ევროსკეპტიციზმი და ანტიდასავლური განწყობების გაძლიერება, უკვე იქცა Covid-19-ის თანმდევ “სიმპტომად”. პრორუსული მედია ბოლო პერიოდში განსაკუთრებულად ცდილობს მკითხველი დაარწმუნოს, რომ ევროკავშირმა წევრი სახელმწიფოები ბედის ანაბარა მიატოვა და მათი მშველელი რუსეთი აღმოჩნდა.

25 მარტს, "საქართველო და მსოფლიომ" გამოაქვეყნა სტატია სათაურით - “ევროკავშირმა იტალია ბედის ანაბარა მიაგდო. რუსეთმა დახმარების ხელი გაუწოდა”, რომელშიც ხაზგასმულია, რომ “ვლადიმერ პუტინმა იტალიელ ხალხსა და იტალიის ხელმძღვანელობას თანადგომა გამოუცხადა უკიდურესად მძიმე ეპიდემიოლოგიური მდგომარეობის გამო, რომელიც ქვეყანაში არის შექმნილი. კონტემ მადლობა გადაუხადა რუსეთს დასახმარებლად გადადგმული ნაბიჯებისთვის”.

“რუსეთის სამხედრო-კოსმოსური ძალების თვითმფრინავით 22 მარტს იტალიაში ჩავიდა სამხედრო ვირუსოლოგებისა და მედიკოსების რვა ბრიგადა, ჩაიტანეს ტრანსპორტისა და ტერიტორიის აეროზოლური დეზინფექციის კომპლექტები, აგრეთვე სამედიცინო მოწყობილობა”, - ვკითხულობთ სტატიაში.

რუსეთის გზავნილს იტალიისადმი დიდი განხილვა და კრიტიკა მოჰყვა. რუსეთმა მართლა გაუგზავნა იტალიას დახმარება სლოგანით ”სიყვარულით რუსეთისგან”. თუმცა სინამდვილეში მისია არა რუსეთის ჯანდაცვის, არამედ თავდაცვის სამინისტრომ განახორციელა.

ამ გზავნილზე ბევრი შეფასება დაიწერა იტალიურ მედიაში. მაგალითად იტალიური გამოცემა la stampa წერდა, რომ ამ ჰუმანიტარული დახმარების უმრავლესობა გამოუსადეგარი იყო და სინამდვილეში მას პოლიტიკური მიზანი ჰქონდა.

ასევე ერთ-ერთ იტალიურ გამოცემაში გავრცელდა ამბავი, რომ იტალიისადმი გაწეული დახმარებისთვის, რუსეთი იტალიის მოქალაქეებს, პუტინისთვის ვიდეორგოლით მადლობის გადახდის სანაცვლოდ ფულს სთავაზობდა.

14 აპრილს, იგივე გზავნილებით, “საქართველო და მსოფლიომ” მკითხველს კიდევ ერთი მასალა შესთავაზა. სტატიაში - “ევროკავშირმა სლოვენია ბედის ანაბარა მიატოვა”, გამოცემა სლოვენიის პრემიერ-მინისტრზე დაყრდნობით წერს, რომ “ეპიდემიის დაწყებიდან დღემდე სლოვენიას ევროკავშირისგან ერთი ნიღაბიც კი არ აქვს მიღებული და ქვეყანა მხოლოდ საკუთარი თავისა და რეგიონში მეგობრების იმედზეა”.

სად და როდის გააკეთა სლოვენიის პრემიერმა ასეთი განცხადება, მასალაში ამის დამადასტურებელი რამე წყარო მითითებული არ არის. მსგავსი განცხადება არც სხვა ქართულ, მათ შორის არც პრორუსულ საიტზე და არც უცხოურ გამოცემებში არ იძებნება.

იმავე დღეს, იგივე გამოცემაში, კიდევ ერთი მსგავსი სტატია იძებნება. ამჯერად, გამოცემა მხოლოდ ერთი ქვეყნის მაგალითით არ კმაყოფილდება. სტატიაში, სათაურით: “რუსეთი ეხმარება სერბეთსა და სირიას კორონავირუსთან ბრძოლაში”, ავტორი გვიყვება, როგორ სთხოვს ყველა დახმარებას რუსეთს. იქვე, გვიკონკრეტებს, რა დახმარებას უგზავნის რუსეთი ამ ქვეყნებს.

ევროკავშირის მიერ გამოქვეყნებულ ანგარიშზე დაყრდნობით, როიტერსი ჯერ კიდევ მარტში წერდა, რომ ევროკავშირის წინააღმდეგ გავრცელებულ დეზინფორმაციით რუსეთი ცდილობს დასავლური ინსტიტუტების სანდოობაში ეჭვი შეიტანოს. ანგარიშში საუბარია იმაზე, რომ “რუსული კამპანიის სახით, ინტერნეტ სივრცეში აქვეყნებენ ყალბ ინფორმაციებს ინგლისურ, იტალიურ, ესპანურ, გერმანულ და ფრანგულ ენებზე და წერენ ურთიერთსაწინააღმდეგო, დამაბნეველ და ზიანის მომტან ინფორმაციებს”.

ევროკავშირის დეზინფორმაციის მონიტორინგის სამსახური - EUvsDisinfo პერიოდულად აქვეყნებს ინფორმაციას იმის შესახებ, რა ყალბ ნარატივებს ავრცელებს რუსული პროპაგანდა ევროსკეპტიციზმის გასაძლიერებლად.

ანტიდასავლური გზავნილების ნარატივი დაახლოებით ასეთია:

• ევროკავშირი ვერ უმკლავდება კრიზისს და ის არის უბედურება ევროპისთვის;
• ევროკავშირი ვერ ეხმარება წევს სახელმწიფოებს და ისინი სხვა ქვეყნების დახმარებაზე არიან დამოკიდებული (მეტწილად ასეთი დამხმარე ქვეყანა ჩინეთია);
• ჩინეთი ეხმარება ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს, მაშინ როდესაც მათ ბრიუსელი დახმარების გარეშე ტოვებს;
• შენგენის ზონა აღარ არსებობს - ევროპელები კარანტინში არიან, თუმცა, მიგრანტები თავისუფლად გადაადგილდებიან;

იმ ფონზე, როდესაც მთელი სამყარო პანდემიას ებრძვის, ეს გზავნილები ნათლად აჩვენებს რუსეთის მიზანს სასიკეთოდ გამოიყენოს კრიზისი, - გააჩინოს განცდა, რომ პანდემიასთან გამკლავების ძალა მხოლოდ მას შესწევს და ძლევამოსილ სახელმწიფოდ წარმოჩინდეს.

დეტალური ინფორმაცია, სინამდვილეში რა დახმარება გაუწიეს ევროპულმა ქვეყნებმა ერთმანეთს კორონავირუსთან ბრძოლაში, შეგიძლიათ ამ გვერდზე იხილოთ.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

ბოლო ორი კვირის განმავლობაში სოციალურ ქსელში, სხვადასხვა მედიასაშუალებებსა თუ კლიქბაიტ საიტებზე ვირუსულად ვრცელდება ინფორმაცია, თითქოს კვლევებით დადასტურდა, რომ თამბაქოს კორონავირუსისგან დამცავი ეფექტი აქვს. სხვადასხვა ტიპის გამოცემები, ძირითადად, მყვირალა და სენსაციური სათაურებით მკითხველს აცნობენ, რომ “სიგარეტი კორონავირუსს ბლოკავს”, “ნიკოტინი ორგანიზმს COVID-19-სგან იცავს” ანდა “თამ­ბა­ქოს მეშ­ვე­ო­ბით კო­რო­ნა­ვირუ­სი მარცხდება”.

გამოცემები, ძირითადად, საფრანგეთში ჩატარებულ ერთ-ერთ კვლევას ეყრდნობოდნენ, რომელიც ჟურნალ Qeios-ში გამოქვეყნდა, და წერდნენ, რომ ახალი კორონავირუსის კვლევისას, ფრანგმა მეცნიერებმა ნიკოტინის კორონავირუსისგან პოტენციური დამცავი ეფექტი დაადგინეს. “სკანდალური კვლევა”, “საუკუნის აღმოჩენა”, - მსგავსი სენსაციური და შეფასებითი სათაურებით აცნობდნენ მკითხველს კვლევას, რომელიც ოფიციალური წყაროების განცხადებით, ყალბია.

 

“COVID-19-ით დაინფიცირებული 500 პაციენტიდან, რომელთაგან 350 პაციენტი მკურნალობას სტაციონარში გადიოდა, 150 კი შედარებით მსუბუქი სიმპტომებით სახლში მკურნალობდა, მხოლოდ 5% იყო მწეველი, რაც ძალიან დაბალი მაჩვენებელია. მსუბუქი პაციენტებიდან კი მეტნაკლებად ყველა მწეველი აღმოჩნდა. კვლევის ავტორი, შინაგანი დაავადებების პროფესორი ზახირ ამურა ამბობს, რომ კრონავირუსით დაინფიცირებულ პაციენტებში 80%–ით ნაკლები მწეველია, ვიდრე იმავე ასაკისა და სქესის მოსახლეობაში”, - წერნდნენ სხვადასხვა ტიპის გვერდები.

მასალებში ასევე აღნიშნავდნენ, რომ “რომ დაკვირვება ხდებოდა ციხისა და ფსიქიატრიული საავადმყოფოს პაციენტებზეც, რომლებიც საკმაოდ ბევრ ნიკოტინსა და ალკოჰოლურ სასმელს იღებენ და დადგინდა, რომ მათ COVID-19 ნაკლებად შეეხო”.

კვლევის შესახებ იდენტური შინაარსის სტატიებს აქვეყნებენ სხვადასხვა ტიპის გვერდები, მათ შორის: pres.ge, newsreport.ge, hotnews.ge, ambavi.cc, videosports.ge, wnews.ge.

გავლენიან გამოცემა The Guardian-ზე დაყრდნობით, კლევის შესახებ მასალა მოამზადა ისეთმა მედიასაშუალებამაც, როგორიცაა on.ge. “კვლევა: ნიკოტინი, შესაძლოა, კორონავირუსით ინფიცირებას უშლიდეს ხელს” - სტატიაში ავტორს არ განუმარტავს, თუ რა ტიპის კვლევაზე იყო საუბარი. მნიშვნელოვანია აღინიშნულიყო, რომ მსგავსი თეორია ეფუძნებოდა არა სამეცნიერო კვლევას, არამედ საფრანგეთის ერთ-ერთ ჰოსპიტალში დაინფიცირებული პაციენტების გამოკითხვის შედეგად მიღებულ შედეგებს.

 “კვლევები, რომლებიც მოწევას და ნიკოტინს წარმოაჩენენ COVID-19-სგან თავის დასაცავ საშუალებად, ყალბია!!!”- ამ აქცენტით ვრცელი განცხადება საქართველოს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის (NCDC) ოფიციალურ გვერდზე 5 მაისს გამოქვეყნდა.



Qeios-ში გამოქვეყნებული კვლევების შესახებ NCDC ვრცელ განმარტებას აკეთებს და წერს, რომ აღნიშნული კვლევების მიგნებები არათანმიმდევრულია და მწეველობასა და COVID-19-ს შორის აღწერილი კავშირი სრულიად შეუსაბამოა უკვე არსებულ მტკიცებულებათა ვრცელ ჩამონათვალთან:

“იგი ასევე შეუსაბამოა ინფექციის წარმოშობისა და გავრცელების ფართოდ ცნობილ და აღიარებულ მექანიზმთან. გარდა ამისა, რაც მთავარია, მიმოხილვა აჩვენებს, რომ მეორე ნაშრომის მთავარ ავტორს Jean-Pierre Changeux-ს ხანგრძლივი კავშირი აქვს თამბაქოს ინდუსტრიასთან...

მიუხედავად იმისა, რომ ავტორები არ აცხადებენ ფინანსური ინტერესთა კონფლიქტის არსებობის შესახებ, უნდა აღინიშნოს კვლევის წამყვანი ავტორის გრძელვადიანი ისტორიული კავშირების შესახებ თამბაქოს ინდუსტრიასთან. 1995-1998 წლებში Jean-Pierre Changeux-მა თამბაქოს კვლევის საბჭოსგან მიიღო გრანტები ბიუჯეტით 220.000 აშშ დოლარი. 90-იანი წლების ბოლოს იგი გახდა RJ Reynolds ფარმაცევტული შვილობილი კომპანია Targacept-ის თანამშრომელი და მრჩეველი, 2006/2007 წლებში იგი ხელმძღვანელობდა და გამოაქვეყნა Philip Morris International-ის მიერ დაფინანსებული კვლევები”, - წერს NCDC.

“თამბაქოს მოხმარება ყოველწლიურად 8 მილიონზე მეტ ადამიანს კლავს გლობალურად და უარყოფითად აისახება უამრავი სხვა ადამიანის რესპირაციულ ჯანმრთელობაზე. თუმცა COVID-19-თან დაკავშირებული მეცნიერება ვითარდება, ჩვენ მიერ მოპოვებული შეზღუდული მტკიცებულებები გვიჩვენებს, რომ მოწევა აუარესებს COVID-19 პაციენტების მდგომარეობას. მიუხედავად იმისა, რომ მედიამ გამოაქვეყნა თამბაქოს მოხმარებასა და COVID-19-ით დაინფიცირებას შორის კვლევა, ეს კვლევები არ წარმოადგენს მყარ მტკიცებულებას”, - ნათქვამია ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მიერ გამოქვეყნებულ პუბლიკაციაში “თამბაქოს კონტროლი COVID-19-ის პანდემიის დროს: როგორ შეგვიძლია დახმარება”.

