18 ოქტომბრის „ნანუკას შოუში“ ირინა სარიშვილს და მის შვილებს წამყვანმა კომპანია „ჰუმანას“ და „ბიოლანის“ პროდუქცია საჩუქრად გადასცა.

„4 თვის არის ახლა რაც მოვიტანეთ, მაგრამ მათ თქვეს, რომ ბავშვებს ვიდრე დასჭირდებათ მათი საკვები მთელი ამ ხნის განმავლობაში, თავის თავზე აიღებენ“ - უთხრა წამყვანმა რესპონდენტს. შემდეგ კი კომპანიის წარმომადგენელი, ექიმი ნუტრიციოლოგი 4 წუთის განმავლობაში დეტალურად ხსნიდა თითოეული პროდუქტის შემადგენლობას და საუბრობდა მათ დადებით მხარეებზე. ამ დროს, კადრში ჩანდნენ ბავშვებიც.

მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით პროდუქტის ეთერში განთავსება (Product Placement) დაშვებულია იმ ტიპის გადაცემებში, როგორიც „ნანუკას შოუა", თუმცა გარკვეული წესების დაცვით. კანონის 69-ე მუხლის თანახმად, პროგრამაში პროდუქტის განთავსება ისე უნდა მოხდეს, რომ მან გავლენა არ უნდა მოახდინოს პროგრამის შინაარსზე, არ უნდა მიანიჭოს პროდუქტს გადაჭარბებული მნიშვნელობა და არ უნდა ისმოდეს პროდუქტის შეძენისკენ პირდაპირი მოწოდება.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში კი აღნიშნულია: "მოერიდეთ ბავშვის ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარ­ მოჩენას. ხშირად, პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები თუ სხვადასხვა ჯგუფები საკუთარი პიარკამპანიისთვის, იმიჯის შესაქმნელად აქტიურად იყენებენ ბავ­ შვებს, მიდიან მათთან და ურიგებენ საჩუქრებს. მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს ამ ჯგუფებს, აწარმოონ საკუთარი პიარკამპანია ბავშვების გამოყენებით".

3 ნოემბერს, მარტვილის ერთ-ერთ სკოლაშიმომხდარ ინციდენტს, რომლის დროსაც ლგბტ თემის მიმართ განსხვავებული დამოკიდებულების გამო მოსწავლეებმა იჩხუბეს, “რუსთავი 2-ის“ დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში თითქმის 6 წუთიანი სიუჟეტი მიეძღვნა. მასალის მიხედვით, მოსწავლეებს შორის დაპირისპირება მას შემდეგ დაიწყო, რაც სამოქალქო განათლების გაკვეთილზე გურამ კაშიას მიერ სამკლაურის გაკეთებას განიხილავდნენ. ერთ-ერთმა მოსწავლემ გაკვეთილის მსვლელობისას აღნიშნა, რომ ის ფეხბურთელის ქმედებას არ მიესალმება, რადგან ამით, ლბგტ თემის პროპაგანდა მოხდა. მისივე თქმით, ამ განხილვის გამო, გაკვეთილების შემდეგ მას თანაკლასელებმა სცემეს. გაუგებარი დარჩა, რა პრინციპით დაფარა „კურიერმა“ ინციდენტში მონაწილება ბავშვი - ინტერვიუებში არასრულწლოვნის სახე დაფარული იყო, თუმცა ზოგად კადრებში ის დაუფარავად ჩანდა, შესაბამისად, იდენტიფიცირება მარტივად შეიძლებოდა. დაფარვის მიუხედავად, ასევე მარტივად იდენტიფიცირებადი იყვნენ მოსწავლის ოჯახის წევრებიც.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში აღნიშნულია: „ბავშვის დაფარვა საჭიროა მხოლოდ მაშინ, როდესაც შესაძლებელია მას რა­იმე ტიპის ზიანი მიადგეს, მაგალითად, იძალადონ მასზე, გახდეს ბულინგის მსხვერპლი, მოხდეს მისი სტიგმატიზება, გარიყვა ან ნებისმიერი სახით გაუარეს­დეს მისი მდგომარეობა“.

გარდა ამისა, ბუნდოვანი დარჩა, რატომ არსებობდა ამ ამბის მიმართ იმდენად მაღალი საჯარო ინტერესი, რომ მას 6 წუთიანი სიუჟეტი დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში დაეთმო. აღსანიშნავია, რომ ეს მასალა უკვე გაზიარდა ფეისბუკ გვერდზე - „ანტილიბერალური კლუბი“. კომენტარების ველში მომხმარებლები წერენ, რომ სკოლებში "ლგბტ პროპაგანდა" ხდება, ხოლო ის მოსწავლეები, ვინც "ლგბტ პროპაგანდას" არ ეთანხმებიან, იჩაგრებიან.

4 ოქტომბერს 9 საათიან კურიერში იმ არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება მოხდა, რომელსაც თანაკლასელის მკვლელობაში მსხვერპლის ოჯახი სდებს ბრალს. საქმეზე გამოძიება ამ დრომდე არ დასრულებულა და შესაბამისად, საქმეს ჯერჯერობით არ ჰყავს არც ბრალდებული და არც მსჯავრდებული. ძიება თვითმკვლელობამდე მიყვანის მუხლით მიმდინარეობს.

სიუჟეტში არასრულწლოვანი მსხვერპლის ოჯახის წევრების მიერ მოხსენიებულია „მკვლელად“. ამგვარი კომენტარების ტირაჟირება ხელს უწყობს პირის დამნაშავედ წარმოჩენას მაშინ, როცა არათუ სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი არ არსებობს, არამედ პირი ბრალდებულადაც კი არ არის ცნობილი საქმეში. გარდა ამისა, ბავშვთა საკითხების გაშუქების ეთიკური სტანდარტების მიხედვით, „ბავშვის დაფარვა საჭიროა მაშინ, როდესაც შესაძლებელია მას რა­იმე ტიპის ზიანი მიადგეს, მაგალითად, იძალადონ მასზე, გახდეს ბულინგის მსხვერპლი, მოხდეს მისი სტიგმატიზება, გარიყვა ან ნებისმიერი სახით გაუარესდეს მისი მდგომარეობა“. ამავე სტანდარტის მიხედვით, დაუშვებელია მოწმე, ბრალდებული ან მსჯავრდებული ბავშვის იდენტიფიცირება.

