რა ტიპის გადაცემა იყო დაგეგმილი და როგორ შეიცვალა ფორმატი 19 იანვარს ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის" გადაცემა "ღამის კურიერში", სადაც ერთმანეთს პარტიების: "ლელოსა" და "მოქალაქეების" ლიდერები დაუპირისპირდნენ.

19 ინავარს ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ გადაცემა „ღამის კურიერში“ პარტია „ლელოს საქართველოსთვის“ ლიდერთან მამუკა ხაზარაძეთან სატელევიზიო ინტერვიუს დროს სტუდიაში რესპონდენტთან შეთანხმებლად პარტიების „მოქალაქეებისა“ და „გირჩის“ ლიდერების შეყვანა, სტუმრებს შორის სიტყვიერი დაპირისპირებით დასრულდა.

„ღამის კურიერში“ მოვლენები შემდეგი ქრონოლოგიით განვითარდა:

მამუკა ხაზარაძესთან ინტერვიუს დაახლოებით 30-ე წუთზე გადაცემის ერთ-ერთმა წამყვანმა ირაკლი იმნაიშვილმა სტუმარს მადლობა გადაუხადა, სტუდიაში ალეკო ელისაშვილი და იაგო ხვიჩია იხმო, პარალელურად კი - ლელოს ლიდერს ბოლო კითხვით დაუბრუნდა და მას ალეკო ელისაშვილის მიერ მის შესახებ გაკეთებული განცხადების შეფასება სთხოვა. დაახლოებით 2 წუთში, გადაცემის მეორე წამყვანმა ალეკო ელისაშვილს რეპლიკის უფლება მისცა, რასაც ელისაშვილსა და ხაზარაძეს შორის მწვავე სიტყვიერი დაპირისპირება მოჰყვა, რომელიც დაახლოებით 13 წუთს გაგრძელდა. წამყვანებმა სიტუაციის განმუხტვა ვერ შეძლეს, შექმნილი დაძაბულობის განსამუხტად სტუდიაში დაცვის სამსახურის წარმომადგენელიც შევიდა, ეთერში კი რეკლამა გამოცხადდა. სტუდიაში დებატებიი დაგეგმილი რომ არ იყო, ეს რეკლამიდან დაბრუნების შემდეგ, წამყვანმაც აღნიშნა და სტუმრებს ინციდენტისთვის ბოდიში მოუხადა.

„დებატები ამ სტუდიაში არ იყო დაგეგმილი, თუმცა იქიდან გამომდინარე, რომ მამუკა ხაზარაძე საუბრობდა კონკრეტულად ჩვენს მომდევნო სტუმრებზე, რომლებიც უკვე იმყოფებოდნენ აქ ადგილზე, ალეკო ელიაშვილს სურდა კომენტარის გაკეთება თემაზე, რასაც მოჰყვა დაპირისპირება“, - თქვამ მან, თუმცა ელისაშვილის განცხადების შეფასება სტუმარს სწორედ იმ დროს თავადვე რომ სთხოვეს, როდესაც მეორე ბლოკის სტუმრები სტუდიაში დაპატიჟეს, ყურადღების მიღმა დარჩა.

„ღამის კურიერში“ მომხდარს „დაგეგმილი პროვოკაცია“ უწოდა მამუკა ხაზარაძემ. ტელეკომპანია „მთავარ არხთან“ საუბარში მან ხაზი გაუსვა, რომ მას პირისპირ ინტერვიუზე შეუთანხმდნენ, გადაცემის მსვლელობისას კი - ის მასთან შეუთანხმებლად დებატებში გადაზარდეს.


მეტი დეტალი „მედიაჩეკერმა“ ლელოს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელთან თამარ კირვალიძესთან დააზუსტა. „ეს იყო ეთიკის მიღმა საქციელი და უზნეობის პიკი“, - უთხრა მან „მედიაჩეკერს“ და დაამატა, რომ „იყო კატეგორიული შეთანხმება, რომ მამუკა ხაზარაძე [სტუდიაში] უნდა ყოფილიყო მარტო და არანაირი დებატი არ იქნებოდა, მით უფრო ალეკო ელისაშვილთან“.

კირვალიძემ „რუსთავი 2-ში“ მომხდარს „წარმოუდგენელი არაპროფესიონალიზმი და უზნეოდ დადგმული სპექტაკლი“ უწოდა და ხაზი გაუსვა, რომ „ასეთი საქციელი არავის ეპატიება“. მისივე შეფასებით, ამ საქციელით „რუსთავი 2-მა“ საკუთარი თავის ლუსტრაცია მოახდინა და „იმედსაც“ კი გადაუსწრო.

„ბინძური იქნება პოლიტკაც და მედიაც, სანამ იქ ადამიანები უზნეოდ მოიქცევიან. მათი დასჯა იქნება ის, რომ არავინ დაუჯდებათ [სტუდიაში] ელისაშვილისა და მმართველი პარტიის წევრების გარდა“, - აღნიშნა მანვე.

ტელეკომპანიის მისამათით გამოთქმულ კრიტიკას ოფიციალური განცხადებით უპასუხა „ღამის კურიერის“ ერთ-ერთმა წამყვანმა და ტელეკომპანიის აღმასრულებელმა დირექტორმა ირაკლი იმნაიშვილმა, რომელშიც წუხილი გამოხატა იმის გამო, რომ „მამუკა ხაზარაძეს შეექმნა შთაბეჭდილება, თითქოს, „ღამის კურიერის'“ 19 იანვრის ეთერში მომხდარი ინცინდენტი იყო წინასწარ დაგეგმილი“.

„გადაცემის ფორმატი დაირღვა და პირდაპირ ეთერში სიტუაციის დეესკალაცია ვერ მოხერხდა. რუსთავი 2-მა ვერ უზრუნველყო სტუმრებისათვის კონსტრუქციული გარემოს შექმნა. [თუმცა], გადაცემის მიზანი არ ყოფილა სანახაობის დადგმა ან პოლიტიკოსების ხელოვნური დაპირისპირება“, - თქვა იმნაიშვილმა და მაყურებელსა და სტუმრებს ბოდიში მოუხადა.

„19 იანვრის სამწუხარო ინციდენტის გამოყენება რუსთავი 2-ის წინააღმდეგ მიზანმიმართული კამპანიის ნაწილია იმ ჯგუფის მხრიდან, ვინც 26 წლიანი ისტორიის მქონე ტელეკომპანიის ეთერიდან გათიშვა ერთხელ უკვე სცადა“, - დაამატა მან. „მედიაჩეკერი“ მეტი დეტალისთვის ირაკლი იმნაიშვილსაც დაუკავშირდა. მან ჩვენს სატელეფონო ზარს და ტექსტურ შეტყობინებას არ უპასუხა, მოგვიანებით კი - გვითხრა, რომ მის მიერ გავრცელებულ განცხდებაში „ყველაფერია ნათქვამი“.

ტელეკომპანია “ფორმულას” გადაცემა “პოლიტმეტრის” წამყვანს ვახო სანაიას, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ დისკრიმინაციის პრინციპის დარღვევა დაუდგინა. საუბარია გადაცემაზე, რომელშიც ერთ-ერთმა სტუმარმა პარაოლიმპიელები რამდენჯერმე მოიხსენია დისკრიმინაციულ კონტექსტში, წამყვანს კი ამაზე შესაბამისი რეაქცია არ ჰქონია.

ვახო სანაიას წინააღმდეგ ქარტიას “საქართველოს პარალიმპიურმა კომიტეტმა” მიმართა. კომიტეტი 2020 წლის 13 ნოემბერს გასული გადაცემის იმ ნაწილზე დავობდა, სადაც მიწვეული სტუმრები 12 ნოემბრის საქართველო - ჩრდილოეთ მაკედონიის მატჩს განიხილავდნენ.

მსჯელობისას, ერთ-ერთმა სტუმარმა, გიორგი ჯანელიძემ ასეთი რამ თქვა: “ჩემი აზრით, მაკედონიას უნდა მოეგო, წესით. ამ D ჯგუფში, ეს ფორმატი, რაც მოიგონა “უეფამ”, ჩვენთვის სასარგებლო იყო, მაგრამ, დაახლოებით, ჰგავს, აი, ოლიმპიადაზე რომ დაამატო პარაოლიმპიელი. ამ D ჯგუფის დამატება იქ, ევროპის ჩემპიონატზე. აგერ, იქნება გაისად და ნახავთ, რას მიაღწევს ეს მაკედონია…” შემდგომ კვლავ განაგრძო დისკრიმინაციული მსჯელობა: “ამ D ჯგუფში, ამ პარაოლიმპიელებში, უხეშად რომ ვთქვათ...” რესპონდენტის ამ განცხადებებზე გადაცემის წამყვანს ვახო სანაიას რეაგირება არ ჰქონია.

“ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით”, - ვკითხულობთ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე (დისკრიმინაციის) პრინციპში.

განმცხადებელი საჩივარში უთითებდა, რომ ჟურნალისტი პირდაპირ ეთერშივე უნდა გამიჯვნოდა ან დაპირისპირებოდა რესპონდენტის დისკრიმინაციულ განცხადებებს.

“შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენციის წევრი ქვეყნები, მათ შორის საქართველო, აღიარებს, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის გამო ნებისმიერი პიროვნების დისკრიმინაცია არის ადამიანის თანდაყოლილი და განუყოფელი ღირსების დარღვევა. აგრეთვე ეროვნულ დონეზე, კერძოდ, “სპორტის შესახებ” საქართელოს კანონში შესული ცვლილებების მიხედვით, საქართველოს პარალიმპიური კომიტეტი აღიარებულია, საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტის თანასწორ ორგანიზაციად. შესაბამისად საქართველოს პარალიმპიური კომიტეტის და ამ კომიტეტის ქვეშ გაერთიანებული პარალიმპიერი სპორტსმენების კნინობით კონტექსტში მოხსენიება არაეთიკურია და ეს ქმედება დისკრიმინაციულად ხაზს უსვავს ამ ადამიანთა შეზღუდულ შესაძლებლობებს. საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით კი აკრძალულია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია”, - ვკითხულობთ “საქართველოს პარალიმპიური კომიტეტის” განცხადებაში.

მეტი დეტალი, რას მიაქცია ქარტიის საბჭომ ყურადღება საქმის განხილვისას, მოგვაინებით გახდება ცნობილი, მას შემდეგ, რაც საბჭოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი გამოქვეყნდება.

"ვაქცინის მსხვერპლი" - ამ სათაურით, 15 იანვარს "TV პირველის" დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ანტივაქსერული სიუჟეტი გავიდა.  "ყველაზე მაღალი ეფექტურობის მქონე Pfizer-ის ვაქცინას ნორვეგიაში 23 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა", -  ამ ნარატივს იმეორებდნენ მასალის ავტორიც და საინფორმაციო გამოშვების წამყვანიც,  მიუხედავად იმისა, რომ მასალაში არ ჩანდა რა წყაროებს ეყრდნობოდა ეს მტკიცება და არც რომელიმე რესპონდენტი ამბობდა მტკიცებითში ამას.

