„ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის“ ანგარიშის - „ინფორმაციის თავისუფლება: მედია და საზოგადოება სისტემური უკანონობის პირისპირ“ მიხედვით, განვლილი 2 წლის განმავლობაში საქართველოში დემოკრატიის ხარისხის მკვეთრმა უკუსვლამ საჯარო დაწესებულებების ანგარიშვალდებულებაზე არსებითი მნიშვნელობის ნეგატიური გავლენა იქონია.

„2022-2024 წლების განმავლობაში საქართველოში დემოკრატიის ხარისხმა მკვეთრი უკუსვლა განიცადა. რუსული კანონის მიღება, მედიის სხვადასხვა მეთოდით შევიწროება და საქმიანობაში ხელშეშლა 2024 წლის 26 ოქტომბრის არადემოკრატიულად ჩატარებული საპარლამენტო არჩევნებითა და დემოკრატიულ სახელმწიფოთა მიერ ამ დრომდე არაღიარებული პარლამენტისა და მთავრობის არაკონსტიტუციური გადაწყვეტილებით გაგრძელდა. ამ ფონზე, არსებითად დამძიმდა მედიისა და ჟურნალისტების უფლებრივი მდგომარეობა. რუსული კანონიდან მომდინარე საფრთხეებს, ჟურნალისტებსა და ოპერატორებზე სასტიკი ფიზიკური ძალადობა დაემატა. დემოკრატიის უკუსვლამ ბუნებრივად განაპირობა საჯარო დაწესებულებების ანგარიშვალდებულების შემცირება“. 

IDFI-ის კვლევის მიხედვით, საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის თვალსაზრისით მკვეთრად გაუარესებული მდგომარეობის გამომწვევი არა მოქმედი კანონმდებლობა, არამედ  მისი სრული და სისტემური  უგულებელყოფაა.

„მედიის წარმომადგენლების მიერ საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნისას, უმეტეს შემთხვევაში, სახეზეა საჯარო დაწესებულებების მხრიდან ყველაზე საბაზისო კანონისმიერი ვალდებულებების უგულებელყოფა. მოთხოვნილი ინფორმაციის კანონით დადგენილ ვადებში და დადგენილი წესით მიღება არის უკიდურესად საგამონაკლისო შემთხვევა“.

როგორც ანგარიშში ვკითხულობთ, საჯარო ინფორმაციის განცხადებათა დაახლოებით 60% საჯარო დაწესებულებებმა რეაგირების გარეშე დატოვეს, რაც საქართველოს კონსტიტუციის და კანონმდებლობის უხეში დარღვევაა. საჯარო ინფორმაციის 204 განცხადებიდან კი 10-დღიანი პერიოდის განმავლობაში მხოლოდ 12 (6%) დაკმაყოფილდა.  

„საჯარო დაწესებულებები, როგორც წესი, ხელოვნურ დაბრკოლებებს უქმნიან განმცხადებლებს, რათა თავი აარიდონ მოთხოვნილი საჯარო ინფორმაციის გაცემას“.

„ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის“ შეფასებით, პრაქტიკაში, როგორც წესი, ადმინისტრაციული საჩივრის მექანიზმი თავის ფუნქციას არ ასრულებს, რაც, მათ შორის, საჯარო დაწესებულებების მიერ მათი განხილვის არათანმიმდევრული პრაქტიკით არის განპირობებული. ადმინისტრაციული ორგანოები უფლების შემზღუდველ დანაწესებს არასწორად/ფართოდ განმარტავენ, რაც, ხშირ შემთხვევაში, საჯარო ინფორმაციის გაუცემლობას  იწვევს, მისი გაცემისთვის საჭირო საკანონმდებლო წინაპირობების არსებობის შემთხვევებშიც. 

IDFI-ის კვლევის მიხედვით, საქართველოში არ არსებობს დამოუკიდებელი გარე საზედამხედველო მექანიზმი, რომელიც საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის საკითხებზე დროული და ეფექტიანი ზედამხედველობის განხორციელებას შეძლებდა. 

„საერთო სასამართლოებში, საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობაზე სამართალწარმოება წლების განმავლობაში გრძელდება. სასამართლო დავის წარმატებით დასრულების შემთხვევაშიც კი, არსებობს რისკი იმისა, რომ იმავე/მსგავსი შინაარსის ინფორმაცია საჯარო დაწესებულებამ კვლავ არ გასცეს“.

როგორც ორგანიზაცია აღნიშნავს, ინფორმაციის თავისუფლების საკითხებზე IDFI-ის მიერ დასრულებული და მიმდინარე საქმეები მოწმობს, რომ მედიას საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის პროცესში არსებითი, როგორც წესი, უკანონო სამართლებრივი და პრაქტიკული დაბრკოლებები ექმნება. 

„მთლიანობაში, მედიის ლეგიტიმური მოლოდინი, რომ ჟურნალისტს მიეცემა კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა, ფაქტობრივად არ არსებობს. საჯარო დაწესებულებების მიერ კანონის სისტემური დარღვევების მიღმა, არსებობს სხვადასხვა ტიპის გამოწვევები, რომლებიც უშუალოდ კანონიდან ან/და კანონის არასწორი ინტერპრეტაციიდან მომდინარეობს“. 

IDFI-ის შეფასებით, სასამართლო სისტემა სისტემურ უკანონობაზე ეფექტიანად ვერ რეაგირებს და სასამართლოში რამდენიმე წელი გრძელდება, მათ შორის, ისეთი დავების განხილვა, სადაც სახელმწიფოს მიერ კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის მოთხოვნების სრული უგულებელყოფა აშკარაა. 

„ადამიანის უფლებათა ცენტრმა“ საქართველოს მედიაგარემოს შეფასების დოკუმენტი გამოაქვეყნა. ანგარიშში ყურადღება გამახვილებულია ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა: ჟურნალისტების უსაფრთხოება, კრიტიკული მედიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ მიმდინარე პოლიტიკურად მოტივირებული საქმეები, წინასაარჩევნო პერიოდი მედიის მიმართ, დეზინფორმაციული კამპანიები, მედიის დამოუკიდებლობის ხარისხი პოლიტიკური და სხვა სახის გავლენისგან, ასევე - სექტორში არსებული სხვა ძირითადი გამოწვევები. 

დოკუმენტში მოცემულია რეკომენდაციებიც, რომელიც მიზნად საქართველოს მედიაგარემოს გაუმჯობესების ხელშეწყობას ისახავს.

კვლევის - „საქართველოს მედიაგარემო 2024“ ძირითადი მიგნებებია:

● 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ ქართული მედია, განსაკუთრებით კი მისი დამოუკიდებელი და კრიტიკული სეგმენტი, მძიმე გამოწვევების წინაშე იდგა.

● მედიაგარემო მუქარის, დაშინებისა და ძალადობის გავრცელებული ფაქტებით გამოირჩევა. ძალადობის მსხვერპლი განსაკუთრებით დამოუკიდებელი და კრიტიკული მედიაორგანიზაციების წარმომადგენლები არიან.

● მმართველი პარტიის მიერ მიღებული „რუსული კანონი“ მიზნად ისახავს დამოუკიდებელი მედიისა და სამოქალაქო საზოგადოების სტიგმატიზაციას, საქმიანობის შეზღუდვას და საბოლოოდ მათ ლიკვიდაციას. ეს კანონი ეწინააღმდეგება დემოკრატიული საზოგადოების პრინციპებს, წარმოადგენს სერიოზულ უკან გადადგმულ ნაბიჯს ქვეყნის დემოკრატიული განვითარებისა და ევროინტეგრაციის გზაზე.

● ხელისუფლების დანაწილება და ინსტიტუციური დამოუკიდებლობა საქართველოში სერიოზული გამოწვევების წინაშეა. სახელმწიფო ინსტიტუტების პოლიტიზაცია და მმართველი პარტიის მიერ მათი მიტაცება განსაკუთრებით მძიმედ აისახება მედიის თავისუფლებაზე.