ვირუსულად გავრცელებულ ინფორმაციას, ოფიციალური წყარობის მიერ გამოქვეყნებულ განცხადებამდე, ინფექციონისტი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი მაია ბუწაშვილი გამოეხმაურა:

“გავრცელდა ინფორმაცია, რომ თამბაქოს მომხმარებლებს ნაკლებად ემართებათ ახალი კორონავირუსით ინფექცია. ამის ასე ხელაღებით თქმა ძალიან საშიშია, რადგან შეიძლება ადამიანებმა არასწორად აღიქვან და თამბაქოს გამოყენება დაიწყონ”,- წერს მაია ბუწაშვილი.



კორონავირუსის პანდემიის პირობებში, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ყურადღებას ამახვილებს სანდო, გადამოწმებული და სენსაციურობისგან დაცლილი ჟურნალისტური მასალების განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე.

“იმის გათვალისწინებით, რომ აუდიტორიის გარკვეული ნაწილი ინფორმაციას, ძირითადად, სათაურებიდან იღებს და მხოლოდ ამით კმაყოფილდება, ყველა საერთაშორისო რეკომენდაციაში, რომელიც კორონავირუსის გაშუქებას ეხება, ხაზგასმულია, რომ მედიამ სენსაციური სათაურით აუდიტორია შეცდომაში არ უნდა შეიყვანოს”, - ნათქვამია საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სახელმძღვანელოში - ეთიკა, უსაფრთხოება და ფსიქიკური ჯანმრთელობა კორონავირუსული პანდემიის (COVID-19) გაშუქებისას.

“არასდროს შესწიროთ ფაქტები „კლიკებს“ და განსაკუთრებული ყურადღება ამას კრიზისების დროს მიაქციეთ”, - ამბობს ფრილანსერი ჟურნალისტი ბეტსი ჯოულსი, რომელიც კორონავირუსის პანდემიას ჩინეთში, უჰანის პროვინციაში აშუქებდა.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

მარტის ბოლოს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ საჯარო სივრცეებში პირბადეების გამოყენება საჭირო არ არის, თუკი პირს Covid -19-ის სიმპტომები არ უფიქსირდება. დაახლოებით ერთ კვირაში აშშ-ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრმა (CDC) რჩევა შეცვალა.

იანვრის დასაწყისში, როდესაც ახალი კორონავირუსი ევროპასა და აშშ-ში ახალი გავრცელებული იყო, ყველაზე მნიშვნელოვანი რჩევა ხელების ხშირი დაბანა იყო, სამი თვის თავზე კი - მსოფლიო მოსახლეობის 1/3 ე.წ. „ლოქ-დაუნმა“ მოიცვა.

ახლა, ადამიანებს ეშინიათ და ეძებენ პასუხებს  მათ კითხვებზე, მაგრამ, იმის გათვალისწინებით, რომ   Covid -19-ის შესახებ ბევრი რამ უცნობია, მზა პასუხები არ არის. ამასთან, ვირუსის შესახებ მონაცემები და ექსპერტთა რჩევები მუდმივად იცვლება.

რა უნდა ქნან ჟურნალისტებმა ასეთ ვითარებაში, როგორ უნდა გააშუქონ კორონავირუსის პანდემია?


Vox-ის რეპორტიორმა უმეირ ირფანმა კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლის ფარგლებში ვაქცინების შესახებ ათობით სტატია სწორედ მაშინ დაწერა, როდესაც ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა ვირუსის გავრცელების თვალსაზრისით მსოფლიო მასშტაბით მოწინავე პოზიციები დაიკავა. მან და მისმა ორმა კოლეგამ ჯანდაცვის ეროვნული ინსტიტუტის, კოალიცია ეპიდემიური ინოვაციების მზადყოფნისთვისა და ალერგიისა და ინფექციური დაავადებების ეროვნული ინსტიტუტის, ასევე სხვა ინსტიტუტებისა და ორგანიზაციების ინფორმაციის მოგროვება დაიწყეს, რომლებიც ვირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაზე მუშაობდნენ.

ირფანმა აღმოაჩინა, რომ  მკვლევრებთან, მეცნიერებთან და სამედიცინო სფეროს პროფესიონალებთან გამუდმებული ურთიერთობის შედეგად, ის ინფორამაცია, რომელსაც საკუთარ სტატიებში იყენებდა, განახლებადი და მარტივად გასაგები ხდებოდა.

„ისინი ჩვენზე მეტად დაკავებულები არიან, მაგრამ თუკი წყაროსთან ურთიერთობის აწყობას შეეცდები, მეტ პასუხისმგებლობას იჩენენ, რაც ფაქტების სწრაფ გადამოწმებაში გეხმარება“, - ამბობს ირფანი.

მონაცემთა ჟურნალისტი სინდუჯა რანგარაჯანიც დარგის პროფესიონალებთან კონსულტაციების მნიშვნელობაზე მიუთითებს. „ანალიზის გაკეთებისას, დიდწილად მე მეცნიერების, ეპიდემიოლოგების და ინსტიტუტების მონაცემებს ვეყრდნობოდი“, - ამბობს იგი.




კორონავირუსის შესახებ მომზადებული მასალების დიდი ნაწილი პროგნოზებს და შეფასებებს ეხება, რომლებიც შესაძლოა ძალიან მალე შეიცვალოს.

„მაქსიმალურად ვცდილობ, რომ შეძლებისდაგვარად ზუსტი ვიყო, თუმცა თუკი ჩემს მიერ გამოქვეყენებული ინფორმაცია სულ ბოლო მონაცემს არ შეიცავს, ეს იმის ბრალია, რომ ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება“, - ამბობს რანგარაჯანი. 

იგი ამბობს, რომ საკუთარ მასალებში მონაცემებს ყოველდღიურად არ ანახლებს, რადგანაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცლვება და ეს უბრალოდ შეუძლებელია. რანგარაჯანი მიიჩნევს, რომ უკეთესია, მკითხველს ის აუხსნა, რომ შენ მიერ გამოქვეყნებული მონაცემები დიდი ალბათობით შეიცვლება.

თავის მხრივ უმეირ ირფანი განმარტავს, რომ ზუსტ რიცხვებს განსაკუთრებული ყურადღება არ უნდა მივაქციოთ. „ცხადია, ამბავს ვანახლებ, როდესაც ინფორმაცია მაქვს, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ [Covid -19-ის] ამბავი სწრაფად ცვალებადია, მივხვდით, რომ ზუსტი რიცხვების გამოყენება, თუკი ის ისტორიისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი არ არის, არ ღირს“, - ამბობს იგი.


პანდემიის ფონზე, ამბის გადმოცემისას გულწრფელობის მნიშვნელობაზე საუბრობს რანგარაჯანი.

„ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ მკითხველმა იცოდეს საიდან გვაქვს მონაცემები? დღევანდელია ისინი თუ არა? რომელი წყაროდან არის ისინი? უბრალოდ იყავით ძალიან, ძალიან გამჭვირვალეები“, - ამბობს იგი.

The New York Times-ის მკვლევარი ემა გოლდბერგი ამბობს, რომ იგი ამბის თხრობიასას უახლესი ინფორმაციის გამოყენებას ცდილობს, თუმცა მიიჩენევს, რომ იმ პირობებში, როდესაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად იცვლება, რეპორტიორმა მნიშვნელოვანია, რომ საკუთარი ცოდნის ლიმიტის შესახებაც გააცნობიეროს.

კორონავირუსის პანდემიის პირობებში ჟურნალისტები უპრეცედენტო, გახანგრძლივებული პერიოდში, მუდმივად ცვალებადი ინფორმაციის პირბებში ვმუშაობთ, შესაბამისად ფაქტების გამჭვირვალე გაშუქება, ახლა ისე კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, როგორც არასდროს.

„ვაცნობიერებ, რომ ეს [კორონავირუსი] ერთ-ერთი იმ ამბავთაგანია, რომლის გაშუქებაც გარკვეული პერიოდის განმავლობაში მოგვიწევს, მას მერეც კი, როდესაც ყველაფერი ნათელი გახდება. ახლა ის ღირებულება, რომელიც ჩვენ შეგვიძლია დავამატოთ ისაა, რომ სამყაროს გაგება ვცადოთ, გავაცნობიეროთ როგორ იცვლება ის და ამის შესახებ მოვყვეთ“, -ამბობს რანგარაჯანი. 

წყარო: ijnet.org

---

• როგორ უნდა გამოვიყენოთ მონაცემები, კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას - ეს არის ერთ-ერთი ქვეთავი, რომელიც მიმდინარე კვირას დაემატა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ გზამკვლევს. 
• წაიკითხეთ რეკომენდაციები დეტალურად - ეთიკური დილემები პანდემიის გაშუქებისას
• მონაცემების ქვეთავი იხილეთ მე-13 გვერდიდან

სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების (ISFED) აღმასრულებელი დირექტორის მიხეილ ბენიძის ინფორმაციით, Facebook-მა საქართველოში “სპუტნიკის” ქსელიც გააუქმა.

“დაგვიდასტურეს, რომ "ნიუს-ფრონტის" ქართულ ანგარიშებთან ერთად "ფეისბუქმა" ასევე გააუქმა "სპუტნიკის" ქსელი საქართველოში, რომელზეც 1 თვის წინ ვსაუბრობდით. როგორც ჩანს, ეს ქსელი უკავშირდებოდა მათ მიერ ადრე აღმოჩენილ "სპუტნიკის" მსგავს ქსელებს სხვა ქვეყნებში (უკრაინა, ბალტიის ქვეყნები..) მაგრამ მაშინ წაშლას გადაურჩა”, - წერს მიხეილ ბენიძე.

მისივე ინფორმაციით, ნელ-ნელა კიდევ უფრო გაუმჯობესდება ფეისბუკის ალგორითმი და ავტომატიზებული მექანიზმები, რომ უფრო ოპერატიულად გამოავლინონ და გააუქმონ მსგავსი ქსელები.



Facebook-მა რამდენიმე დღის რუსული პროპაგანდისტული საინფორმაციო სააგენტო News-Front-ის გვერდიც წაშალა. გარდა ამისა, Facebook-მა 5 მაისს გამოაქვეყნა აპრილის თვის ანგარაში, სადაც წერია, რომ 900-მდე ანგარიში გაუქმდა. ანგარიშში ნათქვამია, რომ Facebook-მა წაშალა კოკა ყანდიაშვილის მედიაორგანიზაცია „ესპერსონასთან“ დაკავშირებული 790 ანგარიში და „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობასთან“ დაკავშირებული 80 გვერდი.

Facebook-მა 900-მდე ანგარიში წაშალა, რომელთა უმრავლესობა (790) კოკა ყანდიაშვილის მიერ დაფუძნებულ მედიაკომპანია "ესპერსონას" უკავშირდებოდა. ამის შესახებ ინფორმაციას Facebook-ის აპრილის თვის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომელიც დღეს, 5 მაისს გამოქვეყნდა.

ანგარიშში ნათქვამია, რომ Facebook-მა წაშალა 790 ანგარიში - მათგან 511 გვერდი, 122 ჯგუფი, 101 ფეისბუკის და 56 ინსტაგრამის ანგარიში, რომლებიც დაკავშირებული იყო კოკა ყანდიაშვილის მედიაორგანიზაცია „ესპერსონასთან“. ფეისბუკიდან წაშლილია  კოკა ყანდიაშვილის პირადი ანგარიშიც.

Facebook-ის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში ნათქვამია, რომ DFRLab-ის მკვლევრებმა აღმოაჩინეს, რომ სახელმწიფო კანცელარიის საზოგადოებასთან ურთიერთობის ყოფილი უფროსი, კოკა ყანდიაშვილი და მისი მეუღლე, თბილისის საკრებულოს საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტის უფროსი, გაშიფრული სქემის ხელმძღვანელები იყვნენ. მათი ანგარიშები წაშლილია, რადგან დაკავშირებული იყო იმ ჯგუფებსა და გვერდებთან, რომლებიც, ყალბი ახალი ამბების გავრცელებით, პროსახელისუფლებო და ხშირად ანტიდასავლურ პროპაგანდას ეწეოდნენ.

DFRLab-ის მკვლევრების ინფორმაციით, სოციალურ ქსელში ყალბი გვერდებისა და ანგარიშების აქტივობა, ძირითადად, ჯგუფებში სხვადასხვა კონტენტის გაზიარება იყო. ყალბი გვერდები განსაკუთრებით ქვეყანაში არსებული საპროტესტო ტალღის პერიოდში აქტიურდებოდნენ. ყალბი ანგარიშებისა და გვერდების ნაწილი 2019 წლის ივნისისის საპროტესტო აქციების შემდეგ შეიქმნა და მათი მთავარი მიზანი სამოქალაქო აქტივისტების დისკრედიტაცია იყო.

