვანი საინფორმაციო სააგენტო. პორტალი შპს “საერთაშორისო საინფორმაციო სააგენტო NEWSGEORGIA-ს” ეკუთვნის მისი დირექტორი და 100%-იანი წილის მფლობელი ელენე იმედაშვილი იყო. თუმცა 2013 წლის ივლისში შპს-ს 100%იანი მფლობელი გახდა ნიდერლანდების ოფშორში დაფუძნებული კომპანია Media Capital Holding. დირექტორად დღემდე რჩება იმედაშვილი. ნიუსჯორჯია თავიდან რადიო კონტენტს ქმნიდა სპუტნიკისთვის, რომელიც რადიო “მონტეკარლოს” (რ-რადიო) სიხშირით გადაიცემოდა.

ინფორმაციის გამჭვირვალობის სტანდარტი

მედია დამფუძნებლებისა და დამფინანსებლების შესახებ ინფორმაციის გამჭვირვალება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია მედია გარემოს გაჯანსაღებისთვის. ღია მონაცემები შესაძლებლობას იძლევა დავინახოთ, ხომ არ ახდენს სარედაქციო პოლიტიკაზე გავლენას ამა თუ იმ ჯგუფის პოლიტიკური თუ ეკონომიკური ინტერესები.

გამოიკვეთა რომ ძირითადი ონლაინ მედიების ძალიან მცირე ნაწილი ღიად აქვეყნებს ინფორმაციას მფლობელების, მენეჯმენტისა და დაფინანსების წყაროების შესახებ. ნაწილი კი ვებსაიტზე განყოფილებაში “ჩვენ შესახებ” არაფერს უთითებს და მკითხველს გამოცემის მმართველი რგოლის თუ მესაკუთრეთა შესახებ არანაირ ინფორმაციას არ აწვდის. ზოგ შემთხვევებში კი ასეთი გამოცემები საკონტაქტო ნომერსაც არ უთითებენ. შესაბამისად მათთან კომუნიკაცია არათუ მკითხველისთვის, არამედ სარეკლამო დამკვეთისთვისაც შეუძლებელია. შესაბამისად ბუნდოვანია თუ საიდან ფინანსდება ასეთი ვებსაიტები.

თუ ვინ დგას კონკრეტული ონლაინ გამოცემის უკან შესაძლებელია დადგინდეს ვებსაიტზე nic.ge, სადაც განთავსებულია ინფორმაცია დომენის მფლობელის შესახებ. თუმცა გამჭვირვალობის ვალდებულება არც ამ შემთხვევაში არსებობს და არაერთი ვებსაიტის შემთხვევაში სრულიად გაუგებარი რჩება თუ ვინ დგას მის უკან.

ევროპული ქვეყნების ნაწილში გამჭვირვალობის სტანდარტი ონლაინ მედია საშუალებებისათვის კანონით რეგულირდება, რიგ ქვეყნებში კი ინფორმაციის ღიაობა საზოგადოების მიმართ ანგარიშვალდებულების გამოხატვაა. ბრიტანული მედია კორპორაციები (Guardian Media Group, Independent News) მფლობელებისა და დაფინანსების წყაროს გარდა, ყოველწლიურ ფინანსურს ანგარიშებსაც აქვეყნებენ.

ონლაინმედიების გამჭვირვალობის შესახებ სპეციალური რეკომენდაცია აქვს შემუშავებული ევროპის მინისტრთა საბჭოს. იგი წევრ სახელმწიფოებს მოუწოდებს მიიღონ ისეთი კანონი, რომელიც ონლაინ გამოცემებს შემოსავლების, მათ შორის სახელმწიფოსგან დაფინანსებისა თუ რეკლამის სახით მიღებული თანხის გამჟღავნების ვალდებულებას გაუჩენს. საქართველოში ღია მხოლოდ სახელმწიფოს მიერ მედიასაშუალებებში გადახდილი თანხაა.

იხილეთ  ონლაინ გამოცემების მფლობელთა სია, სადაც შესულია top.ge-ს რეიტინგის მიხედვით ყველაზე კითხვადი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური შინაარსის ვებსაიტები, აგრეთვე ის გამოცემები, რომლებიც იგებენ სახელმწიფო ტენდერებს და მათთან დაკავშირებული სხვა ვებსაიტები, რომელთა იდენტიფიცირებაც შევძელით.



ავტორი: ნინო რამიშვილი

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს სამეურვეო საბჭომ მაუწყებლის დირექტორი ვერ აირჩია.  კენჭისყრა დღეს 31 მაისს, ორ ტურად შედგა, თუმცა, დირექტორის შესარჩევ კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან  დირექტორობისთვის საკმარისი 3 ხმა ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ დააგროვა. 

კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან დღეს, 31 მაისს, პირველ ტურში ოთხი კანდიდატი გადავიდა:

• მერაბ წულუკიძე - 2 ხმა;
• ბაჩო გურაბანიძე - 1 ხმა;
• ირმა ზოიძე - 1 ხმა;
• ნათია ზოიძე - 1 ხმა;

იგივენაირად გადანაწილდა ხმები მეორე ტურშიც.

დებულების თანახმად, კონკურსი ჩაშლილად გამოცხადდა.  განმეორებითი კონკურსის გამოცხადების მიზნით სამეურვეო საბჭომ რიგგარეშე სხდომა 3 ივნისს ჩანიშნა. 

როგორც სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარემ, ნატა იმედაიშვილმა აჭარის ტელევიზიის გადაცემა "ჰეშთეგში"  განაცხადა, კონკურსში მონაწილეობა იგივე კანდიდატებსაც შეუძლიათ. 

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის თანამდებობაზე კონკურსი მას შემდეგ გამოცხადდა, რაც მრჩეველთა საბჭომ, უფლებამოსილების ვადის ამოწურვამდე 6 თვით ადრე, მოქმედ დირექტორს ნათია კაპანაძეს იმპიჩმენტი მოუწყო.

სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილი მიიჩნევდა, რომ საბჭოს გადაწყვეტილება იყო დაუსაბუთებელი და შეფასდა როგორც ამ მაუწყებლის დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯი, ვინაიდან ნათია კაპანაძის დირექტორობის პერიოდში აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი არაერთ ადგილობრივ და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ მომზადებულ ანგარიშში დადებით კონტექსტში მოხვდა.

ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის ვაკანტური ადგილის დაკავება ცხრა კანდიდატს სურდა. მათგან ერთი დოკუმენტებში არსებული ხარვეზების გამო, კონკურსს გამოეთიშა. სამეურვეო საბჭოსთან გასაუბრება რვა კანდიდატმა გაიარა. 

აჭარის ტელევიზიის დირექტორობის კანდიდატები იყვნენ:

• მერაბ წულუკიძე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ჟურნალისტი;
• დავით ჩხარტიშვილი, ბათუმის მუნიციპალური სერვისების სააგენტოს მთავარი სპეციალისტი;
• გიორგი კოხრეიძე, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს ყოფილი წევრი;
• ბაჩო გურაბანიძე, აჭარის ტელევიზიის გადაცემა „დილის ტალღის“ ხელმძღვანელი;
• ნათია ზოიძე, აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელი;
• ირმა ზოიძე, საგამოძიებო სტუდია REC -ის დამფუძნებელი;
• ნუგზარ ბაჩუკი ჩხეიძე, საზოგადოება „ბათუმელის“ დამფუძნებელი;
• თორნიკე მჟავანაძე, უსკოს წევრი.

აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს მრჩეველთა საბჭომ, რომლის წევრები არიან:  ნატა იმედაიშვილი, გიორგი ირემაძე, ბეჟან გობაძე, გიგა ჩხარტიშვილი და ირაკლი დარცმელიძე, ახალი დირექტორი სამი წლის ვადით უნდა აირჩიოს.

სოციალურმა მედიამ გააადვილა წვდომა აუდიტორიასთან, გაამარტივა კომუნიკაცია ინფორმაციის წყაროებთან, გაზარდა ოპერატიულობა, თუმცა, პარალელურად ე.წ. ტროლებმა და ყალბმა გვერდებმა მედიასაშუალებები ახალი გამოწვევების წინაშე დააყენა; სოციალურმა მედიამ გარკვეულწილად შეცვალა ქცევაც სარეკლამო ბაზარზე, - ასეთია საქართველოში მომუშავე რამდენიმე გავლენიანი ონლაინმედიის რედაქტორის მოსაზრება საკითხზე - როგორ შეცვალა სოციალურმა მედიამ ტრადიციული მედიის დღის წესრიგი.