საინფორმაციო გამოშვების წამყვანმა მაყურებელს სიუჟეტი შემდეგი შესავლით წარუდგინა:

"კორონავირუსის ვაქცინას ნორვეგიაში 23 ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. მოქალაქეები, რომლებსაც ეგონათ, რომ კოვიდისგან ახალი ვაქცინა დაიცავდათ, ინექციიდან რამდენიმე საათში დაიღუპნენ. ეს ტრაგიკული შემთხვევა, ქართველი ექიმების თქმით, უნდა გახდეს მაგალითი, რომ ჩვენი ქვეყანა ვაქცინაციის პროცესისთვის უკეთ მოემზადოს და რისკები მინიმუმამდე შეამციროს. როდის დაიწყება ქვეყანაში ვაქცინაცია - ამ კონკრეტულ კითხვაზე პასუხები ამ დრომდე არ არსებობს. სპეციალისტები ჯანდაცვის სამინისტროს აფრთხილებენ, რომ ვაქცინაცია მხოლოდ წამლის შემოტანა არ არის და ამ ურთულეს პროცესს საგანგებო მომზადება სჭირდება". 

აღნიშნული შესავლის შემდეგ, ეთერში სიუჟეტი გავიდა. ჟურნალისტმა წამყვანის ნააზრევი გააგრძელა და მტკიცებით ფორმაში მაყურებელს მოუყვა, რომ კორონავირუსის ვაქცინისგან გარდაცვლილი პაციენტები 80 წელს გადაცილებულნი იყვნენ და რომ მედიკოსებმა ისინი ვირუსისგან დასაცავად ყველაზე მაღალი ეფექტურობის მქონე - Pfizer-ის ვაქცინით აცრეს. ბოლოს კი, თავისივე მტკიცების საპირისპიროდ აღნიშნა, რომ სპეციალისტები ახლა არკვევენ, თუ რა გახდა სიკვდილის მიზეზი.

სიუჟეტში არ ჩანდა, რას ან ვის ეყრდნობოდა ჟურნალისტი, როდესაც ამტკიცებდა, რომ, თითქოს, კორონავირუსის ვაქცინამ ადამიანები იმსხვერპლა. გარდა ამისა, ამავე სიუჟეტში დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელი ამირან გამყრელიძე საპირისპიროზე საუბრობდა და ამბობდა, რომ ამ ეტაპზე ეს საკითხი შესწავლის საგანია და არ არსებობს მსგავსი დასკვნა, რომ 23 ადამიანის გარდაცვალების მიზეზი ვაქცინაცია გახდა.

ამირან გამყრელიძის კომენტარის შემდეგ, ჟურნალისტმა ვაქცინაციის თემის ქვეყანის რეალობაში გადმოტანა სცადა და თქვა, რომ საქართველოში ჯერ ვაქცინა არ არის, შესაბამისად:  "მთავრობას მომზადებისთვის და უცხოეთში დაშვებული შეცდომების გასააზრებლად ჯერ კიდევ დრო აქვს". 

უკვე ერთი წელია მთელს მსოფლიოში და მათ შორის, საქართველოშიც, კორონავირუსის პანდემიაა. გარდაცვლილთა რიცხვმა, მსოფლიოს მასშტაბით, უკვე გადააჭარბა 2 მილიონს. პანდემიის დაწყებიდან ყველას ყურადღება ვაქცინებისადმია მიპყრობილი, რადგან მასობრივი ვაქცინაცია არის საუკეთესო გზა პანდემიის დროულად დასამარცხებლად. საუკუნეების განმავლობაში ვაქცინაციის წყალობით შესაძლებელი გახდა იმუნიტეტის გამომუშავება არაერთი ისეთი დაავადებისადმი, როგორიცაა: წითელა, წითურა, ყბაყურა, ტეტანუსი და ა.შ.

თუმცა, ყველა დროს არსებობდნენ ადამიანები, რომლებიც ძალიან სკეპტიკურად იყვნენ განწყობილი ვაქცინებისადმი და ანტივაქსერულ მოძრაობებს ახალისებდნენ. შესაბამისად, ვაქცინებისადმი ადამიანების ნდობის გაზრდას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. ამ ფონზე კი, მედიის პასუხისმგებლობა, არ გაავრცელოს მანიპულაციური, ან თუნდაც დაუზუსტებელი ინფორმაცია და ამით უნებლიედ, არ გახდეს ანტივაქსერული მოძრაობის გამაძლიერებელი, განსაკუთრებულია.

"ძალიან დიდი სოლიდარობა უნდა იყოს საზოგადოებაში, როგორმე უნდა დავთრგუნოთ ანტივაქსერული მოძრაობა, რადგან, ხაზს ვუსვამ, ვაქცინაზე უკეთესი საზოგადოებრივი ჯანდაცვითი ინტერვენცია ჯერ კაცობრიობას არ მოუგონია", – განაცხადა 16 იანვარს  დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელმა, ამირან გამყრელიძემ.

კორონავირუსული პანდემიის პირობებში, იმ ფონზე, რომ ანტივაქსერული კამპანია მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ვრცელდება, სიზუსტის დაცვას განსაკუთრებულად დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან ნებისმიერი არაზუსტი ინფორმაციის გავრცელებით მიღებული ზიანის მასშტაბი, შესაძლოა, ძალიან მძიმე აღმოჩნდეს.

“კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას, მედიის როლი განსაკუთრებულია. ერთი მხრივ, მედიას კვლავ რჩება მთავარი, ანუ ინფორმაციის გამავრცელებლის ფუნქცია, მეორე მხრივ გაჩნდა ახალი გამოწვევა, მოქალაქეთა ცნობიერების ამაღლებისა და ვირუსის პრევენციისთვის აუცილებელი ღონისძიებების გაშუქების საჭიროების სახით. ამავდროულად, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით მომატებულია დეზინფორმაციის ნაკადი, რაც მედიისთვის ქმნის ახალ გამოწვევას, დახარჯოს განსაკუთრებული ძალისხმევა ინფორმაციის გადამოწმებაში”, - ვკითხულობთ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც მედიისთვის სპეციალურად COVID-19-ის გაშუქებისთვისაა მომზადებული.

ამავე სახელმძღვანელოში ყურადღება გამახვილებულია სანდო წყაროების მნიშვნელობაზე და აღნიშნულია, რომ კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას, სანდო, გადამოწმებული, პანიკისა და სენსაციურობისგან მაქსიმალურად დაცლილი ინფორმაციის როლი დღეს კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია.

ინტერვიუ მადლობით, კრიტიკული კითხვების გარეშე და ბევრი თანხმობით - ამ ფორმატში წარიმართა “ქართული ოცნების” უკვე ყოფილ თავმჯდომარესთან, ბიძინა ივანიშვილთან ინტერვიუ, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის „პირველი არხის“ ეთერში 12 იანვარს, 22:30 სთ-ზე გავიდა. ინტერვიუს არხის ახალი და მიმდინარე ამბების ბლოკის დირექტორი და გადაცემა „თავისუფალი ხედვის“ წამყვანი გიორგი გვიმრაძე უძღვებოდა, რომელიც ინტერვიუს მსვლელობის პროცესში რესპონდენტთან პოლემიკასა და დისკუსიაში არცერთხელ შესულა, მის მიმართ კეთილგანწყობას ღიად გამოხატავდა და მეტიც, გაწეული საქმიანობისთვის მადლობასაც უხდიდა.

„მადლობა უნდა გითხრათ. ზოგადად, დასავლურ რეალობაში, დასავლურ პოლიტიკურ კულტურაში მიღებულია, რომ ადამიანი, რომელიც პოლიტიკიდან მიდის, ან ტოვებს გარკვეულ სივრცეს, გარკვეულ საქმიანობას, მას მადლობას ეუბნებიან ხოლმე გაწეული საქმისთვის. ამისთვისაც მადლობა მინდა გითხრათ, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ აფასებს ამ თქვენს გაწეულ შრომას თქვენი ოპონენტი იქნება ეს თუ თქვენი მომხრე. მე მხოლოდ მადლობით შემოვიფარგლები ამ შემთხვევაში და [მადლობას გეტყვით] იმ ქველმოქმედებისთვის, რომელიც ზოგადად ახასიათებს ბიძინა ივანიშვილის სახელს და უკავშირდება [მას]“, - უთხრა მან რესპონდენტს ინტერვიუს დასაწყისში.



„მადლობების ნაწილის“ დასრულების შემდეგ, „კონკრეტული საკითხების“ ჯერიც დადგა. ინტერვიუს დროს, რომელიც 1 საათსა და 10 წუთს გაგრძელდა, წამყვანმა ჯამში 14 კითხვა დასვა, რომლებიც ძირითადად ზოგადი შინაარსის იყო და ქვეყანაში ბოლო დროს განვითარებულ სხვადასხვა მნიშვნელოვან პროცესსა თუ პრობლემურ საკითხებსა არ ეხებოდა.

ინტერვიუს ავტორი “ქართული ოცნების” დამფუძნებლისგან ძირითადად შემდეგი საკითხებით დაინტერესდა:

• რით განსხვავდება ეს წასვლა 2013 წლის ბოლოს წასვლისგან? რატომ უბრუნდებით 2011 წელს?
  
  
• როგორი იყო რეაქცია გუნდის მხრიდან? ხომ არ იყო მათი მხრიდან რეაქცია, რომ ახლა მათთვის საჭირო იყავით და არ უნდა წასულიყავით?
  
  
• როგორ უნდა შეიკავოთ თავი იმისგან, რომ არ უთხრათ [თანაგუნდელებს[, რომ რაღაცას არ აკეთებენ სწორად? კომუნიკაციას როგორ გაწყვეტთ ისე, რომ არ გიბიძგოთ საკუთარმა თავმა, რომ არ უთხრათ ადამიანებს, რომ რაღაცას არ აკეთებენ სწორად და ა.შ.?
  
  
• რა არის შემთხვევა და თუ არსებობს ასეთი, როდესაც შეიძლება ბიძინა ივანიშვილი უკან დაბრუნდეს?
  
  
• ბოლო საჯარო კონსულტაცია გუნდისთვის - რა სჭირდება პარტიას, რა უნდა გააკეთონ, რა უნდა გაითვალისწინონ? ბიძინა ივანიშვილი ქველმოქმედიც აღარ იქნება, ვეღარ ვნახავთ მას ქველმოქმედს? თუკი მთელ ქონებას აძლევთ და ქართუ ფონდის მართვაშიც აღარ ჩაერევით, როგორ იქნება, რა მდგომარეობა იქნება?
  
  
• წერილში თქვით, რომ გაქვთ ოცნება როდესაც “ქართული ოცნება” გადავა ოპოზიციაში? გუნდი რამდენად მზად არის ამისთვის და როგორ გესახებათ ეს პერსპექტივა გუნდისთვის? რა პესპექტივაში ხედავთ ამ ოცნების ასრულებას?
  
  
• თქვენ ახლაც ახსენეთ დესტრუქციული ოპოზიცია და ამაზე წერილშიც ვრცლად საუბრობთ... როდესაც ოპოზიცია ისეთია, როგორც არის, მმართველი გუნდი ისეთია, როგორიც არის და მისი ჩამნაცვლებელი დღეს არ არსებობს, ამ რეალობაში როგორ გესახებათ პოლიტიკური რეალობის დეესკალაცია, რომელიც დღეს გვაქვს ახლო მომავალში და როგორ გესახებათ გრძელვადიან პერსპექტივაში კონსტრუქციული პროცესი ოპონირების, როგორ შეიძლება ეს ყველაფერი გაჩნდეს, რამ შეიძლება ამას ხელი შეუწყოს?
  