● საქართველოს პარლამენტი თანდათანობით იქცა დახურულ სივრცედ დამოუკიდებელი მედიისთვის. ეს პროცესი განსაკუთრებით გამძაფრდა მედიის აკრედიტაციის ახალი წესების შემოღებით და უსაფრთხოების გამკაცრებული ზომებით, რამაც არსებითად შეზღუდა ჟურნალისტების შესაძლებლობა, გააშუქონ საპარლამენტო საქმიანობა.

● დამოუკიდებელი და კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ სტრატეგიული სამართალწარმოების სარჩელები (SLAPP) კვლავ მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება. „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლების ან მათთან დაკავშირებული პირების მიერ წარდგენილი სარჩელები ხშირად დაშინების იარაღად გამოიყენება და მიმართულია ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვისაკენ.

● დეზინფორმაცია საქართველოსთვის ერთ-ერთ სერიოზულ პრობლემად რჩება. განსაკუთრებით - შიდა დეზინფორმაცია. ყოველდღიურად ხელისუფლების მხრიდან ანტიდასავლური გზავნილები ვრცელდება. შიდა პროპაგანდის სამიზნე არიან დამოუკიდებელი და კრიტიკული მედიაორგანიზაციები და მათი ჟურნალისტები.

● საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა ჟურნალისტებისთვის კრიტიკულ ნიშნულამდეა მისული.

ანგარიში სრულად ხელმისაწვდომია ლინკზე: https://www.hrc.ge/files/reports/360mediagaremo-2024%20geo%20full.pdf

საერთაშორისო საარჩევნო სადამკვირვებლო მისია 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებით მომზადებულ წინასწარ დასკვნებს აქვეყნებს. წინასწარი მიგნებებისა და დასკვნების შესახებ მისიის მოხსენების მიხედვით, პოლარიზებული მედიაგარემო და კერძო მედიასაშუალებების პოლიტიკური პროპაგანდის მიზნით ინსტრუმენტალიზაცია უარყოფით ზეგავლენას ახდენდა ახალი ამბების გაშუქებაზე, რაც ამომრჩევებს ხელს უშლიდა ინფორმირებული არჩევანის გაკეთებაში. 

„მედია მრავალფეროვანი, მაგრამ ძალზედ პოლარიზებულია და დაფინანსების თვალსაზრისით დამოკიდებულია პოლიტიკურ პარტიებთან აფილირებული კერძო პირებზე, რაც ძირს უთხრის დამოუკიდებელ ჟურნალისტიკას. ჟურნალისტების უსაფრთხოება ბოლო დროს მათ წინააღმდეგ განხორციელებული არაერთი თავდასხმისა და დაშინების აქტებისა და ზეწოლის გამო კვლავაც შეშფოთების უმთავრესი საგანია. ODIHR -ის არჩევნებზე სადამკვირვებლო მისიის მონიტორინგმა ნათლად წარმოაჩინა მედიამონიტორინგით დაფარული ყველა მედიასაშუალების პოლიტიკური მიკერძოება და კომერციული სატელევიზიო არხების მიერ ახალი ამბების მიუკერძოებელი გაშუქების კანონიერი ვალდებულების უგულვებელყოფა. საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა ყველა პოლიტიკური პარტია უპირატესად პოზიტიური ან ნეიტრალური კუთხით წარმოაჩინა, მაგრამ ახალი ამბების გაშუქებისას მნიშვნელოვნად მეტი დრო დაუთმო სახელისუფლებო პარტიას. კერძო მედიასაშუალებების პოლიტიკური პროპაგანდის ინსტრუმენტად გამოყენება ძირს უთხრიდა ახალი ამბების დამოუკიდებელ წარმოებას და ამძაფრებდა პოლიტიკურ განხეთქილების რიტორიკას. პოლიტიკური პარტიების პროგრამების მიუკერძოებელი ანალიზის სიმცირე და წამყვანი პოლიტიკური აქტორებისა და პარტიების უარი მონაწილეობა მიეღოთ დებატებში, ამომრჩევლებს უზღუდავდა ინფორმირებული არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობას“.

მედია 

საერთაშორისო საარჩევნო სადამკვირვებლო მისიის მოხსენების მიხედვით, მედიაგარემო მრავალფეროვანი, მაგრამ ძალზედ პოლარიზებულია და ფართო პოლიტიკური ძალაუფლების მქონე სტრუქტურებს აძლიერებს. მედიასაშუალებები ფინანსური გამოწვევებით სავსე გარემოში მუშაობენ, რასაც სარეკლამო ბაზარზე არსებული დეფიციტიც ემატება, რის გამოც ისინი დამოკიდებული ხდებიან პოლიტიკურ და ბიზნესინტერესებზე.

„ჟურნალისტების უსაფრთხოება ბოლო დროს მათ წინააღმდეგ განხორციელებული არაერთი თავდასხმის, დაშინებისა და ზეწოლის  აქტების გამო კვლავაც შეშფოთების უმთავრესი საგანია. სამოქალაქო ცილისწამების პროცედურებთან დაკავშირებული საკანონმდებლო გარანტიების მიუხედავად, სამოქალაქო ცილისწამების საფუძვლით ბოლო დროს წარმოშობილი საჩივრები ოპოზიციასთან აფილირებული მედიასაშუალებებისა და ჟურნალისტების წინააღმდეგ გამოტანილი გადაწყვეტილებებით დასრულდა, რაც ძირს უთხრის საგამოძიებო ჟურნალისტიკას და კიდევ უფრო მეტი გამოწვევის წინაშე აყენებს ფინანსურად მყიფე მედია გარემოს“. 

ODIHR-ის არჩევნებზე სადამკვირვებლო საერთაშორისო მისიასთან საუბარში მხარეები ასევე აღნიშნავდნენ, რომ საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა მნიშვნელოვან ბარიერებთან არის დაკავშირებული. მოხსენებაში ყურადღება გამახვილებულია საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაზეც. 

„საკანონმდებლო ნორმების თანახმად მაუწყებლები ვალდებული არიან დაიცვან მიუკერძოებლობა და იმოქმედონ სამართლიანი და პლურალისტური მიდგომებით; თუმცა, აღნიშნული მხოლოდ თვითრეგულაციის საგანია მაშინ, როცა უფასო და ფასიანი რეკლამის განთავსებისა და ასევე დებატების გამართვის მარეგულირებელი ნორმების აღსრულებას კომუნიკაციების კომისია უწევს მეთვალყურეობას. კომუნიკაციების კომისიის წევრთა დანიშვნის პროცედურა არ უზრუნველყოფს მის დამოუკიდებლობას, რის გამოც ეს უწყება სანქციების დაწესების მეტისმეტად დიდ ძალაუფლებას ფლობს მაუწყებელთა უმრავლესობას, მათ შორის კომერციულ მაუწყებლებს, კანონი ავალდებულებს მნიშვნელოვანი ოდენობის საეთერო დრო საარჩევნო სუბიექტებს გამოუყონ. თუმცა, ODIHR-ის მიერ გაცემული რეკომენდაციის საწინააღმდეგოდ უფასო საეთერო დრო და დებატებში მონაწილეობის შესაძლებლობა მხოლოდ კვალიფიციურ საარჩევნო სუბიექტებს ჰქონდათ. გარდა ამისა უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ წინასაარჩევნო კამპანიის წარმართვის მარეგულირებელმა ნორმებმა, რომლებიც იყენებენ ცნებას „სხვა საარჩევნო სუბიექტის წინასაარჩევნო მიზნებს ემსახურებიან“ და მათმა ვიწრო გაგებით ინტერპრეტირებამ კომუნიკაციების კომისიასა და სასამართლოებს ექვსი მაუწყებელის დააჯარიმების შესძლებლობა მისცა და შეუსაბამოდ შეზღუდა ოპოზიციურ პარტიათა უფლება წინასაარჩევნო აგიტაცია მედიასაშუალებებით ეწარმოებინათ“.

