"შეგიძლიათ, წარმოიდგინოთ, რას გრძნობენ ბავშვები, რომლებიც დედამ მიატოვა? ის წავიდა გაუფრთხილებლად და 5 პატარა გოგონა დატოვა", - ამ სათაურით გამოქვეყნდა droni.ge-ზე მასალა, რომელიც 5 არასრულწლოვნის მძიმე სოციალურ პირობებს ეხება და რომელშიც ბავშები ქველმოქმედების ობიექტებად არიან წარმოჩენილნი. მასალაში ვკითხულობთ, რომ ოჯახს ჩერნოვეცკის ფონდი დაეხმარება, სტატიის ბოლოს მითითებულია ანგარიშის ნომერიც, სადაც მკითველს თანხის ჩარიცხვა შეუძლია. იგივე მასალა გამოაქვეყნა news.ge-მაც, თუმცა, droni.ge-სგან განსხვავებით, აქ სიახლეს რეკლამის ნიშანი აქვს.

"შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ, რას გრძნობენ ბავშვები, რომლებიც დედამ მიატოვა? ქალმა, რომელმაც მათ სიცოცხლე აჩუქა... ის წავიდა, გაუფრთხილებლად და 5 პატარა გოგონა დატოვა. პატარა ნინო მხოლოდ 3 თვისა იყო, უფროსი მონიკა კი რვა წლის! ბავშვები ამ დღის დავიწყებას ცდილობენ, ისინი საერთოდ არ საუბრობენ დედაზე, პატარა ნინომ კი საერთოდ არ იცის ამ სიტყვის მნიშვნელობა“, - ვკითხულობთ მასალაში ბავშების პირადი ცხოვრების შესახებ. სიახლეს თან ერთვის ბავშვების ფოტოც.

სტატიის ბოლოს კი გამოცემა მოგვიწოდებს, ოჯახს დავეხმაროთ: „თუ გაქვთ საშუალება ფინანსური დახმარება აღმოუჩინოთ მათ, თანხა შეგიძლიათ ჩარიცხოთ ფონდის ანგარიშზე. მართალია, ამ პატარებს დედას ვერ დავუბრუნებთ, მაგრამ იმაში მაინც დავარწმუნებთ, რომ მარტოები არ არიან!"

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, დაუშვებელია ბავშვის ქველმოქმედების, რეკლამის ან პიარის ობიექტად წარმოჩენა:

"მოერიდეთ ბავშვის ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარ­მოჩენას. ხშირად, პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები თუ სხვადასხვა ჯგუფები საკუთარი პიარკამპანიისთვის, იმიჯის შესაქმნელად აქტიურად იყენებენ ბავშვებს, მიდიან მათთან და ურიგებენ საჩუქრებს. მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს ამ ჯგუფებს, აწარმოონ საკუთარი პიარკამპანია ბავშვების გამოყენებით", - ვკითხულობთ გაიდლაინში.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

24 აპრილს „პალიტრანიუსზე“ გამოქვეყნდა სიუჟეტი, რომელშიც მოთხრობილია, როგორ ცხოვრობს მეორე ჯგუფის ინვალიდი მარტოხელა დედა, ორ შვილთან ერთად, სკოლის ბალანსზე არსებულ ყოფილ ინტერნატში. სიუჟეტში სენსაციურ და სენტიმენტალურ ჭრილში გაშუქდნენ არასრულწლოვნები, რომლებსაც ჟურნალისტი ქველმოქმედებისა და მოწყალების მიმღებ ობიექტებად წარმოაჩენდა, რითაც კიდევ უფრო სენტიმენტალურს ხდიდა მასალას. მთელ სიუჟეტს ავტორის დრამატული ტექსტი და ტრაგიკული მუსიკაც გასდევდა.

„ეშინია გათენების. როცა წვება, თვალზე ცრემლი არ შრება. ბავშვებს ისედაც ყველაფერი აკლიათ და ყველაფერს დანატრებულები არიან. სადარდებელს შვილებს აღარ უმატებს, მაგრამ ისიც ვეღარ უძლებს ხვალინდელი დღის შიშს და უპერსპექტივო მომავალს,“ - წამყვანის ეს სიტყვები გასდევდა კადრში ერთ-ერთი არასრულწლოვნის გამოჩენას.