Forbes.com-ის კონტრიბუტორი ნიკოლ მარტინი 2018 წლის ნოემბრის სტატიაში - “როგორ შეცვალა სოციალურმა მედიამ ჩვენ მიერ ახალი ამბების მოხმარება”, განმარტავს, რომ დრო, როდესაც ადამიანები ახალი ამბების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად ყოველ დილით გაზეთებს იმარჯვებდნენ ან სტელევიზიო საინფორმაციო გამოშვებებს ელოდებოდნენ, წარსულს ჩაბარდა და ადამიანების დიდი ნაწილი ინფორმაციას ინტერნეტის, კერძოდ კი სოციალური მედიის საშუალებით იღებს. მისივე განმარტებით, მსოფლიო მასშტაბით, 2.4. მილიარდი ინტერნეტის მომხმარებლიდან, დაახლოებით 64.5% ახალ ამბებს სოციალური მედიის Facebook-ის, Twitter-ის, Youtube-ის, Snapchat-ის და Instagram-ის მეშვებით ეცნობა.

საქართველოშიც მზარდაია იმ ადამიანთა რიცხვი, ვინც ინფორმაციას ინტერნეტიდან, სოციალური ქსელებიდან იღებს. NDI-ის დაკვეთით ჩატარებული კვლევები აჩვენებს, რომ ბოლოს 3 წელში მათი რიცხვი 7%-ით გაიზარდა და 21% შეადგინა.

ონლაინგამოცემა “ნეტგაზეთის” მთავარი რედაქტორი ნესტან ცეცხლაძე ამბობს, რომ სოციალურმა მედიამ ერთის მხრივ გაადვილა აუდიტორიასთან წვდომა და გაამარტივა ინფორმაციის წყაროებთან კომუნიკაცია. თუმცა, მეორეს მხრივ გარკვეული სირთულეები წარმოქმნა. მაგალითად, გაჩნდა ინფორმაციის უამრავი წყარო და აუდიტორიას უჭირს გამიჯვნა, რომელი მათგანი ეფუძნება ტრადიციული მედიის ღირებულებებს. ამასთან, მისივე განმარტებით, გაჩნდა ბევრი ყალბი გვერდი და მომხმარებლის პროფილი, რის გადამოწმებასაც დიდი რესურსი და ძალისხმევა სჭირდება.

“კიდევ ერთი, რაც [სოციალურმა მედიამ] მოიტანა არის ე.წ. ტროლები, რომლებიც ცდილობენ, რომ ჩვენი მედიაპლატფორმის სოციალური მედიის ანგარიშებზე დისკურსი მათთვის სასურველი მიმართულებით წაიყვანონ და ეს არის გამოწვევა… ძალიან ბევრი სიძულვილის ენის შემცველი, უხამსი კომენტარი ქვეყნდება [მომხმარებლების მხრიდან] და ამის მართვაც არის გამოწვევა, იმიტომ, რომ ჩვენ არ ვართ დიდი რესურსის მქონე მედიასაშუალება, რომელსაც შეუძლია ამისთვის სპეციალური კადრი გამოყოს”, - ამბობს ის.

სოციალური მედიის გააქტიურების კვალდაკვალ, ინფორმაციის გამავრცელებლების რაოდენობის ზრდაზე საუბრობს ონლაინგამოცემა “ლიბერალის” მთავარი რედაქტორი ლიკა ზაკაშვილიც. მისი თქმით, მედიის პარალელურად, ინფორმაციის გამტარები რიგითი ადამიანები გახდნენ, რამაც თავის მხრივ კონკურენცია გაზარდა. “თუმცა, მე ამას ტრაგიკულად არ ვუყურებ. მე მაინც მგონია, რომ პროფესიონალური მედია რიგითი მომხმარებლებით ვერასდროს ჩანაცვლდება”, - ამბობს ის.

ლიკა ზაკაშვილი მედიის ვებგვერდებზე პირდაპირი ვიზიტორების რაოდენობის მკვეთრ შემცირებაზეც საუბრობს. მისი თქმით, მომხმარებლების დიდი ნაწილი კონკრეტული გამოცემის საიტზე ამბის გასაცნობად სოციალური ქსელებიდან გადადის, შესაბამისად სოციალურ ქსელებში განხორციელებული ცვლილებების კვალდაკვალ, გამოცემებს მუშაობის სპეციფიკაში შესაბამისი ცვლილებების შეტანა უწევთ.

“ერთ დღესაც სოციალურმა ქსელმა ალგორითმი ისე თუ შეცვალა, რომ შენი პროდუქტი ხილვადი აღარ იქნება, ეს გახდება ძალიან დიდი დაფიქრების საფუძველი”, - ამბობს “ლიბერალის” რედაქტორი. მომხმარებელთა დიდი ნაწილი გამოცემების ვებგვერდებზე სოციალური ქსელიდან რომ გადადის, მხოლოდ ქართული აუდიტორიისთვის დამახასიათებელი არ არის. ამის შესახებ თავის სტატიაში ნიკოლ მარტინიც წერს.

“ბოლო კვლევის მიხედვით, ინტერნეტმომხმარებლების 50% ამბობს, რომ მათ კონკრეტული ახალი ამბის შესახებ პირველად სწორედ სოციალური მედიის საშუალებით შეიტყვეს. დიდი ნაწილი კი აცხადებს, რომ მთავარი ამბის შესახებ ინფორმაციას ისინი სოციალურ ქსელებში საკუთარი ანგარიშების ე.წ. კედელზე ხვდებიან და ახალი ამბების სააგენტოების ვებგვერდებზე მეტი დეტალის გასაგებად სწორედ ამის შემდეგ გადადიან (57%)”.

On.ge-ს რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში ამბობს, რომ სოციალური მედიის დამსახურებით ე.წ. ტრადიციული მედიასაშუალებები სისწრაფეზე მეტად ორიენტირებულები გახდნენ, რასაც თავისი დადებითი და უარყოფით მხარეები აქვს. მაგალითად, სისწრაფე ზრდის შეცდომის დაშვების რისკებს, მაგრამ მაინც იძულებული ხარ მოპოვებული ინფორმაცია უფრო სწრაფად დაამუშავო.

კითხვაზე, ხომ არ შეიწირა სისწრაფეზე ორიენტირებულობამ სიღრმისეული თემები და ანალიზი, ნესტან ცეცხლაძე გვპასუხობს, რომ ოპერატიულობა მედიის პრიორიტეტი ყოველთვის იყო და ეს ახლაც ასეა, თუმცა არა ხარისხის ხარჯზე.

“ცხადია, ისე არ ვუყურებთ, რომ მხოლოდ ხარისხიანი მასალები შევქმნათ, რომელსაც არავინ წაიკითხავს, ეს არ არის ჩვენი პრიორიტეტი... ჩვენ ცხადია გვინდა, რომ მივწვდეთ დიდ აუდიტორიას და ამისთვის მრავალ რესურსს ვიყენებთ, მათ შორის, სოციალურ მედიას, სოციალური მედიის მიერ შექმნილ ჯგუფებს, ამაში ვხარჯავთ ძალისხმევას, მაგრამ არა კონტენტის ხარჯზე”, - განმარტავს ნესტან ცეცხლაძე და ამბობს - “მარტივად, რომ ვთქვათ, ჩვენ არ ვარქმევთ მასალას ისეთ სათაურს, რომელიც ამახინჯებს მის შინაარსს, მაგრამ მიიზიდავს დიდ აუდიტორიას”.

მარტივად მიწვდე კონკრეტული თემით დაინტერესებულ აუდიტორიას, კარგ შესაძლებლობად აფასებს ლიკა ზაკაშვილიც. მისი თქმით, სოციალურ ქსელებში გაჩენილი კონკრეტულ სამიზნე აუდიტორიებზე გათვლილი თემატური ჯგუფები, სადაც მასალების გავრცელება დივერსიფიცირებულად, კონკრეტული მკითხველის ინტერესების შესაბამისად ხდება, მომხმარებელს იმის შესაძლებლობას აძლევს, რომ ზღვა ინფორმაციაში კონკრეტულად მისთვის საინტერესო კუთხე და ჯგუფები მოინიშნოს.