როგორც მისიის ანგარიშში ვკითხულობთ, მაუწყებლები ვალდებული არიან შეამოწმონ პოლიტიკური პარტიის შინაარსი. „ქართული ოცნების“ საჩივრების შედეგად კი, სამი ტელეკომპანია არაერთხელ დაჯარიმდა იმის გამო, რომ ეთერში არ განათავსა „ქართული ოცნების“ კონკრეტული წინასაარჩევნო რეკლამები, რომლებიც ტელეკომპანიის განმარტებით კანონის, მათ შორის „სიძულვილის ენის შესახებ“ ნორმებს არღვევდა. 

„ზოგიერთი ტელეკომპანიის მიერ კომუნიკაციების კომისიისთვის წაყენებულ წინა მოთხოვნებს უარი ეთქვა პროცედურული საფუძვლით. შედეგად მთავრობასთან დაკავშირებულმა ორმა ტელეკომპანიამ, რომელთა მონიტორინგსაც ODIHR-არჩვნებზე სადამკვირვებლო მისია აწარმოებდა, 11 ოქტომბერს სრულად შეწყვიტა ოპოზიციურ პარტიათა წინასაარჩევნო რეკლამების გაშუქება. „ძლიერი საქართველოსა“ და „ ერთიანობა საქართველოს გადასარჩენად“ საჩივრები სასამართლომ ძალაში დატოვა, მთავრობასთან დაკავშირებული რამდენიმე მაუწყებელი კი დაჯარიმდა. თუმცა, იქიდან გამომდინარე, რომ კანონი დაჩქარებულ პროცედურებს არ უზრუნველყოფს, კანონდარღვევები არ გამოსწორებულა, რაც ძირს უთხრის ოპოზიციის შესაძლებლობებს თანაბარი პირობებით აწარმოოს წინასაარჩევნო კამპანია“.

ODIHR-ის არჩევნებზე სადამკვირვებლო მისიამ 18-დან 25 ოქტომბრის პერიოდში ექვსი ტელეკომპაიისა და ორი ონლაინ მედიასაშუალების მონიტორინგი განახორციელა.

„ჩატარებულმა მედიამონიტორინგმა ნათლად წარმოაჩინა მედიამონიტორინგით დაფარული ყველა მედიასაშუალების პოლიტიკური მიკერძოება; კანონის მოთხოვნის მიუხედავად კომერციული ტელეკომპანიები არ იცავდნენ ახალი ამბების მოუკერძოებელი გაშუქების ვალდებულებას. ტელეკომპანიების უმრავლესობამ ახალი ამბების გაშუქებისას წინასაარჩევნო კამპანიის გაშუქების უდიდესი ნაწილი „ქართულ ოცნებას“ მიუძღვნა. თუმცა, კომერციული ტელეკომპანიების გაშუქების ტონი თანხვედრაში იყო საჯაროდ აღქმულ პარტიულ მიკერძოებასთან. „საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა“ მაყურებელს ყველა საარჩევნო სუბიექტი უმეტესწილად პოზიტიური ან ნეიტრალური კუთხით წარმოაჩინა (89 პროცენტი) წინასაარჩევნო კამპანიის გაშუქების უდიდესი წილი კი „ქართულ ოცნებას“ დაუთმო (58 პროცენტი). “საზოგადოებრივ მაუწყებელზე“ გამართულ ერთადერთ დებატებში მთავრობისა და ძირითადი ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლებმა არ მიიღეს მონაწილეობა, მას შემდეგ რაც ოპოზიციური პარტიების წარმომადგენლებმა უარი განაცხადეს მონაწილეობაზე“. 

საერთაშორისო საარჩევნო სადამკვირვებლო მისიის შეფასებით, მედიასაშუალებების პოლიტიკური პროპაგანდის ინსტრუმენტად გამოყენება ძირს უთხრიდა ახალი ამბების დამოუკიდებელ გაშუქებას და ამძაფრებდა პოლიტიკურ განხეთქილების რიტორიკას. 

„პოლიტიკური პარტიების პროგრამების მიუკერძოებელი ანალიზის სიმცირე და წამყვანი პოლიტიკური აქტორებისა და პარტიების უარი მონაწილეობა მიეღოთ დებატებში, ამომრჩევლების უზღუდავდა ინფორმირებული არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობას“. 

ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის არჩევნებზე სადამკვირვებლო მისიას თბილისში 18 ექსპერტი, მთელი ქვეყნის მასშტაბით კი 30 გრძელვადიანი დამკვირვებელი წარმოადგენდა. კენჭისყრის დღეს საარჩევნო პროცედურებს დააკვირდა 42 ქვეყნის წარმომადგენელი 530 დამკვირვებელი, მათ შორის ODIHR-ის 30 ხანგრძლივვადიანი და 332 მოკლევადიანი დამკვირვებელი და ასევე ეუთოს საპარლამენტო ასამბლეის 60-წევრიანი დელეგაცია, ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის 39-წევრიანი დელეგაცია, ევროპარლამენტის 12-წევრიანი დელეგაცია და ნატოს საპარლამენტო ასამბლეის 38- წევრიანი დელეგაცია.

„მედიის ადვოკატირების კოალიცია“ საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ კონსტიტუციური და საკანონმდებლო ვალდებულებების სისტემატური დარღვევის გამო ღრმა შეშფოთებას გამოთქვამს.

კოალიციის განცხადებით, საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რომელიც „ქართული ოცნების” აშკარა გავლენის ქვეშ იმყოფება, ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების ობიექტურ და სრულფასოვან გაშუქებას ვერ უზრუნველყოფს. 

„ეს გავლენა განსაკუთრებით თვალსაჩინოა მაუწყებლის გენერალური დირექტორის, თინათინ ბერძენიშვილისა და სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარის, ვასილ მაღლაფერიძის საქმიანობისას.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიკერძოებული საქმიანობა განსაკუთრებით საგანგაშოა დღეს, როდესაც ქვეყანაში უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური პროცესები მიმდინარეობს. მთელი ქვეყნის მასშტაბით მოსახლეობა უწყვეტ საპროტესტო აქციებს მართავს “ქართული ოცნების” მიერ მიტაცებული არჩევნების, წამების, მასობრივი ძალადობის, მათ შორის მედიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ განხორციელებული ქმედებებისა და პოლიტიკური პატიმრების გამო. ამ კრიტიკულ პერიოდში მაუწყებლის საინფორმაციო პოლიტიკა მიზანმიმართულად უგულებელყოფს საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი მოვლენების გაშუქებას და ცხადად წარმოაჩენს “ქართული ოცნების” მიმართ აშკარა მიკერძოებას.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი უხეშად არღვევს როგორც საქართველოს კანონმდებლობას, ისე წამყვან საერთაშორისო სტანდარტებსა და რეკომენდაციებს დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკის, ანგარიშვალდებულებისა და მედია პლურალიზმის კუთხით. მაუწყებლის ხელმძღვანელობა სრულად უგულებელყოფს სამეურვეო საბჭოს და საკუთარი ჟურნალისტების ნაწილისა და საზოგადოების ლეგიტიმურ მოთხოვნას საზოგადოებრივ-პოლიტიკური დისკუსიის ფორმატების გაფართოების შესახებ. ”ქართული ოცნების” წინააღმდეგ მიმართული უწყვეტი პროტესტის პარალელურად, ყოველდღიური აქციები ტარდება საზოგადოებრივი მაუწყებლის შენობის წინაც. პროტესტი გამოწვეულია საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიკერძოებული სარედაქციო პოლიტიკის წინააღმდეგ. საინიციატივო ჯგუფის განმარტებით, გასული წლის დეკემბრის თვეში საგანგებო ეთერის ფორმატში საზოგადოებისთვის მცირე საეთერო დროის მოპოვება შესაძლებელი გახდა, თუმცა მალევე საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა მიცემული პირობა დაარღვია და სახალხო ეთერი არ აღადგინა. “ჩვენი მოთხოვნები უცვლელი რჩება, სახალხო ეთერთან ერთად მოვითხოვთ, არხის ხელმძღვანელობის გადადგომას, პოლიტპატიმრების განთავისუფლებას და ახალ არჩევნებს. თავისუფლება პოლიტპატიმრებს! თავისუფლება მზია ამაღლობელს!“ – ნათქვამია საინიციატივო ჯგუფის განცხადებაში, რომლითაც 29 იანვარს საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ ძველ შენობასთან განგრძობითი პროტესტის ორი თვის აღსანიშნად აქცია დააანონსეს. 