„ბავშვები სკოლას რომ დაამთავრებენ, საცხოვრისის დატოვება მოუწევთ. არ იციან, სად და როგორ უნდა წავიდნენ. კიდევ 8 წელი და ალბათ, ქუჩა... ქუჩა, რომელსაც თავშესაფარი ერქმევა. თავშესაფარი, რომელსაც არც ჭერი და არც კედლები არ ექნება,“-ამბობდა ავტორი.

სენტიმენტალური იყო სიუჟეტის დასასრულიც: „მათ მძიმე ყოფას არსებობისთვის აღებული ვალები კიდევ უფრო მეტად ამძიმებს. იმედი არსად ჩანს, ხვალინდელი დღე მათთვის შიშია. დრო მათთვის მხოლოდ ასტრონომიულად გადის, ისე კი გაჩერებულია, მათი საათის ისრები უკიდურეს გაჭირვებაში გაჩერდა“.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ:

- მედიამ მასალის მთავარ მიზნად სისტემური პრობლემის მხილება უნდა დაისახოს. მედიას უნდა ახსოვდეს, რომ მასალის გმირი ბავშვის გარდა იმავე მდგო­მარეობაში კიდევ არაერთი ადამიანია და მათ მედიასაშუალებასთან დაკავშირება ვერ მო­ახერხეს.

- მნიშვნელოვანია, ბავშვთა სიღარიბე და სოციალური პრობლემები გაშუქდეს თანმიმდევრულად. კონკრეტული ისტორიები მედიამ ზოგადი, სისტემური პრობლემის წარმოსაჩენად უნდა გამოიყენოს.

- მედია უნდა მოერიდოს მძიმე ემოციური კადრების გამოყენებას.

- რაც არ უნდა მძიმე იყოს ისტორია, ეცადეთ წარმოაჩინოთ პოზიტიური დე­ტალებიც. მაგალითად, ყველა ბავშვს, მიუხედავად მძიმე საცხოვრებელი პი­რობებისა, აქვს ინტერესები, ჰობი. მასაც, სხვა ბავშვების მსგავსად, უყვარს თამაში, კითხვა, ხატვა და ა.შ. მნიშვნელოვანია ამგვარი დეტალების ჟურნა­ ლისტურ პროდუქტში წარმოჩენაც.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

კვირას, 16 აპრილს “რუსთავი 2-ზე” გადაცემა “კურიერი P.S.”-ში ბავშვთა ჰოსპისზე სიუჟეტი მომზადდა. მასალის ბოლოს, ჟურნალისტი ჰოსპისში განთავსებული ჯაკუზის შესახებ ყვება, რომლიც ბენეფიციარებისთვისაა გაკეთებული, საილუსტრაციოდ კი ერთ-ერთი ბენეფიციარის ბანაობის კადრები აქვს გადაღებული, ბანაობის დროს ჟურნალისტი ბენეფიციარის მშობელთან საუბრობს. მასალაში ბავშვი იდენტიფიცირებულია და გარდა ამისა, ის კადრში ფაქტობრივად, შიშველი ჩანს.

მიუხედავადად, რომ ბავშვის მშობელი ინფორმირებული და თანახმა იყო გადაღების შესახებ, (და ეს კადრებშიც ჩანს) სიუჟეტში არაა გათვალისწინებული ბავშვის ინტერესები, მით უფრო, როცა ბანაობის ამსახველმა კადრებმა მაყურებელს რაიმე დამატებითი ინფრომაცია არ მიწოდა საკითხის შესახებ. ჟურნალისტს შეეძლო, იგივე საკითხი ბავშვის ბანაობის ამსახველი კადრების გარეშე გაეშუქებინა.

“მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის” (მუხლი 44) მიხედვით, მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს პროგრამაში მონაწილე არასრულწლოვანთა ფიზიკური, ფსიქოლოგიური და სულიერი კეთილდღეობის დაცვა მშობელთა, მზრუნველთა ან მეურვეთა თანხმობის მიუხედავად. “საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის” 11 პრინციპიდან ერთი სრულად ბავშვთა ინტერსების დაცვას ეხება. ამ პრინციპის მიხედვით,ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.