  
• რა გარემოებები უშლის ხელს თქვენი აზრით [ახალი პოლიტიკური] ძალის გაჩენას?
  
  
• პანდემიის პირველი ტალღა საკმაოდ წარმატებით გავიარეთ, მეორე ტალღასთან დაკავშირებით არის თითქოს გარკვეული წუხილები, რომ რაღაც მომენტში გაგვექცა კონტროლი ინფექციის გავრცელებაზე. თქვენ როგორ უყურებთ ამ ყველაფერს, რამდენად წარმატებით, რამდენად ეფექტურად ვახერხებთ პანდემიის მართვას?
  
  
• პანდემიის შემდგომ პერიოდში, როგორი უნდა იყოს ხელისუფლება?
  
  
• თქვენს პოლიტიკაში მოსვლას და შემდეგ 2014 წლიდან დაწყებულ საქმიანობას უკავშირდება ერთი მნიშვნელოვანი თარიღი - 2030 წელი. იქ იყო გარკვეული მოცემულობა, გარკვეული ხედვა იმისა, როგორი იქნება ქვეყანა 2030 წელს, დღევანდელი პერსპექტივიდან, რა შეიცვალა ამ გეგმასა და ხედვაში? როგორი იქნება? მითუმეტეს როგორი იქნება ეს ყველაფერი უთქვენოდ?
  
  
• პანდემიით გამოწვეული სირთულე იქნება ეს, თუ ეკონომიკური და სოციალური სირთულეები, რომლებიც ჯერ კიდევ დასაძლევია, ასევე დესტრუქციული ოპოზიციის არსებობა - უამრავი სირთულეა, რომლის წინაშეც მმართველი გუნდი რჩება. ჩავთვალოთ ეს ბოლო საჯარო კონსულტაციად გუნდისთვის - ნეგატიური გამოცდილება ბიძინა ივანიშვილის - რა რაის ის, რასაც ისე არ გააკეთებდით, ამ ხნის განმავლობაში გაკეთებულთაგან, იმისთვის, რომ სხვა შედეგი დამდგარიყო და როგორ აფასებთ ამ პერიოდს კრიტიკული თვალით. ბიძინა ივანიშვილის კრიტიკული თვალი განვლილი პერიოდისა, რას შეცვლიდით, რისი გათვალისწინებას ურევდით გუნდს წარსულიდან?
  
  
• რა დაგრჩათ სათქმელი?

ინტერვიუს ავტორი ბიძინა ივანიშვილთან არც იმის დაზუსტებას შეეცადა, ქვეყანაში არსებული ეკონომიკური, პოლიტიკური, ასევე პანდემიით გამოწვეული კრიზისის ფონზე, ხომ არ არის მისი გადაწყვეტილება პასუხისმგებლობისგან გაქცევა, კომფორტის ზონაში გადასვლა და მმართველობის კვლავ კულისებს მიღმიდან გაგრძელება. მას არც მისი ადგილმონაცვლის შესახებ დაუსვამს კითხვა და დაინტერესებულა, რამდენად სწორია პარტიის სადავეების იმ პირისთვის გადაბარება, რომელიც ოპონენტების მიმართ კონფრონტაციული დამოკიდებულებით გამოირჩევა და რომელთანაც 2020 წლის 20 ივნისის ამბები ასოცირდება.

მას არც კორუფციის, ნეპოტიზმის, აგრეთვე სასამართლო სისტემისა და სამართალდამცველი სტრუქტურების მიმართ საზოგადოებაში არსებული კითხვები და პრეტენზიები გახსენებია, არც მოქალაქეების სოციალური მდგომარეობის გაუარესებასა და ეკონომიკურ უკუსვლაზე გაუმახვილებია ყურადღება.

გადაცემის წამყვანმა რესპონდენტს არც 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების შედეგების გამო ოპოზიციის პროტესტსა და პარლამენტის ბოიკოტზე ჰკითხა რამე და და არც ე.წ. “კარტოგრაფების” თემაზე დაუსვამს კითხვა, რომელიც ხელისუფლებამ წინასაარჩევნოდ გააქტიურა და რომლის ირგვლივაც არაერთი ლიგიტიმური შეკითხვა არსებობს. მეტიც, წამყვანმა თემა არც მაშინ გაშალა, როდესაც ინტერვიუს მსვლელობისას, ივანიშვილმა საქმის ერთ-ერთ მთავრ ფიგურას, ბიზნესმენ დავით ხიდაშელს რუკების მოძიებისთვის მადლობა გადაუხადა და ფაქტობრვად, იგი გმირად შერაცხა. მან ბიძინა ივანიშვილს საკუთარი მოსაზრებების უალტერნატივო ჭეშმარიტებად წარმოჩენის სრული თავისუფლება მისცა და თავისი შეხედულებების გამოთქმისას რესპონდენტს არაერთხელ დაეთანხმა.

იმის გათვალისწინებით, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი ყოველწლიურად სახელმწიფო ბიუჯეტიდან რამდენიმე ათეული მილიონი ლარის დაფინანსებას იღებს, რომელიც არა რომელიმე კონკრეტული პარტიისა და პოლიტიკური ლიდერის, არამედ გადასახადის გადამხდელი თითოეული მოქალაქის ფულია, მას საზოგადოების წინაშეც გაცილებით უფრო მეტი ანგარიშვალდებულება და პასუხისმგებლობა აკისრია ვიდრე რომელიმე კერძო მაუწყებელს, რომელსაც საკუთარი სარედაქციო პოლიტიკა და დღის წესრიგი აქვს.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი ვალდებულია კრიტიკულად მიუდგეს ნებისმიერ საკითხსა თუ პოლიტიკურ ფიგურას, რომელიც ქვეყნის მართვაზეა პასუხისმგებელი, მასთან მიიტანოს მოქალაქის პრეტენზია და გააჟღეროს ის მწვავე შეკითხვები, როლებიც დროის კონკრეტულ მონაკვეთში მის მოქალაქეებს აქვთ და ღია ტრიბუნა მხოლოდ ერთი მხარის პოზიციის წარმოჩენის საშუალებად არ აქციოს.

თუმცა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეს ვალდებულება ჟურნალისტს, რომელიც უფრო მსმენელის როლში იყო, ვიდრე ინტერვიუერის, არ გახსენებია. და შედეგად, ინტერვიუდან, რომლისადმიც საზოგადოების განსაკუთრებულად მაღალი ინტერესი არსებობდა, მითუმეტეს, რომ თავად რესპონდენტის თქმით, ეს მისი ბოლო საჯარო გამოჩენა იყო, მაყურებელმა მისთვის საინტერესო ვერცერთ კითხვაზე ვერ მიიღო პასუხი, უფრო სწორად, ვერც ასეთი კითხვები მოისმინა და ცხადია, ვერც მათზე პასუხი.

10 იანვარს ონლაინ გამოცემების ნაწილმა, მომღერალ თემურ წიკლაურის გარდაცვალების შესახებ ცრუ ინფორმაცია გაავრცელა. გამოცემები მტკიცებით ფორმაში წერდნენ, რომ მომღერალი კორონავირუსით გარდაიცვალა. ამბის გავრცელებიდან მალევე ცნობილი გახდა, რომ ინფორმაცია სიმართლეს არ შეესაბამებოდა. ზოგიერთ ვებგვერდზე დეზინფორმაცია წიკლაურის გარდაცვალების შესახებ ერთი დღის შემდეგაც იძებნება, ნაწილმა ამბავი წაშალა, ნაწილმა კი მასალა ყოველგვარი მითითების გარეშე ჩაასწორა და დაწერა, რომ მედიაში გავრცელებული ინფორმაცია არასწორია.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სახელმძღვანელოში - “შესწორების სტანდარტი მედიაში”, ვკითხულობთ, რომ “ჟურნალისტურ საქმიანობას თან სდევს შეცდომები, არაზუსტი დეტალების გავრცელება, რაც ზოგ შემთხვევაში სისწრაფის, უყურადღებობის, პროფესიონალიზმის ნაკლებობის, მწირი გამოცდილების ანდა სხვა მიზეზით არის გამოწვეული. პასუხისმგებლიანი მედია კი, რომლისთვისაც აუდიტორიის სანდოობა და რეპუტაცია მნიშვნელოვანია, ცდილობს მყისიერად შეასწოროს დაშვებული შეცდომა, ამცნოს აუდიტორიას და იზრუნოს ზუსტი ინფორმაციის გავრცელებაზე".

როგორ მოიქცნენ მედიასაშუალებები და როგორია სტანდარტი

გამოცემების ნაწილი, რომლებიც თემურ წიკლაურის გარდაცვალების შესახებ ატყობინებნენ აუდიტორიას, ინფორმაციის წყაროდ, ძირითადად, ჟურნალისტ ელისო კილაძეს, მამა პეტრე კოლხს ან/და სოციალური ქსელის მომხმარებლებს უთითებდნენ. ელისო კილაძემ ფეისბუქის პირად გვერდზე დაწერა, რომ ინფორმაცია პეტრე კოლხის სტატუსის შემდეგ გაავრცელა, რომელშიც იგი წერდა, რომ თემურ წიკლაურს “გაუჩერეს დედამიწა და ჩავიდა”. ამ დროისთვის არც ელისო კილაძის და არც პეტრე კოლხის თავდაპირველი ფეისბუქ პოსტები აღარ იძებნება.

მედიასაშუალებების ნაწილმა თემურ წიკლაურის გარდაცვალების შესახებ ინფორმაცია გადამოწმების გარეშე გაავრცელა და მოგვიანებით საერთოდ წაშალა ვებგვერდიდან. ამგვარად მოიქცნენ ისეთი გამოცემები, როგორებიცაა, მაგალითად: პალიტრავიდეო, სპუტნიკი, მედიაცენტრი მთავარი, მეტრონომი, არტინფო, გურია TV, newspress, 2020news.ge, news.ge, cyc.ge, tv4, ntv.ge და სხვა. ასევე მოიქცა ტელეკომპანია “მაესტროც” და ფეისბუქ გვერდზე დადებული თემურ წიკლაურის ფოტო, რომელიც მისი გარდაცვალების შესახებ იუწყებოდა, წაშალა.

აღნიშნულმა გამოცემებმა თავდაპირველად სათაურშივე, მტკიცებით ფორმაში დაწერეს, რომ მომღერალი გარდაიცვალა. მოგვიანებით კი, როდესაც ცნობილი გახდა, რომ უკვე ვირუსულად გავრცელებული ინფორმაცია მცდარია და როდესაც ოჯახის წევრებმა დაადასტურეს, რომ თემურ წიკლაური, რომელიც კორონავიურუსის დიაგნოზით გორის სამხედრო ჰოსპიტალში მკურნალობს, ცოცხალია, ზემოთჩამოთვლილმა მედიასაშუალებებმა მასალები ვებგვერდიდან წაშალეს. მიუხედავად ამისა, გუგლის საძიებო სისტემაში ამ გვერდების მიერ გავრცელებული მასალები კვლავ იძებნება.

შესწორების სტანდარტის მიხედვით, მასალის სრულიად წაშლა მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაშია დაშვებული და მაშინაც კი, როდესაც მასალა იშლება, სასურველია, რედაქციამ განმარტება გააკეთოს, თუ რატომ მიიღო მსგავსი გადაწყვეტილება.