„კურიერის“ სიუჟეტიდან ვიგებთ, რომ მოზარდის მკვლელობის საქმის გამოძიება ჭიანურდება, აგვიანებს ექსპერტიზის დასკვნებიც. ნაცვლად იმისა, რომ მთავარი აქცენტი სწორედ საგამოძიებო უწყებების პასუხისმგებლობაზე გაკეთებულიყო, მასალა ძირითადად იმაზე იყო აგებული, რომ მსხვერპლის ოჯახი იმ არასრულწლოვნის ოჯახის გასახლებას ითხოვს, რომელსაც ბავშვის მკვლელობას აბრალებს.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

თითოეულმა პოლიტიკოსმა ზუსტად იცის შედეგი, რასაც ბავშვთან მომღიმარი სახით გადაღებული ფოტო მოუტანს. გათვლები შესაბამისი მიზნობრივი აუდიტორიისთვის ზუსტად არის გაკეთებული, კარგად აპრობირებული მეთოდი ჭრის, კადრს მედია იტაცებს, ის ვირუსულად ვრცელდება ინტერნეტში, მთელი დღის განმავლობაში აქტიურად ტრიალებს ტელესივრცეშიც და შედეგიც მიღწეულია - პოლიტიკოსის პოზიტიური იმიჯი შექმნილია.

პოლიტიკოსები ბავშვებს განსაკუთრებით ხშირად წინსაარჩევნო კამპანიისას იყენებენ. ამის ერთ-ერთი მკაფიო მაგალითი 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნები იყო, როცა პროგრამის პრეზენტაციაზე პატარა გოგონა პრემიერ-მინისტრ გიორგი კვირიკაშვილის გვერდით აღმოჩნდა, ერთობლივმა ფოტომ კი მოიცვა როგორც სოციალური ქსელები, ისე ინტერნეტგამოცემები. მათი შეხვედრის კადრები სატელევიზიო სიუჟეტებშიც არაერთხელ ვიხილეთ.

ტენდეცნია 2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების დროსაც გრძელდება. ამ მხრივ განსაკუთრებით “ქართული ოცნება” აქტიურობს, პარტიამ საკუთარი პარტიისა და კანდიდატების რეკლამირებისთვის ბავშვები არაერთხელ გამოიყენა. ინტერნეტში გავრცელდა ფოტო, რომელზეც მოსახლეობასთან შეხვედრის დროს “ქართული ოცნების” მერობის კანდიდატი მესამე კლასის მოსწავლესთან ერთად არის გადაღებული.


ბავშვით ხელში ისაუბრა კახი კალაძემ მოსახლეობასთან კიდევ ერთ შეხვედრაზე, სადაც ის ჯანდაცვის პროგრამების განვითარებაზე მსჯელობდა.

ბავშვებს იყენებენ კამპანიაში “ნაციონალური მოძრაობა" და "ევროპული საქართველოც".

დღესდღეობით, საქართველოში ბავშვის წინასაარჩევნო კამპანიაში გამოყენება კანონით აკრძალული არ არის და ის ეთიკის ჭრილში განსახილება. რატომ არის პრობლემა, ბავშვის წინასაარჩევნო კამპანიაში გამოყენება - ეს კითხვა ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოთერაპევტ მაია ცირამუას დავუსვით. იგი ფიქრობს, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესში არ შედის, მონაწილეობდეს პოლიტიკოსის პიარ აქტივობაში: “ეს არ არის ბავშვის გაცნობიერებული არჩევანი, ბავშვმა არ შეიძლება იცოდეს, რომელი პარტიისკენ იხრება მისი პოლიტიკური სიმპატიები, ეს ყველაფერი ემსგავსება ბავშვებით მანიპულირებას”, - ამბობს მედიაჩეკერთან საუბარში მაია ცირამუა.

ვიზუალური მასალა ბავშვისა და პოლიტიკოსის მონაწილეობით, მედიის ყურადღების ცენტრში ექცევა, ხშირად, ამ შეხვედრების შესახებ მომზადებულ სიახლეებს ონლაინმედიაში სწორედ ბავშვებთან ერთად გადაღებული ფოტოები ერთვის. მედია ცალკე მასალებსაც კი უძღვნის იმის გარკვევას, თუ ვინაა ესა თუ ის ბავშვი, რომელიც პოლიტიკოსის გვერდით “შემთხვევით” გამოჩნდა.

რა პასუხისმგებლობა ეკისრება მედიას, რომელიც პოლიტიკოსის ამგვარ ფოტოებს თუ ვიდეომასალას აზიარებს, ან ურთავს სიახლეს? მაია ცირამუას აზრით, მედია მსგავსი საკითხების გაშუქებისას სწორედ ბავშვის უფლებების პრინციპიდან უნდა ამოდიოდეს. მაგალითად, როდესაც პოლიტიკოსი ნახავს, რომ ბავშვით მანიპულაციის მცდელობა კადრს მიღმა დარჩა და მედიასივრცეში ვერ მოხვდა, მიხვდება, რომ მისმა ქცევამ შედეგი ვერ გამოიღო და მომავლში აღარ ეცდება წინასაარჩევნო კამპანია ბავშვების გამოყენებით აწარმოოს: “მედიას აქვს დიდი რესურსი და შესაძლებლობა იმისათვის, რომ ასე ვთქვათ, დაეხმაროს პოლიტიკოსებს დაისწავლონ სხვა ტიპის ქცევები”, - ამბობს მაია ცირამუა.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

“არასრულწლოვანი მძარცველები” - ასე ერქვა სიუჟეტს, რომელიც 18 სექტემბერს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა. სიუჟეტიდან ვიგებდით, რომ არასრულწლოვანთა ჯგუფი სუპერმარკეტებს ძარცვას, თუმცა მათ არავინ იჭერს, რადგან საქართველოში, კანონმდებლობის მიხედვით, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა 14 წლიდან იწყება. მასალის მთლიანი ფოკუსი იმაზე იყო, რომ კანონში ხარვეზია, რადგან “არასრულწლოვანი მძარცველების” დაკავება და სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემა ვერ ხერხდება. სიუჟეტში არ დასმულა კითხვა, რა პასუხისმგებლობა აქვს სახელმწიფოს ასეთ დროს, რა პრევენციულ ღონისძიებებს მიმართავს, რა პროგრამებში არიან ეს ბავშვები ჩართულნი რამდენად ეფექტურია ეს ღონისძიებები. ნაცვლად ამისა, აქცენტი საკანონმდებლო ხარვეზებზე კეთდებოდა.

“საქართველოს დიდ ქალაქებში მოზარდების მიერ გაძარცვული ასობით მაღაზია და დაუსჯელი დამნაშავეები. კურიერმა მოიპოვა სათვალთვალო კამერების გადაღებული კადრები, სადაც ჩანს, რომ თბილისის ცენტრში, კოსტავას ქუჩაზე მოზარდები სავაჭრო ობიექტის ვიტრინას ამტვრევენ და ძარცვავენ. თუმცა ამის მიუხედავად ქართული კანონმდებლობა მათ წინააღმდეგ უძლურია”, - ასეთი იყო სიუჟეტის შესავალი ტექსტი.