“მშობლის ან მეურვის თანხმობა არ ათავისუფლებს ჟურნალისტს პასუხი­ მგებლობისგან თავად გადაწყვიტოს რამდენად სწორი იქნება ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვის კომენტარის ჩაწერა, ან ფოტოს გამოქვეყნება. მან თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს” - ვკითხულობთ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

გელა ბოჩიკაშვილი

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

ბავშვთა საკითხების გაშუქების მედიამონიტორინგის 2017 წლის შუალედური ანგარიშის მიხედვით, მნიშვნელოვნადაა შემცირებული არასრულწლოვანთა იდენტიფიცირება ისეთ ჟურნალისტურ პროდუქტში, რომელშიც კანონთან კონფლიქტში მყოფი, ან ძალადობის მსხვერპლი ბავშვი ფიგურირებს, თუმცა მონიტორინგის პროცესში გამოვლინდა რამდენიმე მასალა, რომლშიც ჟურნალისტებმა ბავშვები საჭირო დროს არ დაფარეს, ან სხვა დეტალები გაამჟღავნეს, რამაც არასრულწლოვნის სახის დაფარვას აზრი დაუკარგა. გარდა ამისა, კვლავაც პრობლემაა ბავშვების სახის დაფარვა მაშინ, როცა ამის საჭიროება არ არსებობს.

კრიტიკას იმსახურებდა მედიასაშუალებების მიერ ცხენის ქურდობაში ბრალდებული არასრულწლოვნის შესახებ მომზადებული მასალები. მიუხედავად იმისა, რომ „ბავშვების დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როდესაც ის ბრალდებული, მსჯავრდებული ან მოწმეა,“ სიახლეებში სრულად ან ირიბად ხდებოდა არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება. დღეისათვის „გუგლის“ საძიებო სისტემაში ბავშვის სახელის და გვარის ჩაწერისას მარტივად იძებნება ამ თემაზე მომზადებული მასალები, საიდანაც ვიგებთ, რომ ბავშვს ცხენების ქურდობაში სდებენ ბრალს და საქმეზე გამოძიება სწორედ ქურდობის მუხლით დაიწყო.

პრობლემაა იმ არასრულწლოვნების იდენტიფიცირებაც, რომელთაც ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები აქვთ. მაგალითად, „იმედის კვირაში“ 25 მაისს გავიდა სიუჟეტი C ჰეპატიტის პროგრამის მუშაობისა და მისი ბენეფიციარების შესახებ. სიუჟეტი იწყება ერთ-ერთი არასრულწლოვნით, რომელსაც აქვს C ჰეპატიტი. ბავშვი სრულადაა იდენტიფიცირებული, გამჟღავნებულია მისი ჯანმრთელობის მდგომაროება და სამედიცინო ისტორია. ასევე, ჟურნალისტი ამბობს, რომ ბავშვი არ არის მშობლების ბიოლოგიური შვილი, მის ბიოლოგიურ დედას კი აივ ინფექცია ჰქონდა. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მაუწყებელს არ გაუთვალისწინებია აღნიშნულ დაავადებასთან დაკავშირებული საზოგადოებრივი სტიგმისა და დისკრიმინაციის საფრთხეები.

მედიისთვის გამოწვევად რჩება ბავშვების დაფარვა ტექნიკური თვალსაზრისითაც: „როდესაც მაუწყებლები მიიღებენ ბავშვის არაიდენტიფიცირების გადაწყვეტილებას, ტექნიკურ ხარვეზად რჩება ბავშვების ისე გადაღება, რომ დაფარვის შემდეგ კადრში ბავშვის ნაცვლად გადღაბნილი წრე არ ჩანდეს,“- ვკითხულობთ კვლევის ანგარიშში.

არასაჭირო იდენტიფიცირებასთან ერთად, არანაკლებ პრობლემურია არასაჭირო დაფარვა - ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებულმა მედიამონიტორინგმა ცხადყო, რომ მედია ხშირად ზედმეტ, უსაფუძვლო სიფრთხილეს იჩენს და ბავშვებს ფარავს მაშინ, როცა ამის საჭიროება არ არის. ამის კარგი მაგალითია, ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-ის „სხვა შუადღის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი, რომელიც ბავშვთა საკითხების გაშუქების 2016 წლის ანგარიშში მოხვდა. გადაცემა ეძღვნებოდა თემას, ასეირნებენ თუ არა ძიძები სიცივეში ბავშვებს. ერთ-ერთი წამყვანი შეხვდა ძიძას, რომელიც იდენტიფიცირებული იყო, მაგრამ ბავშვების ნაცვლად კადრში გადღაბნილი წრეები „სეირნობდნენ“.

„ბავშვის დაფარვა მხოლოდ მაშინ არის საჭირო, როდესაც იდენტიფიცირების შემდეგ შესაძლებელია მისი მდგომარეობა გაუარესდეს. როდესაც ბავშვის სახის გარდა ყველაფერი იდენტიფიცირებულია, მაშინ მისი სახის დაფარვა აზრს კარგავს,“ - ვკითხულობთ ამავე ანგარიშის რეკომენდაციებში.