შესწორების სტანდარტის სახელმძღვანელოში ახსნილია, თუ როდის არის დაშვებული უკვე გამოქვეყნებული მასალის წაშლა და როგორ უნდა მოიქცეს რედაქცია ასეთ შემთხვევაში:

• მასალა სრულად მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში შეიძლება წაიშალოს. მაგალითად მაშინ, როდესაც საჯარო ინტერესის არარსებობის შემთხვევაში ის ზიანს აყენებს, ლახავს სხვათა უფლებებს და განსაკუთრებით უხეშად არღვევს ეთიკურ სტანდარტებს.
  
  
• მასალა შესწორების ნაცვლად როგორც წესი, მაშინ შეიძლება წაიშალოს, როდესაც მხოლოდ თქვენ ხართ ინფორმაციის გამავრცელებელი ერთადერთი ღია წყარო. თუკი ინფორმაცია სხვების მიერაც არის გავრცელებული, მაშინ ჩამოხსნის ნაცვლად იმავე ბმულზე შესწორება სჯობს.
  
  
• მასალის წაშლის შემთხვევაში სასურველია რედაქციამ ახსნას ამ გადაწყვეტილების მიზეზი.
  
  
• თუკი მომდევნო დღეებში გამოიკვეთა მნიშვნელოვანი დეტალები, რაც არსობრივად ცვლის წინა დღეს გავრცელებულ ინფორმაციას, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს აუდიტორია, უმჯობესია ცალკე მომზადდეს ახალი მასალა, უკვე გამოქვეყნებულ სტატიაში კი ცხადად მიეთითოს ბმული და გაუკეთდეს შესაბამისი წარწერა ახლად გამოვლენილი გარემოების შესახებ

ზემოთჩამოთვლილი გვერდებისგან განსხვავებით, გამოცემების ნაწილმა თემურ წიკლაურის გარდაცვალების შესახებ მასალა არ წაშალა და თავდაპირველ ვერსიაშივე ჩაასწორა. თუმცა, არ მიუთითა, რომ სტატია შესწორებული და განახლებულია და არც სარედაქციო განმარტება შესთავაზა მკითხველს. ამგვარად მოიქცა: რეზონანსი, ნიუპოსტი, ახალი თაობა, report.ge. ამ დროისთვის, ამ ვებგვერდებზე შეცვლილია მასალების სათაურები და ტექსტი ისე, რომ მკითხველს ამის შესახებ ინფორმაცია არ აქვს.

გუგლის საძიებო სისტემაში მასალები კვლავ იძებნება თავდაპირველი სათაურებით. მაგალითად, მკითხველს გაზეთი “ახალი თაობის” სტატიაზე გადასვლისას, რომელსაც აწერია “თემურ წიკლაური გარდაიცვალა”, დახვდება მასალა შეცვლილი სათაურით და შინაარსით - "თემურ წიკლაურის გარდაცვალების შესახებ ინფორმაცია არაა სწორი”.

ანალოგიურად, რეზონანსის სტატია, რომელსაც თავდაპირველად სათაუშივე ეწერა, რომ “თემურ წიკლაური გარდაიცვალა”, ამ დროისთვის შემდეგნაირადაა შეცვლილი - "თემურ წიკლაურის გარდაცვალება არ დასტურდება - მედიაში არასწორი ინფორმაცია გავრცელდა".

ზემოთჩამოთვლილმა ვებგვერდებმა ისე ჩაასწორეს მასალები, რომ მკითხველს არც იმის შესახებ მიაწოდეს ინფორმაცია, რომ თავდაპირველი ვერსია შეცვლილია და არც იმის შესახებ, რომ თვითონ ეს გამოცემები იყვნენ იმ ცრუ ინფორმაციის ერთ-ერთი გამავრცელებლები, რაზეც მოგვიანებით თავადვე წერდნენ.

როდესაც მედიასაშუალება მასალას ასწორებს, საჭიროა, რომ ამის შესახებ აუდიტორია ინფორმირებული იყოს. შესწორების სტანდარტის სახელმძღვანელო გვეუბნება, რომ მასალის ბოლოს, შენიშვნის სახით, მითითებული უნდა იყოს, თუ რა ეწერა თავდაპირველ, მცდარ ვერსიაში. ამავე სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ, რომ მასალა ისე უნდა შესწორდეს, რომ ყველა პლატფორმაზე განახლებული ვერსია იძებნებოდეს:

• გამოქვეყნებული მასალა უნდა შესწორდეს ისე, რომ აუდიტორიისთვის ცნობილი გახდეს თუ რა გასწორდა. ყველგან, სადაც ეს შესაძლებელია და არ უწყობს ხელს ვინმესთვის საზიანო ინფორმაციის გავრცელებას, მასალის ბოლოს შენიშვნის სახით უნდა მიეთითოს რა ეწერა მცდარ ვერსიაში.
  
  
• სათაურის შეცვლის შემთხვევაში მედია უნდა დარწმუნდეს, რომ მასალის სათაური შესწორდა ყველა პლატფორმაზე, სადაც კი გაზიარებული იყო ინფორმაცია. ყურადღება მიაქციეთ ბმულის ფრაგმენტსაც (URL), რომელიც ხშირად სათაურის ანალოგია. ფაქტობრივი უზუსტობა იქაც ჩაასწორეთ.

თემურ წიკლაურის გარდაცვალების შესახებ ინფორმაცია ამ დრომდე იძებნება interpost.ge-ზე. მიუხედავად იმისა, რომ ვებგვერდზე მოგვიანებით სამი სხვა მასალა დაიდო, რომლებიც მის გარდაცვალებას უარყოფდა, მკითხველი, რომელიც მხოლოდ პირველ სტატიას გაეცნობა, შესაძლოა შეცდომაში შევიდეს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის გამოხმაურებამ პრეზიდენტის ადმინისტრაციის განცხადებაზე, რომელიც “მთავარი არხის” დამფუძნებლისა და საავტორო გადაცემის წამყვანის ნიკა გვარამიას ფეისბუკის პოსტს შეეხებოდა, აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია, მათ შორის, ჟურნალისტებს შორისაც.

საზოგადოების ნაწილი იმედგაცრულებული დარჩა, როდესაც ქარტიის გამოხმაურებაში ვერ მოიძია, ერთი შეხედვით, მარტივი შეფასება, რომ გინება და ბილწსიტყვაობა ჟურნალისტის მხრიდან არაეთიკურია. საზოგადოების მეორე ნაწილი კი, რომლის აზრსაც გამოხატავს ქარტიის პასუხი პრეზიდენტის ადმინისტრციის წერილზე, იმ საფრთხეებზე ამახვილებს ყურადღებას, რაც გამოხატვის თავისუფლებას ემუქრება, როდესაც ხელისუფლება მუდმივად საუბრობს უხამსობისა და სიძულვილის ენის რეგულირების აუცილებლობაზე მედიაში.

იმისათვის, რომ ნათლად გავერკვეთ დაპირისპირებული მოსაზრებების საფუძვლებში, აუცილებელია პასუხის გაცემა  შემდეგ ორ შეკითხვაზე:

1. რა ხდება და როგორ რეაგირებენ თვითრეგულირების ორგანოები, თუკი ჟურნალისტი მის მიერ მომზადებულ მედიაპროდუქტში - სტატიაში, რეპორტაჟში, საავტორო გადაცემაში და ა.შ. იყენებს უხამს ლექსიკას?
   
   
2. განსხვავებულია თუ არა მიდგომა, თუკი ჟურნალისტი უხამსობას მიმართავს სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებულ პოსტებსა თუ კომენტარებში?

პირველ შეკითხვაზე პასუხი მოიძებნება როგორც ჩვენს კანონმდებლობაში, ასევე თვითრეგულირების ორგანოების გადაწყვეტილებებსა თუ განცხადებებში.

კანონებში - “სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებისა” და “მაუწყებლობის შესახებ” უხამსობა განმარტებულია, როგორც “განცხადება ან ქმედება, რომელსაც არ აქვს საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, კულტურული, საგანმანათლებლო ან მეცნიერული ღირებულება და ლახავს საზოგადოებაში დამკვიდრებულ ეთიკურ ნორმებს”.

ბოლო დროს ერთ-ერთი გახმაურებული შემთხვევა, რომელიც ჟურნალისტის მიერ უხამსი ლექსიკის გამოყენებას შეეხებოდა, გასული წლის ზაფხულში მოხდა, როდესაც ჟურნალისტმა გიორგი გაბუნიამ თავის საავტორო გადაცემაში, პირდაპირ ეთერში აგინა რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს.

გაბუნიას ეს ქცევა მაშინ ქარტიის საბჭომ თავის განცხადებაში შეაფასა, როგორც “არაეთიკური” და “უპასუხისმგებლო”. ამ საკითხზე იმსჯელა “რუსთვი 2”-ის (გაბუნიას საავტორო გადაცემა იმ დროს სწორედ ამ არხზე გადაიცემოდა) თვითრეგულირების ორგანომ, რომლის გადაწყვეტილებით, ჟურნალისტ გიორგი გაბუნიას დაეკისრა სანქცია - კერძოდ, სრულად შეუჩერდა უფლებამოსილება ორი თვით.

ანუ როგორც ვხედავთ, იმ შემთხვევაში თუკი ჟურნალისტი მის მიერ მომზადებულ მედიაპროდუქტში იყენებს უხამსობას, რეაგირების მექანიზმები უკვე არსებობს.

რაც შეეხება მეორე საკითხს, რომელიც გამოიკვეთა პრეზიდენტის ადმინისტრაციისა და ქარტიის მიმოწერაში - ამ შემთხვევაში საუბარია რეაგირების შესაძლებლობაზე, როდესაც ჟურნალისტი უხამსად გამოხატავს თავის აზრს სოციალურ ქსელებში ან სხვა საჯარო სივრცეში და რომელიც არ არის მის მიერ მომზადებული მედიაპროდუქტი.

ნიკა გვარამიამ სწორედ ფეისბუკში გამოაქვეყნა პოსტი პრეზიდენტ სალომე ზურაბიშვილის შესახებ, რომელიც ნეგატიურ ჭრილში ახასიათებდა პრეზიდენტს და შეიცავდა უცენზურო, უხამს გამონათქვამებს. სწორედ ამ პოსტის გამო მიმართა პრეზიდენტის ადმინისტრაციამ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას და მოითხოვა მისგან რეაგირება ამ "შეურაცხმყოფელ და ყოვლად მიუღებელ" პოსტთან დაკავშირებით.

ქარტიის საბჭომ საპასუხო განცხადებაში აღნიშნა, რომ ის მხოლოდ ჟურნალისტური პროდუქტის ეთიკურობის საკითხს განიხილავს დადგენილი სტანდარტების მიხედვით და რომ “სოციალურ ქსელში გავრცელებული პირადი მოსაზრება მედიაპროდუქტს არ წარმოადგენს”.