მისივე თქმით, ის რომ მედია ე.წ. კლიკებზე, ანუ მასალის ნახვის ზრდაზე ე ზრუნავს, პრობლემა არ არის. ამის პარალელურად კონკრეტულ გამოცემას სიღრმისეული კონტენტის შექმნაც შეუძლია. თუმცა, აქ უკვე ადამიანური რესურსის ნაკლებობის პრობლემამდე მივდივართ და ჩნდება კითხვა - რამდენად გყოფნის ადამიანური რესურსი, რომ ყველა ამ გამოწვევას გაართვა თავი - “ჩვენ ვიცით, რომ გვყავს მკითხველი, რომელსაც მოკლე, პატარა ახალი ამბები აინტერესებს, მკითხველი, რომელსაც მოკვლევითი, სიღრმისეული მასალები უყვარს და ვისაც ძალიან დიდი რეპორტაჟებიც მოსწონს. ყველა ამ ადამიანს ვხედავ, მაგრამ მრჩება თუ არა რესურსი, რომ ყველას შევთავაზო ის პროდუქტი, რაც სურთ, ეს უკვე კითხვნის ნიშნის ქვეშ დგება”.

მოკლე, პატარა ამბებია დასახელებული აუდიტორიის დიდი ინტერესის საგნად, ფორბსის სტატიაშიც - “მომხმარებლების დიდი ნაწილი საკუთარი ანგარიშის თვალიერებისას კონკრეტულ ამბავზე ჩერდება და მხოლოდ მის სათაურს კითხულობს, ან პატარა ვიდეორგოლებს ეცნობა. ვიზიტორების საშუალო მაჩვენებლების მიხედვით კი, მკითხველი კონკრეტული გამოცემის საიტზე სტატიის წასაკითხად საშუალოდ 15 წამს ჩერდება. ვიდეოების საშუალო ყურებადობა კი 10 წამია”.

ნესტან ცეცხლაძე ამბობს, რომ ტრადიციული მედიის დღის წესრიგი არა მხოლოდ სოციალური მედიის გააქტიურებამ, არამედ ზოგადად, ინტერნეტმომხმარებლების ქცევის შეცვლამ, ციფრულმა რევოლუციამ და ახალმა ბიზნესმოდელებმა განაპირობა, რაც მედიის შინაარსზე, ფორმასა და სიღრმისეულობაზე თავისთავად აისახება: “მაგალითად, [მედიის] მთავარი კონკურენტი გახდა Facebook-ი ბიზნესმოდელების თვალსაზრისით, მთელი სარეკლამო შემოსავლები მიდის აქ და არა კონკრეტულ მედიასაშუალებებში. კარგი სიღრმისეული კონტენტის მომზადებას უფრო მეტი ფინანასური რესურსი სჭირდება“, - ამბობს იგი.

გელა ბოჩიკაშვილი კი ფიქრობს, რომ სოციალურმა მედიამ ტრადიციულ მედიას ნაკლები ფინანსური რესურსით უკეთესი მედიაპროდუქტის შექმნის საშუალება მისცა. ამავე დროს, მისი აზრით, სოციალურმა მედიამ გააჩინა შესაძლებლობა მედიამ დრო დაზოგოს, - მაგალითად, თუკი კონკრეტულ თემასთან დაკავშირებით რედაქცია რომელიმე ბრიფინგზე კითხვის დასმას არ აპირებს, მას მისი ლაივრეჟიმში ყურებისა და ამბის ამგვარად გაშუქების საშუალება აქვს.

კითხვაზე, ხომ არ გამოიწვია ჟურნალისტების ერთგვარი გაზარმაცება და ხომ არ აქცია ისინი “ოფისის ადამიანებად სოციალური მედიის შესაძლებლობებმა, მაგალითად ამბის ეპიცენტრიდან სხვისი პირდაპირის ეთერების გამოყენების საშუალებამ, ”, On.ge-ს რედაქტორი უარყოფითად პასუხობსდა განმარტავს, რომ განვითარებაზე ორიენტირებული ჟურნალისტისთვის მსგავსი ტექნოლოგიური შესაძლებლობები ხელისშემწყობ ფაქტორებადაც კი შეგვიძლია მივიჩნიოთ და არა პირიქით.

მის აზრს იზიარებს “ნეტგაზეთის” რედაქტორიც და ამბობს, რომ მსგავსი საშუალება, განსაკუთრებით მცირე რესურსების მქონე მედიისთვის, გარკვეულ შემთხვევებში, პირიქით, კარგიც არის, - მათ მეტი ამბის დაფარვის შესაძლებლობა გაუჩნდათ.

„ცხადია, ძალიან მნიშვნელოვანია ადგილზე ყოფნა, თუმცა, ყოველთვის არ არის არსებითი“,- ამბობს იგი და განმარტავს, რომ თითოეული შემთხვევა ინდივიდუალური განხილვის საგანია.

“ლიბერალის” რედაქტორის თქმით კი, ცხადია ყველა ამბის ადგილიდან დაფარვა ვერ ხერხდება, მაგრამ ვერ ვიტყვით, რომ ჟურნალისტები ოფისის ადამიანებად იქცნენ - “იქ, სადაც ამბის ადგილზე მისვლა და რესპონდენტთან პირისპირ საუბარია საჭირო, ამას “ლიბერალი” ყოველთვის აკეთებს, ოფისიდან კი მხოლოდ ისეთი საკითხები შუქდება, რაც შესაბამის ფორმატს შეესაბამება”.

* 30 ივნისი სოციალური მედიის დღეა. ეს დღე პირველად 2010 წელს აღინიშნა. ღონისძიების ინიციატორი საიტი mashable.com იყო,, რომელიც სოციალური მედიის სიახლებს აშუქებს.

პრეზიდენტის ადმინისტრაციის, სამინისტროებისა და მათ დაქვემდებარებაში არსებული სსიპ-ების შემდეგ, "მედიაჩეკერმა" ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მიერ სატელევიზიო, რადიო და ახალი ამბების მომსახურების შესყიდვის მიზნით, 2019 წლის პირველ ოთხ თვეში, მედიასაშუალებებთან გაფორმებული ხელშეკრულებები შეისწავლა. აღმოჩნდა, რომ მიმდინარე წლის პირველი იანვრიდან პირველ მაისამდე პერიოდში ამ მიმართულებით 67-მა მუნიციპალურმა უწყებამ ჯამში 1, 357, 924 ლარი გამოყო. ძირითადი თანხა (76%) სატელევიზიო მომსახურებაზე დაიხარჯება.



თვითმმართველმა ორგანოებმა 2019 წლის პირველ ოთხ თვეში სატელევიზიო მომსახურებაში ჯამში 1 026 935.96 ლარის ხელშეკრულებები გააფორმეს. აქედან ნახევარზე მეტი - 638 684.5 ლარი ქალაქ თბილისის მერიის „საზოგადოებასთან კომუნიკაციის განვითარების სააგენტოზე“ მოდის, რომელმაც კონსოლიდირებული ტენდერის საშუალებით რამდენიმე მაუწყებლისგან საეთერო დრო თბილისის მერიის მიერ ტაქსების რეგულაციების შესახებ მომზადებული საინფორმაციო ვიდეორგოლის განთავსებისთვის იყიდა. ინფორმაციის გასავრცელებლად სააგენტომ უპირატესობა ტელეკომპანია "იმედს" მიანიჭა და მას მომსახურებაში ყველაზე მეტს, ჯამში 122 920.6 ლარს გადაუხადის, მას 107 073.01 ლარით ტელეკომპანია "რუსთავი 2" მოსდევს.

მიუხედავად იმისა, რომ ტელე-რადიო მაუწყებლების შემთხვევაში, კანონმდებლობის მიხედვით, სახელმწიფო ბიუჯეტის სახსრები მხოლოდ საზოგადოებრივად მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გასავრცლებლად უნდა დაიხარჯოს და მასალა სარეკლამო ვიდეორგოლის სახით უნდა გამოქვეყნდეს, მუნიციპალიტეტებსა და მედიასაშუალებებს შორის გაფორმებული ხელშეკრულებების ანალიზი აჩვენებს, რომ ხშირია შემთხვევები, როდესაც თვითმმართველი ორგანოები მედიასაშუალებებს კონკრეტულ ჩარჩოებს უწესებენ და მითითებებს აძლევენ, თუ რა ფორმის და შინაარსის უნდა იყოს მათ მიერ შესყიდული მომსახურება.