როგორ დავფაროთ არასრულწლოვნები, ამის შესახებ რეკომენდაციებს შეიცავს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებული ბავშვთა გაშუქების სახელმძღვანელოც, სადაც ვკითხულობთ:

· ბავშვის დაფარვა საჭიროა მხოლოდ მაშინ, როდესაც შესაძლებელია მას რაიმე ტიპის ზიანი მიადგეს, მაგალითად, იძალადონ მასზე, გახდეს ბულინგის მსხვერპლი, მოხდეს მისი სტიგმატიზება, გარიყვა ან ნებისმიერი სახით გაუარესდეს მისი მდგომარეობა.

· ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია როდესაც ის არის:

✔ძალადობის/დანაშაულის მსხვერპლი; ✔ ბრალდებული/მსჯავრდებული/მოწმე; ✔ არის ჩართული არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების სისტემაში; ✔ რაიმე ფორმით არის დაკავშირებული სექსუალურ ძალადობასთან; ✔ აივ-დადებითი ან შიდსით დაავადებული, გარდა იმ შემთხვევებისა, თუ ბა­ვშვი, მშობელი ან მასზე პასუხისმგებელი პირი არ განაცხადებს თანხმობას სრულიად შეგნებულად.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

6 მარტს „პალიტრანიუსის“ ერთ-ერთი სიუჟეტი სასაფლაოს საყარაულოში მცხოვრები მცირეწლოვანი ბავშვების თემას ეხებოდა, სადაც ჟურნალისტი დედასთან და ბებიასთან ერთად მცხოვრები სამი არასრულწლოვნის მძიმე ცხოვრების შესახებ მოგვითხრობდა. მასალაში ბავშვები სენსაციურ და სენტიმენტალურ ჭილში გაშუქდნენ, აჩვენეს ატირებული პატარები, კადრებს კი ტრაგიკული მუსიკა გასდევდა.

სიუჟეტი საფლავზე მოთამაშე ბავშვების კადრით იწყება, რასაც არასრულწლოვნების დედის კომენტარი ერთვის: „ისეთი შეყვარებულები არიან, სულ სასაფლაოზე გარბიან ხოლმე. ხშირად თამაშობენ,“ - რესპონდენტის ამ ფრაზას მოყვება წამყვანის „მხატვრული“ ტექსტი, რომელიც სიუჟეტის მუსიკასთან ერთად, კიდევ უფრო დრამატულს ხდიდა ამ ამბავს: „იმის ნაცვლად, რომ პატარები ახლა სკვერში ან სულაც ეზოში თამაშობდნენ, უკვე წლებია მათი საყვარელი და გასართობი ადგილი სასაფლაოა. ბავშვობის ლამაზ წლებს აქ, ამ ადგილას გაატარებენ. სასაფლაოზე გარდაცვლილთა მეზობლობა მათი განაჩენია. ეს პატარები, საფლავის პრიალა მარმარილოს ჯებირების ნაცვლად, ნამდვილ კარუსელებზე უნდა კატაობდნენ... ახლა მათი მეზობლები საფლავებია და ამ საფლავებზე იშვიათად გამოჩენილი ჭირისუფლები.“

სიუჟეტში დედა იმ მძიმე სოციალურ პირობებზე ყვება, რომელშიც ის და მისი შვილები ცხოვრობენ, კადრში დედის გვერდით ჩანს მისი მცირეწლოვანი შვილი, რომელიც დედის მონათხრობს ისმენს და ტირის.

სენტიმენტალურია სიუჟეტის დასასრულიც: „ამ ბავშვებს ცოცხალი ადამიანები ენატრებათ... შემთხვევითი არაა, რომ ისინი სასაფლაოზე ცხოვრობენ, მათი არსებობა ისეთივე შავი ფერისაა, როგორიც ძაძებში გამოწყობილი ჭირისუფალი. ისინი დამპალოს სასაფლაოზე მიცვალებულთაგან თავის დასაღწევად იბრძვიან... მათ სამყოფელს სხვა მგლოვიარეთა ხმა მოიცავს, ღამე კი ლამპიონების ნაცვლად, ჩაბნელებულ სამარხებზე ანთებული კანდელები ანათებენ“.

ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაციის სახელმძღვანელო მითითებების მიხედვით, ჟურნალისტებმა ყველაფერი უნდა გააკეთონ იმისთვის, რომ არ გადაუხვიონ უმაღლეს ეთიკურ სტანდარტებსა და ნორმებს ბავშვთა პრობლემების გაშუქებისას, კერძოდ: „მოერიდონ ბავშვებთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ გაშუქებას პუბლიკაციების პოპულარობის მიზნით“.

5 მარტს ტელეკომპანია „რუსთავი 2“-ის გადაცემა "კურიერ P.S.-ში" საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიაში არსებული პრობლემების საილუსტრაციოდ სიუჟეტი გავიდა, რომელის მთავარი გმირებიც მღვდლის ყოფილი ცოლი და მათი საერთო შვილი იყვნენ. სიუჟეტში მოქმედი სასულიერო პირის მიერ, მის მღვდლად მოღვაწეობამდე, ყოფილი ცოლის მიმართ ფიზიკურ და სიტყვიერ შეურაცხყოფაზეა საუბარი. ამავე სიუჟეტიდან ირკვევა, რომ 4 წლის ბავშვის მიმართ,მისი მამის ოჯახის მხრიდან, ფსიქოლოგიური ზეწოლა ხორციელდება და ბავშვი ამის გამო, ფსიქოლოგთან დაჰყავთ.

სიუჟეტში არასრულწლოვნის პირდაპირი იდენტიფიცირება არ ხდება, მისი სახე არ ჩანს, თუმცა მასალაში დაუფარავად ჩანან ბავშვის დედა, მამა და ბაბუა, რითიც ბავშვის ირიბი იდენტიფიცირებაა შესაძლებელი.

იმის მიუხედავად, რომ სიუჟეტის მთავარ თემად გადაცემის წამყვანი ეკლესიაში არსებულ პრობლემებს ასახელებს, სიუჟეტის გმირებს სტატუსებად ტიტრში მითითებული აქვთ „დედა“ და „ბაბუა“. სიუჟეტში არაერთხელაა საუბარი არასრულწლოვანზე:

„ეს პატარა სამი თვიდან ბაბუის ოჯახში იზრდება. მისმა მშობლებმა ურთიერთპატივისცემასა და სიყვარულზე უარი ქორწინებიდან რამდენიმე თვეში თქვეს,“ - ამ სიტყვებით დაიწყო ჟურნალისტმა სიუჟეტი, რომელიც სასულიერო პირის ყოფილი ცოლის მიერ ძალადობის შესახებ ისტორიის მოყოლით გრძელდება. „რუსთავი 2“-თან ინტერვიუზე უარი თქვა არასრულწლოვნის მამამ, რომლმაც აღნიშნა, რომ კომენტარს ბავშვის ინტერესებიდან გამომდინარეარ აკეთებდა: „4 წლის ბავშვს მორალურ ზიანს ვერ მივაყენებ ჩემი ვერანაირი კომენტარით,“ - აღნიშნავდა ის.

სიუჟეტში არასრულწლოვნის დედა ბავშვის მიმართ განხორციელებულ ზეწოლაზე საუბრობს.

„ეუბნებიან ბავშვს იქ რომ მიდის - რატომ მიდიხარ, რატომ რჩები დედასთან, რატომ გიყვარს. საშინელებებს ეუბნებიან ჩემზე, რასაც ბავშვი თვითონ აფიქსირებს ფსიქოლოგთან ურთიერთობაში. დაგვჭირდა ფსიქოლოგი, სოციალურმა სამსახურმა ჩართო ეს ფსიქოლოგი, ჩემი მოთხოვნით. უკვე გაუსაძლისია, ისეთი ამბები მოჰქონდა იმ ოჯახიდან, აუცილებლად უნდა ჩართულიყო ამაში ფსიქოლოგი და ეს ვინმეს ყურამდე უნდა მისულიყო," - ამბობს არასრულწლოვნის დედა.

ორგანიზაციამ “პარტნიორობა ადამიანის უფლებებისთვის” (PHR) საზოგადოებრივი მაუწყებლის გადაცემა „პირად ექიმთან“ დაკავშირებით ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას მიმართა. ორგანიზაცია მიიჩნევს, რომ 27 იანვრის გადაცემაში დაირღვა ქარტიის მეათე (პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა) და მერვე (ბავშვის ინტერესების დაცვა) პრინციპები.