ზოგადად, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას ჯერ კიდევ 2016 წელს აქვს მომზადებული სოციალური მედიის გამოყენების სახელმძღვანელო წესები. ამ გაიდლაინის მიხედვით, სოციალური მედიის გამოყენებისას ჟურნალისტი ისევე ვალდებულია დაიცვას ეთიკური და პროფესიული სტანდარტები, როგორც ეს რეალურ სივრცეში ხდება. ამასთან, რედაქციის მიერ საკუთარი ჟურნალისტებისთვის სოციალურ ქსელში რეგულაციების დაწესებისას უნდა იყოს დაცული ბალანსი გამოხატვის თავისუფლებასა და მედიის მიმართ აუდიტორიის სანდოობის უზრუნველყოფას შორის, რისთვისაც საჭიროა რედაქციამ შრომითი ურთიერთობის დაწყებისთანავე აცნობოს ჟურნალისტს თუ რა რეკომენდაციას აძლევს სოციალურ ქსელში ქცევასთან დაკავშირებით და რა შედეგი იქნება მისი დარღვევისას.

საქართველოში ბევრი მედიაორგანიზაცია იყენებს დაქირავებული ჟურნალისტების მიმართ გარკვეულ შეზღუდვებს სოციალურ ქსელში გამოხატვის თავისუფლებასთან დაკავშირებით. არსებობს შესაბამისი პრაქტიკაც, როდესაც ჟურნალისტებს მოუხდათ სამსახურის დატოვება მას შემდეგ, რაც უხამსი ან სიძულვილის ენის შემცველი კომენტარები გამოაქვეყნეს ფეისბუკში. მაგალითად, “საზოგადოებრივი მაუწყებლის” ორმა ჟურნალისტმა, რომლებიც მუშაობდნენ გადაცემაში “ვახო სანაიას რეპორტაჟი”, პირადი განცხადების საფუძველზე დატოვეს არხი მას შემდეგ, რაც ფეისბუკზე მათი სახელით გამოქვეყნდა ჰომოფობიური და რელიგიური შეუწყნარებლობის ამსახველი პოსტები, რასაც საზოგადოების ნაწილის აღშფოთება მოჰყვა.

მნიშვნელოვანია, რომ რედაქციებმა ეს პრაქტიკა, რომელიც უკავშირდება გარკვეულწილად გამოხატვის თავისუფლების თვითრეგულირებას სოციალურ ქსელებში, რაც შეიძლება ფართოდ დანერგონ, ვინაიდან ამ პრაქტიკას იყენებენ სწორედ ავტორიტეტული დასავლური მედიაორგანიზაციები. ამასთან, ეს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ბერკეტი იქნება იმისათვის, რომ ხელისუფლებას არ დარჩეს არგუმენტები, რეალობად აქციოს უკვე არაერთი მცდელობა, რომ როგორმე შეზღუდოს მედიაში გამოხატვის თავისუფლება სიძულვილის ენასთან თუ უხამსობასთან ბრძოლის სახელით. მნიშვნელოვანია, რომ ეს თვითრეგულირების მექანიზმები აქტიურად და ინტენსიურად გამოიყენოს საზოგადოების ფართო ჯგუფებმა.

საქართველოში, მითუმეტეს დღეს არსებული კონტექსტის გათვალისწინებით, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია კრიტიკული მედიის არსებობა. ამიტომ ნებისმიერი მცდელობა მისი შეზღუდვისა, შესაძლოა გახდეს შეუქცევადი პროცესი, რაც საბოლოოდ დაასამარებს ქვეყანაში სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას.

შერჩევითი ფოტოებით მანიპულირების პრაქტიკას ქართული ონლაინ მედიის მცირე ნაწილი ხშირად იყენებს. ამბის საილუსტრაციოდ ასეთი მედიები ზოგჯერ შემთხვევით დაფიქსირებულ, ანდა ვიდეოდან ამოჭრილ ისეთ ფრაგმენტებს იყენებენ, რომელიც ადრესატს მისი გამომეტყველებით, ქმედებით, ან სხეულის ენით, ამბავში მოთხრობილის სრულიად საპირისპიროდ და მეტწილად, უარყოფითად წარმოაჩენს. მსგავს ფოტოებს შეუძლია, რომ მკითხველს სრულიად სხვა კუთხით დაანახოს ამბის მთავარი გმირი ან მოვლენა, წინასწარი განწყობები შეუქმნას და მცდარი დასკვნები გამოატანინოს, ან - პირიქით.

“მედიაჩეკერის” დაკვირვებით, შერჩევითი ფოტოებით მანიპულირებისას, სხვადასხვა ტიპის მედიების სამიზნე ყველაზე ხშირად საქართველოს მესამე პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი და “ქართული ოცნების” ლიდერები ხდებიან.

ერთ-ერთი ონლაინ გამოცემა, რომელიც ხშირად იყენებს მსგავს შერჩევით ფოტოებს მკითხველის წინასწარი განწყობების შესაქმნელად ან, შესაძლოა, თავად გამოცემის დამოკიდებულების საილუსტრაციოდ - “ტაბულაა”. დაუკვირვებელი თვალისთვისაც კი მარტივად შესამჩნევია, რომ გამოცემა, რომელიც ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად არის განწყობილი, ხშირად მასალის ვიზუალიზაციისთვის მმართველი პარტიის ლიდერების ისეთ ფოტოებს იყენებს, სადაც ისინი შეუსაბამოდ, არასერიოზულად, სასაცილოდ ან/და არაადეკვატურად გამოიყურებიან.

მაგალითად, “ქართული ოცნების” თავმჯდომარის, ბიძინა ივანიშვილის გაშუქებისას “ტაბულა” მასალებს ხშირად ურთავს ფოტოს, რომელიც მმართველი პარტიის ლიდერს თავისივე ნათქვამის შინაარსთან შეუსაბამოდ, არასერიოზულად წარმოაჩენს, მისი გამომეტყველება კი, უარყოფით განწყობას უქმნის მკითხველს.

ქვემოთმოყვანილ ფოტოზე ასახულია სამი კადრი, რომელსაც ყველაზე ხშირად იყენებს გამოცემა ბიძინა ივანიშვილზე მომზადებული მასალების ვიზუალიზაციისთვის - ე.წ. ქავერის, ანუ, მთავარ ფოტოდ:



იხილეთ რამდენიმე მასალის ბმული:

• ბოლო ერთი წელიწადში ბიძინა ივანიშვილი $100 მილიონით გამდიდრდა – Bloomberg
• ივანიშვილი: ვერ მივიღებთ ბრალდებას, რომ სიღარიბე "ოცნების" მმართველობის შედეგია
• ივანიშვილი: კვლავაც გავაგრძელებთ გზების, ხიდების, გვირაბების მშენებლობას

"ტაბულაზე" რამდენიმეთვიანი დაკვირვების შედეგად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მსგავსი ფოტოების გამოყენებას ტენდენციური ხასიათი აქვს. ბიძინა ივანიშვილის გარდა, “ტაბულა” ხშირად იყენებს შერჩევით ფოტოებს პარტიის სხვა ლიდერებსა თუ წევრებზე მასალების გამოქვეყნებისასაც.

მაგალითად, ფოტოები შერჩევითაა გამოყენებული ქვემოთმოყვანილ მასალებში, რომლებიც ირაკლი კობახიძეს, მამუკა მდინარაძეს, თეა წულუკიანსა და გია ვოლსკის ეხება:

• კობახიძე: 60%-ს ავიღებდით, არჩევნები თვენახევრით ადრე რომ ჩატარებულიყო
• მდინარაძე: პრაქტიკულად ყველა უბანთან არიან ოპოზიციის წარმომადგენლებიც
• ტიკარაძე: ჩვენი მიზანია, არ დაველოდოთ პიკს და მოვახდინოთ პიკის დროული შეჩერება
• წულუკიანი ოპოზიციაზე: გამოუსწორებელი ოპტიმისტი ვარ, იმედი მაქვს, პარლამენტში ვიდებატებთ
• ვოლსკი: გაცილებით უფრო თავდაჯერებულები ვიქნებოდით, რომ არა პანდემია

მსგავსი ფოტოები პოლიტიკოსების საჯარო გამოსვლებიდან, ინტერვიუებიდან და ვიდეორეპორტაჟებიდან არის შერჩევითად ამოჭრილი/დასქრინული.



"ტაბულას" შერჩევითი ფოტოები სხვა პარტიის ლიდერების გაშუქებისასაც არაერთხელ გამოუყენებია. მაგალითად, “პატრიოტთა ალიანსის” ლიდერ ადა მარშანიაზე მომზადებულ მასალებში.



ფოტომანიპულირების შემთხვევებს ტენდენციური ხასიათი არ აქვს, თუმცა, მსგავსი ფაქტი რამდენჯერმე დაფიქსირდა on.ge-ს მიერ მომზადებულ მასალებშიც. ასეთი სტატიები ყოფილ პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილს და “ქართული ოცნების” ერთ-ერთ ლიდერ, თეა წულუკიანს ეხებოდა.

სტატიას სათაურით - “რვა წლის შემდეგ იმიტომ ვიხდი ბოდიშს, რომ ახლა დგება სიმართლის დრო — მიხეილ სააკაშვილი” საილუსტრაციოდ ახლავს ფოტო, რომელზეც მიხეილ სააკაშვილს ხელსახოციანი ხელი თვალთან აქვს მიტანილი და, ერთი შეხედვით, ტოვებს შთაბეჭდილებას, რომ ცრემლებს იწმენდს.

მეორე მასალას კი - სათაურით "წულუკიანმა დავით ბაქრაძეს "მოლაპარაკე დათუნია" უწოდა" - თეა წულუკიანის არასერიოზული გამომეტყველების ამსახველი, “შეუსაბამოდ” გაცინებული ფოტო ახლავს თან. აღსანიშნავია, რომ აღნიშნული მაგალითი მოხვდა საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის 2020 წლის წინასაარჩევნო მონიტორინგის შუალედურ ანგარიშშიც, სადაც ნათქვამია, რომ “გაუგებარია თუ რატომ შეარჩია რედაქციამ სწორედ ასეთი ფოტოსურათი მინისტრის განცხადების გაშუქებისას.”



ზოგჯერ შერჩევით ფოტოებს მიხეილ სააკაშვილზე მომზადებული მასალების საილუსტრაციოდ იყენებს“პრაიმტაიმიც”. მაგალითად, ქვემოთმოყვანილ სტატიებს თან ერთვის ფოტოები, რომლებზეც მიხეილ სააკაშვილს თავისი ქმედება ან გამომეტყველება არასერიოზულად წარმოაჩენს:

• ამ ლაჩარს ვინმემ აუხსნას, რომ პირადად მისი საქმე იყო გაქცევა, და პირადად მისი საქმეა დაბრუნებაც – ჩერგოლეიშვილი სააკაშვილზე
• მოგმართავთ, როგორც საქართველოს მთავრობის შემდეგი ხელმძღვანელი – მიხეილ სააკაშვილი
• მობრძანდეს, ვერავინ და ვერაფერი არჩევნების ჩატარებას კითხვის ნიშნის ქვეშ ვერ დააყენებს – გახარია სააკაშვილზე

ფოტომანიპულაციების შემთხვევებს ტენდენციური ხასიათი აქვს ხელისუფლებასთან აფილირებულ ისეთ გამოცემებზე, როგორიცაა “კვირა” და “მარშალპრესი”. აღნიშნულ საიტებზე განსაკუთრებით თვალშისაცემია ფოტომანიპულირების მაგალითები, როდესაც საქმე მიხეილ სააკაშვილს და ოპოზიციას ეხება.