თვითმმართველი ორგანოებიდან ამ მხრივ ერთ-ერთი თვალსაჩინო რუსთავის მუნიციპალიტეტია. ის სატელევიზიო მომსახურების შესყიდვებისთვის დახარჯული თანხით ერთ-ერთი ლიდერია. რუსთავის მუნიციპალიტეტმა წლის დასაწყისში 160 000 ლარის სატელევიზიო მომსახურება ელექტრონული ტენდერის მეშვეობით კონკრეტული დათქმებით, ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიისგან იყიდა. კერძოდ, ხელშეკრულების მიხედვით, მაუწყებელი ვალდებულია, რომ ყოველდღიურად, მუნიციპალიტეტისთვის არანაკლებ ორწუთიანი სიუჟეტი მოამზადოს და ის სატელევიზიო და რადიო ეთერში (ძირითადად საინფორმაციო გამოშვებებში) გაუშვას. ჯამში მინიმუმ 1 000-ჯერ.

ასევე, ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიამ რუსთავის მუნიციპალიტეტის მიერ მიწოდებული ვიდეორგოლი დღეში მინიმუმ 10-ჯერ უნდა დაატრიალოს. კიდევ ერთი ვიდეორგოლი მაუწყებელმა თავად უნდა დაამზადოს და ამავე რაოდენობით გაუშვას ეთერში. ხელშეკრულების თანახმად, მაუწყებლის ეთერში, მუნიციპალიტეტისთვის, დღის განმავლობაში მინიმუმ ათჯერ, არანაკლებ 6 სიტყვიანი მოძრავი სტრიქონიც უნდა გავიდეს.

რუსთავის მუნიციპალიტეტმა აღნიშნული მომსახურებისთვის ელექტრონული ტენდერი 2019 წლის თებერვალში გამოაცხადა. ტენდერში ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიასთან ერთად, უფრო დაბალი ფასით (142 674 ლარით) "პალიტრა TV" მონაწილეობდა, თუმცა ის დისკვალიფიკაციის გამო ტენდერს გამოეთიშა და გამარჯვება ქვემო ქართლის მაუწყებელს დარჩა.

სწორედ ტენდერის მიმდინარეობის პროცესს დაემთხვა ქვემო ქართლის ტელე-რადიო კომპანიის მიერ მაუწყებლობის გათიშვა პროტესტის ნიშნად. მაშინ კომპანიის გენერალური დირექტორი გიორგი მგალობლიშვილი სამთავრობო ჯგუფების მხრიდან მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკაში ჩარევის მცდელობაზე საუბრობდა, თუმცა დეტალების დაკონკრეტებისგან თავს იკავებდა. რამდენიმედღანი პაუზის შემდეგ, ქვემო ქართლის ტელევიზიამ და რადიომ ეთერი აღადგინა და მუშაობა ჩვეულ რეჟიმში განაგრძო.

რუსთავის მუნიციპალიტეტი ერთადერთი არ არის, ვინც მაუწყებელს ხელშეკრულებით უსაზღვრავს გადაცემის შინაარსს. მის მსგავსად ტვ მარნეულს კონკრეტულ მოთხოვნებს უწესებს მარნეულის მუნიციპალიტეტის თვითთმმართველი ორგანოც. კერძოდ, 86 000 ლარად გაფორმებული ხელშეკრულების ფარგლებში, მუნიციპალიტეტი მაუწყებლისგან გადაცემის მომზადებას და მასში მუნიციპალიტეტების წარმომადგენლების მოწვევას, მათთან სატელეფონო და პირდაპირი ჩართვების უზრუნველყოფას და კვალიფიციური პერსონალის ყოლას ითხოვს. ამასთან, გადაცემის ეთერში გაშვების დღე და დრო თვითმმართველ ორგანოსთან უნდა შეთანხმდეს.

ამავე ხელშეკრულების ფარგლებში, მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს მუნიციპალიტეტში მიმდინარე და დაგეგმილი ღონისძებებისა და პროგრამების შესახებ მოსახლეობის ინფორმირება, ასევე უნდა მოამზადოს საკრებულოს სხდომების სრული ჩანაწერები, ამავე სხდომების ვიდეორგოლები და ეთერში გაუშვას.

კონკრეტული რადიოგადაცემის - „თვითმმართველობის დრო“ - განსაზღვრული ქრონომეტრაჟით მომზადებას, მის ეთერში კვირაში ექვსჯერ და დღეში მინიმუმ სამჯერ გაშვებას ითხოვს ემბისი FM 93.5-ისგან მარტვილის მუნიციპალიტეტიც. კვირაში ერთხელ მერიის ან/და საკრებულოს წარმომადგენელთან ინტერვიუ კიდევ ერთი მოთხოვნაა მუნიციპალიტეტისგან.

საინტერესოა, ასევე ახალქალაქის მერიასა და "ატვ-12-ს" შორის გაფორმებული ხელშეკრულებაც, რომლის მიხედვითაც, მაუწყებელს საინფორმაციო გადაცემის მომზადება, საკრებულოების სხდომების, მერიის თათბირების, სპორტული ღონისძიებებისა და საზოგადოებრივ-სოციალური საკითხების გაშუქება, მუნიციპალიტეტის საბიუჯეტო ორგანიზაციების განცხადებების ეთერში გადაცემა და შემთხვევის ადგილიდან პირდაპირი ჩართვები ევალება.

მთლიანობაში, შეიძლება ითქვას, რომ თვითმმართველი ორგანოები მედიებისგან მომსახურებას ძირითადად მუნიციპალიტეტებში დაგეგმილი და მიმდინარე ღონისძიებების, თვითმმართველი ორგანოების სხვადასხვა აქტივობებისა და საკრებულოს სხდომების გაშუქება/ტრანსლირებისთვის ყიდულობენ. ამასთან, რიგ შემთხვევებში, პროდუქტის შინაარსსა და ფორმაშიც ერევიან, რაც კანონმდებლობით აკრძალულია და კონკრეტული მედიასაშუალების სარედაქციო პოლიტიკის განსაზღვრის მცდელობაზე მიუთითებს.

2019 წლის პირველ ოთხ თვეში, მუნიციპალურმა უწყებებმა ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურების შესყიდვის მიზნით 330 988 ლარის ხელშეკრულებები გააფორმეს.



მსგავსი დათქმა თვითმმართველი ორგანოების მიერ მედიებთან გაფორმებულ ხელშეკრულებებშიც გვხვდება. მაგალითად, ადიგენის მუნიციპალიტეტის მიერ "სამხრეთის კარიბჭესთან" (sknews.ge) გაფორმებულ ხელშეკრულებაში ხაზგასმით არის ნათქვამი, რომ თვითმმართველი ორგანოს მიერ მიწოდებულ მასალას დაეწერება, რომ ის არის რეკლამა. იგივე წერია შუახევის მუნიციპალიტეტის მიერ შპს "პირველი ნიუსი-საქართველოსთან" გაფორმებულ ხელშეკრულებაშიც. კერძოდ, მითითებულია, რომ შპს-ის კუთვნილ ვებგვერდებზე (www.fax.ge, www.faxinter.news, www.epn.ge, www.economic.ge) დამკვეთის მასალებს სარეკლამო ნიშანი (® ან NS) მიეთითება.  სარეკლამო ტიპის მასალებს სარედაქციო მასალებისგან სხვა ონლაინ გამოცემებიც (მაგალითად - reginfo.ge, interpressnews.ge) მიჯნავავენ, თუმცა, უფრო მეტია ისეთი მედიასაშუალებების რაოდენობა, სადაც სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნა მაინც პრობლემად რჩება.