განცხადების მიხედვით, 27 იანვარს, გადაცემის მიმდინარეობისას, წამყვანმა გააშიშვლა ბავშვი და სტუდიაში მოწვეული პედიატრების დახმარებით, მაყურებელს აჩვენა, თუ როგორ გამოიყურებოდა ბავშვის დეფორმირებული გულ-მკერდი. ეს გადაცემა ეძღვნებოდა D ვიტამინისა და კალციუმის ნაკლებობას ბავშვებში, ამასთან, საუბარი იყო რაქიტის გამომწვევი მიზეზებისა და მისი გამოვლენის ნიშნების შესახებ.

„გადაცემის წამყვანმა ბავშვის სხეული გამოიყენა საჩვენებელ ობიექტად. შედეგად, მან ხელყო ბავშვის ღირსება, ხოლო მისი დეფორმირებული გულ-მკერდის ჩვენებით, გაუმართლებლად შეიჭრა ბავშვის პირად ცხოვრებაში. ამასთან, გადაცემაში ნაჩვენები კადრები, შესაძლოა, გამხდარიყო ბავშვებს შორის ბულინგის საფუძველი სასწავლო დაწესებულებაში,“ - ვკითხულობთ განცხადებაში.

განმცხადებლების აზრით, გადაცემაში ეთიკური პრინციპი დარღვეულია, მიუხედავად იმისა, ჰქონდათ თუ არა მის ავტორებს თანხმობა ბავშვის მშობლისგან: „მართალია, ორგანიზაციისთვის უცნობია, გადაცემაში მოწვევისთვის არსებობდა თუ არა ბავშვის მშობლის თანხმობა, მაგრამ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ამგვარი თანხმობა იარსებებდა გადაცემის წამყვანის მხრიდან მაინც ჰქონდა ადგილი ბავშვის ღირსების შელახვას. ბავშვის სხეულის გამოყენება საჩვენებელ ობიექტად, რომელზე მითითებითაც, გადაცემაში მოწვეულმა პედიატრმა მაყურებელს აჩვენა გულ-მკერდის დეფორმაციის დონე, ლახავს ადამიანის ღირსებას, რადგან ამ უკანასკნელს წარმოაჩენს, როგორც საგანს ან დაავადებულ პიროვნებას, რომლის სხეულზეც შესაძლებელია ექსპერიმენტების ჩატარება“ - ვკითხულობთ PHR-ის განცხადებაში.

საქმეს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭო ღია სხდომაზე განიხილავს.

31 ოქტომბერს ტელეკომპანია "იმედის" გადაცემა „დღის შოუში“ რამდენიმე თვის ბავშვს ყური პირდაპირ ეთერში გაუხვრიტეს. მაყურებელი ისმენდა ბავშვის ისტერიკულ ტირილს, ხოლო უფროსები მონდომებით გვიხსნიდნენ, როგორ უნდა გავაკავოთ ასეთ დროს ბავშვი, თან პრაქტიკულად გვიჩვენებდნენ, ხელების, ფეხების, თავის გაკავების მეთოდს. ერთ-ერთმა წამყვანმა მძიმე სანახაობის ყურება ვერ შეძლო და თვალებზე ხელი აიფარა.



მიუხედავად ბავშვის ტირილისა, ყურის გახვრეტის პროცესი არ შეწყვეტილა. წამყვანებმა არაერთხელ აღნიშნეს, რომ მშობელს შვილისთვის ყურის გახვრეტა ისედაც გადაწყვეტილი ჰქონდა და მათ არაფერი დაუძალებიათ. ისიც შეგვახსენეს, რომ მშობელი სტუდიაშია და შესაბამისად, მედიასაშუალებას მისი ნებართვა აქვს, თუმცა ეთიკური ჟურნალისტიკის პრინციპების მიხედვით, მშობლის თანხმობა მედიასაშუალებას პასუხისმგებლობისგან არ ათავისუფლებს.

„ნანუკა ჟორჟოლიანის შოუს“ 12 სექტემბრის გადაცემაში, სადაც წამყვანი და რესპონდენტი პოლიტიკურ მოდაზე, პოლიტიკაში წასულ ჟურნალისტებზე, საარჩევნო კლიპებსა და პარლამენტართა ჩაცმულობაზე საუბრობდნენ, ერთ-ერთ ბლოკში არასრულწლოვნები „ექსპერტებად“ მოგვევლინენ და წამყვანის თხოვნით, სხვადასხვა პარტიის სლოგანებზე ისაუბრეს.