ორივე გამოცემა ხშირად იყენებს ფოტოებს, სადაც მიხეილ სააკაშვილი სასაცილოდ, არაადეკვატურად და შეუსაბამოდ გამოიყურება. მაგალითად, “მარშალპრესის” მასალას სათაურით - ხომ გეუბნებოდით, დაცხება და ტვინში ისევ ოფლის გაჟონვა დეემართება-მეთქი? – ხტუნაობდით, ტოოო? - ზედელაშვილი–თანდართული აქვს ფოტო, სადაც მიხეილ სააკაშვილის შადრევანთან სირბილის მომენტია ასახული.  
“კვირას” მასალას - სააკაშვილი ოპოზიციის ლიდერებისა და პომპეოს მოადგილის დაგეგმილ შეხვედრას ეხმაურება - კი ერთვის სააკაშვილის არასერიოზულ გამომეტყველებიანი კადრი.

მსგავს ფაქტებს ტენდენციური ხასიათი აქვს ოპოზიციის გაშუქებისასასც. მაგალითად, ფოტომანიპულაციების შემთხვევები, რომლებიც “ევროპული საქართველოს” ლიდერ ელენე ხოშტარიას და “ლეიბორისტული პარტიის” ლიდერ შალვა ნათელაშვილს ეხებოდა, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის 2020 წლის წინასაარჩევნო მონიტორინგის შუალედურ ანგარიშშიც მოხვდა.

ფოტოები, რომლებსაც აღნიშნული გამოცემები იყენებენ, ტოვებს შთაბეჭდილებას, რომ მათი მიზანი, ერთი მხრივ, “სამიზნე” სუბიექტებისადმი წინასწარ არასერიოზული განწყობების შექმნა, მეორე მხრივ კი - კონკრეტული პოლიტიკოსების დისკრედიტაციის მცდელობაა.

ფაქტების სიზუსტე და მძიმე ბრალდებების ცალმხრივი, დაუბალანსებელი გაშუქება, სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნის პრობლემა, საკითხების ზედაპირული გაშუქება და სიღრმისეული, კრიტიკული ანალიზის ნაკლებობა - ეს ის ძირითადი პობლემებია, რომლებიც წინასაარჩევნო მედიამონიტორინგის შედეგად ონლაინ მედიაში გამოიკვეთა.

ონლაინ მედიის მონიტორინგის ანგარიში, რომელიც 15 ივნისიდან 21 ნოემბრის ჩათვლით პერიოდს მოიცავს, დღეს, 18 დეკემბერს გამოქვეყნდა. ანგარიშში ნათქვამია, რომ ონლაინ მედიაში პოლარიზაცია ნაკლებად იკვეთება და გასულ წლებში განხორციელებულ მონიტორინგთან შედარებით, შეინიშნება მცირე გაუმჯობესება პოლიტიკური სპექტრის პლურალისტული გაშუქების კუთხით.

დოკუმენტში ყურადღება გამახვილებულია მედიაში გენდერული ნიშნით გამოკვეთილ პრობლემებზეც და ნათქვამია, რომ მონიტორინგის პერიოდში ონლაინ მედიაში არაერთი შემთხვევა გამოვლინდა, როდესაც უცვლელად და უკომენტაროდ შუქდებოდა გენდერული სტერეოტიპებისა და გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციის შემცველი განცხადებები, რომლებიც მიზანმიმართულად აკნინებდა ქალის როლს პოლიტიკაში.

ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ მონიტორინგის პერიოდში თითქმის არ გვხვდებოდა ჟურნალისტთა ტექსტებში სიძულვილის ენისა და დისკიმინაციული ტერმინოლოგიის გამოყენების შემთხვევები.

ანგარიშში ნათქვამია, რომ მასალების რაოდენობრივი და თვისებრივი ანალიზის შედეგად შემდეგი ძირითადი მიგნებები გამოიკვეთა:

• სარეკლამო და სარედაქციო მასალების გამიჯვნა უმწვავესი გამოწვევააონლაინ მედიისთვის. რეიტინგული ვებგვერდების ნაწილი მკითხველს არ აძლევს საშუალებას, რომ ნათლად გაარჩიოს გამოქვეყნებული სტატიებიდან რომელია სარეკლამო და რომელი რედაქციის მიერ მომზადებული ჟურნალისტური ნამუშევარი;
• ყველაზე ხშირად ონლაინ მედიაში ჟურნალისტური სტანდარტების დარღვევის ისეთი შემთხვევები გვხვდება, როგორიცაა ფაქტების სიზუსტე და მძიმე ბრალდებების ცალმხრივი, დაუბალანსებელი გაშუქება. მონიტორინგისთვის შერჩეულ ვებგვერდთა დიდ ნაწილში არ ჩანდა მცდელობები, რომ ჟურნალისტებს გადაემოწმებინათ მასალებში წარმოდგენილი კონკრეტული ბრალდებები კონკრეტულ პირთა მიმართ ან მოეძიებინათ ბრალდებულ მხარეთა კომენტარები;
• ონლაინ მედიაში პოლარიზაცია ნაკლებად შეინიშნება, თუმცა მონიტორინგისთვის შერჩეული 13 ვებგვერდიდან 4-ის შემთხვევაში ცალსახად გამოიკვეთა, ერთი მხრივ, ხელისუფლების მუდმივად დადებითად წარმოჩენის, მეორე მხრივ კი, ოპოზიციონერ პოლიტიკოსთა დისკრედიტაციის მცდელობა. ამასთან,მონიტორინგისთვის შერჩეულ არც ერთ ონლაინ მედიასაშუალებაში არ შეინიშნებოდა განსაკუთრებულად დადებითი განწყობა რომელიმე ოპოზიციური პარტიის მიმართ;
• გასულ წლებში განხორციელებულ მონიტორინგთან შედარებით, შეინიშნება მცირე გაუმჯობესება პოლიტიკური სპექტრის პლურალისტული გაშუქების კუთხით. მართალია, ვებგვერდებზე ჭარბობდა მმართველი პარტიის გაშუქება, თუმცა ყურადღება ეთმობოდა ასევე სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენელთა საქმიანობისა და განცხადებების გაშუქებასაც;
• წინასაარჩევნო პერიოდში COVID 19-ის პანდემიით გამოწვეული ეკონომიკური კრიზისის აღმოფხვრის სამთავრობო გეგმის გაშუქება აისახა იმაში, რომ მონიტორინგისთვის შერჩეულ ყველა ვებგვერდზე ჭარბობდა დადებითი ტონის პროცენტული მაჩვენებლები პრემიერ-მინისტრის გაშუქებისას; ისეთ ვებგვერდებზეც კი, რომლებიც გამოირჩეოდნენ განსაკუთრებულად კრიტიკული დამოკიდებულებით სახელისუფლებო გუნდის მიმართ. ეს გარემოება განაპირობა იმან, რომ სამთავრობო ფინანსური დახმარებების შესახებ საზოგადოებას ინფორმაცია ეწოდებოდა პრემიერ-მინისტრის მხრიდან, რაც შესაბამისად აისახა მედიაში მის დადებით გაშუქებაზე.
• თითქმის არ გვხვდებოდა ჟურნალისტთა ტექსტებში სიძულვილის ენისა და დისკიმინაციული ტერმინოლოგიის გამოყენების შემთხვევები. თუმცა, პრობლემურია ის, რომ ონლაინ მედიასაშუალებების ნაწილი უცვლელად და უკომენტაროდ აშუქებს პოლიტიკოსთა თუ საზოგადოებისთვის ცნობილ სხვა პირთა განცხადებებს, რომლებიც შეიცავს ასეთი სახის ტერმინოლოგიასა და შინაარსს;
• ონლაინ მედიაში პრობლემად რჩება საკითხების ზედაპირული გაშუქება. მონიტორინგისთვის შერჩეულ ვებგვერდთა უმრავლესობა მკითხველს არ სთავაზობდა ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების სიღრმისეულ და კრიტიკულ ანალიზს;
• მონიტორინგის პერიოდში ონლაინ მედიაში გამოვლინდა არაერთი შემთხვევა, როდესაც უცვლელად და უკომენტაროდ შუქდებოდა გენდერული სტერეოტიპებისა და გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციის შემცველი განცხადებები, რომლებიც მიზანმიმართულად აკნინებდა ქალის როლს პოლიტიკაში. აღსანიშნავია, რომ მონიტორინგის პირველი ანგარიშის გამოქვეყნების შემდეგ ონლაინ მედიაში საგრძნობლად იკლო ასეთი განცხადებების უკომენტაროდ გამოქვეყნების შემთხვევებმა; 

მონიტორინგის შესახებ

ქართული ონლაინ მედიის მიერ 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების გაშუქებას „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ გაეროს განვითარების პროექტის „საქართველოს 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნების მედიაში გაშუქების კვლევა“ ფარგლებში, ევროკავშირის ფინანსური დახმარებით აკვირდებოდა.

მონიტორები 13 ონლაინ მედიასაშუალებას სკვირდებოდნენ: ambebi.ge, interpressnews.ge, kvira.ge, mpn.ge, netgazeti.ge, news.on.ge, primetime.ge, publika.ge, radiotavisupleba.ge, reginfo.ge, sknews.ge, sputnik-georgia.com, tabula.ge.

კვლევის მეთოდოლოგია

მედიამონიტორინგის ფარგლებში შერჩეულ მედიასაშუალებებზე დაკვირვება ხდებოდა როგორც რაოდენობრივი, ასევე თვისებრივი კომპონენტების გათვალისწინებით. მეთოდოლოგიაში ნათქვამია, რომ რაოდენობრივი კვლევისას ყურადღება გამახვილებულია იმაზე, თუ რა სიხშირით შუქდებოდა ესა თუ ის სუბიექტი შერჩეულ მედიასაშუალებაში და რა ტონით შუქდება აღნიშნული სუბიექტი. თვისებრივი დაკვირვებისას კი ყურადღება გამახვილებულია იმაზე, თუ რამდენად იცავს შერჩეული მედიასაშუალება ჟურნალისტური ეთიკის სტანდარტებს, როგორიცაა: ფაქტის სიზუსტე, წყაროების მრავალფეროვნება, დაბალანსებული გაშუქება, ნებისმიერი ნიშნით დისკრიმინაციის წახალისება, გენდერული სტერეოტიპების ტირაჟირება, რაიმე სახის მანიპულაცია და ა.შ.

მონიტორინგი არ ხორციელდებოდა სარეკლამო სტატიებზე, რომლებსაც თან ახლავს სათანადო მინიშნება.

დღეს, 15 დეკემბერს, თბილისში, აფრიკის დასახლებაში ქალაქის მერიამ უნებართვოდ აშენებული შენობების დემონტაჟი დაიწყო, რასაც ადგილობრივების პროტესტი მოჰყვა. ვითარება იმდენად დაიძაბა, რომ ადგილზე დაპირისპირებასაც ჰქონდა ადგილი, რის შედეგადაც, რამდენიმე მოქალაქე დაშავდა. აფრიკის დასახლებაში მიმდინარე მოვლენები მთელი დღის განმავლობაში ერთ-ერთი მთავარი თემაა მედიისთვის. “მედიაჩეკერი” 12:00 საათიდან აკვირდება ცენტრალური მაუწყებლების სატელევიზიო ეთერებს, იმის გასარკვევად, ვინ, როდის და როგორ დაიწყო ამ მოვლენების გაშუქება.