თვითმმართველი ორგანოების მიერ ახალი ამბების მომსახურების შესყიდვაში, სატელევიზიო შესყიდვების მსგავსად, ქალაქ თბილისის მერიის დაქვემდებარებაში არსებული სსიპ „საზოგადოებასთან კომუნიკაციების განვითარების სააგენტო“ ლიდერობს. მან ამ მიზნით 49 999.92 ლარის ხელშეკრულება „შპს აიფიემ მარკეტ ინტელიჯენს კაუკასუსს“ გაუფორმა  და მისგან თბილისის მერიისა და მისი სტრუქტურული ერთეულების შესახებ მედასაშუალებებით გასული ინფორმაციის მონიტორინგისა და სხვადასხვა საინფორმაციო სააგენტოებზე მის მიერ მიწოდებული ინფორმაციისა და ანონსების შუზღუდავი განთავსების სერვისი იყიდა. კომპანია “აიფიემ მარკეტ ინტელიჯენს კაუკასუსი” (ipm.ge) სხვადასხვა უწყებას მედიამონიტორინგსა და ონლაინ გამოცემებში ინფორმაციის განთავსებას სთავაზობს.

საერთო ჯამში მუნიციპალურმა ორგანოებმა ყველაზე მეტი, 51, 514 ლარის მომსახურება შპს “ახალი ამბებისგან” შეისყიდეს, ხელშეკრულების თანხმად მასალები interpressnews.ge-ზე უნდა განთავსდეს. მას 34 142 ლარით „შპს თავისუფალი გაზეთი+“ მოსდევს, რომელიც ინფორმაციას გამოაქვეყნებს შემდეგ ვებსაიტებზე - press.ge, ibusiness.ge, iregions.ge, imtavroba.ge, mpress.ge.

რამდენიმე მუნიციპალიტეტმა (მაგ. ვანი, ახმეტა, თერჯოლა, ხონი და აშ.) უპირატესობა შპს მეურვეს მიანიჭა. ჯამში 32 395 ლარის სანაცვლოდ მუნიციპალიტეტების შესახებ ინფორმაცია guardian.ge-ზე გამოქვეყნდება.

მედიის მიერ სარეკლამო და სარედაქციო მასალების ერთმანეთისგან გამიჯვნის წესები საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმღვანელოშია გაწერილი. სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიასაშუალება ყველა იმ ინფორმაციაზეა პასუხისმგებელი, რომელიც მისი რომელიმე პლატფორმის მეშვეობით ვრცელდება. აქედან გამომდინარე, სარეკლამო მასალის შესამაბისი აღნიშვნის გარეშე გამოქვეყნების შემთხვევაში სრული სარედაქციო პასუხისმგებლობა სწორედ მედიას ეკისრება.

ამავე წესების თანახმად, მედიამ პატივი უნდა სცეს საკუთარ აუდიტორიას და არ შესთავაზოს მას გადაუმოწმებელი სარეკლამო მასალა. გარდა ამისა, მედიას სარეკლამო და სარედაქციო მასალების ერთმანეთისგან მკვეთრად გამიჯვნის პოლიტიკა უნდა ჰქონდეს შემუშავებული და დამკვეთთან მომსახურების შესყიდვის შესახებ ხელშეკრულება სწორედ მის საფუძველზე უნდა გააფორმოს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის არჩევა მრჩეველთა საბჭოს 9 კანდიდატიდან მოუწევს.   მაუწყებლის ცნობით, კონკურსში მონაწილეობენ:

• თორნიკე მჟავანაძე - აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საარჩევნო კომისიის (უსკო) წევრი. მისი სახელი აჭარის ტელევიზიასთან დაკავშირებით ჯერ კიდევ მაშინ გაჟღერდა, ვიდრე მოქმედ დირექტორს, ნათია კაპანაძეს მრჩეველთა საბჭო თანამდებობიდან გადააყენებდა. მაშინ "ბათუმელები" წერდა, რომ სწორედ თორნიკე მჟავანაძის არჩევა იგეგმება. ის კანდიდატად მართლაც დარეგისტრირდა. 
  
• ნათია ზოიძე - ის ასრულებს ამჟამად აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის მოვალეობას, რადგანაც ნათია კაპანაძისთვის უნდობლობის გამოცხადებმდე ცოტა ხნით ადრე სწორედ ის დაინიშნა დირექტორის მოადგილედ. მანამდე ნათია ზოიძე "საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს" ბათუმის ოფისში მუშაობდა.
• გიორგი კოხრეიძე - იყო საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრი. ამ პოზიციაზე ის სწორედ აჭარის უმაღლესი საბჭოს კვოტით იყო წარდგენილი.
• ირმა ზოიძე - ბათუმში მოქმედი საგამოძიებო სტუდია "REC-ის" ჟურნალისტი
• მერაბ წულუკიძე - საზოგადოებრივი მაუწყებლის კორესპონდენტი აჭარის რეგიონში
• ბაჩო გურაბანიძე - საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიის გადაცემა "დილის ტალღის" ხელმძღვანელი
• გიორგი წულაია - საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს ყოფილი თანამშრომელი
• ბაჩუკი ჩხეიძე - იყო აჭარის მთავრობის თავმჯდომარის, ლევან ვარშალომიძის მრჩეველი, თანამდებობიდან გადადგომის შემდეგ კი "ქართულ ოცნებას" შეუერთდა. 2018 წელს ის მონაწილეობდა აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის მრჩეველთა საბჭოს წევრობის კონკურსშიც.ამჟამად საზოგადოება "ბათუმელის" წევრია.
• დავით ჩხარტიშვილი - ბათუმის მერიის მუნიციპალური სერვისების სააგენტოს თანამშრომელი

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს დირექტორის თანამდებობაზე კონკურსი მას შემდეგ გამოცხადდა, რაც მრჩეველთა საბჭომ მოქმედი დირექტორი იმპიჩმენტის წესით გაუშვა უფლებამოსილების ვადის ამოწყრვამდე 6 თვით ადრე. სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილი მიიჩნევდა, რომ საბჭოს გადაწყვეტილება იყო დაუსაბუთებელი და შეფასდა როგორც ამ მაუწყებლის დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯი, ვინაიდან ნათია კაპანაძის დირექტორობის პერიოდში აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებელი არაერთ ადგილობრივ და საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ მომზადებულ ანგარიშში დადებით კონტექსტში მოხვდა. ნათია კაპანაძის მხარდამჭერი განცხადებები გააკეტეს ევროკავშირის, ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს, ეუთოს წარმომადგენლებმა. მიუხედავად ამისა, მრჩეველთა საბჭომ უნდობლობა მას მაინც გამოუცხადა. ნათია კაპანაძემ ეს გადაწყვეტილება სასამართლოში გაასაჩივრა და მისი იმპიჩმენტის შემდეგ გამოცხადებული კონკურსის შეჩერება ითხოვა. თუმცა, სასამართლომ ეს მოთხოვნა არ დაუკმაყოფილა. შედეგად ახალი დირექტორის შესარჩევი კონკურსი გაგრძელდა და 24 მაისს ამოიწურა განაცხადების მიღების ვადა.



სამი დღის ვადაში მრჩეველთა საბჭო გაეცნობა კანდიდატთა დოკუმენტაციას, რის შემდეგაც დაინიშნება გასაუბრება თითოეულ მათგანთან. მრჩეველთა საბჭო ამის შემდეგ გააკეთებს არჩევანს და ახალ დირექტორს დანიშნავს.

ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) მიერ 2019 წლის აპრილში ჩატარებული კვლევის მიხედვით, 2016 წლის ივნისიდან 2019 წლის აპრილის პერიოდში 9 პროცენტით შემცირდა არაქართულენოვან სატელევიზიო არხების მაყურებელთა რიცხვი. თუ 2016 წელს გამოკითხულთა 23% ადევნებდა თვალს პოლიტიკურ და მიმდინარე მოვლენებს არაქართულენოვან არხებზე, მათი რაოდენობა უკანასკნელ სამ წელიწადში 14%-მდე შემცირდა. მათგან უმრავლესობა კი რუსულ სატელევიზიო არხებს - НТВ, 1 Канал/ОРТ, Россия 1 და RTR-ს უყურებს. მხოლოდ მეოთხე ადგილზეა CNN-ი. საერთო ჯამში 17 უცხოენოვანი მაუწყებელიდან, რომელსაც მოსახლეობა ასახელებს, 11 რუსულენოვანი არხია. ამ არხებს ძირითადად სომხურ და აზერბაიჯანულენოვან დასახლებებში უყურებენ.