Facebook-ის ინფორმაციით, ასევე, წაიშალა „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობასთან“ დაკავშირებული 80 გვერდი, 23 ფეისბუკის მომხმარებელი, 41 ჯგუფი და 9 ინსტაგრამის ანგარიში.

გარდა ამისა, წაიშალა ეპიდემიოლოგებისა და ექიმების სახელებით შექმნილი ანგარიშები, რომლებიც, მკვლევართა ვარაუდით, დეზინფორმაციის გასავრცელებლადაც იქნებოდა გამოყენებული.

ფეისბუკის მიერ გამოქვეყნებული აპრილის ანგარიში კიდევ რამდენიმე ქვეყანას ეხება. საქართველოს გარდა, ფეისბუკმა გვერდები და მომხმარებლები რუსეთში, ირანში, აშშ-ში, მავრიტანიასა და მიანმარშიც წაშალა.

30 აპრილს Facebook-მა რუსული პროპაგანდისტული საინფორმაციო სააგენტო News-Front-ის გვერდი წაშალა. ამის შესახებ ინფორმაციას სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება (ISFED) ავრცელებს.

"Facebook-ის წარმომადგენლებთან ინტერაქციის შედეგად, ჩვენთვის ცნობილი იყო, რომ Facebook მუშაობდა News-Front-ის არაავთენტური ქსელის გამოვლენაზე, როგორც საქართველოში, ასევე სხვა ქვეყნებში. გასულ კვირაში ჩვენ მათ წინასწარ მივაწოდეთ ჩვენი მონიტორინგის შედეგები. დღეს კი, ეს 12 ანგარიში და რაც მთავარია, თავად News-Front Georgia სოციალური ქსელის პლატფორმაზე აღარ იძებნება. წაშლილია ნიუს-ფრონტის ინფრასტრუქტურა სხვა ქვეყნებშიც", - წერს ISFED-ის აღმასრულებელი დირექტორი მეხეილ ბენიძე.



არასამთავრობო ორგანიზაცია ISFED სააგენტო News-Front-ის მასალების ფეისბუკზე გავრცელების სქემას ღია წყაროების გამოყენებით სწავლობდა. ორგანიზაციის დასკვნით, გამოცემა ფეისბუკზე პლატფორმის წესების მასობრივი დარღვევით ოპერირებდა:

“ნიუს-ფრონტ ჯორჯიას” ფეისბუქ გვერდი და მისი ადმინისტრატორი სხვა არაავთენტურ ანგარიშებთან ერთად შერჩევითად, ვიწრო სამიზნე აუდიტორიაზე გათვლით ავრცელებდა ინფორმაციას, რომელიც მიმართული იყო ქართულ „ფეისბუქ“ მომხმარებლებში ანტაგონიზმისა და აგრესიის გაღვივებისკენ, საზოგადოების დახლეჩვისკენ და პოლიტიკური პოლარიზაციისკენ. „ნიუს-ფრონტი“და მასთან კოორდინირენული არაავთენტური ანგარიშები სხვადასხვა ტაქტიკის გამოყენებით ავრცელებდნენ ანტიდასავლურ, პრო-რუსულ გზავნილებს და ქმნიდნენ არაავთენტურ ინტერაქციას „ფეისბუქის“ აუდიტორიის შეცდომაში შეყვანის მიზნით”, - ნათქვამია ISFED-ის სოციალური მედიის მონიტორინგის ანგარიშში.

NEWS FRONT რუსეთშია რეგისტრირებული და 9 ენაზე (რუსულად, ქართულად, ინგლისურად, ფრანგულად, გერმანულად, სერბულად, უნგრულად, ესპანურად, ბულგარულად) აქვეყნებს კონტენტს. გამოცემა დიდი ხანია შემჩნეულია რუსულ პროპაგანდასა და ანტიდასავლური გზავნილების გავრცელებაში. News Front-ი ბოლო პერიოდში ანტიდასავლური გზავნილებით გაჯერებულ, მანიპულაციურ ინფორმაციას კორონავირუსთან დაკავშირებულ საკითხებზეც ავრცელებდა.

თუკი რამდენიმე თვის წინ, ვიდრე მსოფლიოს ახალი კორონავირუსის პანდემია დაატყდებოდა თავს, საერთაშორისო მედიაში მწვავედ იყო გაკრიტიკებული საქართველოს მოქმედი ხელისუფლება, ბოლო დღეების განმავლობაში კრიტიკა პოზიტიურმა პუბლიკაციებმა ჩაანაცვლა. “მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, რამ განაპირობა დროის მცირე მონაკვეთში მსგავსი ტრანსფორმაცია.

ერთ-ერთი ბოლო პუბლიკაცია, რომელსაც საქართველოს ხელისუფლება და მის მიმართ ლოიალურად განწყობილი მედია ამაყად აზიარებს, “ვაშინგტონ ტაიმსმა” გამოაქვეყნა 22 აპრილს. გამოცემა კორონავირუსთან ბრძოლის წარმატებულ მაგალითად მოიხსენიებს საქართველოს და აუდიტორიას სთავაზობს საქართველოს ვიცე-პრემიერის, მაია ცქიტიშვილის კომენტარებს იმაზე, როგორ მოახერხა ქვეყანამ ინფექციასთან გამკლავება ისე, რომ მხოლოდ 5 გარდაცვლილი ჰყავს ვირუსით იმ დროს, როცა მსოფლიოში იმავე მიზეზით ასიათასობით ადამიანია გარდაცვლილი.

“ვაშინგტონ ტაიმსს” არაფერი აქვს საერთო ისეთ რესპექტაბელურ გამოცემებთან აშშ-ში, როგორიცაა “ვაშინგტონ პოსტი” ან “ნიუ-იორკ ტაიმსი”. ამ გამოცემას ბოლო პერიოდში არაერთი მასალა აქვს გამოქვეყნებული, რომელიც COVID 19-ის წარმომავლობაზე კონსპირაციულ თეორიებს ავითარებდა. ამ მასალებს მკვეთრი კრიტიკა მოჰყვა როგორც ჟურნალისტურ წრეებში, ისე ვირუსოლოგებში, თუმცა ამ ყველაფერზე ვრცლად არ შევჩერდებით, რადგან საქართველოს ხელისუფლების წარმატებებს კოვიდთან ბრძოლის კუთხით სხვა არაერთმა საერთაშორისო მედიაორგანიზაციამ მიუძღვნა მასალები.

3 აპრილს “ფოქს ნიუსმა” შესთავაზა აუდიტორიას საქართველოს პრემიერ-მინისტრის კომენტარები, როგორ შეძლო ქვეყანამ ის, რომ არავინ გარდაცვლილა კორონავირუსით (საქართველოში 4 აპრილს დაფიქსირდა კოვიდით პირველი გარდაცვალების ფაქტი).

მოგვიანებით, 7 აპრილს, “ჰერითეჯ ფაუნდეიშენის” გამოცემა “დეილი სიგნალში” გამოქვეყნდა მასალა, რომლის მიხედვით, “საქართველო გამოცდილი პარტნიორია საერთო გამოწვევებთან ბრძოლაში”. ავტორი სტატიაში მიუთითებს, რომ საქართველო იმსახურებს აშშ-ის მხრიდან უფრო ძლიერ მოკავშირეობას.

ჯერ კიდევ წლის დასაწყისში ამერიკის შეერთებული შტატებიდან მხოლოდ კრიტიკული და ნეგატიური შინაარსის გამოხმაურებას იღებდა საქართველოს მთავრობა: გამოქვეყნდა სენატორების, კონგრესმენების რამდენიმე წერილი, სარედაქციო მასალები სხვადასხვა მედიაში, თუ როგორ შეასუსტა “ქართულმა ოცნებამ” დემოკრატიული პროცესები საქართველოში, რაც გამოიხატა მათთვის მორჩილი მოსამართლეების უვადოდ დანიშვნაში, უცხოელ ინვესტორებზე ზეწოლაში და ა.შ.

კრიტიკულ ნიაღვარს აშშ-დან “ქართულმა ოცნებამ” ლობისტური კომპანიების დაქირავებით უპასუხა.

DCI Group-თან 12 თებერვალს გაფორმებული ხელშეკრულების მიხედვით, ლობისტური კომპანია თვეში 33 333 აშშ დოლარს მიიღებს “ქართული ოცნებისგან” იმის სანაცვლოდ, რომ ამ უკანასკნელს წარმოაჩენს დასავლური იდეების ერთგულ სანდო პარტნიორად.

31 მარტს სწორედ DCI Group-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ საქართველოს, როგორც კორონავირუსთან წარმატებულად მებრძოლი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი მზად იყო ინტერვიუსთვის: “ქვეყანამ წარმატებას მიაღწია COVID 19-ის გავრცელების შენელებაში, მსხვერპლი არის ნული”, - იუწყებოდა DCI. ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ 3 აპრილს სწორედ ამ პათოსით ვიხილეთ გიორგი გახარიას კომენტარები გამოქვეყნებული “ფოქს ნიუსში”.

თებერვალში “ქართულმა ოცნებამ” აშშ-ში კიდევ ერთ ლობისტურ კომპანიასთან გააფორმა ხელშეკრულება. 8 თებერვალს გაფორმებული ხელშეკრულების მიხედვით, “ქართულმა ოცნებამ” თვეში 75 ათასი დოლარი უნდა გადაუხადოს Hogan Lovell-ს. ამ კომპანიის ვებ-გვერდზე 24 აპრილს გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, Hogan Lovell-ს-მა საქართველოს ისტორიული გამარჯვება მოუტანა საერთაშორისო საარბიტრაჟო სასამართლოში. ამ შემთხვევაში ლობისტური კომპანიის კლიენტი იყო “საქართველოს ნავთობის და გაზის კორპორაცია”, რომელსაც დავა ჰქონდა ამერიკულ ნავთობის და გაზის კომპანია “ფრონტერასთან”, ეს უკანასკნელი 3.5 მლრდ აშშ დოლარის ზარალის ანაზღაურებას მოითხოვდა.

ბოლო პერიოდში, საქართველოს ხელისუფლებისადმი პოზიტიური მასალები ამერიკულის გარდა, ევროპულ მედიაშიც მომრავლდა. მაგალითად, ამ კუთხით აქტიურად მუშაობს ფრანგული გამოცემა “ატლანტიკო”. ერთ-ერთი ბოლო სტატია საქართველოს შესახებ ამ ვებგვერდზე 17 აპრილს გამოქვეყნდა. სტატიის ავტორი საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის პერსპექტივაზე საუბრობს, პრემიერ გახარიას და საქართველოს სანდო პარტნიორად აცხადებს და მიიჩნევს, რომ საფრანგეთისა და ბრიუსელის სტრატეგიული ინტერესებისთვის ეს რეგიონი და მთელი სამხრეთ კავკასია პრიორიტეტული უნდა გახდეს. სტატიის ავტორია პატრისია ლალონდი, ფრანგი პოლიტიკოსი, რომელიც იყო ევროპარლამენტის წევრი, სადაც აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევის აქტიური დამცველი იყო მაშინ, როცა მას მკაცრად აკრიტიკებდნენ აზერბაიჯანში ადამიანის უფლებების დარღვევის გამო.

ზემოთ აღნიშნული მასალები გასული დღეების განმავლობაში აქტიურად შუქდებოდა საქართველოში ხელისუფლებისადმი ლოიალურად განწყობილ მედიასაშუალებებში. ამ შემთხვევაში ადგილობრივი აუდიტორიისთვის განკუთვნილი მესიჯი იყო ის, რომ საერთაშორისო მედია დამსახურებულად აქებს და ადიდებს საქართველოს ხელისუფლებას.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

გამოცემა News Front ავრცელებს ანტიდასავლური გზავნილებით გაჯერებულ, მანიპულაციურ ინფორმაციას კორონავირუსის მკურნალობის თემაზე და ცდილობს მკითხველი დაარწმუნოს, რომ “ამერიკას არ სურს COVID-19-თან ბრძოლაში წვლილი შეიტანოს”. გამოცემას ორი გზავნილი აქვს:  პრეპარატი რემდესივირი უვარგისი აღმოჩნდა და მე-2, ამ პრეპარატის მწარმოებელ კომპანიას კავშირი აქვს ლუგარის ლაბორატორიასთან.

“ლუგარის ლაბორატორიასთან” დაკავშირებული ამერიკული ფირმის ანტიკორონა-პრეპარატი უვარგისი აღმოჩნდა”, - ასე ჰქვია სტატიას, რომელიც გამოცემამ 24 აპრილს  გამოაქვეყნა.

 “როგორც მოსალოდნელი იყო, ამერიკელები ძალზე შორს არიან იმისგან, რომ რაიმე წვლილი შეიტანონ “კოვიდ19”-თან ბრძოლაში. მათ არ სურთ ან არ შეუძლიათ, დახმარება აღმოუჩინონ მსოფლიო მეცნიერებას", - ამ შესავლით იწყებს გამოცემა მასალას და ამის “დასტურად”, მტკიცებით ფორმაში იუწყება, რომ ამერიკული კომპანია “გილიადის” ექსპერიმენტარული პრეპარატის რემდესივირის პირველი კლინიკური კვლევა, რომელსაც კორონავირუსის მკურნალობის ერთ-ერთ პოტენციურ და ყველაზე წარმატებულ საშუალებად მოიხსენიებდნენ, წარუმატებელი აღმოჩნდა.

