კალკი
25.03.2016
სხვა ენებიდან სიტყვათა სესხება, შემოტანა და დამკვიდრება ენის ლექსიკური ფონდის გამდიდრების ერთ-ერთი საშუალებაა. „მოქალაქეობრივ“ უფლებას ამათგან მხოლოდ ის სიტყვები „მოიპოვებენ“, რომლებიც ბუნებრივად, ენის სტრუქტურის და წესების გათვალისწინებით დამკვიდრდებიან. სხვა შემთხვევაში სიტყვები „უცხო სხეულივით“ იჭრებიან ენაში და ანაგვიანებენ მას. ამას კალკირებას უწოდებენ ( სიტყვა ფრანგულია და ქართულად ასლს ნიშნავს). კალკირების დროს ენობრივი მასალა საკუთარია, კონკრეტული ფორმა ან შესიტყვება კი აგებულია სხვა ენის სტრუქტურის გავლენით.

სწორედ ამიტომ უცხო სიტყვათა შემოღების დროს აუცილებელია გარკვეული სიფრთხილის და ზომიერების დაცვა.

განსაკუთრებით თვალშისაცემია ხოლმე კალკირებული სინტაქსური შესიტყვებები, რომლებიც უცხო ენის სტრუქტურის პირდაპირ გადმოღებით მიიღება. დღეს რამდენიმე მათგანზე გავამახვილებთ ყურადღებას.

ქართულ ბეჭდვით და ონლაინ მედიაში საკმაოდ ხშირად გვხვდება -დმი თანდებულიანი შესიტყვებები: სამშობლოსადმი ერთგულება, საქმისადმი სიყვარული, მომავლისადმი რწმენა, ხსოვნისადმი პატივისცემა, ხალხისადმი სამსახური.

ეს შესიტყვებები უნდა გამოვიყენოთ უთანდებულოდ, ნათესაობითი ბრუნვის ფორმით. შესაბამისად, სწორია:

სამშობლოს ერთგულება
საქმის სიყვარული
მომავლის რწმენა
ხსოვნის პატივისცემა
ხალხის სამსახური


საყურადღებოა ასევე კალკირების საფუძველზე წარმოქმნილი „მყარი“ სინტაქსური შესიტყვებები. ფრაზები, რომელთა „აგრესიული ქცევა“ ენის ბუნებრივ შესიტყვებებს „ავიწროებს“ და საბოლოოდ, აღარიბებს კიდეც. განსაკუთრებით გამოვყოფთ ზმნებს: აწარმოებს, ატარებს და შედგება.

აწარმოებს - ზმნის შინაარსი წარმოებას, რაიმე მატერიალური საგნის დამზადებას უკავშირდება. ბოლო დროს ზმნამ „თვითნებურად გაიფართოვა სამოქმედო ასპარეზი“ და უმართებულოდ „შეიჭრა“ იმგვარ შესიტყვებებში, სადაც ის ზედმეტია. მაგალითად, წინადადებებში: პრეზიდენტი პრემიერთან საუბარს აწარმოებს (უნდა იყოს პრეზიდენტი პრემიერს ესაუბრება).

ორგანიზაცია სოციალური დახმარების გაცემას აწარმოებს (უნდა იყოს ორგანიზაცია სოციალურ დახმარებას გასცემს).
მოსავლის აღება წარმოებს ( უნდა იყოს მოსავალს იღებს).

ატარებს - ეს ზმნა „ერჩის“ კანონიერ იკეთებს, მართავს, გამართავს, მოაწყობს ზმნებს. მაგალითად:

ძვირადღირებულ სათვალეს ატარებს ( უნდა იყოს იკეთებს)
საქველმოქმედო საღამო ჩაატარა ( უნდა იყოს გამართა/მოაწყო)
კონკურსი ჩაატარა ( უნდა იყოს მოაწყო)

შედგება, შედგა - ზმნა უმართებულოდ ენაცვლება კანონიერ გაიმართა ზმნას.

მთავრობის სხდომა არ შედგება ( უნდა იყოს არ გაიმართება)
მოლაპარაკება უნდა შემდგარიყო ( უნდა იყოს გამართულიყო)
მწერალთან შეხვედრა შედგა ( მოეწყო)

კალკირების საფუძველზე ჩამოყალიბებული და საკმაოდ გავრცელებული მცდარი შესიტყვებებია აგრეთვე:

საქმე იმაშია - უნდა იყოს საქმე ისაა
საქმე ეხება - უნდა იყოს საკითხი ეხება, საუბარი ეხება...ბედზეა საუბარი
ადგილი აქვს - მიუღებელი შესიტყვებაა და არ უნდა გამოვიყენოთ

მოყვანილი მაგალითები ცხადყოფს, რომ ისეთი უცხო სიტყვების და სინტაქსური კონსტრუქციების (შესიტყვებების) ხმარება, რომელთა შესატყვისიც ენას უკვე აქვს ან ადვილად შეიძლება აწარმოოს არსებულ სიტყვათა საფუძველზე, საჭირო არ არი

ავტორი : ნინო ლომიძე;
კომენტარი, რომელიც შეიცავს უხამსობას, დისკრედიტაციას, შეურაცხყოფას, ძალადობისკენ მოწოდებას, სიძულვილის ენას, კომერციული ხასიათის რეკლამას, წაიშლება საიტის ადმინისტრაციის მიერ

ასევე იხილეთ