„რისი თქმა უნდათ პოლიტიკოსებს?“ - ამის განმარტებას ბავშვები შეეცადნენ და უპასუხეს შეკითხვეს: „რას ნიშნავს, ერთად ავიხდინოთ ქართული ოცნება,“ რას გვეუბნება „გასაკეთებელი კიდევ ბევრია,“ „რას გულისხმობს პარტია, თუ ამბობს, ვირჩევ გონიერ ხელისუფლებას?“ განსაკუთრებული ინტერესი „ლეიბორისტული პარტიის“ სლოგანმა („მდიდარს ვართმევთ, ღარიბს ვაძლევთ“) გამოიწვია, რამაც ბავშვებს რობინ ჰუდი მოაგონა.

გადაცემის მთელი ეს ნაწილი და ბავშებისადმი ამგვარი ინფანტილური დამოკიდებულება ტოვებდა შთაბეჭდილებას, რომ საყვარელი ბავშვის ხატი მასალის მიმზიდველობის გასაძლიერებლად გამოიყენებოდა.

ბავშვთა ფსიქოლოგი, მაია ცირამუა, ამბობს, რომ ამა თუ იმ საკითხზე ბავშვების მოსაზრებებით დაინტერესებას მიესალმება: „კარგია, როცა ბავშვი ჩართულია პროცესებში, ეს, ერთი მხრივ, გაძლევს შესაძლებლობას, ნებისმიერი სერვისი გახადო მასზე მორგებული და მეორე მხრივ, ზრდის ბავშვის ჩართულობის, მისი თვითეფექტურობის განცდას.“ თუმცა იქვე დასძენს, რომ ის, რაც ამ გადაცემაში ვნახეთ, განსხვავებული შემთხვევაა: „ეს, რასაც ჩვენ ეკრანზე ვხედავთ, ამ კონცეფციისგან სრულიად განსხვავებულია. ესაა შოუ არა ბავშვის მონაწილეობით, არამედ ბავშვის გამოყენებით. წამყვანი, რომელიც არ არის პარიტეტული, თითქმის ენამოჩლექით საუბრობს და ბავშვს იყენებს, როგორც ჯამბაზს, რომლის მოსაზრებებზეც მაყურებელს უნდა გაეცინოს. ეს დამოკიდებულება არის დამაკნინებელი ბავშვისთვის“.

„იუნისეფის“ მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც ბავშვისაგან ინტერვიუს აღებას ეხება, ვკითხულობთ: „ბავშვებს არ მოსწონთ, როდესაც მათი სერიოზული კომენტარი მედიაში უფროსების გასართობ ხუმრობად გაიჟღერებს, რაც უფროსისთვის სასაცილოა, ბავშვისთვის შეიძლება ტრაგედია იყოს. ბავშვებს სურთ, რომ თქვენ მათ ისე მოეპყროთ, როგორც ტოლი ტოლს, ანუ ისე, როგორც სხვა ნებსმიერ ადამიანს“.

„მაუწყებელთა ქცევის კოდექსიც“ შეიცავს სახელმძღვანელო რეკომენდაციებს ბავშვების გაშუქებისთვის. კერძოდ, 47-ე მუხლის მე-9 პუნქტი განმარტავს, რომ მშობლის, მეურვის ან მზრუნველის თანხმობის გარეშე, მაუწყებელმა არ უნდა სთხოვოს არასრულწლოვანს ისეთ საკითხზე მოსაზრების გამოთქმა (ინტერვიუ ან/და სამაუწყებლო პროგრამაში მონაწილეობა), რომელზეც სათანადო პასუხის გაცემა მის შესაძლებლობებს აღემატება. მაუწყებელმა უნდა გაითვალისწინოს ისიც, რომ ბავშვები ხშირად აზვიადებენ საკითხებს ან ამბობენ იმას, რისი გაგონებაც, მათი აზრით, სურთ ზრდასრულებს“.

11 აპრილს, ტელეკომპანია “იმედის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა რეპორტაჟი, სადაც საუბარი იყო ხელვაჩაურში გარდაცვლილ 14 წლის მოზარდზე. საქმე თვითმკვლელობამდე მიყვანის მუხლითაა აღძრული. ოჯახის წევრები მიიჩნევენ, რომ საქმე მკვლელობის მუხლით უნდა გადაკვალიფიცირდეს. ერთ-ერთ სინქრონში, რესპონდენტის მიერ დასახელებული იყო იმ მოზარდის გვარი, რომელსაც ოჯახი, სავარაუდოდ, მკვლელობაში ეჭვმიტანილად მიიჩნევს.