NEWS FRONT მკითხველს კონტექსტიდან ამოგლეჯილ ინფორმაციას აწვდის. სინამდვილეში, საუბარია 24 აპრილს მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის (WHO) ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ ინფორმაციაზე, რომელშიც ეწერა, რომ ერთ-ერთმა პირველმა ტესტმა კორონავირუსის წინააღმდეგ პრეპარატ რემდესივირის ეფექტიანობა ვერ დაადასტურა. ეს იყო ჩინეთში ჩატარებული ერთ-ერთი პირველი კვლევის შედეგების მოკლე შეჯამება, რომელიც ვებგვერდიდან მალევე წაიშალა, კომპანია “გილეადმა” კი განაცხადა, რომ მათი რწმენით, გამოქვეყნებული ინფორმაცია “კვლევისთვის შეუსაბამო დახასიათებას წარმოადგენდა”.

რემდესივირზე, რომელიც კომპანია “გილიადმა” თავდაპირველად ებოლას წინააღმდეგ შექმნა, სპეციალისტები გარკვეულ იმედებს ამყარებენ. აღნიშნული პრეპარატის კორონავირუსის საწინააღმდეგოდ ეფექტიანობის დასადგენად ამ დროისთვის არაერთი კვლევა მიმდინარეობს და მკვლევრები აცხადებენ, რომ შედეგები მაისის ბოლოს გახდება ცნობილი.

რაც შეეხება მცდელობას, როგორმე ეს “უვარგისი პრეპარატი” ლუგარის ლაბორატორიას დაუკავშირდეს, გამოცემა წერს, რომ ეს ის კომპანიაა, რომელსაც კავშირი აქვს ლუგარის ლაბორატორიასთან და მათი ერთობლივი ექსპერიმენტის შედეგად საქართველოში 49 ადამიანი გარდაიცვალა.


“შეგახსენებთ, რომ “გილიედ საიენსი” (Gilead Sciences) – ამერიკული ფარმაცევტული გიგანტია, რომლის ერთ-ერთი მფლობელია აშშ-ის ყოფილი თავდაცვის მინისტრი (ბუშ-უმცროსის ადმინისტრაციაში) დონალდ რამსფელდი. ეს კომპანია თბილისში მდებარე “ლუგარის ლაბორატორიას” აწვდიდა პრეპარატს სახელწოდებით “სოვალდი”, რომელიც საცდელ რეჟიმში გამოიყენებოდა C-ჰეპატიტით დაავადებულ საქართველოს მოაქალაქეებზე”, - წერს გამოცემა.

ამის საპირწონედ, NEWS FRONT-ი საქართველოს უშიშროების ყოფილი მინისტრის, იგორ გიორგაძის მიერ გავრცელებულ დეზინფორმაციას იმოწმებს და წერს, რომ აღნიშნული ექსპერიმენტის შედეგად, საქართველოს 49 მოქალაქე გარდაიცვალა. იგორ გიორგაძის მიერ გავრცელებული აბსურდული ინფორმაცია ჯერ კიდევ 2018 წელს “მითების დეტექტორმა” გადაამოწმა. სტატიაში ნათქვამია, რომ იგორ გიორგაძე მიზანმიმართულად ცდილობდა “ლუგარის ლაბორატორიის” დისკრედიტაციას და აცხადებდა, თითქოს აღნიშნულ ლაბორატორიაში ადამიანებზე ექსპერიმენტებს ატარებენ და ბიოლოგიურ იარაღს ქმნიან. სინამდვილეში კი, ლუგარის ლაბორატორია C ჰეპატიტის ელიმინაციის პროცესში დიაგნოსტირების ნაწილში მონაწილეობდა.

რიჩარდ ლუგარის სახელობის ლაბორატორია დაარსებიდან დღემდე არაერთხელ გამხდარა რუსეთის დეზინფორმაციული და პროპაგანდისტული კამპანიის მსხვერპლი. ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც NEWS FRONT-ი ლუგარის ლაბორატორიის დისკრედიტაციას და ანტიდასავლური გზავნილების გავრცელებას ცდილობს. გამოცემის ქართულენოვან გვერდზე მსგავსი შინაარსის არაერთი მასალა იძებნება. მაგალითად, “ერთუჯრედიანი “ნაცები” და “ლუგარის ლაბორატორია”, “კორონავირუსი ჩინეთში არ წარმოიშვა! გამარჯობა, ლუგარის ლაბორატორიავ!” და ა.შ.

გამოცემა დიდი ხანია შემჩნეულია რუსულ პროპაგანდასა და ანტიდასავლური გზავნილების გავრცელებაში. კორონავირუსის პანდემიის გავრცელებიდან დღემდე, NEWS FRONT-ის მიერ გამოქვეყნებულ მასალებში ხშირად ამოიკითხავთ ნარატივს, რომ ამერიკისგან განსხვავებით, რუსეთი წარმატებით ებრძვის ვირუსს. გამოცემა “სიხარულით” იუწყება, რომ რუსეთში 16 ახალი თანამედროვე სამხედრო კლინიკა უსწრაფესად შენდება,რომ რუსი სპეციალისტები დიდ წარმატებას აღწევენ ახალ კორონავირუსთან ბრძოლაში, და რომ “რუსეთში “კორონასგან” სიკვდილიანობა 50-ჯერ უფრო ნაკლებია, ვიდრე აშშ-ში “და ა.შ.

გამოცემა NEWS FRONT რუსეთშია რეგისტრირებული და 9 ენაზე (რუსულად, ქართულად, ინგლისურად, ფრანგულად, გერმანულად, სერბულად, უნგრულად, ესპანურად, ბულგარულად) აქვეყნებს კონტენტს. NEWS FRONT-ის ქართულენოვანი გვერდი ფეისბუკზე 2019 წლის 13 აპრილს დარეგისტრირდა და ამ დროისთვის 14 000-მდე გამომწერი ჰყავს.

გავლენიანი უკრაინული გამოცემა StopFake, რომელიც კრემლის აგრესიულ საინფორმაციო პროპაგანდას უკვე მეექვსე წელია ებრძვის, წერს, რომ News Front-ი ყოველთვის დეზინფორმაციის წყარო იყო.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

კორონავირუსის პანდემიის გავრცელებიდან დღემდე სხვადასხვა მედიასაშუალებებში, სოციალურ ქსელში, ონლაინ გამოცემებსა თუ კლიქბაიტ საიტებზე ვირუსულად ვრცელდება COVID-19-ის სამკურნალო და საპრევენციო მედიკამენტების დასახელებები. მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალური ცნობით, ჯერ არ არსებობს კორონავირუსის სამკურნალო/საპრევენციო პირდაპირი მოქმედების პრეპარატი ანდა ვაქცინა, სხვადასხვა ტიპის გამოცემები მაინც ამტკიცებენ, რომ ესა თუ ის მედიკამენტი დაავადებას კურნავს, ვირუსს კლავს ან პირიქით - კორონავირუსის “ორგანიზმში შეჭრას” აძლიერებს.

“მედიაჩეკერმა” თავი მოუყარა ყველა იმ პრეპარატს, რაც ამ დრომდე სხვადასხვა მედიასაშუალების, გამოცემების გვერდებსა თუ სოციალურ ქსელში გავრცელდა.

ამცირებს თუ არა კორონავირუსული ინფექციით დაავადების რისკს რომელიმე პრეპარატის მიღება და რეალურად კურნავს თუ არა კონკრეტული მედიკამენტები COVID-19-ს, “მედიაჩეკერმა” ექიმ-იმუნოლოგ გიორგი კამკამიძესთან გადაამოწმა. 

---

"პირველ რიგში, მინდა ვთქვა, რომ პირდაპირ კორონავირუსის საწინააღმდეგო მოქმედების, დადასტურებული და დამტკიცებული, არცერთი პრეპარატი დღეისთვის არ გვაქვს. არის მხოლოდ ექსპერიმენტული პრეპარატები", - 
გიორგი კამკამიძე, ექიმი - იმუნოლოგი

---

♦  პლაქვენილი

პლაქვენილის შესახებ ფართო აუდიტორიისთვის თავდაპირველად მაშინ გახდა ცნობილი, როდესაც ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა 19 მარტს განაცხადა, რომ მალარიის სამკურნალო ექსპერიმენტული წამალი ჰიდროქსიქლოროქინი იგივე პლაქვენილი კორონავირუსის სამკურნალოდ შედეგიანი აღმოჩნდა და მისი გამოყენება დაუყოვნებლივ უნდა დაიწყოს. მიუხედავად, სპეციალისტების გაფრთხილებისა, 5 აპრილს ტრამპმა კვლავ ისაუბრა პლაქვენილზე და მოქალაქეებს მათი მიღებისკენ მოუწოდა.

ტრამპის მოწოდების შემდეგ, ქართულ მედიაშიც აქტიურად გამოჩნდა ჰიდროქსიქლოროქინის, იგივე პლაქვანილის შესახებ მასალები. სხვადასხვა ტიპის გამოცემები მტკიცებით ფორმაში იუწყებოდნენ, რომ კორონავირუსის საწინააღმდეგო მედიკამენტი უკვე არსებობს.

ქართული მედია აღნიშნული პრეპარატით განსაკუთრებით მაშინ დაინტერესდა, როდესაც ქართველმა იმუნოლოგებმაც დაადასტურეს, რომ პლაქვენილს საქართველოშიც იყენებენ კორონავირუსით დაავადებული პაციენტების სამკურნალოდ. მიუხედავად სპეციალისტების განმარტებებისა, ვირუსულად გავრცელდა ინფორმაცია, თითქოს პლაქველინი უნიკალური პრეპარატია და კორონავირუსს კურნავს.

მეტიც, მედიკამენტის დასახელების შემდეგ, სხვადასხვა მედიაგამოცემები მკითხველს აცნობდნენ, რომ აღნიშნული წამალი საქართველოს აფთიაქებში თავისუფალ გაყიდვაშია და ერთი აბის ღირებულება, დაახლოებით, 83 თეთრია.

გიორგი კამკამიძე ამბობს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ პლაქვენილს კორონავირუსის ლაბორატოორიულად დადასტურებული, მძიმე პაციენტების სამკურნალოდ ნამდვილად იყენებენ, იმის მტკიცება, რომ ამ პრეპარატით COVID-19 იკურნება, ამ ეტაპზე არასწორია, რადგან ჯერჯერობით არ არსებობს მისი ეფექტურობის დამადასტურებელი კვლევა.

“პლაქვენილი არ არის ვირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატი, ეს არის მალარიის, პარაზიტული ინფექციის საწინააღმდეგო პრეპარატი. რომელსაც ახალი კორონავირუსის დროს ასევე გარკვეული ეფექტი აღმოაჩნდა. ორონდ, ეს, პირველ რიგში, არის დაკავშირებული უფრო მძიმე პაციენტების მკურნალობის ეფექტურობასთან. მისი გამოყენება მსუბუქი ან საშუალო სიმძიმის პაციენტებში არ არის მიზანშეწონილი. საპრევენციოდ კი, ცალსახად - არა.”

გიორგი კამკამიძის თქმით, პრეპარატის თვითნებურად გამოყენება დაუშვებელია და შესაძლიო მძიმე შედეგით დასრულდეს:

“ყველაზე მძიმე გართულება, რაც შეიძლება გამოიწვიოს, არის გულ-სისხძარღვთა სისტემის მხრიდან, არითმიის გამოწვევა შეუძლია. ამიტომ, ამ პრეპარატის დანიშვნა, როგორც წესი, ხორციელდება კარდიოგრამის კონტროლით, ანუ კარდიოლოგიური გამოკვლევის ფონზე. გარდა ამისა, კიდევ უამრავი ჩამონათვალია გვერდითი ეფექტების - ყველაზე მძიმე გულის მხრივ, თვალის მხრივ, ნერვული სისტემის მხრივ გართულებები და ა.შ. ძალიან დიდი ჩამონათვალია, რაც ინსტრუქციაშიც არის მითითებული. ეს პრეპარატი ჩვენთან, ძირითადად, გამოიყენება რევმატოიდული ართრიტის და სხვა ავტოიმუნური დაავადებების სამკურნალოდ".

♦ ქლოროქინი

სოციალურ ქსელში, სხვადასხვა გამოცემებსა თუ კლიქბაიტ საიტებზე, ქლოროქინს, როგორც კორონავირუსის სამკურნალო წამალს, ზოგჯერ პლაქვენილთან აიგივებენ, ზოგჯერ კი ცალკე პრეპარატად მოიხსენიებენ. ძირითადად, ვრცელდება ინფორმაცია, რომ კორონავირუსთან საბრძოლველად ქლოროქინს ქართველი ექიმები წარმატებულად იყენებენ და მის ეფექტურობას სხვადასხვა ქვეყნის სპეციალისტებიც აღიარებენ. თუმცა, იყო შემთხვევა, როდესაც ერთ-ერთმა გამოცემამ მკითხველს აცნობა, რომ საფრანგეთში ახალი პრეპარატმა ქლოროქინმა უიმედო პაციენტებიც კი განკურნა და ქვეყანაში კორონავირუსის დამარცხებას უკვე ზეიმობენ.

