"უკრაინის ომმა შეცვალა მსოფლიო", ვკითხულობთ ბრიტანული გამოცემა
"The Guardian"-ის ყველა სტატიის, რომელიც ომს შეეხება. რუსეთის
უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, მათი ჟურნალისტები მოვლენათა ეპიცენტრიდან
მუშაობენ და ამ თემაზე 5 000-ზე მეტი სტატია აქვთ გამოქვეყნებული.
თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ "The Guardian" ავტორიტეტული გამოცემაა,
2016 წლიდან, ფინანსური კრიზისის გამო, მათაც მოუწიათ მკითხველისთვის
შემოწირულობების თხოვნა. "გარდიანის" სტატიები უფასოდაც ყველასთვის
ხელმისაწვდომია, რაც, ბუნებრივია სჯობს ე.წ. "ფეივოლის" პრინციპს,
როდესაც თუ არ გადაიხდი, მასალის დიდ ნაწილზე წვდომა გეზღუდება.
"სხვა გამოცემებისგან განსხვავებით, "The Guardian"-ს არ ჰყავს
მეწილეები და არც მილიარდელი მფლობელი" - წერია დონაციის თხოვნის
წერილში. გარდიანს აქვს სანრეზერვო ფონდიც, რომელსაც ისინი ფინანსური
კრიზისი დროს იყენებენ, თუმცა სხვა გამოცემები ასეთი "იღბლიანები" არ
არიან და დღემდე წნეხის ქვეშ არიან ციფრულ სამყაროში ტრადიციული
მედიის დაღმასვლის პროცესში.
სოციალური მედიისა და ე.წ "ქლიქბეითების" განვითარებამ გამოიწვია
სარეკლამო შემოსავლებისა და ბიუჯეტის შემცირება, თანამშრომლების
გათავისუფლება და ხარისხიანი კონტენტის სიმცირე. მედია გარემომ
მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაცია განიცადა, რამაც გავლენა იქონია, როგორც
აუდიტორიაზე ასევე ახალი ამბებისა და ინფორმაციის მიღების მათთვის
სასურველ მეთოდებზე.
პოლიტიკურმა პოლარიზაციამ დამატებითი ზეგავლენა იქონია აუდიტორიაზე.
მიკერძოებული გაშუქება სანდოობას აკარგვინებს მედიას, რომელიც ერთ
დროს მნიშვნელოვანი რგოლი იყო მოსახლეობის ინფორმირებისა და
მაღალჩინოსნებისთვის მათი ანგარიშვალდებულების შესახსენებლად.
დამატებით, ხელოვნური ინტელექტის მზარდი პოპულარობის შედეგები და
პოტენციური გამოწვევები კი ჯერ კიდევ გაურკვეველია.
თუმცა ეს მოულოდნელი არ ყოფილა. 2009 წელს, ტექნოლოგიური სიახლეების
ჟურნალისტმა კლეი შირკიმ სწორედ ეს გამოწვევები იწინასწარმეტყველა. ამ
პრობლემის წინაშე, ის პლატფორმებიც კი დგანან, რომლებიც მხოლოდ ციფრულ
სივრცეში ავრცელებენ მასალას. VICE გაკოტრების პირასაა, VOX-ს იმავე
მიზეზით თანამშრომლების შემცირება მოუწია, Buzzfeed-მა კი მათი ახალი
ამბების დეპარტამენტი დახურა.
მსგავსი პრობლემები ქართულ მედიასაც აქვს. ტელევიზიას ჯერაც ყველაზე
მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს საზოგადოებაზე, თუმცა პოლარიზაცია და
მიკერძოებულობა მათთვისაც მთავარი გამოწვევაა, ამიტომ დამოუკიდებელი
გაშუქებისა და მნიშვნელოვანი ამბების საზოგადოებისთვის მიწოდება
მხოლოდ ონლაინ გამოცემების "პასუხისმგებლობად" რჩება. ეს გამოცემებიც
განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, თუმცა ყველა მათგანს ერთი საერთო
მახასიათებელი აქვთ - ისინი საერთაშორისო დონორებზე არიან
დამოკიდებული.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს მხარდაჭერა მისასალმებელია და, ის ახალი,
ტრადიციულზე უფრო ინოვაციური პლატფორმების ჩამოყალიბების საშუალებას
იძლევა, საკმარისი მაინც არ არის. კერძოდ, საელჩოები და საერთაშორისო
მედია ორგანიზაციები საგრანტო წინადადებებში კვლავ დიდ ყურადღებას
აქცევენ "მდგრადობას". ეს გასაგებიცაა, რადგან დამოუკიდებელ ფინანსებს
მედიისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, თუმცა ისეთ ქვეყნებში,
როგორიც საქართველოა, არ არსებობს გარანტია, რომ ეს რეალობად
იქცეს.