კვლევის მიხედვით, მედიასთან დაკავშირებული სხვა მონაცემები ბოლო წლების განმავლობაში თითქმის უცვლელია. მაგალთად, საქართველოში მიმდინარე მოვლენების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად ყველაზე მნიშვნელოვან წყაროდ 72%-თ კვლავ ტელევიზია რჩება. მცირე ზრდა შეინიშნება იმ მოსახლეობის, ვინც ინფორმაციის მიღების პირველ წყაროდ ინტერნეტს ასახელებს. 2018 წლის მარტის შემდეგ ეს მონაცემი 18-დან 21%-მდე გაიზარდა. სტაბილურად იზრდება ინტერნეტის მომხმარებელთა რაოდენობაც. გამოკითხულთა 65% ამბობს, რომ ინტერნეტს კვირაში ერთხელ მაინც იყენებს. ეს მაჩვენებელი 2015 წელთან შედარებით 14%-ით არის გაზრდილი.


უცვლელია ტელეკომპანიების მიმართ ნდობა. მოსახლეობა კვლავ ყველაზე მეტად “იმედს” ენდობა. თუმცა, მის მიმართ ნდობის მაჩვენებელი 32 პროცენტს არ აჭარბებს. 2017 წლიდან თითქმის ათი პროცენტით შემცირდა “რუსთავი 2-ის” მიმართ ნდობა და მან მეორე ადგილზე სწორედ ამ პერიოდიდან გადაინაცვლა. მას 2019 წლის აპრილის მონაცემებით 28 პროცენტი ენდობა. მცირედით გაიზარდა და 4 პროცენტს მიაღწია ტვ პირველის მიმართ ნდობამ. საზოგადოებრივილი მაუწყებელი კი მხოლოდ მას შემდეგ მოდის 3 პროცენტიანი მაჩვენებლით. ამავე რაოდენობის ადამიანი ენდობა Az TV-ს. საზოგადოებრივი მაუწყებელი მხოლოდ ერთი პროცენტით უსწრებს და მას თითქმის იმდენივე პროცენტი ენდობა, რამდენიც "ობიექტივს" და Armenia TV-ს.  


ეროვნულ დემოკრატიულმა ინსტიტუტმა კვლევა „საზოგადოების განწყობა საქართველოში“ ჩაატარა 28 მარტიდან 15 აპრილამდე პერიოდში. კვლევის ფარგლებში, პირისპირ ინტერვიუს მეთოდით, 2,927 სრულწლოვანი ადამიანი გამოიკითხა . კვლევის შედეგების საშუალო ცდომილების ზღვარი +/- 2,3%-ია.

შესწორება:  სტატიის თავდაპირველ ვერსიაში მოცემული იყო, რომ  დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა 2019 წლის პირველ კვარტალში "პულსი ტვ-ს" 110 000 ლარი გადაუხადა. სინამდვილეში, 110 000 ლარი არის ერთი წლის მომსახურების თანხა და არა ერთი კვარტლის. 

 

სახელმწიფო ორგანოებიდან მედიასაშუალების თუ მის მიერ მომზადებული პროდუქტის დაფინანსება, შესაბამისი მითითების გარეშე, არამხოლოდ არაეთიკურია, არამედ მაუწყებლების შემთხვევაში უკანონოც კი. საჯარო ფინანსები მედიაში მხოლოდ საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გასავრცელებლად შეიძლება დაიხარჯოს. ეთიკური სტანდარტების მიხედვით, დაფინანსებული ინფორმაცია რეკლამის სახით უნდა გამოქვეყნდეს როგორც ონლაინ, ისე ტელემედიაში. თუმცა პრაქტიკა არაერთგვაროვანია, ხშირია შემთხვევები, როდესაც საჯარო უწყებების მიერ დაფინანსებული მასალა ყოველგვარი მითითების გარეშე, სარედაქციო მასალად ქვეყნდება. უფრო მეტიც, ისეთი შემთხვევაცაა, როდესაც თავად ადმინისტრაციული ორგანო განსაზღვრავს რა კვალიფიკაცია უნდა ჰქონდეს წამყვანს.

მედიასაშუალებებთან ხელშეკრულების გაფორმებას საჯარო უწყებები ყოველი წლის დასაწყისში იწყებენ. 2019 წლის 1 იანვრიდან 1 მაისამდე პერიოდში 39-მა საჯარო უწყებამ ინფორმაციის გასავრცელებლად 772, 346 ლარის ხელშეკრულებები გააფორმა.

“მედიაჩეკერმა” პრეზიდენტის ადმინისტრაციის, სამინისტროებისა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირების (საგანმანათლებლო დაწესებულებების გარდა)  მიერ, სატელევიზო,  რადიო და ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურების შესყიდვის მიზნით, 2019 წლის პირველ კვარტალში მედიასაშუალებებთან გაფორმებული ხელშეკრულებები შეისწავლა. დოკუმენტებიდან ირკვევა, რომ საჯარო უწყებების მიერ მედიაში დასახარჯი თანხა თითქმის თანაბრად ნაწილდება ონლაინ გამოცემებსა და ტელეკომპანიებში, თუმცა გასავრცელებელი ინფორმაციის შინაარსი სხვადასხვაა.

 

⇒   სატელევიზიო მომსახურება

მაუწყებლობის შესახებ კანონი საჯარო უწყების მიერ მედიის ნებისმიერი ტიპის დაფინანსებას კრძალავს, თუმცა აწესებს მხოლოდ ერთ გამონაკლისს, - საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის გავრცელების მიზნით საეთერო დროის შესყიდვა შესაძლებელია. ასეთი შესყიდვა არ გულისხმობს რომელიმე მოვლენის გაშუქებას, გადაცემის დაფინანსებას და ა.შ. არამედ, მაღალი საჯარო ინტერესის მქონე ინფორმაცია რეკლამის სახით უნდა გავიდეს. ეს შეიძლება იყოს მაგალითად, ახალი რეგულაციების შემოღების, სერვისების დანერგვის თუ სხვა ისეთი მოვლენის შესახებ ინფორმაცია, რომელიც საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანია.

ტელეეთერში რგოლების განსათავსებლად, საჯარო უწყებები საეთერო დროს კონსოლიდირებული ტენდერის საფუძველზე ყიდულობენ. მარტივად რომ ვთქვათ, ყოველ წელს რეიტინგის მიხედვით ხდება რანჟირება, განისაზღვრება ფასი და ირჩევიან გამარჯვებული არხები. საჯარო უწყებები, მთელი წლის განმავლობაში, ამის შესაბამისად წყვეტენ სად განათავსონ ვიდეო რგოლი. 

2019 წელს უპირატესობა ტელეკომპანია იმედს მიანიჭეს. აქ საჯარო უწყებებმა იანვარი - აპრილის პერიოდში 194, 259 ლარის ღირებულების მომსახურებაზე გააფორმეს ხელშეკრულება.  86.078 ლარზეა გაფორმებული ხელშეკრულება "რუსთავი 2-თან". 

საინტერესოა ტელეკომპანია "პულსი ტვ-ს" შემთხვევა. ამ არხის მომსახურება დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნულმა ცენტრმა პირდაპირი შესყიდვის წესით შეიძინა. უწყებამ "პულსი ტვ-თან" 110 000 ლარზე გააფორმა ხელშეკრულება, ეს თანხა მთელი წლის მომსახურების ღირებულებაა.  შეძენილი მომსახურება არ გულისხმობს მხოლოდ ვიდეო რგოლების განთავსებას საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე ინფორმაციის გასავრცელებლად, როგორც ეს კანონშია გაწერილი. არამედ უნდა მომზადდეს ადგილობრივი და უცხოური სიახლეების ამსახველი საინფორმაციო სტუდიური გადაცემა. ხელშეკრულებით განსაღვრულია მისი ქრონომეტრაჟი (26 წუთი), ეთერში გასვლის პერიოდულობა და უფრო მეტიც, დაავადებათა კონტროლის ცენტრი გამოთქვამს სურვილს გადაცემის წამყვანს და ჟურნალისტებს ჰქონდეთ უმაღლესი სამედიცინო განათლება.