აფრიკის დასახლებაში მიმდინარე მოვლენების სატელევიზიო ეთერში გაშუქება “იმედისა” და "Postv-ის" გარდა, ყველა ცენტრალურმა მაუწყებელმა 13:00 საათის შემდგომი,უახლეოსი საინფორმაციო გამოშვებებიდან დაიწყო. “იმედმა” ამბავი პირველად 17:00 საათიან გამოშვებაში გააშუქა (იქამდე არხზე გავიდა 14:00 საათიანი გამოშვებაც), "Postv-ს" კი, 12:00-დან 17:30 საათამდე მონაკვეთში (რა დროსაც ამ ამბის გაშუქებას ვაკვირდებოდით) ეს ამბავი სატელევიზიო ეთერში არ გაუშუქებია.

ამავე დროს, ყველა იმ მაუწყებელმა, რომელმაც, ამბავი 13:00 საათის შემდგომ საინფორმაციოში გააშუქა, გამოშვება ამ ამბით დაიწყო, პირველმა არხმა და "იმედმა" კი ამ შემთხვევის შესახებ ინფორმაცია საინფორმაციო გამოშვების ბოლო ბლოკში გააშუქეს, - პირველმა არხმა 30-წუთიანი საინფორმაციო გამოშვების დაახლოებით 25-ე წუთზე, "იმედმა" კი 17:00 საათიანი გამოშვების 23-ე წუთზე.

ამბის სატელევიზიო ეთერში გაშუქება თავდაპირველად “TV პირველმა” 13:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში დაიწყო და მას შემდეგ “TV პირველის” მაყურებელს საშუალება ჰქონდა პირდაპირ ეთერში ედევნებინა თვალი აფრიკის დასახლებაში მიმდინარე მოვლენებისთვის 14:00, 15:00 და 16:00 საათიან გამოშვებებშიც.

აფრიკის დასახლებიდან ჟურნალისტის პირდაპირ ეთერში ჩართვით დაიწყო ტელეკომპანია “ფორმულას” 14:00 საათიანი საინფორმაციო გამოშვებაც. ასევე, აღნიშნული ამბის გაშუქებით დაიწყო 15:00 საათიანი საინფორმაციო გამოშვება ტელეკომპანია “რუსთავი 2-მაც”.

“მთავარი არხის” მაყურებელი 14:35 საათიდან მოვლენებს პირდაპირ ეთერში ადევნებდა თვალს. “მთავარმა არხმა” სერიალის ჩვენება შეწყვიტა და საინფორმაციო გამოშვებამდე 25 წუთით ადრე, სპეციალური გამოშვებით შევიდა სატელევიზიო ეთერში. “მთავარის” საინფორმაციო გამოშვების დასრულების შემდეგ კი, ამავე ამბით ეთერში დაიწყო საგანგებო გამოშვება გადაცემა “დღის სტუმარი” აფრიკის დასახლებიდან.

სხვა მაუწყებლებისგან განსხვავებით, აფრიკის დასახლებაში მიმდინარე მოვლენები საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველმა არხმა 15:00 საათიანი გამოშვების დასკვნით ნაწილში გააშუქა (15:25 წუთიდან) და დაახლოებით 5 წუთი დაუთმო.

ამბავი ამ დრომდე არ გაუშუქებია ტელეკომპანია "Postv-ს”. აღნიშნული მაუწყებლის ეთერში 12 საათიდან უკვე სამი საინფორმაციო გამოშვება გავიდა - 12:00, 14:00 და 16:00 საათზე.

სამი საინფორმაციო გამოშვება გავიდა “იმედზეც” - 12:00, 14:00 და 17:00 საათზე. თუმცა, მაყურებელმა მომხდარის შესახებ მხოლოდ 17:00 საათიანი “ქრონიკიდან” შეიტყო. შეიძლება ითქვას, რომ ტელეკომპანია “იმედის” მაყურებელს აფრიკის დასახლებაში მიმდინარე მოვლენების შესახებ ამომწურავი ინფორმაცია ამ დრომდე ვერ მიიღო.

ამბავი “იმედმა” 17:00 საათიანი საინფორმაციო გამოშვების დასკვნით ნაწილში მანიპულაციურად გააშუქა - “ქრონიკის” წამყვანმა ამბავი შემდეგი ტექსტით წარუდგინა მაყურებელს:

“დღეს თბილისის მერს მოუხდა განმარტების გაკეთება აფრიკის დასახლებაში მიმდინარე მოვლენებზე. კახა კალაძის თქმით, ვიდრე ქალაქის მმართველია, არ დაუშვებს სახელმწიფო ქონების უკანონოდ დატაცებას. აქვე გეტყვით, რომ აფრიკის დასახლებაში, სადაც “თბილისის მერიამ” შენობების დემონტაჟი დაიწყო, სამართალდამცველებსა და მოსახლეობას შორის დაპირისპირება მოხდა. ადგილობრივები მომუშავეებს დემონტაჟის გაგრძელების საშუალებას არ აძლევდნენ, რა დროსაც დააკავეს დაახლოებით 8 ადამიანი. მოსახლეობა მუნიციპალური ინსპექციის მხრიდან შენობების დანგრევის შესახებ წინასწარი გაფრთხილების შესახებ არ იუწყება, თუმცა საწინააღმდეგო არის ოფიციალური ინფორმაცია”.

თბილისის მუნიციპალურმა ინსპექციამ აფრიკის დასახლებაში უკანონოდ აშენებული შენობა-ნაგებობის დემონტაჟის შესახებ განცხადება 15 დეკემბერს დაახლოებით 11:30 საათისთვის გაავრცელა.

---

რედაქცია: სტატია გამოქვეყნდა 17:50 საათზე, შესაბამისად, მასალაში აღწერილი ვითარება მოიცავს 12:00 - 17:50 საათის მონაცემებს. "მედიაჩეკერი" აგრძელებს თემის გაშუქებაზე დაკვირვებას.

ნარკომომხმარებელთა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანთა სტიგმატიზება/დისკრიმინაცია და პაციენტის პერსონალური მონაცემების გასაჯაროება - ასე გაშუქდა ბათუმში, ერთ-ერთ კოვიდსასტუმროში პაციენტის მხრიდან ექთანზე თავდასხმის ფაქტი. მედიამ მომხდარი ზედაპირულად, კონტექსტისა და პრობლემის ჩვენების გარეშე გააშუქა, რითაც ნარკომომხმარებელთა მიმართ სტიგმის გაძლიერებას შეუწყო ხელი.

შემთხვევა ბათუმში, ერთ-ერთ სასტუმროში, რომელიც კოვიდსასტუმროდ არის გადაკეთებული, 25 ნოემბერს გვიან ღამით მოხდა. გავრცელებული ინფორმაციით, პაციენტმა, რომელიც ერთ-ერთი სახელმწიფო პროგრამის ბენეფიციარია, ექთანს, სავარაუდოდ გატეხილი თერმომეტრით, დაზიანებები მიაყენა, შემდეგ კი, თვითდაზიანება სცადა. პაციენტი ექთანს, როგორც სამედიცინო პერსონალმა განმარტა, კონკრეტულ მედიკამენტს სთხოვდა.

ბათუმში მომხდარი შემთხვევა მედიის ფოკუსში მოხვდა და ფართოდ გაშუქდა. ამბის გაშუქებისას, თითქმის ყველა მედიამ, (როგორც სამაუწყებლო, ასევე, ონლაინ მედიამ) რამდენიმე გამონაკლისის გარდა (მათ შორის, „რადიო თავისუფლება“, ტელეკომპანია „იმედი"), დაასახელა ის პროგრამა, საუბარია მეტადონის პროგრამაზე, რომლის ბენეფიციარიც აღნიშნული პირია, და ასევე, დეტალურად აღწერა როგორ მოხდა თავდასხმა.


მედიამ მომხდარი ფრაგმენტულად და ზედაპირულად გააშუქა, როგორც ბათუმში მომხდარი ინციდენტი, რომელშიც მეტადონის პროგრამის ბენეფიციარი მონაწილეობდა.  მასალების აქცენტი არ იყო იმის ჩვენება, რამდენად სრულყოფილად იღებს საჭირო მომსახურებას ამ კონკრეტული სახელმწიფო პროგრამის ბენეფიციარი და მისი ქცევა, ხომ არ იყო განპირობებული უყურადღებობით, ან საჭირო სერვისების ვერმიღებით. მედიამ მისი პროგრამის ბენეფიციარობა მხოლოდ იმის საჩვენებლად გამოიყენა, რომ “სავარაუდო დანაშაულის ჩამდენი არის ნარკოდამოკიდებული და ის იყო აგრესიული”, რამაც ნარკოდამოკიდებულთა მიმართ საზოგადოებაში ისედაც არსებული სტიგმის გაძლიერებას შეუწყო ხელი.

პროგრამა დაასახელეს შემდეგმა მაუწყებლებმა:

პირველი არხი, (15:00, 18:00 და 21:00 საათიან გამოშვებებში. ყველა გამოშვებაში ახსენეს პროგრამის დასახელება), აჭარის ტელევიზია, (რომელმაც ეს ამბავი გააშუქა სამ გამოშვებაში, 15:00, 18:00 და 20:00 საათზე და ამათგან, 20:00 საათიან გამოშვებაში სიუჟეტს შემდეგი სათაური ჰქონდა: “პაციენტი ექთანს თავს ნარკოტიკის გამო დაესხა”), TV ფორმულა (17:00 საათიან გამოშვებაში), "რუსთავი 2” (18:00 საათიან გამოშვებაში), “მაესტრო” (15:00, 17:00 და 18:00 საათიან გამოშვებებში).

ორმა მაუწყებელმა, “მთავარმა არხმა” და “ტვ პირველმა” კი მომზადებულ მასალებში პაციენტის პერსონალური მონაცემებიც გაასაჯაროვა.

“მთავარმა არხმა” 25 ნოემბერს შემთხვევა ორ, 15:00 და 18:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებებში გააშუქა. 15:00 საათიან გამოშვებაში წამყვანმა დეტალურად აღწერა როგორ დაესხა პაციენტი თავს ექთანს და იქვე თქვა, რომელი პროგრამის ბენეფიციარია იგი. ამის შემდეგ კი, ჟურნალისტმა, ჩართვაში დაასახელა პაციენტის სახელი და გვარი, პროგრამა და ხაზი გაუსვა, რომ “როგორც ამბობენ, ეტაპობრივად კოვიდპაციენტი აგრესიული იყო ხოლმე”. მანვე დაამატა, რომ “რომ არა დაცვის სამსახურის სწრაფი და დროული რეაგირება, შემთხვევა ფატალურად დასრულდებოდა” და კიდევ ერთხელ, დეტალურად აღწერა, როგორ აპირებდა მომხდარის შემდეგ პაციენტი თვითდაზიანებას. 18:00 საათიან გამოშვებაში ინფორმაცია შედარებით მშრალი იყო, პაციენტის პერსონალური მონაცემები აღარ გაუსაჯაროებიათ, თუმცა, ექთანს მაინც დეტალურად მოაყოლეს, როგორ მოხდა მასზე თავდასხმა.