“მძარცველები ყველა შემთხვევაში ერთი და იგივე პირები არიან. მათი ვინაობა იციან როგორც მაღაზიის თანამშრომლებმა, ისე სამართალდამცველებმა, თუმცა ვერც მათი დაკავება და ვერც პასუხისგებაში მიცემა ვერ ხერხდება”, - ამბობს ჟურნალისტი, რომელიც მოგვიანებით დასძენს, რომ 14 წლამდე პირები ქვეყნის მასშტაბით ათეულობით დანაშაულს ჩადიან, საილუსტრაციოდ კი რუსთავის მაგალითი მოჰყავს, სადაც მისი თქმით, 60-მდე შემთხვევა დაფიქსირდა.

“სამართალდამცავების მიერ თითქმის ყველა შემთხვევა გახსნილია, საქმეები გადაგზავნილია სასამართლოში, თუმცა მოზარდებს პასუხისგებაში ვერ აძლევენ, რადგან ქვეყანაში მოქმედი არასრულწლოვანთა კოდექსი ამას ზღუდავს”, - ამბობს ჟურნალისტი და ნეგატიურად წარმოაჩენს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსს, რომელის მთავარი მიზანიც მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვანთა საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებაა.

2008 წლის პირველი ივლისიდან 2010 წლის 23 თებერვლამდე რიგ სისხლისსამართლებრივ დანაშაულზე პასუხისმგებლობა არასრულწლოვნებს 12 წლიდან ეკისრებოდათ. 2010 წლის თებერვლიდან პასუხისმგებლობის დადგომის მინიმალური ზღვარი 14 წლამდე გაიზარდა. ამით საქართველომ ბავშვთა უფლებების კომიტეტის რჩევა გაითვალისწინა.

გაეროს ბავშვის უფლებათა კომიტეტი მონაწილე ქვეყნებს ურჩევს, არ დაიყვანონ მინიმალური ასაკი თორმეტ წლამდე, რადგან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაბალი ასაკობრივი ზღვარი არ შედის ბავშვის საუკეთესო ინტერესში. აქვე განმარტებულია, რომ პასუხისმგებლობის მაღალი ასაკი, როგორიცაა 14-16 წელი, ხელს უწყობს სასამართლო პროცედურების გარეშე არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების აღსრულებას და ბავშვის უფლებებისა და სამართლებრივი გარანტიების დაცვას.

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების სფეროს ზოგადი სტანდარტების მიხედვით, სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის ასაკს ქვემოთ მყოფი ბავშვები პრევენციის სფეროს ნაწილია და არა დასჯის. ამ სტანდარტების მიხედვით, სახელმწიფოს ევალება შექმნას პრევენციის ეფექტიანი მექანიზმი, ამ პროცესში წამყვანი როლი ეკისრება სოციალურ და განათლების სფეროებს, სამართალდამცველი ორგანოების ფუნქცია არა არასრულწლოვნის დასჯა, არამედ პრობლემის იდენტიფიცირება და მისი შესაბამის სექტორში გადამისამართება უნდა იყოს. გაეროს ბავშვის უფლებათა კომიტეტის ზოგად კომენტარებში ვკითხულობთ, რომ არასრულწლოვანთა შორის დანაშაულის პრევენციის ზომების არარსებობა, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პოლიტიკის სერიოზული ხარვეზია.

რაც შეეხება მედიას, არასრულწლოვანთა საკითხების გაშუქების დროს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, სწორად შეირჩეს კუთხე და ამბის მოყოლის დროს მუდმივად უნდა იყოს გათვალისიწინებული ბავშვის საუკეთესო ინტერესი, რომელიც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არის ის, რომ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ზღვარი - 14 წელი, არ უნდა შემცირდეს, ის ბავშვები კი, რომლებიც 14 წელზე ნაკლები ასაკის არიან და ჩადიან სხვადასხვა ტიპის დანაშაულს, ჩართულნი უნდა იყვნენ სხვადასხვა ტიპის პრევენციულ და საგანმანათლებლო ღონისძიებებში. მსგავს შემთხვევებში მედიის ფოკუსი არა არასრულწლოვნების დასჯაზე, არამედ პრევენციის მექანიზმის მუშაობის ეფექტიანობაზე უნდა იყოს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პრინციპების მიხედვით, პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის.

ქართული მედიასაშუალებების ნაწილი ანტიდასავლური განწყობების გასაძლიერებლად აქტიურად იყენებს ბავშვებთან, მათ განათლებასთან, აღზრდასთან და ოჯახთან დაკავშირებულ საკითხებს.

ძირითადად, იკვეთება ორი მიმართულება: პირველი, ბავშვებთან დაკავშირებით დასავლურ სახელმწიფოებში მიღებული გადაწყვეტილებები, რომლის მიზანსაც ბავშვების საუკეთესო ინტერესის დაცვა წარმოადგენს, წარმოჩენილია უარყოფით კონტექსტში. კერძოდ, საკითხი შეფუთულია ისე, თითქოს დასავლური სახელმწიფოების მიზანია ბავშვების გარყვნა, ოჯახის ინსტიტუტისა და ქრისტიანული ღირებულებების წინააღმდეგ ბრძოლა.

მეორე, ასევე მნიშვნელოვანი ტენდენციაა ბავშვების შესახებ ცრუ ინფორმაციის გავრცელება, მათ შორის ინცესტის დაკანონებაზე, ოჯახებისთვის წართმევაზე და ა.შ. ასეთი ინფორმაცია, როგორც წესი, გადაუმოწმებელი ფაქტი, ან მიზანმიმართული სიცრუეა.


არის შემთხვევები, როცა ანტიდასავლური ქართული მედიასაშუალებები ევორპასა და აშშ-ში მიმდინარე მოვლენებს იმდაგვარად აწვდიან მკითვხელს, რომ მათ შეუქმნან უარყოფითი წარმოდგენები ზოგადად დასავლეთზე, კერძოდ, თუ როგორი გარყვნილია დასავლეთი და როგორ ებრძვის ის ოჯახსა და რელიგიას.

მაგალითად, მანიპულაციური და შეცდომაში შემყვანია “საქართველო და მსოფლიოს” მასალა სათაურით “ჰოლანდიელი მასწავლებელი ანატომიის გაკვეთილებზე ბავშვების თვალწინ შიშვლდება”. სინამდვილეში, ამბავი ეხება ბიოლოგიის მასწავლებელს, რომელიც ბავშვებსი წინაშე გამოდის სპეციალური კოსტუმით, რომელზეც აღბეჭდილია ადამიანის ძვლები და კუნთები.