გიორგი კამკამიძე განმარტავს, რომ ქლოროქინი და პლაქველინი ერთი და იმავე ჯგუფის პრეპარატებია და ჯერჯერობით არც ამ პრეპარატის ეფექტურობა დადასტურებულა კვლევებით. ასევე, აღნიშნავს, რომ ქლოროქინს კიდევ უფრო მეტი გვერდითი მოვლენები ახასიათებს.

“ქლოროქინი არის იგივე ჯგუფში, რაც ჰიდროქსიდ-ქლოროქინი ანუ პლაქველინი. ქლოროქინი პლაკველინის წინამორბედია. ქლოროქინს ძველად ქინაქინას ეძახდნენ და ისტორიულად, მალარიის სამკურნალოდ გამოიყენებოდა. ამ პრეპარატის, ასე ვთქვათ, უფრო ახალი თაობა ანუ პლაქველინი, უფრო ეფექტური აღმოჩნდა, კლინიკური დაკვირვების შედეგად, კიდევ ვიმეორებ, რომ მის ეფექტურობაზე სრულფასოვანი კვლევა არ ჩატარებულა. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ქლოროქინს უფრო მეტი გვერდითი მოვლენები აქვს".

♦ არბიდოლი

კორონავირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატად არბიდოლი თავდაპირველად თებერვალში გაჟღერდა. გამოცემები იუწყებოდნენ, რომ საბჭოთა კავშირში შექმნილი წამალი კორონავირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატად სახელდებოდა და რუსეთსა და ჩინეთში აქტიურად გამოიყენებოდა. გამოცემები იმასაც წერდნენ, რომ ჩინეთმა არბიდოლი კორონავირუსის საწინააღმდეგო მედიკამენტად ოფიციალურად აღიარა. 

ჩინეთსა და რუსეთში არბიდოლს მართლაც იყენებდნენ, თუმცა, გიორგი კამკამიძე ამბობს, რომ კლინიკური დაკვირვებით, აღნიშნული პრეპარატი დიდი ეფექტურობით არ ხასიათდება:

“არბიდოლი თითქოსდა ვირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატია, თუმცა არც ამაზეა კარგი კვლევები ჩატარებული. რუსების მიერ არის შექმნილი და, შესაბამისად, გარკვეული სტანდარტები, რასაც უნდა აკმაყოფილებდეს, ასეთი კვლევა არ აქვს ამ პრეპარატს. როგორც რუსეთში, ისე ჩინეთშიც ვიცით, რომ იყენებდნენ, თუმცა ამ გამოყენების შედეგად რაიმე მნიშვნელოვანი პოზიტიური შედეგი არ დაფიქსირებულა. კლინიკური შემთხვევების აღწერილობაშიც კი ჩანს, რომ ეს პრეპარატი დიდი ეფექტურობით არ ხასიათდება”, - ამბობს გიორგი კამკამაძე.

♦ იბუპროფენი და დიკლოფენაკი

იბუპროფენისა და დიკლოფენაკის “ავკარგიანობაზე” დღემდე ბევრი გამოცემა წერს. თავაპირველად, გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ოფიციალური რეკომენდაციით, ადამიანებმა, რომლებსაც COVID-19-ის სიმპტომები აღენიშნებათ, არ უნდა მიიღონ იბუპროფენი. გამოცემები წერდნენ, რომ თვითმკურნალობის შემთხვევაშიც დაშვებულია პარაცეტამოლის და არა იბუპროფენის მიღება.

მოგვიანებით კი ვირუსულად გავრცელდა ინფორმაცია, თითქოს იბუპროფენი, დიკლოფენაკი და ნუროფენი კორონავირუსის ორგანიზმში შეჭრას აძლიერებს. სხვადასხვა ტიპის საინფორმაციო ვებგვერდები აღნიშნულ მედიკამენტების მიღებას კორონავირუსით დაინფიცირებასთან პირდაპირ აკავშირებდნენ და მკითხველს მოუწოდებდნენ, რომ ჩვეულებრივი გაციების და სიცხის შემთხვევაშიც კი, არ დალიონ ზემოთხსენებული წამლები 

სინამდვილეში, არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ კორონავირუსით ინფიცირებისას იბუპროფენის, დიკლოფენაკის ან ნუროფენის მიღება საზიანოა. არც იმის სამედიცინო მტკიცებულება არსებობს, რომ აღნიშნული მედიკამენტების მიღება რაიმე კავშირშია კორონავირუსით დაინფიცირებასთან ან დაავადების გამწვავებასთან.

“იბუპროფენი და დიკლოფენაკი მიეკუთვნება ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებს. პრინციპში, გამოიყენება, როგორც სიცხის დამწევი, ამ შემთხვევაში. ამ პრეპარატებს ვირუსის საწინააღმდეგო მოქმედება არ გააჩნია. კლინიკური დაკვირვებების საფუძველზე, იყო მოსაზრება, რომ იბუპროფენი და დიკლოფენაკი ნაკლებად მისაღებია კორონავირუსის მკურნალობის დროს, ვიდრე, მაგალითად, პარაცეტამოლი. თუმცა, ეს არ დადასტურდა და დღეისათვის არ არის მსგავსი ჩვენება, მტკიცებულება, რომ იბუპროფენი და დიკლოფენაკი არ შეიძლება იყოს გამოყენებული კორონავირუსის დროს. არც ის დასტურდება, რომ ეს პრეპარატები აძლიერებს “ვირუსის შეჭრას”, არ არსებობს ამის მტკიცებულება".




კორონავირუსის ეპიდემიის გავრცელებიდან დღემდე, არაერთხელ გავრცელდა მითი, თითქოს ანტიბიოტიკების მიღება ორგანიზმს კორონავირუსისგან იცავს. ამ დეზინფორმაციის შესახებ უკვე ბევრი დაიწერა და ითქვა, რომ საპრევენციოდ ანტიბიოტიკების მიღება დაუშვებელია, ასევე, ჯანდაცვის სამინისტროს ოფიციალურ გვერდზე ამ მითის გასაქარწყლებლად არაერთი ინფორმაცია გამოქვეყნდა, თუმცა, მიუხედავად ამისა, ვირუსის საპრევენციოდ ანტიბიოტიკების ეფექტურობის თეორია დღემდე მაინც აქტუალურად რჩება.

“ვირუსულ ინფექციას ხშირად ერთვის გართულება ბაქტერიებით, იგივე, მაგალითად, ფილტვების ანთების მიზეზი ვურუსული დაავადების დროს ხშირ შემთხვევაში არის ბაქტერიები. ასეა კორონავირუსის შემთხვევაშიც. ამ მიზეზის გამო გამოიყენება ანტიბიოტიკები და არა თვითონ ვირუსული ინფექციის სამკურნალოდ”,- განმარტავს გიორგი კამკამიძე.

კონკრეტული ანტიბიოტიკის - აზითრომიცინის გამოყენების შესახებ ინფორმაცია თავპირველად ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გაავრცელა და თქვა, რომ ექიმები პლაქვენილს აზითრომიცინთან ერთად კომბინაციაში ეფექტურად იყენებდნენ. ინფორმაცია მალევე გავრცელდა ქართულ მედიაშიც.

გიორგი კამკამიძე ამბობს, რომ ანტიბიოტიკების, მათ შორის აზითრომიცინის თვითნებურად მიღება დაუშვებელია და მისი შერჩევა და დანიშვნა მხოლოდ ინდივიდუალურად, ექიმის მიერ არის შესაძლებელი. მიუხედავად იმისა, რომ ექიმებმა კორონავირუსით დაავადებული მძიმე პაციენტების მკურნალობისას, პლაკველინთან ერთად კომბინაციაში აზითრომიცინის მიღებისას გარკვეული დადებითი შედეგები დააფიქსირეს, ამ დრომდე არ არსებობს კარგი კვლევა, რომელიც ამ პრეპარატის ეფექტურობა დაადასტურებდა:

“აზითრომიცინი არის ჩვეულებრივი ანტიბიოტიკი, ძალიან ფართოდ გავრცელებული და, პრაქტიკაში, ინიშნება ბაქტერიების საწინააღმდეგოდ. პლაკველინთან ერთად კომბინაციაში, ამ პრეპარატის გარკვეული ეფექტურობა დააფიქსირეს, თუმცა, კარგი კვლევა ამასთან დაკავშირებით ჯერ არ ყოფილა ჩატარებული და ეს არის მხოლოდ კლინიკური დაკვირვებების საფუძველზე. ასე სწრაფად სრულფასოვანი კვლევები მაინც ვერ ჩატარდება, მაგრამ ეხლა მიმდინარეობს შედარებით “გამართული” კვლევა და ალბათ გამოჩნდება მართლა ეფექტურია თუ არა ეს კომბინაცია, თუ უბრალოდ შემთხვევითად იყო პაციენტებში მიღებული ეფექტი".

♦ ტოცილიზუმაბი

ამ მედიკამენტის დასახელება თავდაპირველად აპრილის დასაწყისში გაჟღერდა. როდესაც, მედიისთვის ცნობილი გახდა, რომ საქართველოში COVID-19-ით ინფიცირებული პაციენტის სამკურნალოდ პრეპარატი "ტოცილიზუმაბი" პირველად გამოიყენეს. 

მიუხედავად იმისა, რომ მის ეფექტურობაზე ბევრი წერს, დღემდე არ არსებობს კვლევა და იმის სამედიცინო მტკიცებულება, რომ აღნული მედიკამენტი კორონავირუსის საწინააღმდეგოდ ეფექტურია. ტოცილიზუმაბის, ისევე, როგორც სხვა ზემოთხსენებული პრეპარატების თვითნებურად მიღება დაუშვებელია. გიორგი კამკამიძე ამბობს, რომ, საბედნიეროდ, ტოცილიზუმაბი მოსახლეობისთვის მარტივად ხელმისაწვდომი პრეპარატი არ არის.

“ტოცილიზუმაბი არის იმუნოთერაპიული საშუალება, ანუ იმუნოლოგიური მექანიზმით მოქმედებს და გამოიყენება სხვადასხვა იმუნოლოგიური ტიპის დაავადებების სამკურნალოდ. ასე ვთქვათ, საკმაოდ პერსპექტიული პრეპარატია, საქართველოშიც, როგორც ვიცით, ერთი-ორ პაციენტზე გამოიყენეს. თუმცა, ძალიან ძვირია და აფთიაქებშიც არ იშოვება, საბედნიეროდ, რომ პირდაპირ პაციენტებმა იყიდონ. ამ დროისთვის გამოიყენება მხოლოდ მძიმე მდგომარეობის შემთხვევაში, როდესაც არის ე.წ. “ციტოგენური შტორმის” მდგომარეობა. ამ პრეპარატზეც ჯერჯერობით შედარებით ნაკლებად არის კლინიკური დაკვირვება და სრულფასოვანი კვლევა არ ჩატარებულა"

♦ რემდესივირი

“კორონავირუსის წინააღმდეგ პრეპარატი შექმნილია” - ამ სათაურით ერთ-ერთმა გამოცემამ მკითხველს პრეპარატი რემდესივირი წარუდგინა. ამ მედიკამენტის შესახებ მედიაში თებერვლის შუა რიცხვებიდან ვრცელდება ინფორმაცია. სხვადასხვა პერიოდში, გამოცემები სიხარულით იუწყებოდნენ, რომ ახალი პრეპარატი კორონავირუსით ინფიცირებულებს კურნავს. 

სინამდვილეში, რემდესივირი ახალი მედიკამენტი არ არის და ის სპეციალურად კორონავირუსის სამკურნალოდ არ შექმნილა, ეს პრეპარატი ებოლას საწინააღმდეგოდ შეიქმნა და პირველად სწორედ მაშინ გამოიყენეს.

“რემდესივირი პირდაპირი მოქმედების ვირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატია. თუმცა ეს პრეპარატი არ შექმნილა კონკრეტულად კორონავირუსის სამკურნალოდ. ის უკვე არსებობდა, ებოლას ეპიდემიის დროს გამოიყენეს პირველად. შესაბამისად, არავინ იცოდა რა ეფექტი შეიძლება ჰქონოდა ამ პრეპარატს კორონავირუსზე. დღეს მიმდინარეობს კარგი კვლევა და, გვპირდებიან, რომ შედეგები გვეცოდინება მაისის ბოლოს“, - ამბობს გიორგი კამკამიძე.

მიუხედავად იმისა, რომ მედიკოსები ამ პრეპარატს საიმედოდ მიიჩნევენ და რემდესივირის პერსპექტიულობაზე ხშირად საუბრობენ, მისი ეფექტურობა ოფიციალური კვლევით ჯერ არ დადასტურებულა.

 ♦ მეფლოხინი

გავრცელდა ინფორმაცია მალარიის სამკურნალო პრეპარატ მეფლოხინზეც. აღნიშნულ მედიკამენტზე რუსული პროპაგანდისტული გამოცემა სპუტნიკი, ერთ-ერთ რუსულ სააგენტოზე (ria.ru) დაყრდნობით, მტკიცებით ფორმაში წერდა, თითქოს, რუსმა მეცნიერებმა კორონავირუსის სამკურნალო პრეპარატი შეიმუშავეს და ახალი მედიკამენტი „მეფლოხინის“ ბაზაზე შექმნეს. მეტი დამაჯერებლობისთვის, გამოცემა განმარტავდა, რომ რუსმა ექიმებმა კორონავირუსის მკურნალობის სქემა ჩინური და ფრანგული გამოცდილების გათვალისწინებით შეიმუშავეს.