სამაგიეროდ, საერთაშორისო დონორები აგრძელებენ ისეთი პროექტების
დაფინანსებას, რომლებიც მხოლოდ გრანტების საშუალებით ფუნქციონირებს და
ძირითადად კონკრეტული მიზნით იქმნება ან მხოლოდ კონკრეტულ საკითხებზე
ფოკუსირდება. ასეთ შემთხვევებში, თანამშრომლებს მხოლოდ გარკვეული
დროით ასაქმებენ, რომლებიც პროექტის დასრულების შემდეგ, უბრალოდ
სამსახურის გარეშე რჩებიან. ეს თავის მხრივ აზიანებს კონტენტსაც,
რადგან არ არის მუდმივი.
იმის ნაცვლად, რომ ეს თანხა გრძელვადიან და მრავალფეროვან ხარისხიან
მასალაში დაბანდდეს, დონორების ფოკუსი ვიწრო და მხოლოდ ონლაინ
ნახვების რაოდენობაზე რჩება დამოკიდებული. მაშინ როდესაც, ნახვების
რაოდენობის გაზრდა ე.წ "ბუსტის" (სოციალური ქსელის რეკლამის)
საშუალებით შეიძლება და ეს რეალურ ჩართულობას შეიძლება არც
გამოხატავდეს. აუდიტორიის ჩართულობა, ბუნებრივია, მნიშვნელოვანია,
თუმცა ამისთვის საჭიროა ბევრი და ხარისხიანი მასალის გამოქვეყნება,
რისთვისაც დონორების დაფინანსება საკმარისი არ არის.
მეორე მხრივ, საინფორმაციო ველი წალეკილია დეზინფორმაციითა და
მისინფორმაციით.
ზოგიერთი ამ პრობლემის გადაჭრის გზებს ეძებს. გასულ წელს, საფრანგეთის
საგარეო საქმეთა მინისტრმა, კატრინ კოლონამ, მხარი დაუჭირა პარიზში
საზოგადოებრივი ინტერესების მედიის საერთაშორისო ფონდის (IFPIM)
შტაბ-ბინის გახსნას და პირობა დადო, რომ ამისთვის 2024 წლამდე 15
მილიონ ევროს გამოყოფდა. ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტმა,
ჯო ბაიდენმა 2021 წლის დეკემბერში, IFPIM-ის დაფინანსებისთვის 30
მილიონი დოლარი გამოყო, მიზანი 10 წელში მინიმუმ 1 მილიარდი დოლარის
მოზიდვაა.
მიმდინარე წლის 3 მაისს, გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე, პრესის
თავისუფლების 30 წლის თავისთვის მიძღვნილ ღონისძიებაზე ოფიციალურად
ჩაეშვა მედიის საპილოტე პროექტები, რომელიც წინა წელს დაფინანსდა.
სხვა ქვეყნებს, მათ შორის საქართველოსაც, ჰქონდათ საშუალება
წარედგინათ პროექტის კონცეფცია.
ეს კარგი სიახლეა, მაგრამ მაგრამ გლობალური კონკურენცია დიდი იქნება.
თუ მედია უკეთეს ეკონომიკურ პირობებშიც, დამატებითი დახმარების გარეშე
ვერ შეძლებს მდგრადობის შენარჩუნებას, ამ შემთხვევაში სიტუაცია კიდევ
უფრო მძიმდება. დონორებმა დიდი წვლილი შეიტანეს ქართული მედიის
განვითარებაში, თუმცა მათ უნდა გადახედონ თავიანთ სტრატეგიებს და
მოთხოვნა "მდგრადობაზე" შეარბილონ. საქართველოს არ აქვს იმის
ფუფუნება, რომ დემოკრატია და მედიის თავისუფლება ერთბაშად, მარტივად
მიიღოს.
ონიკ ჯეიმს კრიკორიანი არის ჟურნალისტი დიდი ბრიტანეთიდან, რომელიც რეგიონში 1998 წლიდან მუშაობდა სხვადასხვა თანამდებობებზე, მათ შორის როგორც კონსულტანტი საერთაშორის მედიის სააგენტოებისთვის. მანამდე ის მუშაობდა დიდი ბრიტანეთის ისეთ რეგიონულ და ეროვნულ გამოცემებში, როგორიცაა The Bristol Evening Post, The Independent და The Economist.