ასევე უარყოფითი კონტექსტითაა შეფუთული ერთ-ერთი ნორვეგიული ტელეარხის მიერ მომზადებული სამეცნიერო გადაცემების სერია, რომელიც 8-12 წლის მოზარდებისთვისაა განკუთვნილი. კერძოდ, გადაცემის მიზანია მაყურებელს აჩვენოს, როგორ ტრანსფორმირდება ბავშვის სხეული ზრდასთან ერთად. ბუნებრივია, რომ ამ გადაცემაში მნიშვნელოვანი ყურადღება ეთმობა ინფორმაციას სქესობრივი მომწიფების შესახებაც. გადაცემის წამყვანი პროფესიით ექიმია, რომელიც მნიშვნელოვან ინფორმაციას აწვდის მაყურებელს. აღნიშნული ამბის კონტექსტში, იმავე სტატიაში ნახსენებია, რომ საქართველოში მკვიდრდება განათლების ნორვეგიული მოდელი.

ქართულმა მედიასაშუალება “საქინფორმმა” მკითხველს არასწორი ინტერპრეტაციით მიაწოდა ინფორმაცია ნიდერლანდების სამეფოში დაგეგმილი ახალი რეგულაციის შემოღების შესახებ. კერძოდ, გამოცემა წერს: “ჰოლანდიაში ბავშვებს ოთხი ერთსქესიანი მშობლის ყოლის ნებას დართავენ, ანუ რას გადაურჩა საქართველო”. სინამდვილეში, საქმე ეხება ნიდერლანდების მთავრობის მიერ შექმნილი კომისიის რეკომენდაციას, რომლის მიხედვითაც, ბავშვებს შეიძლება ჰყავდეთ ოთხი ლეგალური მშობელი. მაგალითად, თუ ბავშვის მშობლები განქორწინდებიან და სხვა ოჯახებს შექმნიან, მაშინ შესაძლოა, ბავშვზე მშობლის უფლება ორივე მშობლის წყვილს ჰქონდეს.

“საქართველო და მსოფლიომ” ასევე უარყოფითი კონტექსტით გააშუქა აშშ-ში, მინესოტას შტატში მიღებული წესები სკოლებისთვის, რომლის მიზანი ბავშვების სექსუალური იდენტობის ნიადაგზე განხორციელებული ჩაგვრისგან (ბულინგი) დაცვაა. ამ რეკომენდაციის მიხედვით, სკოლებმა ტრანსგენდერ ბავშვებს უნდა მიმართონ ნეიტრალურად,მაგალითად, “მოსწავლევ” და არ გამოიყენონ მიმართვისას სიტყვები “გოგო”, ან “ბიჭი”. აღნიშნული რეკომენდაციის მიღების მიზეზი გახდა სექსუალური იდენტობის ნიადაგზე ბავშვების ჩაგვრის, ბულინგის ფაქტები, რაც არაერთხელ დასრულებულა სუიციდით. მინესოტაში მიღებული რეკომენდაციის მიზანი კი სწორედ მსგავსი სახის ჩაგვრასთან ბრძოლაა.

ფაქტების დამახინჯებისა და მანიპულაციის გარდა, ანტიდასავლური მედიასაშუალებები ხშირად მიმართავენ სიცრუის განზრახ ტირაჟირებას.

ქართული მედიასაშუალება “საქართველო და მსოფლიო” მკითხველს რეგულარულად სთავაზობს სტატიების სერიას სათაურით “უზნეობა დემოკრატიის სახელით”. აღნიშნული სათაურის ქვეშ გაერთიანებულა ის ამბები, რომელიც “საქართველო და მსოფლიოს” რედაქციის აზრით, ყველაზე კარგად წარმოაჩენს “დასავლეთის გარყვნილ სახეს”. აღნიშნული სერიის ფარგლებში, მედიასაშუალებამ მკითხველს 2017 წლის ივლისში მიაწოდა ინფორმაცია სათაურით “კანადაში მიღებული კანონით, მშობლებს, რომლებიც ლგბტ-ს აკრიტიკებენ, შვილებ სწაართმევენ”. სტატიაში აღნიშნულია, რომ თუ მშობლები გაბედავენ ლგბტ თემის იდეოლოგიის წინააღმდეგ სიტყვის ამოღებას ან, თუ ბიჭს დაუშლიან, უყვარდეს სხვა ბიჭი პარალელური კლასიდან, სახელმწიფოს უფლება ეძლევა, მშობლებს შვილი წაართვას.

აღნიშნულ ინფორმაციას აქტიურად ავრცელებდნენ როგორც რუსული მედიასაშუალებები, ისე - კანადური და ამერიკული კონსერვატიული მედიასაშუალებების ნაწილი. არასწორი ინფორმაციის გავრცელებამ იმ მასშტაბსაც კი მიაღწია, რომ კანადის მთავრობამ დამატებითი განმარტებაც გაავრცელა, რომლის მიხედვითაც, ოჯახებს ბავშვებს არ წაართმევენ გენდერული იდენტობის მიუღებლობის გამო. სინამდვილეში, ონტარიოში მიღებული კანონის მიზანია ბავშვთა დაცვა მშობლების ძალადობისგან, თუ ეს ძალადობა ხდება სხვადასხვა მიზეზით და ამ მიზეზებს შორის კი ერთ-ერთია ბავშვის გენდერული იდენტობა.

მსგავსი, ცრუ ფაქტის შესახებ საუბარია საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების მედიამონიტორინგის შუალედურ ანგარიშში.

როგორც დოკუმენტშია აღნიშნული, “ქართულმა გაზეთმა” გამოაქვეყნა სტატია “იუვენალური ფაშიზმი”, სადაც ავტორი ამბობს, რომ იუველური ფაშიზმის მიზანია: შობადობის შემცირება მსოფლიოში, ოჯახების კონტროლი და ტერორი, ოჯახის ინტიტუტის ნგრევა, ბავშვების ორგანოებით ვაჭრობის სარფიანი ბიზნესი და ა.შ. ამის დასტურად მოყვანილია გერმანია, სადაც ავტორის თქმით, სრულიად ნორმალურ ოჯახებს დაუსაბუთებელი ბრალდებების და ცილისწამების საფუძველზე ბავშვებს ართმევენ და ინტერნატებში მიჰყავთ, მერე მინდობით აღზრდაში გადასცემენ. მიმღები ოჯახები ბავშვს ხშირად არასათანადოდ ექცევიან, ეს ბავშვები ხდებიან სექსუალური ძალადობის მსხვერპლებიც. გაზეთის ინფორმაციით, გავრცელებულია ამ ბავშვების სექსუალური უმცირესობებისთვის მიშვილებაც. სტატიაში აღნიშნულია, რომ ხშირია შემთხვევები, როცა „ერთსქესიანი ოჯახები“ ბავშვებს ცვლიან ერთმანეთში სექსუალური ორგიებისთვის.