სამეურვეო საბჭოს ნაწილი ცალსახად ემიჯნება საბჭოს თავმჯდომარის ვასიკო მაღლაფერიძისა და მისი მხარდამჭერი წევრების უსაფუძვლო კრიტიკას მაუწყებლის წინ მიმდინარე საპროტესტო აქციებთან დაკავშირებით. კრიტიკის საფუძველია ასევე ის ფაქტიც, რომ მაუწყებელი არ არის სოლიდარული კოლეგა-ჟურნალისტების მიმართ, ამ შემთხვევაში კი უკანონო წინასწარ პატიმრობაში მყოფი მზია ამაღლობელის, რომელიც უკვე 18 დღე შიმშილობს. საზოგადოებრივი მაუწყებლის  მიკერძოებული სარედაქციო პოლიტიკის გარდა თვითონ საბჭოს წევრებისათვისაც კი პასუხგაუცემელია სერიოზული კითხვები დაკავშირებული მაუწყებლის მართვასთან, კერძოდ რა თანხები იხარჯება მაუწყებლის პროგრამების განსახორციელებლად, როგორ გამოიყურება სამაუწყებლო სეზონის გეგმაზე, რომელი გადაცემები იგეგმება ეთერში, რატომ არ ფუნქციონირებს დღის ეთერი, რა პრინციპით ნაწილდება ხელფასები, რა მექანიზმებით რეგულირდება შიდა ინტერესთა კონფლიქტები, აღნიშნულია განცხადებაში. 

არსებულ ვითარებაში გადაუდებელ აუცილებლობას წარმოადგენს მაუწყებლის ხელმძღვანელი პირების დაუყოვნებლივი გადადგომა და მათ ნაცვლად მიუკერძოებელი, პროფესიონალი პირების შერჩევა. აუცილებელია ცენზურის ნებისმიერი ფორმის აღმოფხვრა და ჟურნალისტების პროფესიული დამოუკიდებლობის სრული უზრუნველყოფა. ასევე მნიშვნელოვანია საზოგადოების, სამეურვეო საბჭოსა და თანამშრომელთა ნაწილის სამართლიანი მოთხოვნების სათანადო გათვალისწინება პროგრამული პოლიტიკის შემუშავებისას.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის არსებული მდგომარეობა საფრთხეს უქმნის არა მხოლოდ მედიის თავისუფლებას, არამედ მთლიანად დემოკრატიულ პროცესს საქართველოში“, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

„მედიის ადვოკატირების კოალიცია“ ადამიანის უფლებების დამცველ და მედიის საკითხებზე მომუშავე 17 ორგანიზაციას აერთიანებს.

29 იანვარს, 19:00 საათზე საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ ძველ შენობასთან [კოსტავას 68] აქცია გაიმართება. საინიციატივო ჯგუფის განცხადებით, უკვე ორი თვეა „პირველ არხთან“ აქციები იმართება და ითხოვენ, არხმა შეასრულოს  მისი უმთავრესი ფუნქცია შეასრულოს, დროულად და ობიექტურად მიაწოდოს საზოგადოებას ინფორმაცია. 

„სამწუხაროდ, უკვე რამდენიმე წელია, განსაკუთრებით კი წინასაარჩევნო და შემდგომ პერიოდში, აშკარა გახდა, რომ მაუწყებელი ემსახურება ვიწრო პარტიულ ინტერესს და გადაიქცა პროპაგანდისტულ ტელევიზიად. ამას ადასტურებს როგორც ეუთო/ოდირის დასკვნა, ასევე „ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის“ კვლევა და რაც მთავარია, თავად მაუწყებლის შიდა მონიტორინგის ანგარიში.

ეს არის ფაქტები, რომლის უტყარობაც დასტურდება. შესაბამისად, საზოგადოებრივ მაუწყებელი წარმოადგენს მხარეს, რასაც უკვე ტელევიზიის წინ 2 თვეა ვაპროტესტებთ. სხვა საზოგადოებრივ საკითხებთან და პროტესტებთან ერთად საზოგადოებრივი მაუწყებელი სათანადოდ არ აშუქებს შენობასთან მიმდინარე პროტესტს“, - თქვა გიორგი ჭანტურიამ 27 იანვარს გამართულ პრესკონფერენციაზე.

საინიციატივო ჯგუფის განმარტებით, დეკემბრის თვეში საგანგებო ეთერის ფორმატში სხვადასხვა საზოგადოებრივი ჯგუფებისთვის მცირე დროის მოპოვება შესაძლებელი გახდა, თუმცა ახალი წლის შემდგომ საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა საზოგადოებისთვის მიცემული პირობა დაარღვია და სახალხო ეთერი არ აღადგინა.

„ამჯერად ოფიციალური წერილით მივმართავთ საზოგადოებრივ მაუწყებელს იმისათვის, რომ დააბრუნოს ხალხის კუთვნილი ეთერი და შეწყვიტოს მიკერძოებული პოლიტიკის გატარება. ამასთან განგრძობითი პროტესტის ორი თვის აღსანიშნად ვაანონსებთ მასშტაბურ აქციას 29 იანვარს, 7 საათზე, საზოგადოებრივ მაუწყებელთან, რათა კიდევ ერთხელ შევახსენოთ არხის ხელმძღვანელობას და თვითგამოცხადებულ ხელისუფლებას, რომ ჩვენ არ დავიღლებით ღირსეული საზოგადოებრივი მაუწყებლისთვის ბრძოლაში, რაც ქვეყნის განვითარების პერსპექტივის დათმობის ტოლფასია.

ჩვენი მოთხოვნები უცვლელი რჩება, სახალხო ეთერთან ერთად მოვითხოვთ, არხის ხელმძღვანელობის გადადგომას, პოლიტპატიმრების განთავისუფლებას და ახალ არჩევნებს. თავისუფლება პოლიტპატიმრებს! თავისუფლება მზია ამაღლობელს!“

29 იანვარს დაანონსებულ აქციას განცხადებით გამოეხმაურა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს 8 წევრი. ისინი „უკიდურეს შეშფოთებას“ გამოხატავს იმის გამო, რომ „ცალკეული ლიდერები და აქტივისტები მიმართავენ აქციის მონაწილეებს, თითქოს დღესდღეობით ქვეყანაში საზმაუსთვის ბრძოლა მიმდინარეობდეს და მოუწოდებენ მათ, რომ 29 იანვარს შეიკრიბონ და გაიმარჯვონ საზმაუზე, რაც თურმე სტრატეგიული გამარჯვება იქნება ხელახალი არჩევნების მოსაპოვებლად“.

28 ნოემბერს ირაკლი კობახიძემ თქვა, რომ ევროკავშირში გაწევრიანების მოლაპარაკების პროცესს აჩერებს, რასაც ყოველდღიური ფართომასშტაბიანი პროტესტი მოჰყვა. 30 ნოემბრიდან საპროტესტო აქციების გამართვა ღია ეთერის მოთხოვნით დაიწყო „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ ძველ შენობასთანაც. 

საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ წამყვანმა, მაკა ცინცაძემ ირაკლი ფიფიასთან დისკუსიის დროს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის 1-ლი, მე-7 და მე-11 პრინციპები დაარღვია. 

ქარტიის საბჭომ მაკა ცინცაძის წინააღმდეგ თინა ცომაიასა და ნინო ივანიშვილის განცხადება 25 იანვრის სხდომაზე განიხილა. 

„განმცხადებლის მხრიდან სადავოდ იყო გამხდარი რესპოდენტ ირაკლი ფიფიასთან დისკუსიაში წამყვანის გამონათქვამები და შეფასებები“.

სადავო გადაცემა - „მოამბის საგანგებო ეთერი“, რომლის ერთ-ერთი სტუმარიც ანთროპოლოგი ირაკლი ფიფია იყო, ტელეკომპანიის ეთერში 2024 წლის 15 დეკემბერს გავიდა. 

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის 1-ლი პრინციპით, ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია.

„ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით,“ -  განსაზღვრავს მე-7 პრინციპი.

მე-11 პრინციპის მიხედვით კი, ჟურნალისტმა უმძიმეს პროფესიულ დანაშაულად უნდა მიიჩნიოს შემდეგი ქმედებები:

• ფაქტის განზრახ დამახინჯება;
• ნებისმიერი სახის ქრთამის, საჩუქრის ან სხვა სარგებლის მიღება პროფესიულ საქმიანობაზე გავლენის მოხდენის სანაცვლოდ;
• პლაგიატი.

სქრინი - TV პირველი


დღეს თბილისის საქალაქო სასამართლო აფგან სადიგოვის ექსტრადიციის დასაშვებობაზე იმსჯელებს. თბილისში დაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის საექსტრადიციო საქმის განხილვა 28 ნოემბერს, 15:00 საათზეა ჩანიშნული. საქართველოს გენერალური პროკურატურა სასამართლოსგან სადიგოვის აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში ექსტრადიციის დასაშვებად ცნობას ითხოვს. 

აფგან სადიგოვი და მისი დამცველები გენერალური პროკურატურის შუამდგომლობას არ ეთანხმებიან და სასამართლოს წინაშე ასაბუთებენ, რომ მისი აზერბაიჯანში ექსტრადიცია პოლიტიკურ და თვითნებურ დევნას ისახავს მიზნად, რაც მის ჟურნალისტურ საქმიანობასა და წლების განმავლობაში ხელისუფლების დანაშაულებისა და კორუფციული საქმიანობის კრიტიკას უკავშირდება.

„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ განცხადებით, დაცვის მხარე სასამართლოს წარუდგენს მტკიცებულებებს, რომლებიც ადასტურებს, რომ აზერბაიჯანში ექსტრადიციის შემთხვევაში სადიგოვი დევნას, წამებასა და არაადამიანურ მოპყრობას დაექვემდებარება. 

„აზერბაიჯანში აქტივისტების, უფლებადამცველებისა და ჟურნალისტების დევნის რეპრესიული პრაქტიკის გათვალისწინებით, აშკარაა, რომ სადიგოვი აზერბაიჯანისთვის გადაცემის შემთხვევაში თვითნებური დევნისა და ფუნდამენტური უფლებების დარღვევის მსხვერპლი გახდება.

მნიშვნელოვანია, რომ სადიგოვის აზერბაიჯანში ექსტრადიციის დაუშვებლობის შესახებ საქართველოს სახელმწიფოს ავტორიტეტული საერთაშორისო ორგანიზაციები მოუწოდებენ, მათ შორის Amnesty International და ეუთო. ისინი მიუთითებენ, რომ სადიგოვის ექსტრადიციის შემთხვევაში საქართველო დაარღვევს საერთაშორისო დონეზე აღებულ ვალდებულებებს.

აღსანიშნავია, რომ აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში სადიგოვის მიმართ მიმდინარე სისხლის სამართლის დევნა უსაფუძვლო და დაუსაბუთებელია. ამას ადასტურებს თავად აზერბაიჯანის მიერ საქართველოსთვის გაზიარებული საქმის მასალები, რომელიც სრულიად არალოგიკურ და წინააღმდეგობრივ ინფორმაციასა და მტკიცებებს ეფუძნება“.

თბილისში დაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის ინტერესებს სწორედ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“ იცავს.

აფგან სადიგოვს შსს-ის მიგრაციის დეპარტამენტმა საქართველოში პოლიტიკური თავშესაფრის მიცემაზე უარი 16 სექტემბერს უთხრა. 21 სექტემბრიდან კი, ჟურნალისტმა შიმშილობა დაიწყო და მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა როგორც მეუღლე, სევინჩ სადიგოვა ამბობს, ძალიან  მძიმეა. 

სადიგოვს საექსტრადიციო პატიმრობა კიდევ 3 თვით თბილისის საქალაქო სასამართლომ 1 ნოემბერს გაუხანგრძლივა. ის შემდგომი ექსტრადირების მიზნით 3 აგვისტოს დააკავეს. 

აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი საქართველოში 2023 წლის 24 დეკემბრიდან იმყოფება და მას საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაცემული დროებითი ბინადრობის მოწმობა აქვს. აფგან სადიგოვი ონლაინ მედია Azel.Tv-ის მთავარი რედაქტორია. 

დღეს, 11 ნოემბერს აზერბაიჯანში კლიმატის ცვლილებების 29-ე კონფერენცია (COP29) გაიხსნა, რომელსაც პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი და გაეროს გენერალური მდივანი ანტონიო გუტიერეში მასპინძლობენ. კონფერენციის პარალელურად  „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშემ“ (RSF) განცხადება გაავრცელა და დაკავებული აზერბაიჯანელი ჟურნალისტების გათავისუფლება მოითხოვა.

ორგანიზაციის განცხადებით, აზერბაიჯანში, რომლის შემოსავლების 90% ნავთობისა და გაზის ექსპორტითაა უზრუნველყოფილი, ჟურნალისტებს, რომლებიც გარემოს საკითხებს აშუქებენ, აკავებენ და მათზე ფიზიკურად ძალადობენ. როგორც „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ წერს, ბოლო ერთ წელიწადში ხელისუფლებამ პროფესიული საქმიანობისთვის 15 ჟურნალისტი დააკავა, მათგან 13 ახლაც პატიმრობაში იმყოფება. ერთ-ერთი ნარგიზ აბსალამოვაა, რომელიც გარემოს დაცვის საკითხებზე საგამოძიებო მასალებს ამზადებდა.

RSF-ის აღმოსავლეთ ევროპისა და ცენტრალური აზიის ოფისის ხელმძღვანელი, ჟან კაველიე აღნიშნავს, ორგანიზაცია საერთაშორისო საზოგადოებას მოუწოდებს, მოსთხოვოს აზერბაიჯანის ხელისუფლებას, გაათავისუფლოს დაპატიმრებული ჟურნალისტები, შეწყვიტოს პრესის თავისუფლების უხეში დარღვევები და აიღოს ვალდებულება, დაიცვას დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკა.