ჯერჯერობით, არ არსებობს მტკიცებულება, რომ მეფხოლინი ანდა მის ბაზაზე შექმნილი რაიმე პრეპარატი კორონავირუსის საწინააღმდეგოდ გამოდგება. მეფხოლინის ეფექტურობას არ ადასტურებენ მედიკოსები და მეტიც, გიორგი კამკამიძე ამბობს, რომ მეფხოლინი არაპერსპექტიულ პრეპარატად ითვლება:

“ამ პრეპარატზე რაიმე სასიკეთო შედეგები ჯერჯერობით არ გვაქვს, არაპერსპექტიულად ითვლება”.

♦ შიდსის საწინააღმდეგო პრეპარატები

კორონავირუსის წინააღმდეგ შიდსის საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოყენების შესახებაც აქტიურად ვრცელდებოდა ინფორმაცია. გამოცემები იუწყებოდნენ, თითქოს შიდსის წამალი კორონავირუსს კურნავს. თუმცა, ოფიციალური წყაროები COVID-19-ის წინააღმდეგ აივ ინფექციის წამლის ეფექტურობას არ ადასტურებენ.

“შიდსის საწინააღმდეგო წამლებზე თავიდანვე გეტყვით, რომ დღეს უკვე თითქმის დადასტურებულია, რომ ისინი არ არის ეფექტური, არ ამჟღავნებს ეფექტურობას კორონავირუსის საწინააღმდეგოდ”, - ამბობს გიორგი კამკამიძე.

♦ ფავიპირავირი

რემდესივირის მსგავსად, ფავიპირავირის შესახებ სხვადასხვა გამოცემები იუწყებოდნენ, რომ კორონავირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატი უკვე არსებობს. მიუხედავად იმისა, რომ ამ მედიკამენტზეც სპეციალისტები გარკვეულ იმედებს ამყარებენ, ჯერჯერობით არ არსებობს მისი ეფექტურობის დამადასტურებელი სამედიცინო კვლევა.

სხვა ზემოთჩამოთვილი პრეპარატების მსგავსად, არც ფავიპირავირია კონკრეტულად კორონავირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატი. აღნიშნული მედიკამენტი იაპონიაში გრიპის სამკურნალოდ შეიქმნა.

“ეს არის იაპონიაში შექმნილი პრეპარატი, რომელიც გამიზნული იყო გრიპის საწინააღმდეგო, სამკურნალო საშუალებად. ექსპერიმენტულ კვლევებში აღმოაჩნდა კორონავირუსის საწინააღმდეგო მოქმედება, თუმცა, რემდესივირის მსგავსად, ამ პრეპარატზეც მიმდინარეობს კვლევა, რამდენად ეფექტური შეიძლება იყოს. ახლო მომავალში ამაზეც გვექნება პასუხი. ეს პრეპარატი ჩვენთან რეგისტრირებული არ არის, აფთიაქებში არ იყიდება და, შესაბამისად, მოსახლეობისთვის ხელმისაწვდომი არ არის”, - ამბობს გიორგი კამკამიძე.

♦ ივერმექტინი

ივერმექტინი, როგორც კორონავირუსის სამკურნალო პრეპარატი, სხვადასხვა მედიაგამოცემებისა და საიტების გვერდებზე აქტიურად აპრილის დასაწყისიდან გამოჩნდა. გამოცემები იუწყებოდნენ, რომ აშშ-ს სურსათისა და წამლების კონტროლის ადმინისტრაციამ აღნიშნული პრეპარატი COVID-19-ის სამკურნალოდ უკვე დაამტკიცა. იწერებოდა, რომ ივერმექტინი ფართო მასშტაბით ხელმისაწვდომია და იგი ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის აუცილებელ მედიკამენტთა სიაში შედის, როგორც ყველაზე უსაფრთხო და ეფექტური პრეპარატი. რამდენიმე გამოცემა იმასაც კი წერდა, რომ პრეპარატმა “ივერმექტინმა კორონავირუსი უჯრედულ დონეზე ორ დღეში დათრგუნა”. 

ექიმი იმუნოლოგის განმარტებით, ივერმექტინი ვირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატი არ არის და მას სხვადასხვა პარაზიტული ინფექციების დროს იყენებენ. გიორგი კამკამიძე ამბობს, რომ კორონავირუსით დაინფიცირებული მძიმე პაციენტების სამკურნალოდ მას დამატებით პრეპარატად იყენებენ, თუმცა, სხვა პრეპარატების მსგავსად, არც მისი ეფექტურობა დადასტურებულა ამ დრომდე:

“ივერმექტინს ვიყენებთ მუნის სამკურნალოდ, მაგალითად, და ზოგიერთი სხვა პარაზიტული ინფექციის დროს. ჩვენს აფთიაქებში ეს პრეპარატი არ იყიდება და როცა გვჭირდებოდა ხოლმე ჩამოგვქონდა უცხოეთიდან. თუმცა, იმის საშიშროება არის, რომ, მაგალითად, ვინმემ შემოიტანოს ევროპის ქვეყნებიდან. ჯერჯერობით, არ არსებობს რეკომენდაცია იმაზე, რომ ეს პრეპარატი ეფექტური იქნება კორონავირუსის წინააღმდეგ. მისი გამოყენება თვითნებურად დაუშვებელია.”

---

ექიმი იმუნოლოგი განმარტავს, რომ ყველა ზემოთჩამოთვლილი პრეპარატი გამოიყენება არა უშუალოდ ვირუსის, არამედ მასთან ერთად გამოწვეული გართულებების სამკურნალოდ.

“ყველა ის პრეპარატი, რომელიც დღეისათვის მეტნაკლებად არის მოწოდებული კორონავირუსით დაინფიცირებული პაციენტის მართვისთვის, მათი ეფექტურობა არის დაფუძნებული უფრო მეტად კორონავირუსით გამოწვეული გართულებების სამკურნალოდ და არა უშუალოდ თვითონ ამ ვირუსის გასანადგურებლად. შესაბამისად, ეს ყველა პრეპარატი არაპირდაპირი მოქმედების პრეპარატებია და მათი ეფექტურობაც არაპირდაპირია.”

გიორგი კამკამიძე ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ კონკრეტულად კორონავირუსის საწინააღმდეგო პრეპარატი ამ დრომდე არ არსებობს.

---

"ჯერ კიდევ ველოდებით ისეთ პრეპარატს, რომელიც იქნება პირდაპირი მოქმედების ამ ვირუსის საწინააღმდეგოდ. ყველა ზემოთჩამოთვილი პრეპარატი არის საკმაოდ მძიმე, სერიოზული პრეპარატი და მათი საპროფილაქტიკოდ გამოყენება ნამდვილად დაუშვებელია. ასევე, მსუბუქი პაციენტებისთვისა კი არ არის რეკომენდებული. არავის არ ვურჩევ, რომ თვითნებურად იყიდოს ეს პრეპარატები და დაიწყოს მათი მიღება. ეს გამოიწვევს ძალიან ბევრ გვერდით მოვლენას და ზოგიერთ შემთხვევაში, შეიძლება სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობა განვითარდეს."

---

ხშირად, ზემოთჩამოთვლილი მედიკამენტების დასახელება - რეკომენდაციის დართვით, “მიიღეთ” ან “არ მიიღოთ” ესა თუ ის პრეპარატი, მტკიცებით, რომ “ეს წამალი კორონავირუსს კურნავს” და ა.შ - დიდი ასოებით, ძახილის ნიშნებით და მყვირალა ტექსტებით, პირდაპირ სათაურშია გამოტანილი. არის შემთხვევები, როდესაც სტატია საერთოდ არ შეესაბამება სათაურს და თუ მკითხველი სრულად წაიკითხავს, აღმოაჩენს, რომ ამა თუ იმ პრეპარატის ეფექტურობა ჯერ კიდევ არ არის დადასტურებული და მხოლოდ და მხოლოდ ვარაუდია. არსებობს რეალური საფრთხე, რომ მკითხველმა მხოლოდ სათაურიდან მიიღოს ინფორმაცია, შეცდომაში შევიდეს და ირწმუნოს, რომ რომელიმე კონკრეტული პრეპარატის მიღება კორონავირუსისგან დაიცავს.

როდესაც კორონავირუსის პანდემიის გამო, COVID-19-ის სამკურნალო საშუალებებზე საზოგადოებაში მაღალი საჯარო ინტერესი არსებობს, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ აუდიტორიამ მედიკამენტების შესახებ ოფიციალურ წყაროებთან გადამოწმებული ინფორმაცია მიიღოს. მსგავს კრიზისულ ვითარებაში, მედიას მართებს განსაკუთრებული ყურადღების გამოჩენა და პასუხისმგებლობა, რომ მიაწოდოს ზუსტი ინფორმაცია, შეცდომაში არ შეიყვანოს აუდიტორია და ე.წ. კლიკებს არ შეწიროს ფაქტები.

“ზოგადად, არ ვეთანხმები მოსაზრებას, რომ წამლების დასახელებები არ უნდა იყოს ნახსენები. მსოფლიოში ყველა სანდო მედია ასახელებს სახელებს, შეუძლებელია მედიკამენტებზე ილაპარაკო სახელის გარეშე, აბსტრაქტულად ვერ ილაპარაკებ... თუმცა, რა თქმა უნდა, მედიას აქვს პასუხისმგებლობა, რომ სწორად გააშუქოს და ზუსტად აღწეროს ამბავი. ერთი შეხედვით, თითქოს საბაზისოა, რომ წყარო ყოველთვის უნდა გადაამოწმო, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეგეც არ ხდება. არიან მედიები, რომლებიც, სავარაუდოდ, მიზანმიმართულად ავრცელებენ ყალბ ინფორმაციას”, - ამბობს ცირა გვასალია, “კაქტუს-მედიის” დამფუძნებელი ჟურნალისტი, რომელიც საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე ჯანდაცვის საკითხებს აქტიურად აშუქებს.

ამა თუ იმ მედიკამენტის ეფექტურობის დასამტკიცებლად, მეტი დამაჯერებლობისთვის, ხშირად გამოცემები ინფორმაციის წყაროდ უცხოელი თუ ადგილობრივი ექიმების, ზოგჯერ კი სრულიად უცნობი ადამიანების მოსაზრებებს იშველიებენ.

“მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად” - ვკითხულობთ ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგიის პროფესორ ბილ ჰენეჯის მიერ Journalist’s Resource-სთვის გაზიარებულ რჩევებში.

ცირა გვასალია, საკუთარ გამოცდილებაზე დაყრდნობით, ამბობს, რომ მნიშვნელოვანია ჟურნალისტმა პირველწყაროდან მიღებული ინფორმაცია გაუზიაროს აუდიტორიას:

“ჩემი წყაროები არის პირდაპირი წყაროები მაგალითად, ამერიკის სურსათისა და წამლის ადმინისტრაცია (FDA), ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO), The New York Times და ა.შ. ვფიქრობ, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ჟურნალისტი თვითონ ეცნობოდეს პირველწყაროს. დაავადებათა კონტროლის გვერდზეც არის ქართულად ნათარგმნი, მაგალითად, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ინფოგრაფიკები და მნიშვნელოვანი ინფორმაციები. იმის თქმა მინდა, რომ ქართულ ენაზეც საბაზისო ინფორმაცია ხელმისაწვდომია.”

გადამოწმებული და ზუსტი ინფორმაციის განსაკუთრებულ მნიშნველობაზე ამახვილებს ყურადღებას საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაც. ქარტიის განცხადებით, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით მომატებულია დეზინფორმაციის ნაკადი, რაც მედიისთვის ქმნის ახალ გამოწვევას, დახარჯოს განსაკუთრებული ძალისხმევა ინფორმაციის გადამოწმებაში:

“ახალმა რეალობამ დიდი გამოწვევის წინაშე დააყენა მედია პროფესიული სტანდარტების დაცვის თვალსაზრისითაც. კორონავირუსის გაშუქებისას აუცილებელია ეთიკური ჟურნალისტიკის პრინციპების: სიზუსტე, სამართლიანობა, მიუკერძოებლობა და ა.შ. დაცვა. ამავდროულად, მედიას მართებს განსაკუთრებული სიფრთხილე ტერმინოლოგიის გამოყენებისას” , - ვკითხულობთ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ COVID-19-ის გაშუქების გზამკვლევში.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

"TV პირველის" წამყვანს ანა წერეთელს, ორგანიზაციები - "ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფი” და  "თანასწორობის მოძრაობა”, ედავებიან, რომ მან არ უზრუნველყო გადაცემაში აეხსნა მაყურებლისთვის, რომ აივ ინფექცია და C ჰეპატიტი არ გადადის ნერწყვით. ამით კი ხელი შეუწყო დეზინფორმაციის გავრცელებას და სტიგმის გაძლიერებას აივ დადებითი და C ჰეპატიტით დაავადებული ადამიანების მიმართ.