სტატიის ავტორი ირწმუნება, რომ ხშირია ჩამორთმეული ბავშვების გაუჩინარების შემთხვევები, რადგან მათ ორგანოებით ვაჭრობისთვის იყენებენ. ამის ფონზე სტატიაში აღნიშნულია, რომ ასოცირების ხელშეკრულებით აღებული ვალდებულებებით საქართველომაც მიიღო კანონი “ოჯახში ძალადობის აღკვეთის, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ”, რომელმაც სწორედ ეს ნორმები დააკანონა და მოყვანილია მაგალითები, როდესაც საქართველოში კარგ დედებს ბავშვები დაუსაბუთებლად წაართვეს და მინდობით აღზრდაში გააშვილეს, ამიტომ ავტორის მტკიცებით, ეს კანონი ოჯახის ინსტიტუტის წინააღმდეგაა მიმართული.

სტატია ცალმხრივ გადაუმოწმებელ, დაუსაბუთებელ ინფორმაციას და ავტორის მოსაზრებებს ეყრდნობოდა. სტატიაში ასევე აღრეული იყო სხვადასხვა ცნება და სფერო. სრულიად დამახინჯებულად იყო გადმოცემული კანონებისა და რეფორმების ძირითადი არსი.

როგორც ანგარიშის ავტორები წერენ, უნდა ვივარაუდოთ, რომ სტატიის მიზანი ანტიდასავლური განწყობების გაძლიერება იყო. ბავშვების თემა კი სენსიტიურობიდან გამომდინარე შეირჩა.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებული ბავშვთა საკითხების მედიამონიტორინგის შედეგები ცხადყოფს, რომ მედიაში არასრულწლოვნები კვლავ ხშირად არიან ქველმოქმედების მიმღებ ობიექტებად წარმოჩენილნი. ქველმოქმედების გამცემებად კი გვევლინებიან საჯარო უწყებები, კერძო კომპანიები, პოლიტიკოსები და ა.შ. არასრულწლოვნებს ხშირად ვხედავთ სარეკლამო მასალებშიც.

ის, რომ მედიაში ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტები და რეკლამის ან პიარის მონაწილეები ხშირად ხდებიან, რაოდენობრივი მონაცემების მიხედვითაც ჩანს. სამონიტორინგო პერიოდში ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტებად 465 მასალაში იყვნენ წარმოჩენილნი, ხოლო 418 მასალა კი იმგვარი იყო, სადაც არასრულწლოვნები კონკრეტულმა უწყებებმა, პოლიტიკოსებმა თუ კერძო კომპანიებმა საკუთარი საქმიანობის რეკლამირებისთვის გამოიყენეს: „ასეთ შემთხვევებშიც მედია მთლიანად მიყვება მათ მიერ შემოთავაზებულ ფოკუსს, აქცენტს აკეთებს კომპანიაზე, უწყებაზე და არა თავად აქტივობის შინაარსსა და ბავშვებზე. ეს განსაკუთრებით თვალშისაცემია დღესასწაულების და სხვა მნიშვნელოვანი თარიღების დროს,“ - აღნიშნულია კვლევაში.


ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ მაგალითად, აუტიზმის ცნობადობის დღეს პარლამენტარებმა აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვებს უმასპინძლეს. რამდენიმე სააგენტოს მიერ მომზადებულ მასალაშიც მხოლოდ აღნიშნული იყო, რომ დამსწრე საზოგადოებას ფრაქციის თავმჯდომარე მიესალმა, დაათვალიერეს 12 წლის ბავშვის ნამუშევრების გამოფენა, მაგრამ თავად ბავშვებზე აქცენტი არ გაკეთებულა. „ეტანიუსს“ არც ის გამორჩენია, რომ საბავშვო ბაღის ზეიმს ბორჯომის მუნიციპალიტეტის პირველი მოადგილე და კულტურის სამსახურის უფროსი დაესწრნენ. Kvira.ge-ს სიახლე კი, რომლიდანაც ვიგებთ, რომ სოფელ რაჭისუბნის საჯარო სკოლის წინ 900 კვადრატულ მეტრზე სკვერი მოეწყო და რომლის პროექტიც IX და X კლასების მოსწავლეებმა და პედაგოგმა დაწერეს და თავად განახორციელეს, კარგად აჩვენებს მედიის ზოგად მიდგომას ბავშვებისადმი - სიახლეში მთავარი იყო არა ის, რომ პროექტი მოსწავლეებმა განახორციელეს, არამედ აქცენტი გაკეთდა სკვერის გახსნასა და გამგებლის მიერ წითელი ლენტის გაჭრაზე. პროექტის ავტორი მოსწავლეების შესახებ მხოლოდ ერთი წინადადებით, ნიუსის ბოლოშია აღნიშნული. ისინი ფოტოზეც კი ვერ მოხვდნენ.

ქარტიის კვლევის მიხედვით, გამოწვევად რჩება ჯანმრთელობის პრობლემების და მძიმე სოციალურ პირობებში მცხოვრები არასრულწლოვნების გაშუქება - მედია ცდილობს, რაც შეიძლება სენტიმენტალურ ჭრილში გააშუქოს კონკრეტული ბავშვის მძიმე მდგომარეობა და ხშირად, აუდიტორიასაც მაუწოდებს ხოლმე, დაეხმაროს არასრულწლოვანს. „ერთი მხრივ დღის წესრიგში დგას ბავშვის ჯანმრთელობა, კეთილდღეობა, რის გაუმჯობესებაში მედია ფიქრობს, რომ დაეხმარება, თუ აუდიტორიას მოუწოდებს თანხის ჩარიცხვისკენ, მეორეს მხრივ კი მედიის ფუნქცია არ არის ქველმოქმედება“ -ვკითღხულობთ ანგარიშში.

მაგალითად, Newpost.ge-მ გაავრცელა ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე არასრულწლოვნის შესახებ ინფორმაცია მის დასახმარებლად. გამოცემამ გაასაჯაროვა არა მხოლოდ ბავშვის ჯანმრთელობის დიაგნოზი, არამედ გამოყენებული აქვს ფოტო, სადაც ბავშვი ნახევრად შიშველია და მისი სხეულის დაზიანებული ნაწილი ჩანს. ანგარიშის მიხედვით, „მსგავსი ფოტოს გამოყენება, მიუხედავად გამოცემის კეთილი მიზნებისა, არაეთიკურია და ბავშვის ამ მდგომარეობაში გამოსახვა. ამ სტატიებს შესაძლოა ჰქონდეს კეთილშობილური მიზანი დაეხმაროს პატარებს, მაგრამ რადგანაც ჟურნალისტის მოვალეობა პრობლემის არსის ხალხამდე მიტანა, მისი მხილება და ხელისუფლების იძულებაა, რომ არსებული პრობლემები გადაჭრას, აუცილებელია ამ თემების სიღრმისეულად გაშუქება. ნათლად უნდა ჩანდეს, რატომ სჭირდება ამ ხალხს ქველმოქმედება და რატომ ვერ ახერხებს ხელისუფლება დაიცვას პატარები ამ ყოფისგან. თუ ბევრი ჟურნალისტი მოსთხოვს პასუხს ხელისუფლებას, უფრო მეტია შანსი, რომ ძირეული რეფორმები გატარდეს. ამ პრობლემის ასე ფრაგმენტულად, ზედაპირულად გაშუქებამ კი დღეს შეიძლება იხსნას კონკრეტული ბავშვი, მაგრამ ხვალ სხვები კვლავ დადგებიან ამ სისტემური პრობლემის წინაშე. სოციალური შეჭირვების საკითხები მედიაში ფაქტობრივად ქველმოქმედებს კონტექსტში შუქდება, იმის მაგივრად, რომ მედიამ პრობლემა აჩვენოს და დასვას კითხები სახელმწიფოს მიმართულებით, გვიყვება კონკრეტული ბავშვების სენტიმენტალურ ისტორიებს მძიმე სოციალური პირობების შესახებ“.