“გამოიძიება თვითმკვლელობამდე მიყვანის მუხლით დაიწყო, ოჯახის წევრებს კი მკვლელობის ვერსია აქვთ. ისინი სავარაუდო მკვლელების ვინაობასაც ასახელებენ, მათივე მტკიცებით მოზარდს სადაბრაზოში თანატოლები გაუსწორდნენ. შემთხვევის შემდეგ ისინი უბანში არავის უნახავს. დაკეტილია მათი სახლებიც. ექპსერტიზის დასკვნას ელოდება როგორც ოჯახი, ასევე შსს“- ამბობს წამყვანი შესავალ ტექსტში.

სიუჟეტის მიხედვით გარდაცვლილს კონფლიქტი ჰქონდა თანატოლებთან. ერთ-ერთი რესპონდენტი (მეზობელი) ინტერვიუს დროს, შემთხვევის დეტალებს იხსენებს და აღნიშნავს, რომ შემთხვევამდე მოზარდთან სახლში მისი თანატოლები მივიდნენ. რესპონდენტი ასახელებს ერთ-ერთი იმ მოზარდის გვარსაც, რომელსაც, ოჯახი, სავარაუდოდ მკვლელობაში ეჭვმიტანილად მიიჩნევს.

27 მარტს, „იმედის დროში“ გავიდა სიუჟეტი, რომელიც პალიატიურ მკურნალობას და მძიმე სენის მქონე ბავშვებს ეხებოდა. სიუჟეტში ერთ-ერთი მშობელი, ბავშვის თანდასწრებით საუბრობს პრობლემაზე:

„მსოფლიოში პრეცედენტი არ ყოფილა ამ დაავადების განკურნების. ყველაზე დიდი, ხუთი წელი ცხოვრობენ ასეთი ბავშვები. სანამ შემიძლია, ჩემს შვილს ვაცოცხლებ, როგორც შემიძლია. ამას აქვს ეტაპები. პირველი ეტაპია გონებრივი შეზღუდვა, მახსოვრობის უნარის დაქვეითება, რაშიც ჩვენ ვართ ახლა. შემდეგი ეტაპი აქვს უკვე ტეტრაპარეზი, კიდურების მოდუნება, ბავშვი ვეღარ დადის, უკვე მეტყველების დაქვეითება, ყლაპვის გაძნელება და ბოლო სტადია ფატალურია, მაგრამ მაქსიმალურად ვცდილობთ, რომ რაღაც გავაკეთო“- ამბობს მშობელი და ამ საუბარს ბავშიც ისმენს.

ფსიქოლოგი, მაია ცირამუა, „მედიაჩექერთან“ საუბარში აღნიშნავს:

„თავისთავად ძალიან მძიმე ამბავია ამ სიუჟეტში აღწერილი, მაგრამ სრულიად წარმოუდგენელია ბავშვის იდენტიფიცირება და განსაკუთრებით მისი თანდასწრებით მის დაავადებაზე და მოსალოდნელ ფატალურ დასასრულზე საუბარი. საოცარია, ნუთუ დედასთან, რომელიც სასოწარკვეთილია, არ უსაუბრია სპეციალისტს, არ განუმარტავს მისთვის რამდენად მძიმეა ამ ყველაფრის მოსმენა ბავშვისთვის, კამერის თვალწინ თუ კამერის გარეშე. არ აქვს მნიშვნელობა როგორია ბავშვის ინტელექტუალური შესაძლებლობები, რომელ ფაზაზეა დაავადება და აქვს თუ არა მას რეალობისა და მოსალოდნელი საფრთხის აღქმის უნარი. ასეთი დამოკიდებულება უბრალოდ უსამართლობაა ბავშვის მიმართ. განსაკუთრებით გაუგებარია მედიის პოზიცია - როგორ დაუშვა მან ბავშვის იდენტიფიცირების შესაძლებლობა ან, ბავშვის თანდასწრებით, მშობლის მხრიდან მოსალოდნელ რისკებზე საუბარი?! არაჰუმანური მიდგომაა, როცა მედია სარგებლობს მშობლისა და ბავშვის უმწეო მდგომარეობით. უბრალოდ ვერ ვხვდები, რა არის ასეთი სიუჟეტის მიზანი? ნუთუ ამ მიზნის მიღწევა არ შეიძლება ბავშვის უფლებების დარღვევის გარეშე?!