„ჟურნალისტიკის, განსაკუთრებით გარემოსდაცვითი ჟურნალისტიკის დაცვისთვის მაგალითის მიცემა გაეროს კლიმატის კონფერენციის მასპინძლობის წინაპირობა უნდა იყოს. როგორ შეგვიძლია მივიღოთ ის ფაქტი, რომ ნავთობ-სახელმწიფო, რომელიც აპატიმრებს დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს, არის იმ მოლაპარაკებების მასპინძელი, რომელიც გლობალური კლიმატის მომავალს განსაზღვრავს?“

RSF-ის განცხადებით, აზერბაიჯანში გარემოზე, ჯანდაცვასა და კლიმატზე ნავთობისა, გაზისა და სამთო მოპოვების დამანგრეველი შედეგების გაშუქება ჟურნალისტებისთვის რთული და საშიშია. ორგანიზაციას ამის მაგალითად, სწორედ Abzas Media-ის ჟურნალისტის, ნარგიზ აბსალამოვას შემთხვევა მოჰყავს, რომელიც 2023 წლის 30 ნოემბერს „უცხოური ვალუტის კონტრაბანდის“ ბრალდებით დააკავეს.

„რეპორტიორები საზღვრებს გარეშეს“ ინფორმაციით, 2023 წლის ივნისში აბსალამოვამ აზერბაიჯანის ერთ-ერთ სოფელში გამართული საპროტესტო აქცია გააშუქა, სადაც მოსახლეობა ახალი ხელოვნური ტბის იმ პროექტს აპროტესტებდა, რომელიც მიზნად სამთო ოპერაციებიდან ციანიდით და დარიშხანით დაბინძურებული ჩამონადენის შეგროვებას ისახავდა. პოლიციამ მშვიდობიანი მოსახლეობა სასტიკად დაარბია და ადგილიდან სამი ჟურნალისტი, მათ შორის ნარგიზ აბსალამოვა ძალადობრივად გააძევა. 

როგორც ორგანიზაცია წერს, აბსალამოვა, Abzas Media-ს 4 სხვა კოლეგასთან და კიდევ სხვა 8 დამოუკიდებელ ჟურნალისტთან ერთად, (რომელთა შორისაც Toplum TV-ის წარმომადგენლებიც არიან), არასათანადო მოპყრობას განიცდიან.

RSF-ის პრესის თავისუფლების რეიტინგში აზერბაიჯანი 180 ქვეყნიდან 164-ე ადგილს იკავებს.

ზოგჯერ ვფიქრობ, ახლა მხოლოდ კაცები რომ იყვნენ რეჟიმის მოძალადე კაცებთან დაპირისპირებული, რამდენ ხანს გასტანდა წინააღმდეგობა?! ამ ბრძოლაში მხოლოდ კაცები რომ იდგნენ - ქალების გარეშე - რამდენ თვეს გავუძლებდით, რამდენ დღეს, რამდენ საათს? 

შეკითხვა რიტორიკულია, რადგან გამოცდილებაც ამას ამბობს და რეალობაც: ქალების გარეშე ეს ბრძოლა ვერც ერთ ჯერზე ვერ მიაღწევდა წარმატებას და კაცებიც ვერაფერს გახდებოდნენ, უსამართლობასთან შეურიგებელი და კოლოსალური მოთმინების, ძალისა და შეურიგებლობის მატარებელი ქალები რომ არ იყვნენ ამ ბრძოლის დომინანტები. ყველაფერ ამას იმიტომ ვუძლებთ, რომ ქალები იბრძვიან და პროტესტი დიდწილად მათ მხნეობაზე, ჭკუასა და უკომპრომისობაზე დგას.

ჟურნალისტ ქალს დიქტატურასთან მებრძოლი ფილიპინელი ქალის წიგნი ეჭირა სასამართლოზე - ასევე ქალი პოლიტიკოსის მიერ თარგმნილი ქართულად: „როგორ დავამარცხოთ დიქტატორი“, რაც გადამდებ სიმბოლოდ იქცა უამრავი ადამიანისთვის.

გისოსებს მიღმა მყოფმა მდუმარედ მაცქერალმა ჟურნალისტმა წიგნის სათაურით გადმოგვცა გამამხნევებელი სიგნალი: „აი, ასე უნდა ვებრძოლოთ დიქტატორს!“ - შეუპოვრად, თანმიმდევრულად, დაუღლელად და... წიგნით! ანუ სხვათა გამოცდილების გათვალისწინებითაც, რადგან ახალი დიქტატორები ერთმანეთს გვანან თავიანთ მეთოდებსა და ვნებებში. 

რახან წიგნის ყდა და სათაური წინააღმდეგობის ვიზუალურ მეტაფორად იქცა ამ დღეებში, გავბედავ და ხატსახის შესაძლო პათეტიკურობის მიუხედავად, მეც ახლებურად დავინახავ ქართველი ქალის არცთუ მეტაფორულ სახეს: „ქართლის დედა“ ღვინის თასით და ხმლით დგას სოლოლაკის გორაზე, მაგრამ ჩემთვის ეს ეთნოგრაფიული სიმბოლოა, რომელსაც ქართველის როლის\სახის ზოგადსაბჭოური ელფერი დაჰკრავს - გამრთობიც რომ უნდა იყოს აუცილებლად პერფორმატულ მოხანჯლავეობასთან ერთად, ღვინის თასის მიმწოდებელი... მით უმეტეს, რუსის პირობებში ქართველს მხოლოდ ბუტაფორული ხმალი თუ ეპყრა ხელთ და თუ ნამდვილი ჰქონდა, მხოლოდ რუსის ბრძანებით და რუსულ ომებში საქნევი, ჩემთვის კი დღეს ქართველი ქალი გმირი - ჟურნალისტი ქალია - მოძალადესთან შერკინებული და თასის და ხმლის მაგიერ, წიგნით ხელში მდგომი - ასი ათასჯერ რომ აღემატება ცოდნით, ზნეობითა და გაბედულებით მის წინააღმდეგ დაგეშილ არარაობებს და ახლაც რომ ცამდე მართალია და ისტორიის პერსპექტივითაც რომ მართალი იქნება უკუნითი უკუნისადმე - შვილიშვილები რომ მოჰყვებიან მის ამბავს: როგორ აფურთხებდნენ მას საქართველოს სიყვარულისთვის და ის კი რა მხნედ იდგა! მეტიც, როგორ არ შედრკა დიქტატურის წინაშე!

მებრძოლი და პრინციპული ქალი ქართული ლიტერატურის დისკურსში ყოველთვის წამებული იყო, მწრამსის დაცვა მას სიცოცხლის ფასად უჯდებოდა. ასეთია ქართული ლიტერატურის სათავეებთან მდგომი შუშანიკიც, რომელიც პრინციპს არ ღალატობს, მაგრამ სიცოცხლეს კი კარგავს. ეს მოდელი ქალთა მიმართ ძალადობებისა და ტრაგედიების მიუხედავად, ჩვენ თვალწინ, ფაქტობრივად ყოველდღიურად კარგავს აქტუალობას: ქალი იბრძვის, მაინც იმარჯვებს და სხვებს მიუძღვება გამარჯვებისკენ. ქალი უარს ამბობს იყოს მსხვერპლი, იყოს ბეჩავი და თმენით უპასუხოს შეურაცხმყოფელსა და მოძალადეს. 

თუკი ტრადიციამ ასე ასწავლა, რომ დამცირება უნდა ითმინოს, მაშინ მოძალადებაც უნდა იცოდეს, რომ მონური თმენის ტრადიცია უკვე აღარ არსებობს და ძალადობასა და დამცირებაზე ქალისგანაც მიიღებს პასუხს... როგორც ისტორიულ პასუხს, როგორც ისტორიის მიერ სილის გაწვნას ყველა ფსევდოკანონის საპირწონედ, რომელიც ბოროტმოქმედს იცავს და პატრიოტს ტოვებს ციხეში... 

ეს სილა ყველა იმ ქალის პასუხია, ვისაც მოძალადეები ადუმებდნენ, ტკენდნენ და კლავდნენ არათუ წლების, არამედ საუკუნეების განმავლობაში. და ახლაც - ამ თვეების მანძილზე, როცა წამების „მინივენებში“ და „კორიდორებში“ ცემდნენ ამ ქალების შვილებს, ქმრებს, მამებსა და თავად ახალგაზრდა ქალებსაც! 

პასუხი დამიგვიანდა, იმიტომ რომ შენი რჩევა გავითვალისწინე და წავედი ბიბლიოთეკაში. ჩავუჯექი ოცდაათიანი წლების პრესას. მართალი აღმოჩნდი, არ ჰქონიათ იმ დროს სოციალური ქსელები. ვფურცლავდი „კომუნისტის“ გაყვითლებულ ფურცლებს და არ მტოვებდა განცდა, რომ ყოველი მეორე წერილის ავტორი შენ იყავი. ყველას ვურჩევ, წავიდეს ბიბლიოთეკაში და გამოიწეროს გაზეთი „კომუნისტი“. გადაშალოს და შემდეგ უკვე დაგიგდოს ყური. აი, თუნდაც იმ სიტყვას მოუსმინოს, ახალი შენობის პროექტით ბატონ ბიძინასთან მისვლის ამბავს რომ ჰყვები. ისე „კომუნისტთან“ ერთად შეცდომით შენი გაზეთიც მომიტანეს - „კავკასიონი“.  გახსოვს, ხომ? პირველი ეს რეკლამა მომხდა თვალში: „პრივატიზაცია საქართველოს მომავალი წარმატების საწინდარია!“ ასე აგიხდა ყველაფერი.

რადგან ბიბლიოთეკაში ვიყავი, მოდი, ჰოლდენ კოლფიდსაც ვკითხავ-მეთქი რჩევას. ხომ იცი, ამერიკელ კონგრესმენებს არც კი გაუგიათ, ალბათ, ეგ პერსონაჟი. ისე ბიძინას თუ აქვს წაკითხული სელინჯერი? თუ მხოლოდ დისტოპიურ ჟანრს კითხულობს, მერე რომ ჩვენი ქვეყნის რეალობად აქციოს?! მოკლედ, დაველაპარაკე ჰოლდენს და გადავეცი შენი კითხვაც და იცი რაო? ჰოლდენმა ვასიკოზე ეგრევე მისტერ ჰაასი გამახსენდაო... გახსოვს, რა ტიპია მისტერ ჰაასი? ახლა ჰოლდენზეც არ თქვა, საქართველოში დაუწერეს ეგ სიტყვები და მერე ხელი მოაწერაო. ხომ იცი, ჰოლდენი მაგას არ იკადრებდა, უბრალოდ ფუყე და თვალთმაქც ადამიანში არ შეცდება, ოკეანის გაღმაც კი ამჩნევს. 

სანქციებზეც ჩავეკითხე, მაგრამ აზრზე არ იყო. თვითონ თუ ასე გაუხარდა, მიდი და მიულოცე, შენი რა მიდისო. ჰოდა, გილოცავ, იმ სიაში მოხვედრას, რომელშიც გირგვლიანის საქმის მოსამართლეც არის, „ოცნების“ კლანის წევრად ქცეული. მაგრამ შენც ეგრე არ იყავი? ჯერ სააკაშვილის რწმუნებული მცხეთა-მთიანეთში, მერე „ქართული ოცნების“ პარტიის თავმჯდომარის მოადგილე. მსგავსი „ტრანსფერები“ ხომ ნაც-ქოცობის ჟანრის კანონია. 

ერთადერთი რას ვერ ვხვდები, იცი, რომ აცხადებ ამ დასასანქცირებელთა სიაში ყოფნა ჩემთვის პატივიაო და იქვე გვიმტკიცებ საზოგადოებრივი ტელევიზია ობიექტური ტელევიზიააო. როგორ უნდა იყოს ობიექტური, როგორ დასვან კითხვები ჟურნალიტებმა, როგორ მოამზადონ ჟურნალისტური გამოძიება, თუ არხის ბორდის ხელმძღვანელი პატივისცემას უცხადებ, მეტიც პატივად თვლი იმ ადამიანებთან ერთად სიაში მოხვედრას, ვინც ამ კითხვების ადრესატია, ვინც ლონდონი - ბომბეის გვირაბის გათხრაზე კი არა, სისტემურ ძალადობაზე, კორუფციაზე, გარემოსთვის მილიონობით ლარის ზიანის მიყენებაზე და ა.შ. არიან პასუხისმგებელი. 

P.S. აქვე შენი ბოლო რჩევის გათვალისწინებაც მინდოდა და სანქციის შუბლზე მიკვრა, მაგრამ ჯერ ვერსად ვნახე. იმედია მალე დაგიდასტურებენ და ჩაგახუტებენ. 

აბა, დროებით. იქნებ სერიალ „გულს“ მივუსწრო და ცოტა გული გადავაყოლო, თორემ აღარ შემიძლია ამდენი უსამრთლობა. „ბათუმელების“ დამფუძნებლის, მზია ამაღლობელის დაპატიმრების ამბავს კი გაიგებდი. 

რამდენიმე კვირის წინ დედა, რომელიც 82 წლისაა მირეკავს და მეკითხება: “ერთი გამაგებინე, ეს „დეპსტეტი“ რა არის?” მივხვდი, რა საკვირველია, რომ „დიფ სთეითს“ გულისხმობდა. ავუხსენი შეძლებისდაგვარად. დღეს ისევ მეორდება ზარი - “დამავიწყდა, რას ნიშნავდა „დიფ სტეიტიო“” (ალბათ „ოცნების“ 8 იანვრის განცხადება წაიკითხა) და ისევ ავუხსენი. ამას მეორე კითხვა მოაყოლა - “და ბალაკლავა რა არისო? რომ აკრძალესო?” ესეც ავუხსენი. მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერს უსმენს და კითხულობს და ამ ასაკში სოციალურ ქსელსაც კარგად ფლობს, მაინც მიუწვდომელია მისთვის ეს ტერმინები და საქართველოს მოსახლეობის დიდი ნაწილისთვისაც. „ქართული ოცნების“ პოლიტსაბჭოს 2024 წლის 8 იანვრის განცხადების მიზანი არ იყო, ვინმეს აზრი გამოეტანა, არამედ ადამიანების გონებაში ჩარჩენოდა რამდენიმე მნიშვნელოვანი კონცეფცია: 

• მსოფლიოში ტურბულენტური ვითარებაა, მოშლილია უსაფრთხოების სისტემა, ჩვენ კი ჩვენი ნავსაყუდელი გვაქვს - ბიძინა და „ქართული ოცნება“;
• ისეთი კატაკლიზმებია, რომ თვით აშშ-ის პრეზიდენტიც კი შეიძლება დამარცხდეს ბრძოლაში - ჩვენ რას გვიზამენ - ამისთვის მზად უნდა ვიყოთ და ნავსაყუდელი უფრო შემოვიმტკიცოთ; 
• იზოლაცია კარგიც და აუცილებელიცაა - რაც შეიძლება უნდა მოვშორდეთ ამ აურზაურს, ჩავიკეტოთ, ჩავრაზოთ კარი - ქარიშხალი რომ გადაივლის და გამოიდარებს, მერე გავაღოთ და შემოვუშვათ ჰაერი;
• მანამდე, თუ ტრამპიც დამარცხდა, ჩვენი კარი იმდენად ამოქოლილი უნდა გვქონდეს, რომ აქაც ვერ შემოაღწიონ - რუსეთი და ჩინეთი თუ დაგვეხმარება ამოქოლვაში, რა - არ გავაკეთოთ ეს? 
• შეიძლება გაგვიჭირდეს, რაღაცები აღარ გვქონდეს, წამლებისა და განათლების დეფიციტი გაჩნდეს, მაგრამ ახლა ეს უნდა გადავაგოროთ - რაც უფრო ჩავიკეტებით, დავიმალებით, უფრო დიდი შანსია, არავინ შეგვამჩნიოს და ყველას დავავიწყდეთ - ხომ ეს გვინდა?

მოკლედ რომ ვთქვათ, 8 იანვრის განცხადებით „ოცნებამ“ თითქოს წერტილი დაუსვა ომისა და მშვიდობის დილემას და ის აქცია ძალიან ოსტატურად ახალ დიქოტომიად: კარჩაკეტილობის სიკეთეები VS ღიაკარისა და ღია საზოგადოების საფრთხეები. საბოლოოდ, ის მივიდა იმ წერტილამდე, როდესაც დაუფარავად გვითხრა - კარჩაკეტილობა ახლა გადაგვარჩენს, ხოლო ღიაობა - დაგვღუპავს. 

„ოცნების“ მასტერნარატივი ახლა ასეთია: გარეთ ქარბუქი, თოვლი და ქარიშხალი, ხეები ირწევა, ისმის ქარის წუილი და ტოტების მტვრევის ხმა - შენ კი გამთბარ, ჭრაქით განათებულ ქოხში ზიხარ, შუაცეცხლზე ქვაბი კიდია და ლობიო იხარშება, ბებო შეშის ღუმელთან ზის. ისეთი ამინდია, გარეთ ძაღლსაც არ გააგდებ. ზამთარი გრძელია, შენ მართალია შეშის ღუმელთან ხარ, მაგრამ არ გცივა, დელიკატესებს ვერ მიირთმევ, მაგრამ არ გშია. იცი, რომ გარეთ თუ გახვალ, მგელი ან „დიფ სთეითი“ შეგჭამს. სოფლის თავში კი გამოქვაბულში ბრძენი ცხოვრობს, რომელიც გეტყვის, როდის გამოხვიდე. შენ ნუ შეეკითხები, თვითონ იცის და შენც მიხვდები, როდის მოვა დრო. 

ეს მუდბორდი მალე შეიცვლება - უფრო მეტი ასკეტიზმი გახდება საჭირო და მსხვერპლშეწირვა, რადგან გაგვიჭირდება, მაგრამ სირთულეები გარეთ სიცივეში გაგდების შიშს მაინც ყოველთვის გადაწონის, თუ მართლა არ ამოვიხოცეთ შიმშილით. ასე რომ დრო ჯერ კიდევ აქვთ, ვიდრე არ გაჩნდება რამე წონიანი ალტერნატივა. 

„ოცნების“ ეს სთორითელინგი თავიდან ბოლომდე არის აგებული დაცულობის შეგრძნების შენარჩუნებაზე - დამღლელი დღის შემდეგ თბილ ლოგინში ჩაწოლის მოლოდინზე. ამით გამართლდება მის მომხრეებში სისასტიკე, უკანონობა, რომელსაც სჩადის მოქალაქეების წინააღმდეგ - იცავს სტაბილურობას.  

სასწორზე იმდენად დიდი რაღაც დევს - ჩვენი ევროპული მომავალი, ეროვნული მისია, რომ პროპაგანდა ყველა ღონეს იხმარს, სულ უფრო გააღრმავოს გადარჩენის ინსტინქტი, რომ აღარ ვიფიქროთ იმაზე, თუ რა დავკარგეთ, რა ქვეყანად ვიქეცით. ყოფით დონეზე წრიალი ამ სტრატეგიის ღერძი იქნება - რა სასამართლო რეფორმა, ან განათლების რეფორმა ან ინსტიტუტების მშენებლობა და სხვა ღირებულებები - ჯერ კუჭი და გადავრჩეთ ფიზიკურად. 

კარჩაკეტილობის აგიტაცია იქნება საპროგრამო ხაზი - იზოლაცია, რომელიც დაცულობას გვძენს (მშვიდობა და სტაბილურობა). ხოლო საპროტესტო მოძრაობის მიზანია კარის გახსნა, ევროპასთან ინტეგრაცია და ეს ახლა საშიშია, ორპირი ქარია, შეარყევს არსებულ წყობას და სახიფათოა (ტერმინი: რადიკალები). 

ამ ისტორიის განმტკიცებას პროპაგანდის მარტივი ტექნიკებით შეძლებენ. „დიფ სთეითის“ ხშირად ხსენება მხოლოდ იმიტომ იყო აუცილებელი აღნიშნულ ტექსტში, რომ რაც შეიძლება სქელ საბურველში გახვიოს სიმართლე, ათასი ფენა შემოაბლანდოს. საპასუხოდ კი დიდი დრო დაგვჭირდეს ამ შრეების დასაშლელად და ადამიანებამდე მისატანად. ამიტომ ეს წამგებიანი სტრატეგიაა და იმის ახსნაზე კი არ უნდა ვიმუშავოთ, რა არის „დიფ სთეითი“ და რა - არ არის, ან გლობალური ომის პარტიის მითი დავანრგიოთ. ჩვენც უნდა ვიმოქმედოთ იმ დონეზე, რა დონეზეც პროპაგანდა მუშაობს მოქალაქეების შეგნებაზე. 

პროპაგანდამ კარგად მოახერხა ჯერ გადარჩენის ინსტინქტამდე დაეყვანა ჩვენი ეროვნული და პიროვნული მისია და შემდეგ ამის გადაწყვეტად (solution) შესთავაზა საკუთარ ნაჭუჭში ჩაკეტვა და ამით შექმნა, როგორც აღვნიშნეთ დაცულობის, შემოსაზღვრულობის განცდა საკუთარ მომხრეებში. ის არ სთავაზობს არაფერს კარგს - როგორ შეიძლება კურსის ცვლილება და კარჩაკეტილობა სასურველი იყოს ვინმესთვის, მაგრამ საპირწონედ შესთავაზა საპროტესტო აქციებით მოტანილი შფოთი და ოპოზიციური ალტერნატივის გაურკვევლობა. ყველამ იცის, რომ სტრესის ყველაზე დიდი წყარო არის გაურკვევლობა. ნაჭუჭში კი უკვე ყველაფერი განსაზღვრულია. 

მაშ, როგორ უნდა დავუპირისპირდეთ პროპაგანდას ამ პირობებში? პასუხი, ალბათ, მარტივია - რადგან შფოთს გაურკვევლობა კვებავს, სიცხადე უნდა შემოვიტანოთ. არ დავცინოთ, არ გავაქილიკოთ და დავიწყოთ საუბარი ეგზისტენციალურ საკითხებზე - გარე და შიდა უსაფრთხოების - ანუ ვაღიაროთ, გარეთ რა ამინდია და მივიღოთ პასუხები შემდეგ კითხვებზე:

• როგორ ვივლით ქარტეხილებში? 
• როგორ გავუმკლავდებით რუსეთიდან მომდინარე საფრთხეს?
• როგორ გავუმკლავდებით და დავაზღვევთ დასავლეთის შეცდომებს (რაც თვალსაჩინოა უკრაინის კონტექსტში)? 
• და ამის შემდეგ, როგორ დავიცავთ ყველას, რომ ისევ არ წავიდეთ შურისძიების ან რევანშის წრეზე და პასუხს მოვითხოვთ მხოლოდ სამართლიანი სასამართლოს პირობებში. 

საზოგადოებამ უნდა მოვითხოვოთ, პოლიტიკურმა აქტორებმა რაც შეიძლება სწრაფად გასცენ ამ კითხვებს სანდო და კვალიფიციური პასუხები და შექმნან წონიანი ალტერნატივა ცვლილების მოსატანად - გავაჩინოთ უსაფრთხოების განცდა. პროპაგანდის პოსტულატები თავისით გაბათილდება და გაქრება, როგორც გუშინდელი თოვლი და ის არავის ემახსოვრება. ყველა სხვა შემთხვევაში ჩვენი მცდელობა გამოვხლართოთ პროპაგანდის შრეები, წარუმატებელი იქნება - ეს ოპოზიციონერი პოლიტიკოსების გასაკეთებელია მეინსტრიმ მედიისა და საზოგადოების ზეწოლით. 








ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.