მონიტორინგის შედეგად გამოიკვეთა კიდევ ერთი ტენდენცია - არასრულწლოვნები ქველმოქმედების ობიექტები განსაკუთრებით, რელიგიური თუ სხვა ტიპის დღესასწაულების დროს ხდებიან. მედიასაშუალებები ასეთ დღეებში ყველაზე მეტ დროს უთმობენ სხვადასხვა პოლიტიკოსის, ფონდისა თუ ინსტიტუციის მიერ ჩატარებულ საქველმოქმედო ღონისძიებებს და ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ ვინ, სად და როგორ მოინახულა ბავშვები; მიუტანა საჩუქრები და ა.შ. “ეკრანებსა და სტატიებში რომელიმე სახელმწიფო უწყების ან კერძო კომპანიის ვიზიტისას ნახსენები ბავშვებით, მედია იმ დღის შემდეგ, როგორც წესი, აღარ ინტერესდება”- აღნიშნულია კვლევაში.

2017 წლის 1 ივნისს, ბავშვთა დაცვის საერთაშორისო დღეს, ბავშვების თემაზე მიძღვნილი მასალების 63% (217 მასალა) სწორედ საპირველივნისო ღონისძიებებმა, სარეკლამო/პიარ მასალებმა და საქველმოქმედო ღონისძიებებმა დაიკავა.

ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ მასალების უმეტესობაში აქცენტირებული იყო არა თავად არასრულწლოვნები, არამედ მაგალითად, პარლამენტის თავმჯდომარის ვიზიტი სოლიდარობის ფონდთან ერთად კონფლიქტის ზონაში მცხოვრებ ბავშვებთან. აჭარის ტელევიზიამ კი გააშუქა უმაღლესი საბჭოს დეპუტატების ვიზიტი ერთ-ერთ საოჯახო ტიპის ბავშვთა სახლში და ბენეფიციარებისთვის ტკბილეულისა და საჩუქრების დარიგება.

ამ საკითხებზე საუბარია ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც, რომელიც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ შეიმუშავა. წესებში ვკითხულობთ:

· „ჟურნალისტები უნდა მოერიდონ ბავშვის ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარმოჩენას. ხშირად, პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები თუ სხვადასხვა ჯგუფები საკუთარი პიარკამპანიისთვის, იმიჯისშესაქმნელად აქტიურად იყენებენ ბავშვებს, მიდიან მათთან და ურიგებენ საჩუქრებს. მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს ამ ჯგუფებს, აწარმოონ საკუთარი პიარკამპანია ბავშვების გამოყენებით“.

· „უმჯობესია, ჟურნალისტური მასალის მთავარი მიზანი სისტემური პრობლემის მხილება იყოს - რატომ არის საჭირო საზოგადოების დახმარება ბავშვის სიცოცხლის გადასარჩენად და რატომ ვერ უზრუნველყოფს მის მკურნალობას სახელმწიფო. გახსოვდეთ, რომ მასალის გმირი ბავშვის გარდა იმავე მდგომარეობაში კიდევ არაერთი ადამიანია და მათ თქვენთან დაკავშირება ვერ მოახერხეს. მნიშვნელოვანია, ბავშვთა სიღარიბე და სოციალური პრობლემები გაშუქდეს თანმიმდევრობით, კონკრეტული ისტორიები კი ჟურნალისტებმა სისტემური პრობლემის წარმოსაჩენად გამოიყენონ“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

მედია ბავშვების შესახებ მომზადებულ ჟურნალისტურ პროდუქტში ბავშვებს იშვიათად იყენებს წყაროდ. მათ პრობლემებზე საუბრობენ მშობლები, ექსპერტები, ფსიქოლოგები, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები, ექიმები, მასწავლებლები, ერთი სიტყვით, საუბრობს ყველა, გარდა თავად ბავშვებისა. ეს ტენდენცია, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებული მედიამონიტორინგის შედეგების მიხედვით, უკვე მეხუთე წელია უცვლელია.

მედია ბავშვებს წყაროდ როგორ წესი, კულტურასა და სპორტზე მომზადებულ მასალებში იყენებს ხოლმე. ეს ტენდენცია წლიდან წლამდე არ იცვლება. „რატომღაც მიიჩნევა, რომ ბავშვმა სერიოზულ თემებზე კომენტარები არ უნდა აკეთოს. ამ ტენდენციაზე მიუთითებს ის ფაქტიც, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, მედია აშუქებს ბავშვებთან დაკავშირებულ თემებს (ხანდახან საკმაოდ სიღრმისეულადაც კი ერთი შეხედვით) თუმცა, სიუჟეტში თემის მთავარი გმირები - ბავშვები საერთოდ არ საუბრობენ“ - ვკითხულობთ ქარტიის 2017 წლის მედიამონიტორინგის ანგარიშში.

მონიტორინგის ანგარიშში მოხვდა აჭარის ტელევიზიის სიუჟეტი სოფელ დაგვაში სკოლის ინფრასტრუქტურის პრობლემებთან დაკავშირებით. მიუხედავად იმისა, რომ ეს თემა პირდაპირ უკავშირდება განათლებას და მოზარდებს, მათი აზრი მასალაში არ ჩანს. კიდევ ერთ სიუჟეტში, რომელიც პირველ არხზე 14 ივნისს „მოამბის“ მთავარ გამოშვებაში გავიდა, საუბარია სწავლების ახალი მეთოდის დანერგვაზე სკოლებში და უშუალოდ ეხება ბავშვებს, თუმცა მხოლოდ ზრდასრულები საუბრობენ, ბავშვები ზოგად კადრებში ჩანან.