პერსონალური მონაცემები გაასაჯაროვეს “TV პირველის” 15:00 საათიან გამოშვებაშიც. ჟურნალისტმა ჩართვაში ხაზი გაუსვა, რომ მათ გაარკვიეს, ვინ არის პაციენტი. ასევე, “მთავარი არხის” მსგავსად, “TV პირველზეც” დეტალურად აღწერეს როგორი აგრესიული იყო პაციენტი. მომდევნო, 18:00 საათიან გამოშვებაში, არხს პაციენტის პერსონალური მონაცემები აღარ გაუსაჯაროებია, მაგრამ, ამჯერადაც მთავარი აქცენტი პაციენტის მეტადონზე დამოკიდებულება იყო და ასევე, კვლავ დეტალურად აღწერეს თავდასხმის ხერხები. აღსანიშნავია, რომ ამ გამოშვებაში იყო იმის მცდელობა, ეჩვენებინათ კოვიდპაციენტები რამდენად სრულყოფილად იღებენ საჭირო სერვისებს და მუშაობენ თუ არა მათთან ფსიქოლოგები. თუმცა, ეს აქცენტი ეხებოდა ზოგადად ყველა კოვიდინფიცირებულს.

სამაუწყებლო ეთერში არ ჰქონია, თუმცა, ვებგვერდისთვის მომზადებულ მასალაში პაციენტის პერსონალური მონაცემებიც გასაჯაროვდა და მისი მეტადონის პროგრამის ბენეფიციარობაც Imedinews.ge-ს მასალაში. ასევე, მეტადონის პროგრამის გარდა, პერსონალური მონაცემები გაასაჯაროვეს გამოცემებმა რეზონანსმა და ნიუპოსტმა.

პაციენტის იდენტიფიცირება არ მოუხდენიათ, თუმცა, მეტადონის პროგრამის ბენეიციარობა ნახსენები იყო სხვა ონლაინგამოცემების ნაწილის მიერ მომზადებეულ მასალებშიც. მათ შორის, ასეთი სტატიები გამოქვეყნდა: “ბათუმელებზე”, გურიანიუსზე, პრაიმტაიმზე და სხვა, არაერთ საიტზე, როგორიცაა: მედიამოლი, დრონი, დიანიუსი და ა.შ.




ონლაინგამოცემა “პუბლიკას” ჟურნალისტი ნათია ამირანაშვილი, რომელიც წლებია მუშაობს ნარკომომხმარებელთა თემაზე, ამბობს, რომ ამ ინციდენტის ასე გაშუქება და პაციენტის მდგომარეობის და ქცევის კონტექსტში მისი მეტადონის პროგრამაში ყოფნაზე ხაზგასმა, სტიგმისშემცველი იყო.

“თითქოს იკითხებოდა ისე, რომ ამ ადამიანის აგრესიულობა დამოკიდებული და კავშირში იყო მხოლოდ მის ნარკომომხმარებლობასთან”, - ამბობს იგი და ამატებს, რომ ეს გასნკუთრებით პრობლემურია იმ დამოკიდებულების ფონზე, რაც წლებია არსებობს ნარკოდამოკიდებულთა მიმართ და რაც იმაში გამოიხატება, რომ მათ აგრესიულობას პირდაპირ აკავშირებენ მათ მდგომარეობასთან.

ნათია ამბობს, რომ ამ ამბის გაშუქებისას მედიას სხვა კონტექსტი უნდა ჰქონოდა: “ჩემთვის, როგორც მკითხველისთვის და როგორც ჟურნალისტისთვისაც, საინტერესო იყო რატომ მოხდა შემთხვევა, მიიღო თუ არა ამ ადამიანმა მისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი, საჭირო და ადექვატური მკურნალობა და პრეპარატი. აუცილებლად უნდა გარკვეულიყო და გვცოდნოდა იღებდა თუ არა ის საკმარის დოზას. თუ ვთქვათ, ადამიანს, დოზა არ ჰყოფნის და მას გლიცინს შესთავაზებენ, ის რა თქმა უნდა იქნება ძალიან ცუდად. ეს არის ჩვეულებრივი, ერთგვარი ჩანაცვლებითი სამკურნალო პროგრამა და ამ ადამიანებს სჭირდებათ ადექვატური და სწორი მოვლა, სწორი დოზის შერჩევა და ამ დოზის კონტროლი”.

კიდევ ერთი დეტალი, რაზეც ჟურნალისტი ამახვილებს ყურადღებას, იზოლაციაში მყოფი, კოვიდპაციენტების ფსიქოლოგიური მდგომარეობაა:

“სულ რომ არ ყოფილიყო ამ მომსახურების მიმღები ეს ადამიანი, ისედაც ვიცით, რომ აგრესია, ფსიქიკური პრობლემები მეტად მწვავდება ასეთ პერიოდში და როდესაც ამგვარი, დამატებითი საჭიროების მქონე პაციენტი ხვდება ასეთ იზოლაციაში, მის ქცევას დამატებით უნდა მიექცეს ყურადღება სახელმწიფოსგან, პერსონალისა და ზოგადად, მეტადონის პროგრამის განმახორციელებლისგან. უნდა გვცოდნოდა გათვალისწინებული იყო თუ არა მისი საჭიროებები, როგორც ფიზიკური, ასევე ფსიქოლოგიური. მე ვფიქრობ, რომ ყველა ეს დეტალი უნდა გვცოდნოდა ჩვენ ამ მასალებიდან”.

ასოციალური ქცევის ფსიქოლოგიურ მდგომარეობასთან დაკავშირება პრობლემურად მიაჩნია ფსიქოლოგ ჯანა ჯავახიშვილს. “მედიაჩეკერს” ამ თემაზე მასთან ვრცელი ინტერვიუც აქვს მომზადებული, რომელშიც იგი ამბობს, რომ სგავსი შემთხვევების გაშუქებისას მედიამ ყოველთვის უნდა აჩვენოს კონტექსტი: “მედიამ დანაშაულის შემთხვევები არ უნდა გააშუქოს ისე, როგორც ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის მქონე ადამიანებისთვის დამახასიათებელი ქცევა. როდესაც ჟურნალისტი აშუქებს ასეთ პრობლემას, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ განზოგადებას და სტიგმატიზებას თავი აარიდოს და ისაუბროს სისტემურ პრობლემაზე.


საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე‐10 პრინციპის მიხედვით, “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი”.

სამედიცინო დიაგნოზი და ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ინფორმაცია ადამიანის პირადი ცხოვრების ნაწილია. შესაბამისად, ქარტიის ეს პრინციპი ცალსახად ავალდებულებს ჟურნალისტს, არ გაამჟღავნოს პირის ჯანმრთელობის შესახებ ინფორმაცია, თუკი არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი.

“მოერიდეთ ინფიცირებული პირის ვინაობის გასაჯაროებას, თუ ეს არ არის მაღალი საჯარო ინტერესის საგანი და არ გაქვთ სარედაქციო დასაბუთება, რატომ არის მოცემულ შემთხვევაში ამა თუ იმ პირის იდენტიფიცირება აუცილებელი”, - ვკითხულობთ კორონავირუსის გაშუქების გზამკვლევში, რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერაა მომზადებული. იმ მასალებიდან, რომლებშიც პაციენტის პერსონალური მონაცემები გასაჯაროვდა, გაუგებარია ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილების გარდა, სხვა რა საინფორმაციო ღირებულება ჰქონდა პაციენტის ვინაობის გასაჯაროებას.


სარედაქციო განმარტება: სტატიას შეგნებულად არ ერთვის არცერთი ბმული (ე.წ. ჰიპერლინკი), იმისათვის, რომ განმეორებით არ შევუწყოთ ხელი მასალების ტირაჟირებას და შესაბამისად, ნარკომომხმარებელთა სტიგმატიზებას. 

ტელეკომპანია "მთავარი არხი" საპარლამენტო არჩევნების მეორე ტურის გაშუქებას არ აპირებს. ამის შესახებ მთავარი საინფორმაციო გამოშვების წამყვანებმა, დღეს, 21 ნოემბერს, საინფორმაციო გამოშვების დასრულებისას განაცხადეს.

"მთავარი არხი" სრულად უერთდება ქართველი ხალხისა და ოპოზიციის პროტესტს და ჩვენი სარედაქციო გადაწყვეტილებით, ხვალ, არხის საინფორმაციო სამსახური არ გააშუქებს "ქართული ოცნების" მიერ დაგეგმილ სპექტაკლს, სახელწოდებით - მეორე ტური", - განაცხადა საინფორმაციო გამოშვების წამყვანმა დიკო ჯოჯუამ. მისმა თანაწამყვანმა პაატა იაკობაშვილმა კი მაყურებელთან დამშვიდობებამდე მათ მიმართა, რომ შეუერთდნენ პროტესტს და არ წავიდნენ ხვალ არჩევნებზე.



შეგახსენებთ, ხვალ, 22 ნოემბერს, 14 მაჟორიტარულ ოლქში არჩევნების მეორე ტური იმართება. ოპოზიცია არჩევნებში მონაწილეობას არ აპირებს და თავის ელექტორატსაც მიმართავს, არ წავიდნენ საარჩევნო უბნებზე.

ქალაქ რუსთავში მეშვიდე სართულიდან მცირეწლოვნის გადმოვარდნის შესახებ მომზადებულ სიუჟეტში “მთავარმა არხმა” გარდაცვლილის მშობლების გლოვის ამსახველი მძიმე კადრები აჩვენა.

მაუწყებელმა 19 ნოემბერს 15:00 საათიანი საინფორმაციო გამოშვება რუსთავში მომხდარი ტრაგედიის გაშუქებით დაიწყო. არხმა მაყურებელს აუწყა, რომ რუსთავში, ერთ-ერთი კორპუსის მეშვიდე სართულიდან 2 წლის ბავშვი გადმოვარდა, საავადმყოფოში მიყვანისას ოპერაცია ჩაუტარდა, თუმცა მისი გადარჩენა ვერ მოხერხდა. ჟურნალისტმა მაყურებელს მოუყვა, რომ ბავშვის გარდაცვალების ამბავი მშობლემა სულ რამდენიმე წუთის წინ გაიგეს.

სავარაუდოდ, მაუწყებლის კამერამ ზუსტად ის მომენტი გადაიღო, როდესაც მშობლებმა შვილის გარდაცვალების შესახებ შეიტყვეს. საინფორმაციო გამოშვების წამყვანის და კორესპონდენტის პარალელურად, მაყურებელი ერთი წუთის განმავლობაში უყურებდა და უსმენდა მძიმე ემოციურ მდგომარეობაში მყოფი, სასოწარკვეთილი ოჯახის წევრების გლოვას.

მაუწყებელმა არ გაითვალისწინა პოტენციური ტრავმა, რომელიც, შესაძლოა, მძიმე კადრების ჩვენებამ მიაყენოს გარდაცვლილი ბავშვის ახლობლებს და, ზოგადად, საზოგადოებას.

გაუგებარია, რა საინფორმაციო ღირებულება აქვს მაყურებლისთვის უმძიმეს მდგომარეობაში მყოფი მშობლების ჩვენებას. ქარტიის მეათე პრინციპი პირდაპირ მიუთითებს, რომ “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი.” ამავე პრინციპის განმარტებაში ვკითხულობთ, რომ ტრაგედიის მომენტის გამოქვეყნება არაეთიკურია, მომეტებული საზოგადოებრივი ინტერესის შემთხვევაშიც კი.

გარდა ამისა, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელოში აღნიშნულია, რომ მედია სიფრთხილით უნდა მოეკიდოს ისეთი ვიზუალური მასალის ჩვენებას, რომელზეც ასახულია ადამიანთა ტრაგედია და ტანჯვა.