საჯარო უწყება მაუწყებელს თანხას უხდის იმაშიც, რომ მათი ღონისძიებები სამი კამერით გადაიღონ, დაამონტაჟონ და ეთერში გაუშვან. დაავადებათა კონტროლის ცენტრი უფრო შორსაც მიდის და მაუწყებელს ხელშეკრულებით უსაზღვრავს გადაცემის შინაარსს - უნდა მომზადდეს შემეცნებითი პროექტი, რომლის მეშვეობითაც “ცენტრის ექსპერტები და სამედიცინო დარგის სხვადასხვა პროფილის სპეციალისტები უახლეს, მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ, კომპეტენტურ და აკადემიურ ინფორმაციას მიაწვდიან ქვეყნის მოსახლეობას მათთვის გასაგებ ენაზე”.

ხელშეკრულებაში არსად არ არის რამე მინიშნება იმის შესახებ, როგორ უნდა მიეთითოს დაფინანსების წყარო ამ ხელშეკრულების ფარგლებში მომზადებულ გადაცემებს. სატენდერო დოკუმენტაციაში არსად ჩანს იმის დასაბუთებაც, რატომ მიიჩნევა ცენტრის ღონისძიებები ისეთ საზოგადოებრივად მნიშვნელოვან ინფორმაციად, რომლის გავრცელებაშიც ბიუჯეტიდან თანხა უნდა დაიხარჯოს.

⇒   ახალი ამბების სააგენტოების მომსახურება

ონლაინ გამოცემებში საფასურის სანაცვლოდ ინფორმაციის გამოქვეყნებას კანონი არ კრძალავს. თუმცა ეთიკური ჟურნალისტიკის პრინციპები მედიას ავალდებულებს მკვეთრად გამიჯნონ ამგვარი მასალები რედაქციის პასუხისმგებლობით მომზადებული მასალებისგან, რაც ხშირ შემთხვევაში პრობლემაა.

სახელმწიფო უწყებებმა 2019 წელს ჯამში 331,943 ლარის ხელშეკრულება გააფორმეს, რომელთა უმეტესობა გულისხმობს მათ მიერ მომზადებული პრესრელიზებისა თუ ორგანიზებული ღონისძიებების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას. მხოლოდ ერთ, გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის მიერ “ბათუმელებთან” (netgazeti.ge) გაფორმებულ ხელშეკრულებაში წერია ხაზგასმით, რომ მიწოდებული ინფორმაციის გამოქვეყნებისას “დაეწერება, რომ ის არის რეკლამა”.

ცხადია, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მხოლოდ ეს გამოცემა მიჯნავს სარეკლამო და სარედაქციო მასალებს. დაფინანსების შესახებ სხვადასხვანაირი მითითებები აქვთ მაგალითად ისეთ ვებსაიტებს, როგორიცაა: on.ge, reginfo.ge, interpressnews.ge. თუმცა, საერთო ჯამში სარედაქციო და სარეკლამო მასალების გამიჯვნა პრობლემად რჩება.

თუკი მაუწყებლების შემთხვევაში გასაგებია პრინციპი, რის მიხედვითაც სახელმწიფო უწყებები ირჩევენ მედიასაშუალებებს, სადაც სარეკლამო რგოლები უნდა განათავსონ, ონლაინ მედიასაშუალებებს რა კრიტერიუმებით არჩევენ, უმეტეს შემთხვევაში გაუგებარია.




უწყებების ნაწილი ე.წ. შუამავალ კომპანიებს, “აიფიემმარკეტ ინტელიჯენს კაუკასუსს” და “კლიპ არტს” ანიჭებს უპირატესობას. ეს ორგანიზაციები იღებენ ინფორმაციის სხვა, ათეულ ვებსაიტზე გავრცელების ვალდებულებას. ნაწილი კი თავად, პირდაპირი შესყიდვის წესით ირჩევს ონლაინ გამოცემებს ინფორმაციის გავრცლებისთვის. ამგვარი ხელშეკრულებების რაოდენობით და თანხის მოცულობით შპს ახალი ამბები ლიდერობს, რომელიც inpterpressnews.ge-ზე ინფორმაციის გამოქვეყნების ვალდებულებას იღებს, მას მოსდევს ghn.ge და primetime.ge.

საჯარო უწყებებს შორის საპენსიო სააგენტო ის გამონაკლისია, რომელიც მომსახურებას უცხოურ მედიაში ყიდულობს. მან 1600 ფუნტი (4900 ლარი) უნდა გადაუხადოს The Financial Times-ს. შესყიდვების სააგენტოს ვებსაიტზე ხელშეკრულება არ დევს, რაც როგორც "მედიაჩეკერს" საპენსიო სააგენტოდან აცნობეს, იმითაა გამოწვეული, რომ ეს ინტერნეტშესყიდვაა. ამ თანხას კი ვაკანსიის განსათავსებლად იხდიან. თანხის ნაწილი (800 ფუნტი) მარტში უკვე გადაირიცხა,

საერთო ჯამში შესყიდვების სააგენტოს ვებსაიტზე ატვირთული ხელშკერულებებიდან ირკვევა, რომ 2019 წელს ინფორმაციის გასავრცელებად ყველაზე მეტი, 152,165 ლარის ხელშეკრულება თავდაცვის სამინისტრომ გააფორმა. დოკუმენტების თანხმად ვიდეორგოლები უნდა განთავსდეს ტელევიზიების ეთერში. შემდეგ კი მოდის სახელმწიფო სერვისების სააგენტო 121,197 ლარის ღირებულების ხელშეკრულებებით, რომელიც გადანაწილდება ტელევიზიებსა (მათ შორის რეგიონულში) და ონლაინ მედიაში. მესამე ადგილზეა დაავადებათა კონტროლის ცენტრი, რომელიც პულსი ტვ-ში გადაცემებს დასაფინანსებლად 110 ათას ლარს ხარჯავს.




საფასურის სანაცვლოდ გარკვეული მასალის გამოქვეყნება, მედიასაშუალებებს არ ეკრძალებათ, თუმცა, როგორც აღინიშნა, მაუწყებლების შემთხვევაში გადაცემების დაფინანსება სახელმწიფო ორგანოებს აკრძალული აქვთ და მხოლოდ ვიდეო რგოლების განთავსება შეუძლიათ. ონლაინ გამოცემების შემთხვევაში კი დაფინანსებული სტატიების გამოქვეყნება დასაშვებია, თუმცა აუდიტორიისთვის ცხადი უნდა იყოს, რომ იღებს კომერციული შინაარსის ინფორმაციას და არა რედაქციის პასუხისმგებლობით მომზადებულ მასალას.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებული სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნის სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, მედიასაშუალება პასუხისმგებელია ყველა იმ ინფორმაციაზე, რომელიც მისი რომელიმე პლატფორმით ვრცელდება. შესაბამისად, თუკი სარეკლამო მასალა გამოქვეყნდება შესაბამისი აღნიშვნის გარეშე ისე, როგორც სარედაქციო მასალა, რედაქცია პასუხისმგებელი იქნება მის შინაარსზე.

მედია ანგარიშვალდებულია აუდიტორიასთან და პატივს უნდა სცემდეს მის უფლებას - მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია და არა შეცდომაში შემყვანი, გადაუმოწმებელი სარეკლამო მასალა. ამავე წესების თანახმად, რედაქციას უნდა ჰქონდეს შემუშავებული სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნის პოლიტიკა, რის შესაბამისადაც უნდა გააფორმოს ხელშეკრულება სარეკლამო დამკვეთთან თუ მომსახურების შემსყიდველთან.

მედიის მდგრადობის ინდექსში (MSI) საქართველოს კოეფიციენტი გასულ წლებთან შედარებით გაუარესდა. კვლევის მიხედვით, რომელსაც საერთაშორისო კვლევებისა და გაცვლების საბჭო (IREX) ატარებს აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით, საქართველოსთვის მინიჭებულმა კოეფიციენტმა 4-დან 2,25 შეადგინა. ეს ქულა წინა წლის მონაცემს (2.31) ჩამოუვარდება. აღსანიშნავია, რომ საქართველოსთვის მინიჭებული ქულა ინდექსში 2015 წლიდან მოყოლებული უარესდება. ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი (2,63) კი ქვეყანას 2014 წელს ჰქონდა.

კვლევიდან ირკვევა, რომ საქართველო კვლავაც მდგრადთან მიახლოებულ ქვეყანათა ბლოკში რჩება, თუმცა კოეფიციენტის შემადგენელი ხუთი მთავარი მიზნიდან 4-ში ქვეყნისთვის მინიჭებულმა ქულებმა დაიკლო. ეს მიზნებია: სიტყვის თავისუფლება, პროფესიული ჟურნალისტიკა, ახალი ამბების პლურალიზმი და მედია ბიზნესის მართვა. ერთადერთი კრიტერიუმი სადაც ქვეყანას წინსვლა აქვს მედიის მხარდამჭერი ინსტიტუციებია.

„ინდექსში ქულის კლება ნიშნავს, რომ არამდგრადთან მიახლოებული მედია სისტემისკენ გადავიხარეთ. უკეთ რომ განვმარტო, მდგრადთან მიახლოებულ სისტემაში ვრჩებით, მაგრამ შეიძლება ითქვას, რომ არამდგრადთან მიახლოებულისაკენ მივცოცავთ. შეშფოთების საფუძველი ნამდვილად გვაქვს“, - აღნიშნავს მედია მკვლევარი და IREX-ის კვლევის თანაავტორი ეკატერინე ბასილაია „მედიაჩეკერთან“ საუბარში.

2018 წელს ქართული მედიისთვის არსებული გამოწვევებიდან ზოგიერთი პრობლემა წინა წლებში გამოქვეყნებულ ანგარიშებშიც აისახა და ისინი დღემდე მოუგვარებელია. მათ შორის, პრობლემურად რჩება ზოგიერთ საჯარო უწყებაში ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა და თვითცენზურის პრაქტიკა მედიასაშუალებებში. თუმცა, უშუალოდ გასულ წელს მედიაში მიმდინარე რამდენიმე სხვადასხვა პროცესიც უარყოფითად აისახა მედიის მდგრადობაზე, რაც გაუარესებულ ინდექსის ნიშნულში გამოიხატა.

IREX-ის კვლევა განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებს მაუწყებლობის შესახებ კანონში 2018 წელს შესულ ცვლილებებზე. კვლევის მონაწილეების თქმით, შესული ცვლილებები გაუმჭვირვალეს ხდის საზოგადოებრივი მაუწყებლის შესყიდვების ნაწილს, ისევე როგორც გაზრდილი სარეკლამო საეთერო დრო არათანაბარ პირობებში აყენებს სხვა მაუწყებლებს.

ანგარიში ყურადღებას ამახვილებს ორ საკანონმდებლო ინიციატივაზე, რამაც კითხვის ნიშნები გააჩინა საქართველოში გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მცდელობებზე. ესენია რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფისა და ე.წ. „ცენზურის კანონპროექტი“ რომელიც ითვალისწინებდა შემოქმედებითი ნაწარმოების გავრცელებას თუკი ის ლახავს ადამიანის უფლებებსა და კანონიერ ინტერესებს. ანგარიშში საუბარია წინასაარჩევნო პერიოდში წამყვან მედიასაშუალებებს შორის გაზრდილ პოლარიზაციასა და პოლიტიკური მიკერძოების ზრდაზე, რის გამოც ინდექსის მეორე კომპონენტმა, პროფესიონალურმა ჟურნალისტიკამ ყველაზე მეტად, 0.13 ნიშნულით დაიკლო. ექსპერტთა შეფასებებით, გასულ წლებთან შედარებით, გახშირდა ჟურნალისტებზე თავდასხმებიც.

„არ ვიცი, ვინმე აწარმოებს თუ არა სტატისტიკას, მაგრამ, როგორც ეს კვლევის პროცესში გამოვლინდა და ფოკუს ჯგუფის წევრებმაც აღნიშნეს, წინა ორ წელთან შედარებით გახშირდა ჟურნალისტებზე თავდასხმები. ერთი ორი წელიწადი შედარებით სიმშვიდე იყო ამ კუთხით, მაგრამ შარშანდელ ანგარიშში მოხვდა ისეთი ფაქტები, როგორებიცაა მაგალითად TV პირველის ჟურნალისტს საარჩევნო პერიოდში სახეში ჩაარტყეს, აგრეთვე როდესაც ულტრა-მემარჯვენეები ჟურნალისტ გიორგი გაბუნიას მანქანას გარს შემოერტყნენ და თავდასხმა სცადეს", - აღნიშნავს ეკატერინე ბასილაია.

მედია მდგრადობის ინდექსის ანგარიშში საუბარი არის ქართული მედიასივრცის დადებით მხარეებზეც. მაგალითად, ანგარიში ყურადღებას ამახვილებს, რომ მედიაბაზარზე შესვლის თვალსაზრისით არ არსებობს საკანონმდებლო ბარიერები. გარდა ამისა, არ დაფიქსირებულა ინტერნეტით სარგებლობის შეზღუდვის ფაქტები. თუმცა, როგორც კვლევის თანაავტორი მედიაჩეკერთან საუბრისას აღნიშნავს, ქართულ მედია სივრცეზე საუბრისას უმთავრეს პოზიტიურ ფაქტორად, უკვე წლებია, მიიჩნევა მედიასთან დაკავშირებული კანონმდებლობის მაღალი სტანდარტი.

„ჩვენი მიღწევა და ამაზე საუბრობენ ჩვენი ექსპერტთა პანელის წევრები, ბოლო 15 წელია, ეს არის კარგი კანონმდებლობა, რომელიც არის რეგიონში მოწინავე. რეგიონში ვგულისხმობ არა მხოლოდ პოსტ-საბჭოთა სივრცეს, არამედ მთელ აღმოსავლეთ ევროპას,“ - აცხადებს ბასილაია.

მიუხედავად იმისა, რომ გასულ წელს რამდენიმე კანონპროექტის შესახებ დაიწყო საუბარი, რასაც შესაძლოა მედიასთან დაკავშირებული კანონმდებლობისათვის ზიანი მიეყენებინა, აღნიშნული პროექტები ამ დრომდე კანონად არ ქცეულა. ეს კი, კვლევაში მონაწილეთა შეფასებით, ცხადყოფს რომ ჯერ კიდევ არსებობს წინააღმდეგობის რესურსი საზოგადოებაში, როდესაც გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფრთხე იჩენს თავს. თუმცა, იქვე საუბარია, რომ პრობლემად რჩება კანონმდებლობის რეალურ ცხოვრებაში აღსრულება.

„ჩვენ ყველა მხრიდან გვიტევენ და რასაც ქვია სული კბილებით გვიჭირავს,“ - ამბობს მამუკა ანდღულაძე, მედია პროგრამის მენეჯერი საერთაშორისო გამჭვირვალობა -საქართველოდან, კვლევის დოკუმენტში.

რაც შეეხება მხარდამჭერ ინსტიტუტებს, მედია მდგრადობის ინდექსის ერთადერთ კომპონენტს, სადაც საქართველოს წინსვლა აქვს, ანგარიშის შეფასებით, ქვეყანაში მრავლად არის ისეთი ორგანიზაციები თუ გაერთიანებები, რომლებიც ჟურნალისტებისა და მედიის ინტერესების დასაცავად მუშაობენ. კვლევის მონაწილეები ხაზს უსვამენ ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების მუშაობის მნიშვნელობას მედიაგარემოს გაჯანსაღებისათვის. ანგარიში ხაზს უსვამს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაში განსახილველად შესული საქმეების რაოდენობის ზრდასა და სხვა აქტორების, მათ შორის მაუწყებელთა ალიანსის, მედია ადვოკატირების კოალიციისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების მუშაობის კიდევ უფრო გააქტიურებას.

მედიის მდგრადობის ინდექსზე IREX 2001 წლიდან მოყოლებული მუშაობს და მედიის განვითარების პერსპექტივიდან აღმოსავლეთ ევროპისა და ევრაზიის 21 ქვეყანაში არსებულ მდგომარეობას აფასებს. კვლევისათვის საჭირო ინფორმაციის ძირითადი წყაროს კი ქვეყნებში ადგილობრივ ექსპერტთა და მედიაში გავლენის მქონე ადამიანთა მიერ დაკომპლექტებული პანელი წარმოადგენს.

კვლევა ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით ხორციელდება.