ქარტიის კვლევის მიხედვით, ბავშვების ხმა იმ შემთხვევაშიც კი არ ისმის, როდესაც მასალა უშუალოდ ბავშვების აქტივობას ეხება. მაგალითად, სააგენტო GHN-მა გამოაქვეყნა ნიუსი სათაურით „ირაკლი კობახიძემ და იანოშ ჰერმანმა ახალგაზრდული თამაშის „ჩემი ევროპული თავგადასავალი" გამარჯვებულები გამოავლინეს“. მასალაში საუბრობენ ევროკავშირის ელჩი, პარლამენტის თავმჯდომარე, პარლამენტის წევრი, მაგრამ თავად გამარჯვებული ბავშვებისთვის აზრი არ უკითხავთ. იგივე ნიუსი იმავე სტილში გამოაქვეყნეს სხვა ვებგვერდებმაც, მაგალითად, ინფო 9-მ, for.ge-მ, „ეს ნიუსი სავარაუდოდ პრესსამსახურის მიერ არის მომზადებული და სააგენტოებისთვის გაგზავნილი, თუმცა ამის შესახებ არსად არ არის მითითებული“ - ვკითხულობთ ანგარიშში.

ბავშვთა საერთაშორისო დღეს, 1 ივნისსაც კი რთულია ისეთი მასალების მოძებნა, რომლებიც ბავშვებზეა და არა პოლიტიკური ან კერძო პირების საპირველივნისო ღონისძიებებზე. ქარტიის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ 2017 წელსაც პირველმა ივნისმა ქართულ მედიაში, ძირითადად, ბავშვების გარეშე ჩაიარა. ეს დღე თავისი პიარკამპანიისთვის და მედიაში პოზიციონირებისთვის აქტიურად გამოიყენა სხვადასხვა კომპანიამ. გარდა იმისა, რომ 2016 წელთან შედარებით 75-ით შემცირდა ბავშვებზე მომზადებული მასალები, ამ 400 მასალიდანაც ბავშვის ხმა მხოლოდ 45 შემთხვევაში ისმოდა. 2015 წელს კი ანალოგიური ტიპის მასალების მხოლოდ 15%-ში მონაწილეობდნენ ბავშვები. განსაკუთრებით დღის გადაცემებში ხშირად ბავშვები უბრალოდ დეკორაციის როლს ასრულებენ.

ქარტიის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ბავშვების მონაწილეობით და ჟურნალისტური სტანდარტების დაცვით მომზადებული მასალებით გამოირჩევა ხოლმე „რეალური სივრცე“.

ის, რომ აუცილებელია მედიამ ბავშვებს მისცეს საშუალება, გამოხატონ აზრი მათთან დაკავშირებულ საკითხებზე, აღნიშნულია ეთიკის ქარტიის მიერ, ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც: „ბავშვების ინტერესები ფართოა, მათ თამაშისა და გართობის გარდა სხვა საკითხებიც აინტერესებთ. მათთან დაკავშირებულ საკითხებზე უფროსებთან ერთად თავად ბავშვებიც ასაუბრეთ. შეეცადეთ, ერთის მხრივ დაიცვათ ბავშვის ინტერესები და მეორეს მხრივ არ შეზღუდოთ მისი გამოხატვის თავისუფლება“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

14 აგვისტოს „ასავალ დასავალი“ ხობის N2 საჯარო სკოლის მოსწავლეების მიერ ჩაწერილ იმ კლიპს გამოეხმაურა, სადაც ბავშვები თავისუფლებაზე, თანასწორობასა და ურთიერთპატივისცემაზე საუბრობდნენ.

სტატიის ავტორის გაღიზიანება კლიპის იმ ნაწილმა გამოიწვია, სადაც მოსწავლეები ამბობდნენ, რომ „ნებისმიერი სახის სიყვარული სიყვარულია“ და ყველა ადამიანი თანასწორია. გამოცემა, „საქართველოს ბავშვთა უფლებების დაცვის საზოგადოების“ თავმჯდომარე გურამ ფალავანდიშვილზე დაყრდნობით ამტკიცებდა, რომ ეს კლიპი ლგბტ ორგანიზაციების დაფინანსებით, „ლგბტ იდეების პროპაგანდისთვის“ შეიქმნა. მასალაში გამოცემა მოსწავლეებს "სასირცხვილო საქციელის" ჩადენაში "ამხელს" და აქვეყნებს ყველა მათგანის ფოტოს, ასევე, ახსენებს ერთ-ერთის სახელსა და გვარს.

სტატიაში ასევე, ჩანს მცდელობა, „ამხილონ“ „ლგბტ იდეების პროპაგანდისტი“ დირექტორი და პედაგოგები. ავტორი განათლების მინისტრს მოუწოდებდა, ვაშლის დარიგების ნაცვლად, „ერთი-ორი დამპალი ვაშლი თავში სთხლიშოს ლგბტ პედაგოგებს და სკოლიდან გააპანღუროს“.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ:

· უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭეთ ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოთ ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის.

· ნუ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა -დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა;

· ჟურნალისტმა თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს;

ქარტიის მე-8 პრინციპში კი ნათქვამია, რომ „ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის. ჟურნალისტმა არ უნდა ჩამოართვას ინტერვიუ და არ უნდა გადაუღოს ფოტო 16 წელზე ნაკლები ასაკის მოზარდს მშობლის ან მეურვის თანხმობის გარეშე იმ საკითხებზე, რომლებიც მისი ან სხვა რომელიმე მოზარდის კეთილდღეობას ეხება“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

The New York Times-მა ადვოკატებში ნარკოტიკული საშუალებების მომხარების მაღალი მაჩვენებლის შესახებ სტატია გამოაქვეყნა. პრობლემა წარმოჩენლია ეილინ ზიმერმანის პირადი ისტორიის ფონზე, მისი მეუღლე წარმატებული ადვოკატი იყო, ის ზედოზირების შედეგად გარდაიცვალა.

საინტერესოა, რომ სტატიაში ნაჩვენებია ეილინის და პიტერის შვილების ფოტოები, თუმცა არსადაა ნახსენები მათი სახელები და გვარი. მასალას დიდი გამოხმაურება მოჰყვა სოციალურ ქსელებში. მკითხველთა ნაწილი სვამდა კითხვას, რა მოტივით გამოაქვეყნა გამოცემამ ბავშვების ფოტოები მაშინ, როცა მათი სახელები და გვარები არ უხსენებია.

მოგვიანებით The New York Times-მა ამგვარი გადაწყვეტილების მოტივები სარედაქციო წერილში განმარტა: „ჩვენ არ გვსურდა, ჩვენი სტატიის შემდეგ ამ ბავშვების სახელი და გვარები გუგლის საძიებო სისტემის მეშვეობით მუდამ ყოფილიყო დაკავშირებული ამ ისტორიასთან. თუმცა, ალბათ, გაგიჩნდებათ კითხვა, მაშინ რატომ გამოვაქვეყნეთ მათი ფოტოები. ჩვენ ძალიან ბევრი ვიფიქრეთ ამ საკითხზე. მასალას შთამბეჭდავს სწორედ ეს ადამიანური, ოჯახური ისტორია ხდის. ბავშვებთან დაკავშირებული დეტალებით, ფოტოებით, მამისადმი მიწერილი წერილით გვსურდა გვეჩვენებინა ის ძლიერი ემოციური კავშირი, რაც მამასა და შვილებს შორის არსებობდა. რომ არა ეს დეტალები, სტატიაში მოთხრობილი პერსონალური ისტორია ისეთი არ იქნებოდა, როგორიც არის. ბავშვები ახლა უკვე მოზარდები არიან, მათ იცოდნენ, რომ ამგვარი სტატია ქვეყნდებოდა, ასევე ჰქონდათ ინფორმაცია მათი ფოტოების გამოყენების შესახებ და ამაზე თანხმობა განაცხადეს".