საუბარია გადაცემა "დღის ამბების" 16 აპრილის გადაცემის იმ ნაწილზე, რომელშიც წამყვანს სტუმრად საქართველოს პატრიარქის ფონდის მმართველი საბჭოს წევრი გიორგი ანდრიაძე სტუმრობდა. საუბარი სააღდგომო საეკლესიო რიტუალებში მრევლის მონაწილეობას და საერთო კოვზით ზიარებას ეხებოდა. 

როგორც “თანასწორობის მოძრაობა”, ასევე “ქალთა ინიციაციტივების მხარდამჭერი ჯგუფი” აცხადებს, რომ გადაცემის პირდაპირ ეთერში, რესპონდენტმა ფრაზით „C ჰეპატიტით უამრავი დაავადებული ადამიანი ეზიარება, შიდსით დაავადებული ადამიანიც ეზიარება. რატომ არ გადადის ეს დაავადებები?“ მცდარი და დისკრიმინაციული შინაარსის შემცველი ინფორმაცია გააჟღერა.

მათივე განცხადებით, ჟურნალისტმა გადაცემაშივე არ უზრუნველყო აეხსნა მაყურებლისთვის, რომ აივ ინფექცია და C ჰეპატიტი არ გადადის ნერწყვით. ამით კი ხელი შეუწყო დეზინფორმაციის გავრცელებას და სტიგმის გაძლიერებას აივ დადებითი და C ჰეპატიტით დაავადებული ადამიანების მიმართ.

 განმცხადებლებს მიაჩნიათ, რომ გადაცემის ამ ნაწილში, წამყვანმა ქარტიის  პირველი (ინფორმაციის სიზუსტე) და მეშვიდე (დისკრიმინაციის) პრინციპები დაარღვია. თანასწორობის მოძრაობა "TV პირველს" დამატებით მეხუთე, შესწორების პრინციპის დარღვევასაც ედავება. 

ქარტიის საბჭო განცხადებას ღია სხდომაზე განიხილავს.

2019 წლის დეკემბერში, ჩინეთში, ახალი კორონავირუსის პირველი შემთხვევა დაფიქსირდა. 2020 წლის 11 მარტს კი ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ COVID-19 პანდემიად გამოაცხადა. ახალმა რეალობამ და დაავადების ფართოდ გავრცელებამ, ვირუსთან დაკავშირებულ ინფორმაციაზე მოთხოვნა გაზარდა, პარალელურად, იმატა მითებისა და დეზინფორმაციის ნაკადმაც. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ, ახალ კორონავირუსს, მასობრივი ინფოდემია უწოდა, სწორედ მასთან დაკავშირებული უამრავი დაუზუსტებელი ინფორმაციის გავრცელების გამო.

ვირუსის ფართოდ გავრცელებისთანავე, მედიასაშუალებებსა თუ სოციალურ ქსელში ვირუსის წარმოშობაზე არაერთი კონსპირაციული თეორია გავრცელდა. Covid-19-ის გავრცელება ხან გველს დაუკავშირეს, ხან უსადენო 5G ინტერნეტ კავშირს, ზოგი წერს, რომ ვირუსი უჰანის ლაბორატორიიდან “გამოეპარათ”, ზოგი გამოცემა დღემდე ირწმუნება, რომ კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი ბიოლოგიური იარაღია, ზოგი კი, განსაკუთრებით, კრემლისტური და ანტიდასავლური გზავნილების გამავრცელებელი გამოცემები, დაჟინებით ამტკიცებენ, რომ ვირუსის გავრცელებაში ამერიკის ხელი ურევია.

"მედიაჩეკერმა" კორონავირუსის გავრცელებიდან დღემდე, ვირუსის წარმოშობის შესახებ გავრცელებული მითები მოიკვლია. ქვემოთ რამდენიმე, ყველაზე გავრცელებული დეზინფორმაციის შესახებ გიამბობთ და ამ მითების გაქარწყლებას შევეცდებით.

ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული დეზინფორმაცია კორონავირუსის შესახებ არის ის, რომ Covid-19 ლაბორატორიაში ხელოვნურად შექმნილი ბიოლოგიური იარაღია. Ამგვარ, კონსპირაციული თეორიის გამავრცელებელ მედიასაშუალებებსა თუ ჯგუფებს, ეს აქცენტი უმეტეს შემთხვევაში სათაურშივე აქვთ გამოტანილი, ზოგ შემთხვევაში კითხვითი ფორმით, ზოგან კი ციტატად. შევხვდებით იმ ვერსიასაც, რომ კორონავირუსი ჩინეთის ან ამერიკის ლაბორატორიებში შეიქმნა.

მაგალითისთვის, “კორონავირუსი ხელოვნურად შექმნილი ბიოიარაღია?” - ამ სათაურით Versia.ge-ზე გამოქვეყნებულია მასალა, რომლის ავტორი ვირუსს მომაკვდინებელს უწოდებს და შეთქმულების თეორიის შესაძლებლობაზე საუბრობს, რომლის მიზნადაც გავრცელებულ აზრს: “ადამიანების გამოხშირვას” ასახელებს.

“ზუსტად საიდან მოიპარეს ჩინელებმა, რა გზით მოხვდა ვირუსი უხანის ლაბორატორიაში, ან საიდან გაჟონა მოსახლეობაში, ჯერჯერობით დაუდგენელია. არადა, საყურადღებოა, რომ უხანის ლაბორატორიის მეცნიერებმა ღამურიდან კორონავირუსის ადამიანზე გავრცელების შესაძლებლობაზე წლების წინ დაიწყეს საუბარი ანუ შეიძლება ითქვას, რომ ამერიკელი და ჩინელი მეცნიერები დაახლოებით, 15 წელი მუშაობდნენ ბიოლოგიურ იარაღზე, რომელიც კაცთმოძულეთა ჯგუფს საშუალებას მისცემდა, გაენადგურებინა ადამიანთა მებრძოლი ნაწილი ბრძოლისუნარიანი მამაკაცების სახით”, - ციტირებს გამოცემა ვინმე ჯაბა ტყემალაძეს, თერაპევტსა და მეცნიერს.

მსგავს კონსპირაციულ თეორიებს ვირუსის წარმოშობაზე აქტიურად ავრცელებენ ისეთი ვებპორტალები, როგორიცაა: siaxleni.com, gewold.ge, kvira.ge, The Georgian times, qartuliazri.reportiori.ge, exclusivenews.ge, for.ge, newposts.ge.

ამ გამოცემების მასალებში წყარო ან არ ჩანს, ან გამოყენებულია ისეთი ფრაზები, როგორიცაა მაგალითად: “ჩინეთის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის მეცნიერების აზრით” ან “გარკვეულ წრეებში”. ზოგიერი, მაგალითად, progressnews.ge, მიხეილ ცაგარელს ეყრდნობა და წერს რომ “ჩინელებმა ღამურებში 50 შტამი სხვადასხვა გრიპის ვირუსი შეუშვეს. აქედან გამომდინარე ერთ-ერთი ღამურა ან გაუშვეს ან გაექცათ.”

მას შემდეგ, რაც ვირუსზე, როგორც ბიოლოგიურ იარაღზე ვნებათაღელვა შედარებით ჩაცხრა, სოციალური ქსელი ახალმა კონსპირაციულმა თეორიამ მოიცვა. ამ თეორიის მიმდევრები წერენ, რომ კორონავირუსის გავრცელებას მაღალსიჩქარიანი უსადენო ინტერნეტი 5G იწვევს.

“კორონავირუსი ადამიანის მიერ შექმნილი ვირუსია, რომელიც რაღაც მიზეზის გამო, ზუსტად მაშინ გავრცელდა, როცა 5G-ს ტესტავენ. შესაძლოა ვირუსის მიზანი დედამიწის პოპულაციის კონტროლი იყოს და მათ უამრავი ჩვენგანის თავიდან მოშორება სურდეთ”, - წერს მაგალითად სპორტული გამოცემა Crystalsport.ge, ერთ-ერთ მოკრივეზე დაყრდნობით.

ამირ ხანის ციტატას აქვეყნებს Popsport.com -იც. თუმცა ვებგვერდზე, ტექსტის ბოლოს აქვს მითითებული რომ ეს “ვერსია მეცნიერულ საფუძველს მოკლებულია”.

Siaxleni.com და Pressa.ge კი ლალი მოროშკინას სტატუსს აქვეყნებს 5G ანტენების შესაძლო კავშირზე ახალ კორონავირუსთან. ამავე თეორიაზე საუბრობს Alia.ge-ც.

• იხილეთ ვრცელი მასალა კორონავირუსის 5G ინტერნეტთან უსაფუძვლო კავშირზე

ჩინეთში ახალი კორონავირუსი ამერიკელმა სამხედროებმა განზრახ შეიტანეს - ეს არის ერთ-ერთი თეორია ვირუსის გავრცელებასთან დაკავშირებით, რომელიც ყველაზე აქტიურად ანტიდასავლური გზავნილების გამავრცელებელ მედიებში შეინიშნება. მაგალითად, სწორედ ამაზეა საუბარი NewsFrontGeorgia-ს ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ მასალაში “კორონავირუსი ჩინეთში არ წარმოიშვა! გამარჯობა, ლუგარის ლაბორატორიავ”.

ანალოგიურ კონსპირაციულ თეორიას ავითარებს gewold.ge. ორივე მათგანი, ამ თეორიას, ჩინეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ტვიტზე დაყრდნობით ავრცელებს.

რამდენიმე პორტალზე გამოქვეყნდა მოსაზრება იმის შესახებაც, რომ ახალი კორონავირუსის პირველწყარო გველია. მაგალითად Fortuna.ge-ზე ვკითხულობთ, რომ: ”მსოფლიო ჯანდაცვის მეცნიერებზე დაყრდნობით CNN წერს, რომ ახალი ვირუსის გავრცელების მიზეზი შესაძლოა იყვნენ გველები, ჩინური კრეიტი და ჩინური კობრა”.

თუმცა, უცნობია რას ეყდრნობა გამოცემა, ვინაიდან, ასეთი ინფორმაცია ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციას არ გაუვრცელებია, ოფიციალურ ვერსიებში არსადაა ნახსენები რომ ვირუსის პირველწყარო შესაძლებელია გველი იყოს.

მსგავსი ვარაუდი ვრცელდება ipress.ge-ზეც სათაურით “მეცნიერების ვარაუდით, ჩინეთში ახალი კორონავირუსის წყარო შესაძლოა, შხამიანი გველი იყოს”

• ვირუსი ბიოლოგიური იარაღია და ლაბორატორიაში ხელოვნულად შექმნეს;
• ხალი კორონავირუსის წარმოშობა დაკავშირებულია 5G ანტენების დადგმასთან;
• Covid -19 ამერიკელმა ჯარისკაცებმა ჩინეთში განზრახ შეიტანეს;
• ახალი კორონავირუსის გავრცელების წყარო გველია

ყველა ეს თეორია სპეკულაციაა.

ამ ეტაპზე არც მეცნიერულად და არც ლაბორატორიულად არ დასტურდება, რომ COVID-19 ჩინეთის ან ამერიკის შეერთებული შტატების რომელიმე ლაბორატორიაში შექმნეს. მეცნიერები, რომლებიც ახალი კორონავირუსის წარმოშობას იკვლევენ, ამბობენ რომ ვირუსი არ არის გენერირებული ადამიანებისგან და ის ბუნებრივი პროცესების შედეგად ჩამოყალიბებული მიკროორგანიზმია.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO) ერთ-ერთ ანგარიშში ამბობს, რომ: “COVID-19 არის ზოონოზური წარმოშობის ვირუსი. ფილოფენეტიკური (ბიოლოგიური დარგი, რომელიც შეისწავლის სხვადასხვა ორგანიზმების ევოლუციის პროცესს) ანალიზის შედეგად გამოვლინდა, რომ ვირუსის რეზერვუარი არის ღამურა, მაგრამ ჯერ არ არის გამოვლენილი მათი შუალედური გადამტანი”. ზოონოზური კი, ამერიკის შეერთებული შტატების დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) განმარტებით, ისეთი დაავადებაა, რომელიც შესაძლებელი გავრცელდეს ცხოველიდან ადამიანზე და ის იყოს მისი პირველწყარო.

New England Journal of Medicine-ის მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაშიც საუბარია იმაზე, რომ ვირუსის პირველწყარო სავარაუდოდ ღამურაა, ვინაიდან კორონავირუსის რნმ-ის თანმიმდევრობა ჰგავს სწორედ იმ ვირუსების დნმ-ის მასალას, რაც ღამურებში ცირკულირებს.

ამერიკულმა სამეცნიერო გამოცემამ Nature medicine -მა, რომელიც ძალიან დიდი პოპულარობით სარგებლობს, გამოაქვეყნა კვლევა, რომელშიც ნათქვამია რომ თეორია SARS-COV-2 ლაბორატორიაში მანიპულაციის შედეგად წარმოშობაზე სარწმუნო არ არის.

”ჩვენ გთავაზობთ ორ სცენარს, რომელმაც დამაჯერებლად შეიძლება ახსნას SARS-COV-2-ის წარმოშობა:

1. ბუნებრივი გადარჩევა მასპინძელი ცხოველის ორგანიზმში, ზოონოზურ გადაცემამდე;
2. ბუნებრივი გადარჩევა ადამიანებში ზოონოზური გადაცემის შემდეგ”, - ვკითხულობთ კვლევაში.

სკრიფსის კვლევითი ინსტიტუტის მასალაში ნათქვამია, რომ ამ ეტაპზე არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება კორონავირუსის ხელოვნურად შექმნის შესახებ. ამ წყაროშიც საუბარია იმაზე, რომ ვირუსის წარმოშობის ძირითად რეზერვუარს ღამურას უკავშირებენ. მართალია დადასტურებული არაა პირდაპირი გადაცემა ღამურადან ადამიანზე, მაგრამ ვარაუდობენ, რომ მათ შორის არსებობდა ვირუსის შუალედური გადამტანი.

ახალი კორონავირუსის შესახებ ამ კონსპირაციულ თეორიებს უსაფუძვლოს უწოდებენ ქართველი ეპიდემიოლოგებიც.

“მესმის, ეს არის შეთქმულების თეორიები. მე მეცნიერულ ფაქტებზე დაყრდნობით ვმსჯელობ. მეცნიერული ფაქტი არის ერთი – შესწავლილია, ვირუსის სიკვენსი გაკეთებულია, ანუ ამ ვირუსის თანმიმდევრობა გაშიფრულია. დადგენილია, რა სიხშირით ხდება იქ მუტაციები. ეს გამოაქვეყნეს ამ დარგში მსოფლიოში წამყვანმა მოლეკულურმა ბიოლოგებმა, რომლებიც ამ მეცნიერებაში ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავები არიან. მათ სიტყვას ყველაზე დიდი ფასი აქვს. ეს ვირუსი, სადღაც ოქტომბრის ბოლოს – ნოემბერში წარმოიქმნა. ესეც გამოთვლილია და ამ სიკვენსირების საშუალებით დადგენილია, რომ ეს არის ბუნებრივად მოხდენილი მუტაციები”, - განაცხადა დაავადებათა კონკტროლისა და საზოგადოებრივის ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის გენერალური დირექტორის მოადგილემ, ლუგარის კვლევითი ცენტრის ხელმძღვანელმა პაატა იმნაძემ ტელეკომპანია “იმედის” ეთერში.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

“რა უფრო სახიფათოა - კორონავირუსი თუ ნაცვირუსი?” - ეს არის საკითხი, რომლის გამორკვევას ტელეკომპანია “იმედმა”, ბოლო დღეების განმავლობაში, არაერთი “ღია ეთერი” მიუძღვნა და შესაბამისად, ასე აქცია პოლიტიკური ოპოზიციის კრიტიკა აქტუალურ თემად მაშინ, როცა მთელი მსოფლიო კორონავირუსის პანდემიასთან ბრძოლაშია ჩართული.

“მედიაჩეკერი” 10 დღის განმავლობაში აკვირდებოდა ტელეკომპანია “იმედის” “ღია ეთერს”. 7 აპრილიდან 16 აპრილის ჩათვლით ეთერში 6 გადაცემა გავიდა. სტუმრის სახით ოპოზიციის, ან ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი რომელიმე ორგანიზაციის წარმომადგენელი არც ერთ მათგანში არ ყოფილა მიწვეული, მაშინ, როცა თითქმის ყველა გადაცემაში წარმოდგენილი იყო ოპოზიციის და ოპონენტების კრიტიკა.

სტუმრების სია ასე გამოიყურებოდა: პრემიერ-მინისტრის მრჩეველი, ჯანდაცვის მინისტრი, საგარეო საქმეთა მინისტრი, თავდაცვის მინისტრი, ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი, საპარლამენტო უმრავლესობის წევრები, “ქართული ოცნების” გენერალური მდივანი, ამავე პარტიის აღმასრულებელი მდივანი, ასევე, კონსულტანტი საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში და ა.შ.

რესპონდენტებისა და გადაცემის ცვალებადი წამყვანების საუბრის მთავარი თემა იყო ხელისუფლების წარმატებული აქტივობების ხაზგასმა და ოპოზიციის კრიტიკა. იმავე პათოსით იყო გაჯერებული გადაცემის ინტერაქტივებიც.

გასული ათი დღის განმავლობაში “იმედი” მაყურებელს სთხოვდა აზრი დაეფიქსირებინა შემდეგ საკითხებზე:

• არის თუ არა სტრასბურგის გადაწყვეტილება ნაც. მოძრაობის მორიგი პოლიტიკური განაჩენი?
• სპეკულირებს თუ არა ნაც. მოძრაობა ქართველების დაბრუნების თემით?
• ბიძინა ივანიშვილის ქველმოქმედების აგრესიული კრიტიკა არის ქვეყნის მტრობა, თუ დემოკრატიული პროცესი?
• ახდენს თუ არა პანდემია პოლიტიკურ ლუსტრაციას?
• საჭიროა თუ არა წესების უფრო მეტად გამკაცრება?
• მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის ფონზე, გაქვთ თუ არა ქართული ოცნების ხელისუფლების იმედი?

ამ ინტერაქტივებში 2000-დან 4000-მდე მონაწილე აფიქსირებდა აზრს და ძირითადად, მათი აბსოლუტური უმრავლესობა (91-დან 97%-მდე) პასუხობდა “დიახ”. იყო ისეთი შემთხვევაც, როდესაც თავად “იმედის” ჟურნალისტმაც გაახმოვანა თავისი პოზიცია ინტერაქტივის შეკითხვაზე:






მაგალითად, “ღია ეთერის” ერთ-ერთმა წამყვანმა, ინტერაქტივის შეჯამებისას ღიად თქვა, რომ იმ 94.9%-ისკენაა, ვინც მიიჩნევს, რომ ბიძინა ივანიშვილის ქველმოქმედების აგრესიული კრიტიკა არის ქვეყნის მტრობა. მარტივად რომ ვთქვათ, ჟურნალისტს, რომელსაც იმავდროულად მთელი არხის საინფორმაციო სამსახურის მუშაობა აქვს მინდობილი, მიაჩნია, რომ მმართველი პარტიის თავმჯდომარის, მთავარი ხელისუფალის კრიტიკა არის ქვეყნის მტრობა. ამ შემთხვევაში ზედსართავი სახელი “აგრესიული”, ალბათ, ვერაფერს შეცვლის. არც თავად ჟურნალისტს განუმარტავს ინტერაქტივის შეკითხვის ფორმულირების დროს, რას ნიშნავს “აგრესიული კრიტიკა”.

სამაგიეროდ, გვაჩვენა სიუჟეტი, სხვა ჟურნალისტის მიერ მომზადებული, რომელიც ეძღვნებოდა ოპოზიციის კრიტიკას და ხელისუფლების ქებას. ამონარიდები ჟურნალისტის ტექსტიდან:

• “ეს ის ოპოზიციაა, რომელიც მხოლოდ ლაპარაკობს, ლაპარაკობს და არაფერს აკეთებს ქვეყნისთვის ამ უმძიმეს პერიოდში, ლაპარაკის გარდა”;
• “ოპოზიცია, რომელიც ბიუჯეტიდან მილიონებით ფინანსდება, ვირუსთან ბრძოლისთვის 1 თეთრსაც ვერ იმეტებს”; “ოპოზიცია ყველაფერს კადრულობს”;
• “ნაციონალურ-პარტიული მედია კადრულობს ტყუილებს და თესავს შიშს”.
• “თეთრი და შავი იყო ამ სიუჟეტში ერთად წარმოდგენილი”, - განაცხადა არხის საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა.

“ამ სიუჟეტში რეალობა იყო ასახული”, - ასე შეაფასა სიუჟეტი “ქართული ოცნების” აღმასრულებელმა მდივანმა.

განსაკუთრებით შთამბეჭდავი და “ვირუსული” აღმოჩნდა “ღია ეთერის” 14 აპრილის გამოშვება, რომელსაც საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში “ქართული ოცნების” კონსულტანტი, ლაშა ნაცვლიშვილი სტუმრობდა.

გადაცემაში გაუშვეს ნაცვლიშვილის ვიდეობლოგი, რომელიც თავდაპირველად 2 წლის წინ გამოქვეყნდა. ბლოგში “ნაციონალური მოძრაობა” და მისი წარმომადგენლები შედარებულია ვირუსთან, ხოლო ბიძინა ივანიშვილი - ვიტამინის ინექციასთან, რომელმაც დავირუსებული ქვეყანა “განაჯადოვა”. ივანიშვილთან მიმართებაში სხვა ეპითეტებიც უხვადაა გამოყენებული: “ხალხის მსახურების უკანასკნელი სიმბოლო”, “გმირი”, “უკანასკნელი საერო ავტორიტეტი”.

ივანიშვილის ქება-დიდების 2 წლის წინანდელი რიტორიკა ნაცვლიშვილმა ამჯერადაც წარმატებით გააგრძელა და მოქალაქეებს უთხრა, რომ “წლების განმავლობაში მოხდა ბიძინა ივანიშვილის ინსტიტუციონალიზაცია” და რომ “ყველგან ბიძინაა”, რადგან ის არის ამ ხელისუფლების მშობელი:

“რომ ლაპარაკობდა გახარია დამაჯერებლად, ბიძინა იყო ის, ჯანდაცვის მინისტრი … არ გჭირდებათ თქვენ ფიზიკური ბიძინა, ყველა, ვინც ადამიანის სამსახურში დგას, პოლიციელიდან ექიმის ჩათვლით, ყველგან ბიძინაა, ამიტომ ნუ ნერვიულობთ”.

ასეთია საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში მმართველი პარტიის კონსულტანტის გამოხმაურება ოპოზიციისა და მოქალაქეთა ნაწილის მოთხოვნაზე, რომ უშუალოდ ბიძინა ივანიშვილმა, როგორც ამ ხელისუფლებაზე პასუხისმგებელმა პირმა, აიღოს ღიად მოსახლეობის წინაშე გარკვეული ვალდებულებები კრიზისულ სიტუაციაში და მიმართოს ხალხს, როგორც ამას აკეთებენ ცივილურ ქვეყნებში ხელისუფლების წარმომადგენლები და არა მხოლოდ.

რესპონდენტთან არანაირი კრიტიკული შეკითხვა არ დაუსვამს გადაცემის არც ერთ წამყვანს, ერთ-ერთმა მათგანმა კი თავის შესავალ სიტყვაში ღიად დააფიქსირა, რომ ის თავის მხრივ წარმოადგენდა ამ გადაცემაში ხელისუფლების მხარეს:

“რა უფრო სახიფათოა, კორონავირუსი თუ ნაცვირუსი?! თუ შევადარებთ, რამდენად შხამიანია, მე მგონი აქ არის აშკარად ნაცვირუსის უპირატესობა, სიკვდილიანობის მაჩვენებლით, ასევე ნაცვირუსი... თუ ვიცავთ ჰიგიენურ და სანიტარულ ნორმებს, რომ გავუმკლავდეთ კორონავირუსს, რატომ არ გვაქვს ჩვენ, საზოგადოებას, სახელმწიფოს, შესაბამისი პროცედურები ნაცვირუსთან საბრძოლველად?” - განაცხადა გადაცემის ერთ-ერთმა წამყვანმა ვაკა გორგილაძემ “ღია ეთერში”.

“ღია ეთერში”, ისე როგორ ტელეკომპანია “იმედის” სხვა საინფორმაციო-ანალიტიკურ გადაცემებში, ბოლო დღეებისგანმავლობაში მთავარი თემა იყო ბიძინა ივანიშვილის ქველმოქმედება, არაერთი სიუჟეტი მიეძღვნა იმას, რომ ივანიშვილმა აღადგინა ეკლესია-მონასტრები, ააღორძინა კურორტები, ააშენა გზები და ა.შ. და რომ ახლა კორონავირსუთან ბრძოლის ფონდში 100 მილიონი ლარი ჩარიცხა და ისევ ქველმოქმედება გამოიჩინა.

ივანიშვილის გარდა, “იმედის” კიდევ ერთი გმირი იყო საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქი ილია მეორე და უშუალოდ მართლმადიდებელი ეკლესია. არაერთი სიუჟეტი მიეძღვნა იმის ილუსტრაციას, თუ როგორ იცავს ეკლესია დისტანციის წესებს ღვთისმსახურების პროცესის დროს მაშინ, როცა თავად პრემიერმაც კი აღიარა, რომ ამ წესების დაცვა, იგივე, ბზობის დღესასწაულზე ვერ მოხერხდა და პოლიციას უფრო ეფექტიანად უნდა ემუშავა.

ექიმების და ხელისუფლების მოწოდების მიუხედავად, საპატრიარქომ მრევლს არ მოუწოდა სახლში დარჩენისკენ. მან ღიად დატოვა ტაძრები და ერთი კოვზით აზიარებდა ტაძრებში მისულ მრევლს, ინფექციის ფართოთ გავრცელების მაღალი რისკის მიუხედავად. ასეთ დროს, “იმედის” საინფორმაციო მანქანა, მთელი ამ ხნის განმავლობაში, ეკლესიის პიარით იყო დაკავებული. შესაძლოა, ამ ამოცანის პასუხი ისევ ლაშა ნაცვლიშვილის ძველ ვიდეობლოგში იყოს, სადაც ის ამბობდა, რომ ქვეყანაში მხოლოდ “2 მორალური ავტორიტეტია” დარჩენილი: “სასულიერო - პატრიარქი და საერო - ბიძინა”.