მედიაში გამოქვეყნდა ინფორმაცია 15 წლის მოზარდის შესახებ, რომელსაც ცხენების ქურდობაში ადანაშაულებენ და რომელიც, ქურდობის საქმეზე მოწმის სახით, საგამოძიებო უწყებამ დაკითხა. სიახლეებიდან გავიგეთ, რომ ის დანაშაულს ნაწილობრივ აღიარებს. მასალების ნაწილში მოზარდი სრულად იყო იდენტიფიცირებული, რაც ბავშვთა საკითხების სახელმძღვანელო წესების მიხედვით, დაუშვებელია.

რუსთავი 2 -ისა და „TV პირველის“ საინფორმაციო გამოშვებებში, GHN-ის, აქცენტის, კახეთის საინფორმაციო ცენტრის სიახლეებში ბავშვი სრულადაა იდენტიფიცირებული, ნათქვამია მისი სახელი და გვარი.

ტელეკომპანია „იბერიას“ საინფორმაციო გამოშვებაში ბავშვის დედის, ტელეკომპანია „იმედის“ საინფორმაციო გამოშვება „ქრონიკაში“ და „მაესტროს“ „კოტაქტში“ კი მოზარდის დის სინქრონები აჩვენეს. არასრულწლოვნის დის სახელი და გვარი ნახსენებია „ინტერპრესნიუსის“ სიახლეშიც. შესაბამისად, ბავშვის ოჯახის წევრების იდენტიფიცირებით, მოხდა არასრულწლოვნის ირიბი იდენტიფიცირებაც.

უნდა აღინიშნოს, რომ თემაზე საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო გამოშვება „მოამბის“ მიერ მომზადებულ სიუჟეტში არ ხდება ბავშვის არც ირიბი და არც პირდაპირი იდენტიფიცირება.

დღესდღეობით, გუგლის საძიებო სისტემაში ბავშვის სახელის და გვარის ჩაწერისას, მარტივად იძებნება მედიასაშუალებების მიერ მომზადებული მასალები, საიდანაც ვიგებთ, რომ ბავშვს ცხენების ქურდობაში სდებენ ბრალს და საქმეზე გამოძიება სწორედ ქურდობის მუხლით დაიწყო.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში აღნიშნულია, რომ „ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როცა ის ბრალდებული, მსჯავრდებული ან მოწმეა".

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

4 მაისს ახალციხის ტელეკომპანია „მე-9 არხის“ მიერ ოჯახში ძალადობის ფაქტზე სიუჟეტი მომზადდა, სადაც ძალადობის მსხვერპლი ქალი ყვებოდა, რომ მასსა და მის არასრულწლოვან შვილებზე მეუღლე ფიზიკურად და ფსიქოლოგიურად ძალადობდა. სიუჟეტში არასრულწლოვანი შვილების ირიბი იდენტიფიცირება ხდება, რადგანაც ნათქვამია ბრალდებული მამის სახელი და გვარი. ასევე, ჩაწერილია ერთ-ერთი შვილის კომენტარიც, რომელიც, სავარაუდოდ, არასრულწლოვანია. ინტერვიუში მისი სახე დაფარული არ არის.

მამაკაცს, რომელიც ამჟამად არასრულწლოვნის თანდასწრებით ოჯახის წევრის მიმართ ჩადენილი ძალადობის მუხლითაა დაკავებული, თანასოფლელები იცავდნენ და აცხადებდნენ, რომ შვილებზე არა მამა, არამედ თავად დედა ძალადობდა: „მე შევსწრებივარ, რომ ცემდა. ნაპობით ცემდა თავის შვილს, კეფაში ურტყამდა. მაგის ხელში როგორ უნდა გაიზარდოს შვილი“, - ამბობდა ერთ-ერთი ადგილობრივი.

გარდა ამისა, სიუჟეტში მთელი აქცენტი იმაზეა, რომ კაცის მხრიდან ცოლზე ძალადობა თავად ცოლის მიერ იყო პროვოცირებული: „ყველა ქმარი იზამდა უფრო უარესს, ვიდრე ამ შემთხვევაში ბატონმა მამუკამ გააკეთა“, „კაცი გახდა იძულებული და რო ვერ გალახა, ტელევიზორი გატეხა“, „ოჯახის ქალი, ხუთი შვილის დედამ ტიტველი გადაიღოს სურათი და ვიღაცას გაუგზავნოს სურათი, ეს არის საქმე? ჩვენ ხო ქალები ვართ“, „კანონი კი, აძლევს ქალბატონებს რაღაც პრივილეგიას, რომ მართლები არიან, მაგრამ ამ შემთხვევაში სოფელმა ვიცით, მეზობლებმა ვიცით, ყველა თითოეულმა ადამიანმა ვიცით, მართალია ეს ადამიანი (ბრალდებული)“.

მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვებზე ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ზეწოლაზე ორივე მხარე დადასტურებით საუბრობდა, სიუჟეტში სავარაუდო არასრულწლოვნის კომენტარი შემოგვთავაზეს, სადაც ის სრულად იყო იდენტიფიცირებული, გარდა ამისა, მისი და ბრალდებული მამის იდენტიფიცრებით, მოხდა დანარჩენი არასრულწლოვანი ბავშვების იდენტიფიცირებაც.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ „ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში“ ვკითხულობთ, რომ „ბავშვის დაფარვა უპირობოდ აუცილებელია, როდესაც ის არის ძალადობის/დანაშაულის მსხვერპლი...ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი დაუშვებელია, იმის მიუხედავად, ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის". ქარტიის მე-8 პრინციპიც ბავშვთა უფლებების დაცვას შეეხება, სადაც ნათქვამია, რომ „ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის. ჟურნალისტმა არ უნდა ჩამოართვას ინტერვიუ და არ უნდა გადაუღოს ფოტო 16 წელზე ნაკლები ასაკის მოზარდს მშობლის ან მეურვის თანხმობის გარეშე იმ საკითხებზე, რომლებიც მისი ან სხვა რომელიმე მოზარდის კეთილდღეობას ეხება“.

„მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის“ 44-ე მუხლის თანახმად კი, „მაუწყებელმა უნდა უზრუნველყოს არასრულწლოვანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის დაცვა. არასრულწლოვანი არ კარგავს პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებას მშობლების ან სკოლაში მომხდარი მოვლენების გამო“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .