როგორ გაშუქდა ჩეჩნეთის პრეზიდენტის რამზან კადიროვის მიერ დე ფაქტო სამხრეთ ოსეთში ფქვილის გაგზავნის ამბავი, რომელიც დროში დაემთხვა სავარაუდოდ, კადიროვის დაკვეთით, ქართველი ჟურნალისტის, გიორგი გაბუნიას ლიკვიდაციის მზადების შესახებ ინფორმაციის გასაჯაროებას; რა უნდა ყოფილიყო ასეთ დროს, ასეთი ამბის გავრცელების მთავარი კონტექსტი და როგორ უნდა აეხსნათ გამოცემებს ამგვარი ახალი ამბის მნიშვნელობა.

19 ივნისს რამდენიმე ქართულ მედიასაშუალებაში გამოქვეყნდა ახალი ამბავი იმის შესახებ, რომ ჩეჩნეთის პრეზიდენტმა რამზან კადიროვმა, დე ფაქტო სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკაში, ჰუმანიტარული დახმარების სახით,100 ტონა ფქვილი გაგზავნა. ამ ამბავს რამზან კადიროვის შესახებ კიდევ ერთი ამბავი უსწრებდა წინ, რომელიც ერთი კვირით ადრე, 12 ივნისს გახდა ცნობილი. საუბარია ინფორმაციაზე, რომლის თანახმად, სავარაუდოდ, კადიროვის დაკვეთით, იგეგმებოდა ქართველი ჟურნალისტის, ტელეკომპანია “მთავარი არხის” წამყვანის, გიორგი გაბუნიას ლიკვიდაცია.

კადიროვის “ქველმოქმედების” შესახებ ახალი ამბავი გაავრცელეს გამოცემებმა: “რადიო თავისუფლებამ”, “იმედინიუსმა”, “ინტერპრესნიუსმა”, “რეზონანსმა”, “პრაიმატიმმა”, “კვირამ” და “კვირის პალიტრამ”. გუგლის საძიებო სისტემებით, იგივე შინაარსის მასალა იძებნება ონლაინგამოცემა “რეგინფოზეც”, თუმცა, ახლა აღნიშნული ბმული აღარ იხსნება. “რეგინფოს” რედაქციის განმარტებით, გამოქვეყნებიდან მალევე, იქამდე, ვიდრე მას მომხმარებლები ნახავდნენ, მასალა საიტიდან ჩახსნეს, რადგან რედაქტორმა მიიჩნია, რომ სტატია არ შეესაბამებოდა გამოცემის სარედაქციო პოლიტიკასა და ღირებულებებს.

ყველა იმ მედიასაშუალებაში, სადაც მასალა ამ დრომდე იძებნება, გარდა “რადიო თავისუფლებისა”, ამბავი თითქმის იდენტური ტექსტით გამოაქვეყნდა. მასალებში ნათქვამია, რომ რამზან კადიროვმა ოკუპირებულ ცხინვალს 100 ტონა ფქვილი გაუგზავნა და ეს ე.წ. “ჰუმანიტარული დახმარება” სოციალურად დაუცველ ოჯახებზე გადანაწილდება.

თითქმის იდენტური შინაარსის ტექსტი ჰქონდა გამოქვეყნებული თავდაპირველად “რადიო თავისუფლებასაც”, თუმცა, მოგვიანებით, გამოცემამ ამბავს ბოლოში ერთი აბზაცი დაამატა, რომელშიც ვკითხულობთ:

“ჩეჩნეთის რესპუბლიკის მეთაური რამზან კადიროვი ჯერ კიდევ 2010 წელს ამბობდა, რომ აგვისტოს ომი იყო ნაწილი დასავლეთის სახელმწიფოთა ანტირუსული შეთქმულებისა, რომელიც მიზნად მთელი კავკასიის დაპყრობას ისახავდა. სააგენტო როიტერს რამზან კადიროვმა ისიც უთხრა, რომ დასავლეთის ზეგავლენის ქვეშ მყოფი საქართველო და უკრაინა რუსეთისთვის ავადმყოფობაა, რომლის ლიკვიდირებას შეტევა სჭირდება და საამისოდ რუსეთს არმიაც ჰყავს და ტექნოლოგიებიც აქვს”.

გავრცელებულ ინფორმაციას სოციალურ ქსელში დიდი განხილვა მოჰყვა. მედიასაშუალებები მომხმარებელთა კრიტიკის სამიზნეებად იქცნენ, განსაკუთრებული კრიტიკა ისმოდა “იმედინიუსის” მისამართით. მომხმარებელთა უმეტესობამ ახალი ამბავი აღიქვა ისე, თითქოს გამოცემები ცდილობდნენ კადიროვი ქველმოქმედად წარმოეჩინათ.

ამ კრიტიკის პასუხად, “იმედინიუსმა” ვრცელი განცხადება გამოაქვეყნა, რომელშიც წერს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ეს ახალი ამბავი “მხოლოდ მშრალი ფაქტის პუბლიკაციაა”, მასში ადვილად იკითხება “მომხდარი ფაქტის მიმართ ჩვენი ვებ-გამოცემის მკაფიო სარედაქციო დამოკიდებულება” და ამას გამოცემა შემდეგით ხსნის - “მაგ.: ჰედლაინშივე ხაზგასმულია სიტყვები „ოკუპირებული ცხინვალი“, ხოლო სიტყვები „ჰუმანიტარული დახმარება“ ბრჭყალებშია ჩასმული”.

“მიუხედავად ამისა, სხვა ათამდე მედიასაშუალებას შორის, მხოლოდ „იმედინიუსი“ გახდა ფსევდოპატრიოტული ბულინგის სამიზნე და პოლიტიკურად მოტივირებული „ფეისბუქ იუზერების“ თავდასხმის ობიექტი”, - წერს “იმედინიუსი” და იქვე ხაზს უსვამს, რომ მათ გარდა ეს ამბავი სხვა გამოცემებსაც ჰქონდათ და ამავდროულად, მათზე ადრე -”ინფორმაციის ოპერატიულად გავრცელება (და, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, დასანანია, რომ ჩვენ არ ვიყავით პირველები) არის ნებისმიერი საინფორმაციო სამსახურის ძირითადი ფუნქცია და, იმავდროულად - ერთ-ერთი ლეგიტიმური გზა, რომ ხალხმა ზუსტად გაიგოს ვინ და რა ხერხით ებრძვის საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას”.

მათზე ადრე გამავრცელებელში, “იმედინიუსი” სავარაუდოდ “რადიო თავისუფლებას” გულისხმობს, რომელმაც ერთ-ერთმა პირველმა გაავრცელა ეს ამბავი. კრიტიკა “რადიო თავისუფლების” მისამართითაც ისმოდა. “მედიაჩექერმა” სარედაქციო დასაბუთებისთვის, რამდენად მნიშვნელოვანი იყო ასეთ დროს ამ ახალი ამბის გამოქვეყნება და რატომ დაემატა მას კონტექსტი მოგვიანებით, “რადიო თავისუფლების” ქართულენოვანი სამსახურის მმართველ რედაქტორს, ნინო ჯაფიაშვილს მიმართა:

“კონტექსტი, ნამდვილად, ოდნავ გვიან დაემატა. ჩვენ გვაქვს დამატების პრაქტიკა. ჟურნალისტმა, რომელმაც დაწერა ამბავი, არ დაურთო კონტექსტი, ახალი ამბების რედაქტორმა კი ჩათვალა, რომ მნიშვნელოვანი იყო კონტექსტი და დაამატა. შესწორება არ წერია იმიტომ, რომ შესწორებას იმ შემთხვევაში ვწერთ, როდესაც მასალას ახალ გარემოებებსა და ფაქტებს ვამატებთ, ან ვასწორებთ შეცდომებს”, - ამბობს ნინო ჯაფიაშვილი.

რაც შეეხება ამბის მნიშვნელობას, “რადიო თავისუფლება” კადიროვის მიერ ცხინვალში 100 ტონა ფქვილის გაგზავნის ამბის გაშუქებას საჯარო ინტერესით ხსნის და ამბობს, რომ რადიო თავისუფლებას აქვს სპეციალური პროექტი, რომელიც უშუალოდ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მომხდარ ამბებს აშუქებს.

“ერთი მხრივ, მნიშვნელოვანი იყო გვეთქვა რა სიახლეებია ოკუპირებულ ტერიტორიაზე, განსაკუთრებით პანდემიის დროს, ეს საჯარო ინტერესია, მეორე მხრივ, საინტერესოა კადიროვი რა გადაწყვეტილებებს და რა განცხადებებს აკეთებს საქართველოსთან მიმართებაში და განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს დროში ემთხვეოდა გაბუნიას საქმეს, რომელიც იყო მთავარი თემა ქვეყანაში, მესამე ის არის, რომ ჩვენ სისტემატურად და ხანგრძლივად ვაშუქებთ ამბებს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან, შეიძლება ითქვას, სხვა მედიებზე მეტი დოზითაც კი”, - ამბობს ნინო ჯაფიაშვილი.

სამხრეთ კავკასიის ამბები ერთ-ერთი მიმართულებაა ონლაინგამოცემა “ნეტგაზეთისთვის”, თუმცა ეს ამბავი მედიას არ გაუშუქებია. “მედიაჩექერი” “ნეტგაზეთის” სარედაქციო დასაბუთებითაც დაინტერესდა.

“კონტექსტის გათვალისწინებით, ჩავთვალეთ, რომ ამ შემთხვევაში არ უნდა გამოგვექვეყნებინა. დღეში რამდენიმე ნიუსს ვაქვეყნებთ რეგიონებიდან და სხვა უფრო მნიშვნელოვანი ამბები იყო იმ დროისთვის”, - ამბობს “ნეტგაზეთის” სამხრეთ კავკასიის ამბების რედაქტორი ნინო კახიშვილი.

“ამ ამბის გაშუქებისას მთავარი კონტექსტის სრულყოფილად ჩვენება უნდა ყოფილიყო”, - ამბობს საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს წევრი და მედიაექსპერტი ზვიად ქორიძე, რომელიც ამატებს, რომ ქართულმა მედიასაშუალებებმა მკითხველს არ აუხსნეს რატომ იყო მნიშვნელოვანი კადიროვის მიერ ცხინვალში 100 ტონა ფქვილის გაგზავნის ამბავი:

“თუ ამ ამბავს აშუქებ, შენს მაყურებელს თუ მკითხველს უნდა აუხსნა სრულყოფილად, ვინ არის კადიროვი. ეს არის დარღვეული კონტექსტი, რომ იმასაც კი არ მეუბნები, ახლა რატომ არის მნიშვნელოვანი კადიროვზე ნიუსი.

ეს ამბავი უნდა გავრცელებულიყო ქართულ საინფორმაციო საშუალებებში კონტექსტით, რომ ეს არის ადამიანი, რომელიც აღიარებს არაღიარებულ რესპუბლიკებს და მათ მთავრობებს და ეს არის ადამიანი, რომელიც საქართველოს მოქალაქეებს ემუქრება სიკვდილით. ჩვენ, რეალურად, ვსაუბრობთ ადამიანზე, რომელიც საქართველოს საზოგადოებრივ, პოლიტიკურ სტაბილურობას ანგრევს და ამ კონტექსტით ინფორმაცია მკითხველისთვის არცერთ გამოცემას არ მიუწვდია”.

ზვიად ქორიძე ამბობს, რომ კადიროვის მიერ ოკუპირებულ სამხრეთ ოსეთში ჰუმანიტარული დახმარების გაგზავნის ამბავი თავიდან ბოლომდე მანიპულაციური ხასიათის იყო, ეს თავად კადიროვმა წამოიწყო და აღმოჩნდა, რომ ქართული მედიასივრცე ადვილად წამოეგო ამ მანიპულაციას.

“კადიროვმა მიზნობრივად გაავრცელა ეს ინფორმაცია, რომლის სავარაუდო სამიზნე აუდიტორია, მისი გათვლით, ქართული აუდიტორია იქნებოდა, რათა ეჩვენებინა, რომ, აი, რამდენად ჰუმანურია და რომ სისხლის მსმელი და სისხლის ამღები კი არ არის, არამედ, ჰუმანური ადამიანია - ეს კონტექსტი თვითონ კადიროვმა შექმნა. მე არ ვიცი კადიროვმა შარშან, შარშანწინ ან თუნდაც ბოლო ათი წლის განმავლობაში რამდენჯერ გააგზავნა ასეთი ტიპის ჰუმანიტარული დახმარება სამხრეთ ოსეთში. არც არასდროს გვიმსჯელია და დაგვიწერია ამაზე.

საბოლოო ჯამში, რატომ გავავრცელეთ ეს ინფორმაცია? მაგალითად, ვიცით რუსეთის ფედერაციის ცალკეული სუბიექტებიდან ან ფედერალური მთავრობიდან რა ტიპის დახმარება ჩავიდა ცხინვალში? ქართული მედია ამით დაინტერესებულა ოდესმე? ეს არის წმინდა პროპაგნდისტული სიახლე. პრაქტიკულად, ქართულმა მედიამ შეასრულა ის ფუნქცია, რაც უნდოდა რუსულ პროპაგანდისტულ მანქანას”, - ამბობს ზვიად ქორიძე.

“სახელმწიფო გადატრიალების წინასწარ გაწერილი სცენარი”, “ღალატად მონათლული პროტოკოლური შეცდომის გამო გაბრაზებული ახალგაზრდები” და “პარლამენტთან გამართული პოლიტიკური კარნავალი” - ამ კონტექსტში წარმოაჩინა ტელეკომპანია “იმედმა” გასული წლის 20-21 ივნისს პარლამენტის წინ განვითარებული მოვლენების დაახლოებით 39 წუთიან უავტორო ფილმში, რომლის მთავარი მოქმედი გმირები მხოლოდ ხელისუფლების წარმომადგენლები იყვნენ. მთელი პროცესიც სწორედ სახელისუფლებო ინტერესებისა და პოზიციის დაცვის ხაზის გატარებით იყო აღწერილი, ყოველგვარი განსხვავებული მოსაზრებისა და კრიტიკული პოზიციის გარეშე.

საზოგადოებაში წინასწარი განწყობის შესაქმენლად, ფილმის დასაწყისში ავტორმა ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის, მისი მეუღლის სანდრა რულოვსის, “ნაციონალური მოძრაობის” წევრის ნიკა მელიას, ოპოზიციის ერთ-ერთი ლიდერის ირაკლი ოქრუაშვილის, ასევე სააკაშვილი-გვარამიასა და სააკაშვილი - თემურ ალასანიას სხვადასხვა დროის საუბრები შემოგვთავაზა, სადაც მასობრივ დაუმორჩილებლობაზე, რეჟიმის წინააღმდეგ იარაღის აღების მზაობაზე და მოვლენების რადიკალიზაციაზეა ყურადღება გამახვილებული.

ამის შემდეგ, მანვე განმარტა, რომ ქვეყნის ყველაზე საკრარული შენობა - უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო “საკუთარი პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოყენების მორიგ და საუკეთესო მაგალითად” ბოლოს ზუსტად ერთი წლის წინ, 20 ივნისის მოვლენების დროს იქცა.

ფილმში ავტორი მოვლენების ქრონოლოგიას საქართველოს მიერ 2019 წლის 19-21 ივნისს მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის 26-ე გენერალური სესიის მასპიძლობის შესახებ ინფორმაციით იწყებს და ამბობს, რომ ადრე ოპოზიციას, როდესაც ეს მათ ინტერესში შედიოდა, ასამბლეის წევრების შემადგენლობა არასდროს გაუპროტესტებია. აღნიშნულის დასამოწმებლად იგი 2016 წელს თბილისში ჩატარებულ ევროპაში უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის საპარალმენტო ასამბლეას იხსენებს, რომელშიც  რუსული დელეგაციაც მონაწილეობდა და რომლის წევრებსაც, ავტორისვე განმარტებით, ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ კანონი “არაერთხელ აქვთ დარღვეული”.

ფილმში “ქართული ოცნების” აღმასრულებელი მდივანი ირაკლი კობახიძე ამბობს, რომ მაშინ ოპოზიციის დუმილის მიზეზი, იმ დროს “ნაციონალური მოძრაობის” წევრის გიგი წერეთლის მხრიდან ეუთოს საპარალმენტო ასამბლეის პრეზიდენტობის სურვილი იყო, რომელსაც პროცესში რუსული დელეგაციის წევრების მხარდაჭერის მოლოდინი ჰქონდა.

ამის შემდეგ, ფილმი უკვე 20 ივნისს განვთიარებული მოვლნების ავტორისეული ინტერპრეტაციით გრძელდება. მთავარ შეცდომად, ავტორი მართლმადიდებლობის საპარლამენტთაშორისო ასამბლეის სესიის პარლამენტის შენობაში ჩატარებას ასახელებს და დასძენს, რომ წესის მიხედვით, სესიის მსვლელობისას , როგორც წესი, პარლამენტის თავმჯდომარის სავარძელს ასამბლეის პრეზიდენტი იკავებს და ეს ფუნქცია 2018 წლიდან რუს დეპუტატს სერგეი გავრილოვს აკისრია. “მიუხედავად ამისა, ქართლმა მხარემ ტრადიცია დაარღვია და ეს ადგილი გავრილოვის ნაცვლად ასამბლეის გენერალურ მდივანს დაუთმო და ეს ფაქტი დღის წესრიგშიც არის დაფიქსირებული. მიუხედავად ამისა, რუსმა დეპუტატმა ქართული მხარის მიერ გაწერილი პროტოკოლი დაარღვია და პარლამენტის თავმჯდომარის ადგილი თვითნებურად დაიკავა”, - განმარტავს იგი და ამატებს, რომ რუსი დეპუტატის ამ ქცევას მყისიერად გმობენ უმრავლესობის დეპუტატები “ნაციონალური მოძრაობისა” და “ევროპული საქართველოს” წევრები კი - “იწყებენ პარლამენტის ტრიბუნის ბლოკირებას” და პარლამენტს წინ საღამოს 7 საათზე აქციას აანონსებენ.

ოპოზიციის მხრიდან რევოლუციური სცენარის განვითარების პერსპექტივის კიდევ უფრო მკაფიოდ წარმოსაჩენად ავტორი ამბობს: “მიუხედავად იმისა, რომ უკვე ცხადი იყო, რომ ასამბლეა აღარ გაგრძელდებოდა, პარლამენტის შენობაში პროტესტის გამოსახატად პლაკატებით აღჭურვილი [ოპოზიციის] აქტივისტების ტალღა არ წყდება. მათი მარშრუტი პლენარული სხდომის ცარიელი დარბაზია, სადაც უკვე აღარ იმყოფებიან ასამბლეის წევრები”. იგი ასევე აღნიშნავს, რომ “საპროტესტო აქციამდე საპროტესტო მუხტის მაქსიმალურად გამძაფრებას ნიკა მელია და “ნაციონალური მოძრაობის” სხვა ლიდერები ცდილობდნენ”.

ამ დღეს ოპოზიციის მხრიდან კონსტიტუციური წყობის ძალისმიერი მეთოდებით დამხობის სურვილისა და ხელისუფლების მხრიდან ლეგიტიმური და ადეკვატური ძალის გამოყენების შესახებ ფილმში მმართველი გუნდის ლიდერების არაერთი განცხადება მოვისმინეთ. “დარაზმვა საზოგადოების გარკვეული ნაწილის, იმისათვის, რათა პარლამენტში შემოჭრილიყო, რასაკვირველია, რა თქმა უნდა, ეს იყო ნოემბრის გეგმის გამეორების მცდელობა. კარგად ორგანიზებული ჯგუფები, ჯახში გამოცდილი ადამიანები ჩაუდგენენ სათავეში ამ თითქოსდა სპონტანურ რევოლუციურ მოძრაობას. ამისკენ მიდიოდა ოპოზიცია სადღაც 2014 წლიდან”, - თქვა პარლამენტის პირველმა ვიცე-სპიკერმა გია ვოლსკიმ.

“[ეს იყო] არაადეკვატური შეტევა იყო, რაზეც დიდხანს არ პასუხობდნენ სამართალდამცველები”, - აღნიშნა ფინანსთა მინსიტრმა ივანე მაჭავარიანმა.

“ვერ წამომიდგენია მსოფლიოში დემოკრატიული სახელმწიფო, რომელიც იმდენს მოითმენდა, რამდენიც მაშინ ქართულმა სახელმწიფომ მოითმინა. ნებისმიერ დემოკრატიულ ქვეყანაში პარლამენტზე შტურმის დაწყებიდან გაცემული იქნებოდა ბრძანება, რომ სახელმწიფოს მხრიდან მომხდარიყო ძალიან მკაცრი, ლეგიტიმური და ეფექტური პასუხის გაცემა და ეს, როგორც წესი, არის ხოლმე გაცილებით მკაცრი ვიდრე ეს საქართველოს შემთხვევში მოხდა”, - თქვა ყოფილმა სახალხო დამცველმა და ამჟამად პრემიერის მრჩეველმა სოზარ სუბარმა, რომელმაც ასევე განმარტა, რომ პოლიციელები კანონის იგნორირებას და სამართალდამცველებზე თავდასხმას 4 საათის განმავლობაში იგერიებდნენ.

ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან გაჟღერებულ ამ განცხადებებს არ მოჰყოლია კითხვები,  რამდენად პროპორციული იყო სამართალდამცველების მხრიდან, 20 ივნისს, მომიტიგნეების მიმართ გამოყენებული ძალა და ხომ არ ჰქონდა ადგილი, რიგ შემთხვევებში მაინც, უფლებამოსილების გადამეტებას? საერთოდ, რამდენად საჭირო იყო იმ დღეს სახელმწიფოს მხრიდან ძალის დემონსტრირება და საკმარისი იყო თუ არა თუნდაც აქციის რამდენიმე ათეული მონაწილის პარლამენტის შენობაში შესვლის სურვილი აღნიშნულისთვის? აგრეთვე, არ გაანალიზებულა ის ფაქტი, გამოიწვევდა თუ არა თუნდაც აქციის მონაწილეების საკანონმდებლო ორგანოში შესვლა ხელისუფლების “დამხობას” და რამდენად იყო საკანონმდებლო ორგანო ამისთვის სტრატეგიული დანიშნულების მქონე ობიექტი.

უფრო მეტიც, გამოთქმული მოსაზრებებისადმი კრიტიკული შეფასების ნაცვლად, ავტორი თავადვე იცავს მმართველი გუნდის პოზიციას და ამბობს, რომ რომ “მთელი დღის განმავლობაში ოპოზიციის მთავარ მიზანს პატრიოტული მოწოდებებით გულანთებული ახალგაზრდების გამოყენებით კონსტიტუციური წყობილების დამხობა წარმოადგენდა” და ამ მიზნით, პარლამენტში შეჭრის განზრახვის დატესტვას “ნაციონალური მოძრაობის” წევრი ნიკა მელია მომიტინგეებში ცდილობდა.

მისივე თქმით, მას შემდეგ, რაც “პარლამენტზე შტურმი” დაიწყო, შსს-მ განცხადება გაავრცელა, აქციის მონაწილეებს კანონდარღვევის შეწყვეტისკენ მოუწოდა და იქვე განუმარტა, რომ წინააღმდეგ შემთხვევაში, უწყება კანონით გათვალისწინებულ ზომებს გამოიყენებდა. აღნიშნულის ფონზე, კადრში შსს-ს მიერ Facebook-ის საშუალებით გავრცელებული განცხადება ჩანს. ფილმის ავტორი არ დაინტერესებულა, რამდენად საკმარისი იყო, წერილობითი განცხადება მომიტიგნეების ინფორმირებისთვის და როგორ უნდა გაეგოთ აღნიშნულის შესახებ აქციის მონაწილეებს, როდესაც ისინი, პარლამენტის წინ იმყოფებოდნენ და დიდი ალბათობით, მათი უმრავლესობა უწყების გვერდზე ინფორმაციის შემოწმებას ნამდვილად არ დაიწყებდა.

აღნიშნულის ნაცვლად, ავტორი ამბობს: “პარლამენტის წინ ესკალაციის განსამუხტად კიდევ ერთხელ კეთდება განცხადება, ამჯერად, “ქართული ოცნების” ოფისში, კახა კალაძე აქციის მონაწილეებს გონიერებისკენ მოუწოდებს და აღნიშნავს, რომ მართლწესრგის დასაცავად პოლიცია თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში იმოქმედებს. ამის მიუხედავად პარლამენტზე შტურმი უკვე 4 საათის განმავლობაში გრძელდება”.

როგორც სოზარ სუბარმა განმარტა, პოლიციამ რეზინის ტყვიები სწორედ ამის შემდეგ გამოიყენა, რაც აბსოლუტურად “ლეგიტიმური” იყო.

ავტორი 20 ივნისის ღამეს “მოქალაქეებთან ერთად”, მხოლოდ 80-ზე მეტი პოლიციელის დაშავებაზე გვიყვება, რომელთა ნაწილის მდგომარეობაც, მისივე შეფასებით, იმდენად მძიმე იყო, რომ “მათ საზღვარგარეთ მკურნალობა დასჭირდათ”. იგი არაფერს ამბობს, დაშავებულ რიგით მოქალაქეებზე, რომელთაგან ორმა თვალი დაკარგა, რამდენიმე ათეული მოქალაქე კი მძიმედ დაშავდა. ფილმში ვერც 30-ზე მეტი დაზარალებული ჟურნალისტის შესახებ მოხვდა ინფორმაცია, რომლებიც სამართალდამცველების მიერ, როგორც თავადვე ამბობდნენ, “დამიზნებით” ნასროლი რეზინის ტყვიებით, სწორედ საკუთარი მოვალეობის შესრულების დროს დაშავდნენ. ისინი არც საკანონმდებლო ორგანოში “შეჭრას” ცდილობდნენ და არც ქვეყენაში კონსტიტუციური წესრიგის მოშლას და მით უფრო, მათი მიზანი არც რომელიმე ხელისუფალის დამხობა იყო.

მასალაში ასევე არაფერი თქმულა იმის შესახებ, რომ დაზარალებული ჟურნალისტების საქმე ამ დრომდე გამოუძიებელია, რომ აქციაზე დაშავებული მოქალაქეების დიდ ნაწილს დღემდე დაზარალებულის სტატუსი არ აქვს. არც იმაზე გამახვილებულა ყურადღება, რომ აქციის დაშლის დროს სამართალდამცველების მხრიდან ძალის გამოყენების პროპორციულობაზე არსებულ არცერთ კითხვას ამ დრომდე პასუხი არ გასცემია.

2019 წლის 20 ივნისს, მოვლენების მხოლოდ ერთი პერსპექტივიდან წარმოჩენა და მთავარ რესპონდენტებად მხოლოდ ხელისუფლების წარმომადგენლების გამოყენება, ასევე აქცენტის მხოლოდ ოპოზიციის ბრალეულობაზე გადატანა და სავარაუდო “რევოლუციურ” სცენარზე ყურადღების გამახვილება, ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ავტორის მიზანს არა მომხდარის შესახებ საზოაგდოებისთვის სრულყოფილი ინფორმაციის მიწოდება და მოვლენების კვალიფიციური ანალიზი, არამედ ხელისუფლების როლის სრულად ჩახსნა და მისი პოზიციის დაცვა წარმოადგენდა.

ონლაინგამოცემა hotnews-ის მიერ 15 ივნისსს გავრცელებული ინფორმაცია, თითქოს „პანდემია არ არსებობს“, რაც ვითომ, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ეპიდემიოლოგის „სკანდალურმა აღსარებამ“ ცხაყო - ყალბია და ის სიმართლეს არ შეესაბამება.

ვებგვერდზე ვკითხულობთ, რომ ვითომდა ჯანმო-ს კოვიდ-19-თან ბრძოლის ჯგუფის ერთ-ერთმა ხელმძღვანელმა, ინფექციური დაავადებების ეპიდემიოლოგმა მარია ვან კერხოვმა „სენსაციური“ გაცხადება გააკეთა, რომლის თანახმადაც „კარანტინისა და კომენდანტის საჭიროება არ არსებობს და ყველაფერი ეს ხელისუფლების მოთხოვნას წარმაოდგენდა ჩანასახშივე“.

„პანდემია არ არის. ეპიდემია არ არსებობს. არავითარი ვაქცინა არ არის საჭირო. ჯანმრთელ ადამიანს არ სჭირდება ხელთათმანები, პირბადე და სხვა დამცავი საშუალებები. არ იყო აგრეთვე არც კარანტინის და კომენდანტის საათის საჭიროება და არც ე.წ კონტაქტების გამოკვლევა, ვირუსი ზედაპირზე ვერ ცოცხლობს - ამგვარი იზოლაცია მხოლოდ მთავრობების მოთხოვნა იყო. ნებისმიერ ორგანიზაციას, ფიტნეს-კლუბს, თეატრებსა და რესტორნებს/კაფე-ბარებს საშუალება აქვთ, იმუშაონ სრული დატვირთვით“, - ციტირებს გამოცემა ვითომდა მარია ვან კერხოვის სიტყვებს.

გამოცემა აგრეთვე ამბობს, რომ ეპიდემიოლოგის მთავარი რეკომენდაცია სიცხის გაზომვაა და თითქოს, მისივე თქმით, „სხვა სახის ვირუსებით საგრძნობლად მეტი ადამიანი კვდება ყოველწლიურად ვიდრე კორონავირუსით“.

ინფორმაციის ნამდვილობის დასტურად მასალას ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ვიდეო ახლავს, რომელშიც მარია ვან კერხოვი კოვიდ-19-ის შესახებ ნამდვილად საუბრობს, თუმცა იგი მასალაში მოტანილი ინფორმაციის აბსოლუტურად საპირისპიროს ამბობს. თანდართულ ვიდეოში, კერხოვი კოვიდ-19-ის მქონე ასიმპტომურ პაციენტებსა და მათ მიერ ვირუსის გავრცელებისა და სხვა ადამიანისთვის მისი გადადების შესაძლებლობაზე მსჯელობს.

ვიდემასალას ზედა მარცხენა კუთხეში აღწერილობაც აღლავს, სადაც შემდეგს ვკითხულობთ: „ჯანმო-ს განცხადებით, კოვიდ-19-ის მქონე ასიმპტომური პაციენტებისგან ვირუსის გადადება იშვიათია“.

ვიძიებთ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ როგორ გამოვლინდა ასიმპტომური შემთხვევები? მათი უმეტესობა ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტებიდან გამოვლინდა. იგი სხვადასხვა ქვეყნის პრაქტიკისა დაგამოცდილების გათვალისწინებით, დასძენს, რომ კვლევებისა და დაკვირვების მიხედვით, აღმოჩნდა, რომ ასიმპტომური პაციენტიდან კოვიდ-19-ის გავრცელების შემთხვევები „იშვიათია“.

„ფოკუსირება სიმპტომების მქონე პაციენტებზე უნდა მოხდეს. თუკი ასე მოვიქცევით, ასევე გამოვიკლევთ მათ კონტაქებს და მათ იზოლაციას მოვახდენთ, ვირუსის გადაცემის რისკები მნიშვნელოვნად შემცირდება. არსებული მონაცემების მიხედვით, ასიმპტომური პაციენტებიდან ინფექციის გადაცემის შემთხვევები იშვიათია“, - ამბობს იგი.

ვიდეოდან, რომელიც მასალას ახლავს, ნათლად ჩანს, რომ მარია ვან კერხოვი არც ეპიდემიის არარსებობაზე საუბრობს და პირიქით, ინფექციის გავრცელების რისკების შესამცირებლად, იგი ინფიცირებული პაციენტების კონტაქტების გამოკვლევისა და მათი იზოლაციის მნიშვნელობაზე მიუთითებს. ალტერნატივის სახით, სხვა წყარო, რომელიც მასალაში ავტორის მსჯელობის ნამდვილობას დაადასტურებდა, მასალაში არ იძებნება.

ამასთან, მნიშვნელოვანია ისიც, რომ აღნიშნულის შესახებ, არც რომელიმე სოლიდურ გამოცემას დაუწერია და დამატებითი კომენტარები არც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციაში გაკეთებულა, რაც მოწოდებული ინფორმაციის რეალურობას ცალსახად კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს.

აღსანიშნავია, რომ ონლაინგამოცემის ვეგვერდზე, თავად hotnews-ის რედაქციის, მფლობელებისა და გამოცემის საქმიანობის მიზნების შესახებ ინფორმაცია არ იძებნება. ამასთან, მასალაზე მუშაობის მომენტში გამოცემის (16 ივნისი, 01:40 სთ) ვეგვერდიდან წინამდებარე მასალა გაქრა და მასალის ლინკზე გადასვლისას მხოლოდ შეცდომა 404 იძებნება.

Hotnews-ზე დაყრდნობით მასალა იდენტური ტექსტით tinp.ge-მ და qartuliazri.reportiori.ge -მ გადააკოპირა. ორივე მათგანმა ამბის პირველწყაროდ სწორედ hotnews.ge მიუთითა.

ორმა ტელეკომპანიამ, „იმედმა“  და აჭარის ტელევიზიამ, „მთავარი არხის“ ჟურნალისტის გიორგი გაბუნიას ლიკვიდაციის მზადების საქმე, რომელიც 15 ივნისს გახდა ცნობილი, იმ დღის მთავარ გამოშვებაში არ გააშუქა.




შეგახსენებთ, 15 ივნისს ცნობილი გახდა, რომ რუსეთის მოქალაქე, 40 წლის კაცი, ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ ჟურნალისტის, გიორგი გაბუნიას ლიკვიდაციას გეგმავდა. ეს ინფორმაცია თავდაპირველად ტელეკომპანია „ფორმულამ“ გაავრცელა. არხის საიტზე ეს ამბავი 15 ივნისს, 18:35 საათზე გამოქვეყნდა, 20:00 საათზე კი ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ დირექტორმა ნიკა გვარამიამ სპეციალური ბრიფინგი გამართა და ამ საკითხებზე ვრცლად ისაუბრა.

გაბუნიას ლიკვიდაციის მზადების შესახებ ინფორმაცია მაუწყებელთა უმეტესობისთვის საინფორმაციო გამოშვებების მთავარი თემა იყო. ეს საქმე, შესაბამისად, გვარამიას ბრიფინგიც, მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში პირველ ამბად გააშუქა: „ფორმულამ“, „TV პირველმა“, „კავკასიამ“ და „რუსთავი 2-მა“(თუმცა, „რუსთავი 2-მა“ ეს ბოკოვის დაკავების ერთ-ერთ ვერსიად განიხილა)

საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა გვარამიას ბრიფინგი და ბოკოვის დაკავების საქმე საინფორმაციო გამოშვების 34-ე წუთზე გააშუქა.

ტელეკომპანია „იმედისა“ და საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიის15 ივნისის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში კი ეს თემა საერთოდ ვერ მოხვდა.

“სკანდალური განცხადება - ვეფხისტყაოსანი რასისტულია და უნდა აიკრძალოს” - ამ და მსგავსი მყვირალა სათაურებით 11-12 ივნისს ე.წ. კლიქბაიტ საიტებზე და სოციალურ ქსელში ვირუსულად გავრცელდა ინფორმაცია, თითქოს სახალხო დამცველი ნინო ლომჯარია “ვეფხისტყაოსნის” აკრძალვას ითხოვს. აღნიშნული ინფორმაცია ყალბია და სახალხო დამცველის დისკრედიტაციას ემსახურება.

დეზინფორმაცია, საეჭვო წყაროზე დაყრდნობით, გამოაქვეყნეს საიტებმა: geomediapress.ge და timesnews.ge. მასალების ავტორები წერენ, რომ აღნიშნული ინფორმაცია სოციალურ ქსელში ვრცელდება: timesnews.ge მტკიცებულებად ე.წ. სქრინს ურთავს, რომელშიც ჩანს ფეისბუკის მომხმარებლის პოსტი - სავარაუდოდ, გაყალბებული ფოტოთი და ნინო ლომჯარიას მადისკრედიტირებელი კომენტარებით. geomediapress.ge-ის მასალა კი კიდევ უფრო მეტად ბუნდოვანია, საიტი მხოლოდ და მხოლოდ ერთ ფრაზას წერს - “დღეს სოციალურ ქსელში ვრცელდება შემდეგი სახის ინფორმაცია, სადაც სახალხო დამცველი ამბობს – “პოემა ვეფხიტყაოსანი რასისტულია და უნდა აიკრძალოს, რადგან იხ ხშირადაა ნახსენები მონა ზანგი”.

Timesnews.ge-ის მიერ გამოქვეყნებულ სქრინში ჩანს გამოცემა news.on.ge-ის ვებგვერდი ნინო ლომჯარიას ფოტოთი და სათაურში გამოტანილი ციტატით - “პოემა ვეფხიტყაოსანი რასისტულია და უნდა აიკრძალოს, რადგან იქ ხშირადაა ნახსენები მონა ზანგი”. ეს ფოტო გაყალბებულია, რადგან, მსგავსი შინაარსის მასალა news.on.ge-ზე საერთოდ არ იძებნება. ფოტოს სანდოობას ეჭვქვეშ აყენებს ის ფაქტიც, რომ სქრინში მხოლოდ ფოტოსა და სათაურის ნაწილია გამოტანილი და არ ჩანს მასალის შინაარსი, ასევე არ არის მითითებული გამოქვეყნების თარიღი. “მედიაჩექერმა” ინფორმაცია news.on.ge-სთანაც გადაამოწმა და გადმოცემა ადასტურებს, რომ მსგავსი შინაარსის მასალა news.on.ge-ის გვერდზე არ გამოქვეყნებულა.

12 ივნისს დეზინფორმაციას თავად ნინო ლომჯარიაც გამოეხმაურა და ფეისბუკის პირად გვერდზე დაწერა, რომ სახალხო დამცველის სახელით მოგონილი ამბავი ვრცელდება:

“არ მეგონა ამ საკითხზე განმარტების გაკეთება თუ დამჭირდებოდა, მაგრამ იმდენმა ადამიანმა მომწერა, რომ განვმარტავ, ეს ინფორმაცია არის მოგონილი, ტყუილი, მორიგი ე.წ "ფეიკ ნიუსი". არ ენდოთ ფეისბუქზე გავრცელებულ ინფორმაციებს, რომლებიც ძალიან ხშირად ვრცელდება თითქოსდა ჩემი სახელით, ჩემი ფოტოთი, თუმცა არ ახლავს წყარო (ვოდეომასალა ან ლინკი სანდო მედია საშუალების) მითითებული,” - წერს ნინო ლომჯარია. 

ფეისბუკის მომხმარებელი, რომელსაც timesnews.ge ეყრდნობა, Tamazi Tamaziko-ს სახელითაა სოციალურ ქსელში რეგისტრირებული. აღნიშნულ ანგარიშზე დაკვირვებით, იკვეთება რომ Tamazi Tamaziko ტროლია: გარდა იმისა, რომ გაურკვეველია მისი გვარი, ანგარიშის “ჩემ შესახებ” ველში მითითებული არ აქვს არანაირი პერსონალური ინფორმაცია, პროფილის ფოტოდ კი ინტერნეტიდან აღებული ფოტო აქვს გამოყენებული. ჰყავს სამი ათასამდე გამომწერი, ყოველდღიურად აქვეყნებს ბევრ პოსტს და აქტიურია, ასევე, აზიარებს ახალ ამბებს არასანდო და საეჭვო წყაროებზე დაყრდნობით.

გარდა ამისა, აღნიშნული ფეისბუქის ანგარიში ხშირად აზიარებს, აქვეყნებს და ავრცელებს რასისტული შინაარსის გზავნილებს. პროფილის აქტივობასა და მის მიერ გავრცელებულ კონტენტზე დაკვირვება კი აჩვენებს, რომ Tamazi Tamaziko-ს მიერ გამოქვეყნებული კონტენტი, ძირითადად, ოპოზიციისა და ზოგადად ხელისუფლების მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ადამიანების დისკრედიტაციისკენაა მიმართული. ასევე, მის მიერ გავრცელებული მასალების კომენტარების ველში გამართულ დისკუსიებზე დაკვირვებით იკვეთება, რომ პროფილი დაკავშირებულია სხვა საეჭვო ანგარიშებთან.

რამდენიმე დღეში, 11 ივნისს, ზუსტად სამი თვე გახდება იმ დღიდან, როდესაც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ ახალი კორონავირუსი პანდემიად გამოაცხადა. დღეის მდგომარეობით, მსოფლიოს მასშტაბით, ოფიციალურად ინფიცირების 7 მლნ-მდე შემთხვევაა აღრიცხული, გარდაცვლილთა რიცხვი კი 400 000-ს აღწევს. პანდემიის მასშტაბების პარალელურად, არნახული სისწრაფით ვრცელდება დეზინფორმაცია ვირუსის შესახებ და პანდემიის მართვასთან ერთად, გამოწვევად იქცა ე.წ. ინფოდემიის მართვაც.

ბოლო 6 თვეში, ვირუსის პირველი შემთხვევების დაფიქსირებიდან დღემდე, ინტერნეტსივრცეში არაერთი კონსპირაციული თეორია გავრცელდა ვირუსის წარმოშობის შესახებ და ამ თეორიებმა ბანანებიდან „მსოფლიოს მოსახლეობის დაჩიპვამდე“ მიაღწია. სოციალური ქსელის სხვადასხვა ჯგუფებში ასობით მომხმარებელი დღემდე თავგამოდებით ამტკიცებს, რომ კორონავირუსი ხელოვნურად გამოგონილი იარაღია ადამიანებზე კონტროლის დასამყარებლად, ან/კიდევ ვირუსი მაღალსიჩქარიანი უკაბელო ინტერნეტის 5 G-ს ანტენებიდან ვრცელდება. ეს ჯგუფები ხალხს მასობრივი პროტესტის ორგანიზებისკენ მოუწოდებენ.

---

ინფოდემია - მოზღვავებული ინფორმაცია, დიდი მოცულობის საინფორმაციის ტალღა, რომელსაც ხშირად თან ახლავს დამახინჯებული და მცდარი ცნობები გაჩენილი/შექმნილი კორონავირუსის პანდემიის ფონზე.

---

„მედიაჩექერმა“ კორონავირუსის შესახებ ყველაზე ფართოდ გავრცელებულ კონსპირაციებს მოუყარა თავი.


❌ კონსპირაციული თეორია #1 - კორონავირუსი ბიოლოგიური იარაღია

✅ ფაქტი - ეს ასე არ არის, გენეტიკური გამოკვლევებით დასტურდება, რომ ვირუსი თავდაპირველად ცხოველებში გაჩნდა

კონსპირაციული თეორია, რომ ახალი კორონავირუსი ბიოლოგიური იარაღია და ის ხელოვნურად შეიქმნა, ერთ-ერთი პირველი იყო ვირუსის შესახებ გავრცელებულ მითებს შორის. ეს თეორია Covid-19-ის გაჩენიდან მალევე გაჩნდა, ვირუსულად გავრცელდა და პერიოდულად დღესაც აქტიურდება.

ეს თეორია, დასაწყისიდანვე, ორი მიმართულებით ვრცელდებოდა. კონსპიროლოგების ერთი ნაწილი ამტკიცებდა, რომ ახალი კორონავირუსი ვუჰანის ლაბორატორიაში შეიქმნა, მეორე ნაწილი კი ირწმუნებოდა, რომ Covid-19 „ამერიკულ ლაბორატორიებშია“ შექმნილი. ამ ნარატივში არაერთხელ მოხვდა საქართველოში მოქმედი რიჩარდ ლუგარის სახელობის ლაბორატორიაც.

საინტერესოა, რომ გარდა რუსული პროპაგანდისტული მანქანისა, რომელიც ძალიან წარმატებით იყენებს კორონავირუსის პანდემიას დეზინფორმაციის კამპანიისთვის, ამ თეორიის გამავრცელებლებს შორის ხშირად იყვნენ პოლიტიკოსებიც. მაგალითად, ამერიკის შეერთებული შტატების რესპუბლიკელი სენატორი, ტომ კოტონი, რომელმაც არ გამორიცხა, რომ ვირუსის წარმოშობა შეიძლება დაკავშირებული იყოს ვუჰანის ლაბორატორიასთან. ამის საპირისპიროდ, ჩინეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციის დეპარტამენტის სპიკერმა ლიიან ჟაომ თქვა, რომ COVID-19-ის გამავრცელებელი შესაძლოა იყოს ამერიკული არმია, რომელმაც "ვირუსი უჰანში მიიტანა". 

თუ საქართველოს დავუბრუნდებით, ამ თეორიის გამავრცელებელი, დასაწყისიდან დღემდე, კრემლისტური გამოცემები არიან, ისეთები, მაგალითად, როგორიცაა „ნიუს ფრონტი“ , „საქართველო და მსოფლიო“, „სპუტნიკი“. ამგვარ თეორიებს აქტიურად ავრცელებდა გადაცემებსა და სიუჟეტებში ტელეკომპანია „ობიექტივიც“.

რა იმალება ამგვარი ნარატივის უკან, ადვილი ამოსაცნობია - ანტიდასავლური გზავნილების გავრცელებას კრემლისტური მედია მხოლოდ ამ ტიპის მასალებით არ ცდილობს.



სინამდვილეში, სრული პასუხი კითხვაზე - რამ გამოიწვია კორონავირუსი, მეცნიერებს ჯერ ისევ არ აქვთ. თუმცა, გენეტიკური გამოკვლევებით დასტურდება, რომ ვირუსი თავდაპირველად ცხოველებში გაჩნდა. აშშ-ის ალერგიისა და ინფექციური დაავადებების ეროვნული ინსტიტუტის დირექტორი ენტონი ფაუჩი უარყოფს მოსაზრებას, რომ კორონავირუსი ხელოვნურად არის შექმნილი ან ჩინეთის ლაბორატორიიდან შემთხვევით გავრცელდა: „თუ შეხედავთ ვირუსის ევოლუციას ღამურებში, კვლევა ძლიერად იხრება იმისკენ, რომ ამ ვირუსით ხელოვნურად ან მიზანმიმართულად მანიპულირება შეუძლებელი იყო, რადგან მუტაციები ვითარდებოდა ბუნებრივი გზით. ბევრი ძალიან კვალიფიციური ბიოლოგი-ევოლუციონისტი აცხადებს, რომ ყველაფერი, რაც ეტაპობრივ ევოლუციას ეხება, მტკიცედ მიუთითებს, რომ ის განვითარდა ბუნებაში“, – განაცხადა ფაუჩიმ „ნეიშენალ ჯეოგრაფიკთან“.

---

                                 

---

❌  კონსპირაციული თეორია #2 - კორონავირუსის გავრცელებას 5 G ტექნოლოგია იწვევს

✅  ფაქტი - ეს ასე არ არის,  არ არსებობს არცერთი კვლევა, რომელიც ამბობს, რომ 5G ტექნოლოგია შესაძლოა საფრთხის შემცველი იყოს ადამიანებისთვის

მითი, რომ კორონავირუსის გავრცელება მაღალსიჩქარიანი უკაბელო ინტერნეტის ანძებს უკავშირდება, ახლა ყველაზე სწრაფად და ფართოდ გავრცელებადი თეორიაა. ამ თეორიის გამავრცელებლებს შორის არიან როგორც სხვადასხვა არასანდო გამოცემები, ასევე ცნობილი პირები. მკვლევრები ამ კონსპირაციის გავრცელებაში კოორდინირებული დეზინფორმაციის ნიშნებსაც ხედავენ. 5G-ის მოწინააღმდეგეთა მთავარი არგუმენტი არის ის, რომ „მაღალი გამოსხივება, რომელიც ამ ანტენებს აქვთ, ჯანმრთელობის სერიოზულ პრობლემებს იწვევს. მაგალითად, ანგრევს ადამიანის იმუნურ სისტემას“. სოციალურ ქსელში, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, მოწინააღმდეგეთა უკვე მარავლაათასიანი არაერთი ჯგუფი იძებნება და ამ ჯგუფებში უამრავი დეზინფორმაცია ვრცელდება.


ეთო ბუზიაშვილი, „ატლანტიკური საბჭოს“ „ციფრული გამოძიების კვლევის ლაბორატორიიდან“ „ამერიკის ხმასთან“ ამბობს, რომ თეორიას 5G ტექნოლოგიის მიერ ვირუსის გამოწვევის შესახებ „ფეისბუქზე“ ათასობით ადამიანი განიხილავდა: „ასეთი დეზინფორმაციის გამო ხალხმა ბრიტანეთსა და ნიდერლანდებში ანძები დაწვა. ეს ჯგუფები საქართველოშიც მოუწოდებენ ხალხს მასობრივი პროტესტის ორგანიზებისეკენ. ესაა ნათელი მაგალითი იმისა, როგორ გადაიზრდება-ხოლმე ონლაინ, ციფრული დეზინფორმაცია რეალურ ზიანად. შეიძლება საქართველო იყოს კიდეც შემდეგი“.

„თეორია, რომ 5G ტექნოლოგია იწვევს სხვადასხვა სახის ჯანმრთელობის გართულებებს ჯერ კიდევ 2016 წლიდან ცირკულირებს საინფორმაციო სივრცეში. თავდაპირველად ამგვარი მოსაზრებები გაჩნდა ფორუმებსა და YouTube-ზე, თუმცა მალევე აიტაცეს ისეთმა წყაროებმა, როგორებიცაა Infowars, ამერიკული რადიკალური მემარჯვენე ვებგვერდი, რომელიც აქტიურად ავრცელებს კონსპირაციის თეორიებსა და ყალბ ნიუსებს, და RT, რუსეთის მთავრობის მიერ დაფინანსებული საერთაშორისო სატელევიზიო ქსელი. RT აქტიურად ავრცელებდა ინფორმაციას, რომ 5G შეიძლება გლობალურ კატასტროფად იქცეს, რადგან იწვევს სიმსივნეს ადამიანებსა და ცხოველებში“, - ვკითხულობთ მცირე კვლევაში, რომელიც 27 მაისს, ინფორმაციის განვითარების ინსტიტუტმა გამოაქვეყნა.

IDFI წერს, რომ მსგავს შეთქმულების თეორიას შემდეგი ქართული წყაროები ავრცელებენ: iTv.ge, geomediatv.ge, wnews.ge, pirveli.site, Facebook-გვერდი „დედაქალაქი“. თუმცა, ყველაზე საშიში და საყურადღებო Facebook-ზე შექმნილი ჯგუფია - STOP 5G GEORGIA, რომელიც უკვე 22 500-მდე მომხმარებელს აერთიანებს. არსებობს მეორე ამგვარი ჯგუფიც - „შევაჩეროთ 5G საქართველოში“, 7300-ზე მეტი წევრით.

„გარდა სხვადასხვა სახის არაავთენტური მასალისა და კონსპირაციის თეორიებისა, ჯგუფებში აქტიურად ზიარდება ინფორმაცია იმგვარი წყაროებიდან, რომლებიც რუსული დეზინფორმაციის გავრცელებაში ადრეც ყოფილან შემჩნეული. ასეთებია, მაგალითად, tvalsazrisi.ge, geoworld.ge, რომლებიც განსაკუთრებული სიხშირით აშუქებენ რუსეთის ფედერაციასთან დაკავშირებულ დეზინფორმაციას , Sputnik და თავად RT“, - ვკითხულობთ IDFI-ს სტატიაში.

სინამდვილეში, 5G არის მაღალსიჩქარიანი უსადენო კავშირი. როგორც BBC წერს, მართალია, 5G წინამორბედებისგან განსხვავებულ რადიო სიხშირეებს იყენებს, მაგრამ გამოყენებული რადიოტალღები არაა იონიზებადი, შესაბამისად, ის ადამიანის უჯრედებს ვერ დააზიანებს. ამ დრომდე არ არსებობს არცერთი კვლევა, რომელიც ამბობს, რომ 5G ტექნოლოგია შესაძლოა საფრთხის შემცველი იყოს ადამიანებისთვის.

---

❌ კონსპირაციული თეორია #3 - ბილ გეიტსმა კორონავირუსის შესახებ წინასწარ იცოდა და მას ხალხის „დაჩიპვა“ სურს

✅  ფაქტი - ეს ასე არ არის, სინამდვილეში ამერიკელი ბიზნესმენი და ფილანთროპი მილიონებს ხარჯავს კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში

მესამე შეთქმულების თეორია, რომელიც ვირუსის დაწყებიდან დღემდე არანაკლები ინტენსივობით ვრცელდება, ვიდრე პირველი ორი, კომპანია Microsoft-ის დამფუძნებელს, ამერიკელ ბიზნესმენ ბილ გეიტსს ეხება. მისი დაკავშირება ვირუსთან იანვრიდანვე დაიწყო. The New York Times-ი აპრილში წერდა, რომ ახლა აშშ-ში კორონავირუსის შესახებ გვრცელებულ ცრუ ინფორმაციებს შორის, ყველაზე ფართოდ გავრცელებული ბილ გეიტსთან დაკავშრებული დეზინფორმაციებია.

64 წლის ფილანტროპს, ფეისბუკში, ტვიტერსა და იუთუბზე ხშირად მოიხსენიებენ როგორც „სპეკულიანტს, რომელსაც მოსახლოების დაჩიპვა და ამ გზით მათზე კონტროლის დამყარება სურს“.

ამ თეორიის მიმდევრები ირწმუნებიან, რომ ბილ გეიტსმა პანდემიის შესახებ წინასწარ იცოდა და ამ მოსაზრების გასამყარებლად 2015 წელს, ბიზნესმენის TED-ზე გამოსვლას იმოწმებენ. ამ ვიდეოს 65 მლნ-ზე მეტი ნახვა აქვს.

ამ გამოსვლაში გეიტსი ებოლას ეპიდემიის შესახებ საუბრობს და ამბობს, რომ არ არის გამორიცხული რომელიმე უფრო გადამდებმა დაავადებამ მსოფლიო პანდემია გამოიწვიოს. იგი ხაზს უსვამს, ერთი მხრივ მსოფლიოს მოუმზადებლობას რომელიმე ასეთი ვირუსისადმი, და მეორე მხრივ ვერსიას, რომ შესაძლოა ვირუსი დასაწყისში უსიმპტომო მიმდინარეობის იყოს. ბილ გეიტსზე შექმნილი კონსპირაციების ავტორები ირწმუნებიან, რომ კორონავირუსის პანდემია „საუკეთესო საბაბია იმისათვის, რომ ხალხს ბილ გეიტსის მიერ შექმნილი მიკროჩიპები ჩაუყენონ. ამ გზით კი ადამიანების გაკონტროლებას შეძლებენ“.

               



ქართული გამოცემებიდან ამ ვერსიას აქტიურად ავრცელებენ ისეთი გამოცემები, როგორიცაა „თვალსაზრისი“, „ალია“, „რეზონანსი“, „ჰოთ ნიუსი“. ეს გამოცემები მეტწილად ასტროლოგ მიხეილ ცაგარელს ეყრდნობიან.

სინამდვილეში, ბილ გეიტსი უზარმაზარ ფულად რესურსს ხარჯავს პანდემიასთან ბრძოლაში. BBC-ის ინფორმაციით, მისმა საქველმოქმედო ფონდმა, ახალი ვაქცინის შემუშავებისა და პრევენციული ზომების მიღებისთვის 300 მილიონი დოლარი გამოყო.

„ასეთ დროს, როდესაც მსოფლიო ჯანდაცვისა და ეკონომიკის უპრეცენდენტო კრიზისის წინაშეა, სამწუხაროა ის ფაქტი, რომ არიან ადამიანები, რომლებიც დეზინფორმაციას ავრცელებენ. მაშინ, როდესაც ჩვენ უნდა ვეძებდეთ თანამშრომლობის გზებს სიცოცხლის გადასარჩენად. ახლა ყველაზე მნისვნელოვანი, რაც შეგვიძლია გავაკეთოთ, რომ შევაჩეროთ Covid-19-ის გავრცელება, ფაქტების გავრცელებაა“, - განაცხადა ბილ გეიტსმა BBC-სთან ინტერვიუში, მასზე გავრცელებული დეზინფორმაციების პასუხად.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

„რამ დააჩქარა ვირუსის გავრცელება - პანდემიის მეორე ტალღას ზაფხულშივე ელიან“- ამ სათაურით 6 ივნისს გამოცემა რეზონანსმა გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც ნათქვამია, რომ 90%-ით კორონავირუსის მეორე ტალღა ზაფხულშივეა მოსალოდნელი. გამოცემა მასალას „დეილი მეილზე“ დაყრდნობით აქვეყნებს და წერს, რომ ეს მტკიცება გამოცემის კვლევასა და იაპონელი ექიმი - ინფექციონისტის მოსაზრებას ემყარება. თუმცა, სტატიაში არაფერია ნათქვამი რა კვლევაზეა საუბარი და რამდენად სანდოდ შეიძლება მივიჩნიოთ იგი.

გამოცემა წერს, რომ „ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ გამოქვეყნებულ სტატისტიკაზე დაყრდნობით გაირკვა, რომ ახალი ტიპის კორონავირუსმა უფრო სწრაფი ტემპით დაიწყო გავრცელება, თუმცა, პარალელურად, აღინიშნა, რომ COVID-19-ით გამოწვეული ლეტალური შედეგის სტატისტიკურმა მონაცემებმა იკლო. ამის შესახებ საინფორმაციო სააგენტო „დეილი მეილი" წერს მათ მიერ ჩატარებულ კვლევაზე დაყრდნობით“.

მტკიცება, რომ ვირუსის მეორე ტალღა ზაფხულშივეა მოსალოდნელი, იაპონელ ექი - ინფექციონისტს აკიჰირო სატოს ეფუძნება, რომელიც ამბობს, რომ „პანდემიის მეორე ტალღის დაწყება თითქმის გარდაუვალია, რადგან მსოფლიო მოსახლეობის 99%-ს არ აქვს ახალი ვირუსის მიმართ გამომუშავებული იმუნიტეტი“.

იაპონელი ინფექციონისტის ეს ვარაუდი რამდენიმე გამოცემაში ნამდვილად იძებნება, თუმცა აღასანიშნავია, რომ ეს გამოცემები თავის მხრივ რუსულ მედიასაშუალებებს ეყრდნობიან, ისეთებს მაგალითად, როგორიცაა რუსული სახელმწიფო მედიასაშუალება „რია ნოვოსტი“, ან/კიდევ Gazeta.ru.

აქვე, საინტერესოა, რომ ამ გამოცემების თქმითაც, აკიჰირო სატო ვარაუდებს გამოთქვამს, რომ ვინაიდან მოსახლეობის უემტესობას არ აქვს გამომუშავებული იმუნიტეტი და ვირუსი კვლავ სწრაფად ვრცელდება, მეორე ტალღის ალბათობა 90%-ია. იგი ამბობს, რომ ეს შეიძლება მოხდეს შემოდგომით ან ზამთარში, მაგრამ შესაძლოა მოხდეს ისეც, რომ მეორე ტალღა გაცილებით ადრე დაიწყოს, მაგალითად, ივლისში ან აგვისტოში.

COvid-19-ის მეორე ტალღა რომ მოსალოდნელია და ადამიანებმა ვირუსთან ერთად ცხოვრება უნდა ვისწავლოთ, ამას არავინ უარყოფს. მეტიც, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ბოლო პერიოდში აქტიურად მოუწოდებს იმ ქვეყნებს, სადაც საგანგებო მფგომარეობები გაუქმდა და დაწესებულებები იხსნება, რომ მკაცრად დაიცვან უსაფრთხოების ზომები. თუმცა, მტკიცებით ფორმაში განცხადება, რომ ვირუსის მეორე ტალღა, რომელიც შესაძლოა უფრო მძლავრი იყოს, უახლოეს პერიოდში, მაგალითდ, ზაფხულშივე იქნება, არსად იძებნება.

კორონავირუსის მეორე ტალღას ელიან საქართველოშიც. როგორც საქართველოს ინფექციური პათოლოგიისა და შიდსის ცენტრის ხელმძღვანელმა, თენგიზ ცერცვაძემ საქართველოს პირველ არხს განუცხადა, მეორე ტალღა მოსალოდნელია ოქტომბერ-ნოემბრიდან და ეს დამოკიდებულია იმაზე, აქვს თუ არა ვირუსს სეზონური ბუნება. ცერცვაძე ფიქრობს, რომ მეორე ტალღა ნაკლებად ძლიერი იქნება.

„ყველაფერი ეს ვარაუდებია და ეს ვარაუდები აგებულია იმაზე, თუ როგორ იქცევიან სხვა რესპირაციული ინფექციები, მაგალითად გრიპი და სხვა. ველოდებით ოქტომბერ-ნოემბრიდან, დამოკიდებულია იმაზე, რა ბუნება აქვს კორონავირუსს. მას აქვს ისეთივე ბუნება როგორც გრიპის ვირუსს, რომელიც ცივ პერიოდებში აქტივირდება, ხოლო ცხელ პერიოდებში მისი აქტივობა იკლებს. თუ კორონავირუსს არ აქვს ასეთი სეზონური ბუნება, შეიძლება, არც იქნეს მეორე ტალღა.

ვფიქრობ, რომ მას მაინც აქვს სეზონურობის ბუნება, მაგრამ არა ისე მკაფიოდ გამოხატული, როგორც გრიპს. მე მგონია, რომ მეორე ტალღა იქნება, მაგრამ ნაკლებად ძლიერი, ვიდრე პირველი“, – განაცხადა ცერცვაძემ.

„რამ დააჩქარა ვირუსის გავრცელება - პანდემიის მეორე ტალღას ზაფხულშივე ელიან“- რეზონანსის ეს სათაური სენსაციური და პანიკის შემცველია. პანიკურობა და სენსაციური ელემენტები არის ის, რაც კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებას დასაწყისიდანვე თანსდევდა.

„ამით ახალი კორონავირუსი აქამდე გავრცელებული სხვა ვირუსული ეპიდემიებისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდება. მართალია, SARS‐მა, ახლო აღმოსავლეთის რესპირატორულმა სინდრომმა MERS‐მა და ზიკას ვირუსმა, სამივემ გამოიწვია პანიკა მსოფლიოში, მაგრამ კორონავირუსთან დაკავშირებული შიში სოციალურმა მედიამ განსაკუთრებით გაამძაფრა“, ‐ წერენ MIT Technology Review‐ს ჟურნალისტები კარენ ჰაო და ტანია ბასუ.

კოლუმბიის უნივერსიტეტის პროფესორი სტეფან მორსე ჟურნალისტებს ურჩევს, კრიზისის დროს უსაფუძვლო პანიკისა და შიშის დათესვას მოერიდონ.

ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი, პროფესორი ბილ ჰენეჯი ჟურნალისტებს, რომლებიც კორონავირუსის თემაზე მუშაობენ, ურჩევს, რომ ექსპერტები, რომელთა მოსაზრებებსაც თავიანთ მასალებში გამოიყნებენ, ყურადღებით შეარჩიონ: „მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად. დაურეკეთ ოთხ ან ხუთ დამოუკიდებელ მეცნიერს, თუ ისინი ერთსა და იმავე პასუხს გაგცემენ კონკრეტულ საკითხზე, მაშინ თქვენს მასალაში ამ ინფორმაციის გამოყენება ღირს“.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რეკომენდაცია, რაც პანდემიის გაშუქების თემაზე გვხვდება, კვლევების მიგნებების გამოყენებას ეხება.

„გამოიყენეთ სანდო სამედიცინო კვლევები, აღწერეთ კვლევის მეთოდოლოგია“, - ვკითხულობთ გზამკვლევში, რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ მოამზადა სპეციალურად პანდემიის გაშუქებისთვის.

“არასდროს შესწიროთ ფაქტები კლიკებს და განსაკუთრებული ყურადღება ამას კრიზისების დროს მიაქციეთ. ყოველთვის ვცდილობ ისეთი სათაურის შერჩევას, რომელიც რეალობას ასახავს და სენსაციური არ არის”, - ამბობს ფრილანსერი ჟურნალისტი დოტოგრამა ბეტსი ჯოულსი, რომელიც კორონავირუსის პადემიას ჩინეთში, ვუჰანის პროვინციაში აშუქებდა.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

“მეცნიერების საგანგაშო დასკვნა - კორონავირუსი მელოტებში ყველაზე მძიმე ფორმებით მიმდინარეობს”, - ამ და მსგავსი სათაურით, 5 ივნისს, რამდენიმე ონლაინ გამოცემამ გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც ნათქვამია, რომ “ეპიდემიოლოგების სენსაციური დასკვნით, მელოტი ადამიანები Covid-19-ისგან გარდაცვალების ყველაზე დიდი რისკის ქვეშ იმყოფებიან”. გამოცემები ამ ინფორმაციას აქვეყნებენ ერთ-ერთ პროფესორზე დაყრდნობით და მტკიცებით ფორმაში, თუმცა არ უთითებენ, რომ ეს დასკვნა მხოლოდ მცირერიცხოვან პაციენტებზე დაკვირვებას ემყარება.

გამოცემები წერენ, რომ ამ აღმოჩენის ერთ-ერთი მთავარი ავტორია პროფესორი ვინმე კარლო უემბიერი, რომელმაც “ტელეგრაფთან” ინტერვიუში განაცხადა, რომ სიმელოტე ინფიცირებულ პაციენტებს შორის ხშირ შემთხვევაში დაავადების რთული ფორმების გამომწვევია. ამას იგი იმით ხსნის, რომ “უთმო მამაკაცებს ორგანიზმში ისეთ ჰორმონები უვითარდებათ, რომლის შემდეგაც ვირუსული ნაწილაკებისთვის უფრო მარტივდება ორგანიზმის დასნებოვნება”.

მსგავსი შინაარსის ინფორმაცია იძებნება ონლაინ გამოცემებზე: რეზონანსზე, ნიუპოსტსზე და ნიუსრეპორტზე. ამ უკანასკნელის მასალა კი სოციალური ქსელის გვერდზე გაზიარებული აქვს ტელეკომპანია კავკასიასაც. ტექსტები ყველგან იდენტურია.

“ერთ-ერთი კვლევის თანახმად დადასტურდა, რომ ესპანეთში 122 კოვიდ ინფიცირებული პაციენტიდან 79% მელოტი იყო. მეორე კვლევაში კი მადრიდში ერთ-ერთი საავადმყოფოში მყოფი 41 დაავადებული პაციენტიდან 71% მელოტი იყო”, - ვკითხულობთ ამ სტატიებში.

გამოქვეყნებული სტატიების მიხედვით, არცერთ შემთხვევაში არ ჩანს მცდელობა დამატებითი ინფორმაციის ან წყაროს მოძიების, რაც ავტორს ამ მსჯელობის ასეთ, მტკიცებით ფორმაში განვითარების სრულ შესაძლებლობას მისცემდა.

“კაქტუს-მედიის” დამფუძნებელი ჟურნალისტი ცირა გვასალია,რომელიც საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე ჯანდაცვის საკითხებს აქტიურად აშუქებს, ამბობს, რომ ინფორმაციის გამოქვეყნებისას, მითუმეტეს, როდესაც ეს სამედიცინო თემას ეხება, ძალიან მნიშვნელოვანია ამბავმა გაიაროს ე.წ. რეცენზიები, რაც გულისხმობს, რომ კვლევას სანდოობის უფრო მაღალი ხარისხი ჰქონდეს.

“ძალიან ბევრი კვლევა ძალიან ბევრი კუთხით შუქდება, ზოგი მაღალი ხარისხის, ე.წ.”პიარ რევიუ” ჟურნალებში, რაც გულისხმობს იმას, რომ სტატიები რომლებიც იქ ქვეყნდება, რეცენზიებს გადის და რა თქმა უნდა, ის მაღალი სანდოობის არის. თუმცა არსებობსსხვა ჟურნალები და ონლაინ პლატფორმები, რომლებიც აქვეყნებს ისეთ ვერსიებს, რომელთაც რეცენზია გავლილი არ აქვთ და ნაკლები სანდოობისაა”, - ამბობს იგი და ამატებს, რომ ასეთ კვლევებში ზოგჯერ მონაწილეობს მხოლოდ 10, 20 , 30, ან თუნდაც 100-მდე ადამიანიც, მაგრამ ათასზე ნაკლები. ამ კვლევებს კი ახლავს შეზღუდვები და სწორედ ეს შეზღუდვებია ძალიან საინტერესო, - “როდესაც ესა თუ ის მონაცემი ქვეყნდება შეზღუდვებით, მაგალითად, არ ყავს საკონტროლო ჯგუფი, ასეთი კვლევის განზოგადება არ შეიძლება”.

საკონტროლო ჯგუფი კი, მისი განმარტებით, იმიტომაა მნიშვნელოვანი, რომ როდესაც კვლევის დიზაინი დგება, კარგ შემთხვევაში, იქმნება ორი ჯგუფი: თვით გამოსაცდელი მედიკამენტის და საკონტროლო ჯგუფი. მედიკამენტის ჯგუფი იღებს იმ მედიკამენტს ან მედიკამენტების კომბინაციას, რაც გამოიცდება, ხოლო საკონტროლო ჯგუფი იღებს პლაცებოს, რაც არ არის მედიკამენტი. საბოლოოდ, კვლევის შედეგების შეჯამების დროს, ორი ჯგუფის შედეგები დარდება ერთმანეთს და განსხვავებაში გამოიხატება მედიკამენტის უსაფრთხოება და ეფექტურობა.



ცირა გვასალიას, რომელიც აქტიურად წერს კორონავირუსის შესახებაც, იმის საილუსტრაციოდ, რომ მედიამ დიდი სიფრთხილე უნდა გამოიჩინოს სამედიცინო მასალების გავრცელებისას, ჟურნალ Lancet-ში გამოქვეყნებული კვლევის მაგალითი მოჰყავს.

ცირა გვიყვება, რომ სამედიცინო და სამეცნირო ჟურნალმა Lancet-მა მაისში გამოაქვეყნა კვლევა, რომელიც ამბობდა, რომ პრეპარატი პლაქვენილი ახალი კორონავირუსის სამკურნალოდ არაეფექტურია, რის გამოც ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ ის დროებით თავისი გლობალური კვლევიდან ამოიღო. მათ შორის, როგორც სამკურნალო საშუალება, გამოყენებიდან ამოიღო საქართველომაც. ამის შემდეგ კი დაახლოებით ასამდე მეცნიერმა დაწერა სტატია, საჩივრის წერილის ფორმით ჟურნალ Lancet-ის მისამართით, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ მათ მიერ გამოქვეყნებულ კვლევას პრეპარატ პლაქველინზე არ ჰქონდა საკმარისი მონაცემები და ეჭვი შეიტანეს გამოქვეყნებული მონაცემების სიზუსტეში.

“მათი განმარტებით, აუცილებელი იყო, რომ გამოექვეყნებინათ მონაცემები იმის შესახებ სად და რომელ კლინიკებში ჩატარდა ეს კვლევები, როგორ და რა პირობებში, ვინაიდან ამ მონაცემების გარეშე კვლევა არ არის ვალიდური. 5 ივნისს, ჟურნალმა ეს სტატია გავრცელებიდან ამოიღო და გამოქვეყნებული მასალის გამო ბოდიში მოიხადა”, - ამბობს იგი.

მისივე განმარტებით, გამოცემის რედაქტორმა, რიჩარდ ჰორტონმა გარდიანთან საუბრისას განმარტა, რომ “ეს არის კვლევის წესების გადაცდომის შოკისმომგვრელი მაგალითი ჯანდაცვის გლობალური საგანგებო მდგომარეობის მიმდინარეობისას.” ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ კი პრეპარატი პლაქვენილი 3 ივნისს “სოლიდარობის კვლევაში” დააბრუნა.

“ეს შემთხვევა კარგია იმის საილუსტრაციოდ რომ, როდესაც ვკითხულობთ ნებისმიერ სტატიას, აუცილებლად უნდა ვნახოთ კვლევის დიზაინი, მონაცემები თუ არის ხელმისაწვდომი და ამის მიხედვით უნდა შევაფასოთ ეს კვლევა. და უკვე ეთიკის ამბავიცაა, რომ კვლევაშივე იყოს მითითებული შეზღუდვები, ანუ საკონტროლო ჯგუფი ჰყავდა თუ არა მაგალითად”,- ამბობს ცირა გვასალია.



მონაცემებისა და ასევე კვლევის მიგნებების გამოყენება არის ერთ-ერთი იმ მნიშვნელოვან დილემებს შორის, რის წინაშეც მედია დადგა კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას.

„როდესაც მონაცემებს ვიყენებთ, ერთი, მნიშვნელოვანია სანდო წყაროს შერჩევა და მეორე, წყაროს ღიად მითითება, რათა აუდიტორიამ თავად შეძლოს მისი სანდოობის შეფასება. სანდოობა და მასთან ერთად გამჭვირვალობა კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ახლა, ამ ვითარებაში, როდესაც ინფორმაცია ფრაგმენტულია, არასრული და ხანდახან სანდო წყაროებიც კი ხაზგასმით აღნიშნავენ, რომ მათი მონაცემები ამ კონკრეტულ ეტაპზე შსაძლებელია ვერ წარმოაჩენდნენ ტენდენციებს”, - ვკითხულობთ რადიო თავისუფლების ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორის ნინო ჯაფიაშვილის კომენტარს გზამკვლევში, რომელიც საქართველოს ურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ არის მომზადებული.

მაღალკვალიფიციური, სანდო წყაროების შერჩევა, სამეცნიერო დოკუმენტაციის გაცნობა მიაჩნია სიზუსტის დაცვისთვის მნიშვნელოვნად ზვიად ქორიძეს, მედიაექსპერტს, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს წევრს.

„როდესაც ვსაუბრობთ ისეთ სერიოზულ თემაზე, როგორიც არის პანდემია, საჭიროა ძალიან ბევრი წყაროს მოძიება, ბევრი დოკუმენტის გაცნობა დ გააზრება. გვჭირდება მაღალკვალიფიციური ადამიანების: მეცნიერების, ექიმების, მკვლევრების პოზიციების მოძიება და, თავისთავად, მნიშვნელოვანია, რომ როცა ამას ვიძიებთ, ვეძებოთ საკმაოდ მაღალრეიტინგულ და გავლენიან სამეცნიერო ჟურნალებში”, - ვკითხულობთ ზვიად ქორიძის რეკომენდაციას ამავე გზამკვლევში.

„შეარჩიეთ ექსპერტები ყურადღებით. მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად. დაურეკეთ ოთხ ან ხუთ დამოუკიდებელ მეცნიერს, თუ ისინი ერთსა და იმავე პასუხს გაგცემენ კონკრეტულ საკითხზე, მაშინ თქვენს მასალაში ამ ინფორმაციის გამოყენება ღირს“, ‐ ამბობს ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი, პროფესორი ბილ ჰენეჯი.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

3-4 ივნისს ონლაინ მედიაში, სხვადასხვა ტიპის საიტებზე და სოციალურ ქსელში ვირუსულად გავრცელდა ინფორმაცია, თითქოს, პირბადის დიდხანს ტარება ჯანმრთელობის არაერთ პრობლემას იწვევს. გამოცემები სათაურებში, დიდი ასოებითა და ძახილის ნიშნებით, მტკიცებით ფორმაში წერენ, რომ პირბადის დიდხანს ტარება გონების დაკარგვას, კომას, კრუნჩხვებს, ჰიპერვენტილაციას, კუნთების მოდუნებასა თუ ჯანმრთელობის სხვა არაერთ პრობლემას იწვევს. ზოგი იმასაც ამტკიცებს, რომ დიდი ხნით პირბადის ტარება მომაკვდინებელია. შეცდომაში შემყვანი ინფორმაციის გამავრცელებლებისთვის ერთადერთი წყარო სოციალურ ქსელში მომხმარებლის მიერ გამოქვეყნებული სტატუსია.

პირველ ივნისს სოციალური ქსელის ერთ-ერთმა მომხმარებელმა, ხათუნა ჯანჯალიამ, რომელსაც მითითებული აქვს, რომ ბიოსამედიცინო კორპორაციის Calypte-ს ჟენევის ფილიალის პრეზიდენტია, ფეისბუკის პირად გვერდზე გამოაქვეყნა სტატუსი, სადაც წერს, რომ პირბადის დიდი დროით ტარება ჯანმრთელობისთვის საზიანოა. ხათუნა ჯანჯალია თავის პოსტში “ხანგრძლივად ნიღბის (პირბადის) ტარების მქადაგებლებს და მატარებლებს” მიმართავს და წერს:

“გარდა იმისა, რომ ჩვენს ცხვირხახაში თანამცხოვრები არაპათოგენური ან პირობითპათოგენური მიკროორგანიზმები ანაერობულ პირობებში შეიძლება პათოგენურად გადაიქცნენ და ეს უკანასკნელი მომაკვდინებელ მტრად მოევლინოს შინაგან ორგანოებს და უკურნებელი პათოლოგიები გამოიწვიოს, ასევე, კოვიდთან დაკავშირებული ნიღბების ხანგრძლივი ტარება იწვევს ჯანმრთელობის პრობლემებს დიდი რაოდენობით ნახშირორჟანგის ჩასუნთქვის გამო, ვითარდება ჰიპოქსია, რაც თავის მხრივ იწვევს თავბრუსხვევას, დაღლილობას, ძილად მიგდებას, ოფლიანობას, კანის გამოშრობას და სუნთქვის უკმარისობას. სხვადასხვა პათოლოგიების მქონე ადამიანებში შეიძლება გამოიწვიოს გონების დაკარგვა, კომაში ჩაგდება, ჰიპერვენტილაცია, კუნთების მოდუნება და კრუნჩხვები!!!”



პოსტში განმარტებული არ არის და გაუგებარია, რას გულისხმობს ავტორი “კოვიდთან დაკავშირებულ ნიღბებში”, რადგან კორონავირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით, რეკომენდებულია ჩვეულებრივი სამედიცინო პირბადის საჭიროებისამებრ გამოყენება და რაიმე სპეციფიური ნიღაბი, რომელიც მხოლოდ COVID-19-თანაა დაკავშირებული, არ არსებობს.

ექიმი იმუნოლოგი გიორგი კამკამიძე განმარტავს, რომ ნახშირორჟანგი პირბადის ქვეშ არ გროვდება და, შესაბამისად, პირბადის ტარების დროს დიდი რაოდენობით ნახშირორჟანგის ჩასუნთქვა არ ხდება:

“ნახშირორჟანგის დაგროვება პირბადის ქვეშ არანაირად არ ხდება, ასეთი ფენომენი არ არსებობს. ჟანგბადისა და ნახშირორჟანგის ცვლა ზუსტად ისევე ხდება, როგორც ჩვეულებრივ პირობებში. პირბადე არანაირად არ არის არაგამტარი ისეთი მცირე მოლეკულებისთვის, როგორიც არის ჟანგბადი და ნახშირორჟანგი”, - ამბობს გიორგი კამკამიძე.

რაც შეეხება “უკურნებელი პათოლოგიების” გამოწვევის საფრთხეს, ექიმი იმუნოლოგი ამბობს, რომ ეს გაზვიადებულია და მძიმე დაავადებები პირბადის ტარებასთან პირდაპირ კავშირში არ არის:

“უკურნებელი და კატასტროფული დაავადებები, რასაკვირველია, არ არის ამასთან კავშირში. პრობლემა შეიძლება იყოს, მაგალითად, ასთმიანი პაციენტის შემთხვევაში, როდესაც პროვოცირება შეიძლება მოხდეს ასთმის ან შეტევა, იმის გამო, რომ პაციენტს ტენიანი ჰაერი არ მიეწოდება, თუ მუდმივად ატარებს და არ იხსნის.

თუმცა, ასეთი მძიმე პრობლემების გამოწვევა გაზვიადებულია. როდესაც არასწორადაა გამოყენებული პირბადე და ხდება ერთი და იგივე პირბადის მუდმივად ტარება და, მაგალითად, ხდება მისი დასველება, ამ შემთხვევაში ის შეიძლება წარმოადგენდეს ინფექციის წყაროსაც. ამიტომ არის რეკომენდებული პირბადის ხშირი ცვლა. ზოგადი რეკომენდაციაა, რომ როდესაც არ არის საჭირო, როდესაც არ არის ახლო კონტაქტი სხვა ადამიანებთან, პირბადის ტარება აუცილებელი არ არის”.

3-4 ივნისის მონაცემებით, ხათუნა ჯანჯალიას ფეისბუკ პოსტზე დაყრდნობით, არასწორი ინფორმაცია, მანიპულაციური და შეცდომაში შემყვანი სათაურებით გაავრცელეს შემდეგმა გვერდებმა: ალია, რეზონანსი, ნიუს ფრონტი, თვალსაზრისი, itar.ge, wnews.ge, epicentri.club. აღნიშნულმა გვერდებმა სოციალური ქსელის მომხმარებლის ვარაუდი (რომ პირბადის დიდი დროით ტარებამ, სხვადასხვა პათოლოგიების მქონე ადამიანებში, შეიძლება, გამოიწვიოს გონების დაკარგვა, კომაში ჩაგდება, ჰიპერვენტილაცია, კუნთების მოდუნება და კრუნჩხვები) უაპელაციოდ, გადამოწმების გარეშე, სანდო, დაზუსტებულ ამბად გაავრცელეს და სათაურში, მტკიცებით ფორმაში დაწერეს, რომ პირბადის ტარება ზემოთჩამოთვლილ ჯანმრთელობის პრობლემებს იწვევს.

უფრო მეტიც, ზემოხსენებული გამოცემებიდან, News Front-მა მეტი დამაჯერებლობისთვის, მასალის ბოლოს მიაწერა, რომ ექიმთა უმრავლესობა პირბადის ტარებასთან დაკავშირებულ რისკებზე აღნიშნულ ვარაუდს იზიარებს. “პ.ს. ჩვენთვის ცნობილია, რომ ასე ფიქრობს ექიმთა უმრავლესობა” - წერს News Front. ამ განცხადების სანდოობას ეჭვქვეშ აყენებს ის ფაქტი, რომ ამ ფრაზის დამადასტურებლად მასალაში არც ერთი წყარო არ არის მოყვანილი. ავტორი არ განმარტავს, ვის/რას ეყრდნობა და არ აკონკრეტებს რომელი ექიმები იზიარებენ ხათუნა ჯანჯალიას მოსაზრებებს.

არასწორი აქცენტებითა და იდენტური მითითებით (თითქოს, იმავეს ფიქრობს ექიმთა უმრავლესობა), შეცდომაში შემყვან ინფორმაციას სხვადასხვა ჯგუფებში ავრცელებენ სოციალური ქსელის მომხმარებლებიც. მაგალითად, ერთ-ერთმა მომხმარებელმა აღნიშნული ინფორმაცია გააზიარა ჯგუფში “აკადემია / Academy” , რომელსაც ამ დროისთვის 245 ათასამდე წევრი ჰყავს. გავრცელებიდან რამდენიმე საათში მისი პოსტი 400-მდე ადამიანმა გააზიარა. კომენტარების ველში გამართული დისკუსიიდან თუ ვიმსჯელებთ, მომხმარებლთა ნაწილმა არასწორი ინფორმაცია მარტივად დაიჯერა.

„შეარჩიეთ ექსპერტები ყურადღებით. მეცნიერების ერთ დარგში ნობელის პრემიის მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ადამიანი მეცნიერების ყველა დარგში ერკვევა. არც დოქტორის ხარისხი და პრესტიჟულ სამედიცინო სკოლაში სწავლება არ აქცევს მას სხვა კონკრეტულ საკითხში კომპეტენტურ და ავტორიტეტულ მეცნიერად. დაურეკეთ ოთხ ან ხუთ დამოუკიდებელ მეცნიერს, თუ ისინი ერთსა და იმავე პასუხს გაგცემენ კონკრეტულ საკითხზე, მაშინ თქვენს მასალაში ამ ინფორმაციის გამოყენება ღირს“, ‐ ამბობს ჰარვარდის უნივერსიტეტის ეპიდემიოლოგი, პროფესორი ბილ ჰენეჯი.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია, კორონავირუსული პანდემიის გაშუქებისთვის მედიისთვის მომზადებულ სახელმძღვანელო წესებში, კორონავირუსის პანდემიის გაშუქებისას, სანდო, გადამოწმებული, პანიკისა და სენსაციურობისგან მაქსიმალურად დაცლილი ინფორმაციის მნიშვნელობაზე ამახვილებს ყურადღებას. ქარტია მედიის წარმომადგენლებს ურჩევს, რომ გამოიყენონ სანდო, რელევანტური წყაროები და შეარჩიონ მაღალკვალიფიციური რესპონდენტები.

„როდესაც ვსაუბრობთ ისეთ სერიოზულ თემაზე, როგორიც არის პანდემია, საჭიროა ძალიან ბევრი წყაროს მოძიება, ბევრი დოკუმენტის გაცნობა დ გააზრება. გვჭირდება მაღალკვალიფიციური ადამიანების: მეცნიერების, ექიმების, მკვლევრების პოზიციების მოძიება და, თავისთავად, მნიშვნელოვანია, რომ როცა ამას ვიძიებთ, ვეძებოთ საკმაოდ მაღალრეიტინგულ და გავლენიან სამეცნიერო ჟურნალებში, ან, თუნდაც, პოპულარულ მედიაში, ოღონდ სანდოობის მაღალი ხარისხის მქონე მედიებში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტია, რომ საზოგადეობას ჰქონდეს ინფორმაცია და ეს ინფორმაცია იყოს ზუსტი. ჩემი აზრით, ეს არის ყველაზე სერიოზული დილემა დღეს“, ‐ ამბობს მედიაექსპერტი ზვიად ქორიძე.

---

სტატია მოამზადა "მედიაჩეკერმა" აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) ACCESS-ის პროექტის მხარდაჭერით ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) დაფინანსებით. სტატიის შინაარსზე პასუხისმგებელია "მედიაჩეკერი". ის შესაძლოა არ გამოხატავდეს USAID-ის, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის ან/და EWMI-ს შეხედულებებს.

კორონავირუსის პანდემიამ კეთილსინდისიერი ჟურნალისტიკის საჭიროება განსაკუთრებულად გაზარდა, ამავდროულად, მედიასაშუალებები ბევრი გამოწვევის წინაშე დააყენა. რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის ხელმძღვანელთან, ნათია კუპრაშვილთან ვსაუბრობთ მედიის გამოწვევებზე პანდემიის პირობებში, ასევე, ვანალიზებთ, როგორ მუშაობდა მედია კრიზისულ პერიოდში.

- სხვა ბევრ დილემასთან ერთად, რის წინაშეც მედია დადგა პანდემიის პირობებში, იყო ეთიკური დილემებიც. მაგალითად, მონაცემების გამოყენება, რაც, ვფიქრობ, რომ ახლაც პრობლემაა. ნათია, როგორ ფიქრობთ, რა წყაროებზე დაყრდნობით უნდა გამოიყენოს მედიამ მონაცემები და ასევე, რატომაა მნიშვნელოვანი მონაცემებთან ერთად კონტექსტი, როგორ ცვლის კონტექსტი რიცხვების აღქმას.

ზოგადად მონაცემების დილემა უკავშირდება იმას, რამდენად რთული აღმოჩნდა, რომ გვემუშავა მედიცინაზე, როგორც მეცნიერებაზე, ამის პრაქტიკა არ გვქონდა, აქამდე ნაკლებად ვიყავით დაკავებული ჯანდაცვისა და მედიცინის საკითხების გაშუქებით. გამოცილების არმქონეები შევხვდით პანდემიას და ამან, თავისთავად, მონაცემებთან კავშირშიც მოიტანა პრობლემები სიზუსტისა და მიუკერძოებლობის, და შემდეგ, უკვე არასწორი ინტერპრეტაციების.

- რას გულისხმობთ?

ხშირად მხვდება ჩივილი იმის შესახებ, რომ აუდიტორია დაბნეულია. ეს ეხება ყველა ტიპის მონაცემს, - ზედაპირიდან ვრცელდება თუ არა ვირუსი, ერთგან ვამტკიცებთ რომ ვრცელდება, მეორეგან ვამტკიცებთ რომ არ ვრცელდება. ერთგან ვურჩევთ რომ, გარეცხონ მარწყვიც კი საპნით და მეორეგან ვეუბნებით, რომ ეს სისულელეა. ეს ეხება ნიღბების ტარებას, იმიტომ, რომ ერთგან ვეუბნებით, რომ არ არის სავალდებულო და მხოლოდ ინფიცირებულ ადამიანებს ეხება, მეორეგან კი ვეუბნებით, სავალდებულოა. თითქოს ერთმანეთის საწინააღმდეგო ინფორმაციას და რეკომენაციებს ვაწვდით.

ვფიქრობ, ერთ მთავარ მოცემულობას უნდა შევეგუოთ, - ჩვენ, ყველანი, ჟურნალისტები და მუდმივად გვახსოვდეს, რომ ერთი რამ, რაც ზუსტად ვიცით ამ ავადობასთან დაკავშირებით, არის ის, რომ არავინ არაფერი იცის. ეს უნდა იყოს ჩვენი ამოსავალი, - ჩვენ ის ვიცით, რომ არავინ არაფერი იცის.

ძალიან რთულია, მაგალითად, როდესაც შენ გაქვს ორი ავტორიტეტული სამედიცინო ინსტიტუტის მონაცემი, ორივე ერთმანეთს ეწინააღმდეგება და შენ გიწევს არჩევანის გაკეთება.


- ეს იმას ხომ არ ნიშნავს, რომ ზუსტად უნდა მივუთითოთ ჩვენს პროდუქტში ვის ვეყრდნობით?

ამის ხაზგასმა მინდა, ჩვენ გვჭირდება დისტანცირება და უნდა გვახსოვდეს წყაროების მოხსენების ვალდებულება. და ასევე, ვფიქრობ, მონაცემებთან დაკავშირებით საჭიროა სხვა ტიპის მეცნიერთა ჩართვაც, არამხოლოდ მედიცინის მუშაკების, სტატისტიკოსების, სოციოლოგების, ვისაც უფრო კარგად ესმის ის, რასაც ესა თუ ის მონაცემი გულისხმობს.

- ფიქრობთ, რომ წყაროების დასახელების და სიზუსტის პრობლემები იყო მედიაში?

უბრალოდ, გამოცდილებიდან გამომდინარე, ვფიქრობ, რომ ეს შეიძლება იყოს ერთგვარი რეკომენდაცია, - დისტანცირება, წყაროების დაკონკრეტება, სიღრმისეული გაშუქება და დამატებით, მცოდნე ადამიანების ჩართვა.

აგრეთვე, რაც დაგვეკარგა ჩემი აზრით, იმიტომ, რომ დასაწყისში ცოტა დავიბენით, იყო სკეპტიციზმი, ამან კი თითქოს თვითცენზურის პრობლემა გააჩინა, - იქ, სადაც გაბატონებული აზრია, თვითცენზურა გერთვება, რომ იმ საკითხებზე კითხვები დასვა.

ამას დაემატა ცალკე პრობლემა, ინსტიტუტებისა და ადამიანების სიმბოლიზება და ჰეროიზაცია და ჩვენვე, ფაქტობრივად, ჩვენს წინააღმდეგ განვაწყვეთ საზოგადოებრივი აზრი, იმიტომ რომ, როდესაც კითხვა გაგვიჩნდა ჩვენს მიერვე სიმბოლიზებულ და ჰეროიზებულ ადამიანებთან, იქ ჩვენ დაგვატყდა საზოგადოების რისხვა.

---

• რეკომენდაციები პანდემიის გაშუქების შესახებ იხილეთ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ გზამკვლევში - ეთიკური დილემები პანდემიის გაშუქებისას

---

 
- როგორ ფიქრობთ, რატომ დაემართა ეს მედიის ნაწილს?

სხვადასხვა მიზეზი იყო, მაგრამ ერთ-ერთი მიზეზი არის მასშტაბურობა. ის პირველი ეჭვი და სკეპტიციზმი, რაც ჩვენ გაგვიჩნდა, იყო გაუბედავი, რადგან მთელს მსოფლიოში ვხედავდით იგივე ტენდენციას. ამის ტყვე აღმოვჩნდით, ჩვენ დავიბენით დასაწყისშივე.

მონაცემების თემას რომ დავუბრუნდეთ, როგორ უნდა მიაწოდოს მედიამ აუდიტორიას მონაცემები, რასთან ერთად, რამდენად მნიშვნელოვანია კონტექსტი?

ჟურნალისტიკა არ არის შევიდეთ StopCov.ge-ზე, ან ჯანდაცვის ორგანიზაციის საიტზე და წავიკითხოთ ციფრები. ჩვენი მოვალეობაა დამატებითი კითხვების დასმა, კონტექსტში შესვლა და მე როგორც ქართულ, ისე არაქართულ მედიაში, ეს კონტექსტი დამაკლდა

- ნათია, თქვენ ახსენეთ მონაცემებთან კავშირშიც და ისეც სენსაციურობა, პანიკის შემცველი მასალები... ვფიქრობ, დასაწყისში მეტად სენსაციური იყო გაშუქება, ახლა ცოტა დაიწრიტა, მაგრამ სენსაციური ელემენტები მაინც დარჩა. რატომ არის მნიშვნელოვანი, რომ გაშუქება არ იყოს სენსაციური, მაშინ როდესაც ისეთ გლობალურ კრიზისზეა საუბარი, როგორიცაა ჯანდაცვის კრიზისი?

პირველ რიგში იმიტომ, რომ საქმე ეხება ადამიანების ჯანმრთელობას და საქმე ეხება გადაწყვეტილებას, გავწიროთ თუ არა ადამიანები შიმშილისთვის. რეალურად, ჩვენ ამ ორი დილემის წინაშე ვართ. გვინდა, რომ არც მწვადი დავწვათ და არც შამფური, გვინდა, რომ ერთის მხრივ დავიცვათ დაავადებისგან და მეორე მხრივ, მათ სარჩო-საბადებელი ჰქონდეთ ხვალ. როგორი იქნება მათი ხვალინდელი დღე, აი, აქ გვჭირდება სიფრთხილე ინფორმაციის გადაცემისას.

მე გავიზიარებდი მოსაზრებას, რომ დასაწყისში მეტად სენსაციური იყო გაშუქება და ეს მოიტანა ტერმინოლოგიურმა ფაქტორმაც. აგრეთვე, ვფიქრობ, რომ პანიკას თესავს განმეორებითი სიხშირეც, მუდმივი საუბარი, ერთი და იგივე ამბის გამეორება დღის განმავლობაში, ესეც დილემაა. და ზედაპირული გაშუქებაც არის ძალიან დიდი შეცდომა.

- ერთი და იგივე თემების ხშირი გაშუქება ახსენეთ, ხომ არ ფიქრობთ, რომ მედიის დღის წესრიგში იყო პრობლემა?

საერთოდ ის, რომ პანდემიამ სრულად შეუცვალა მედიას დღის წესრიგი, თავიდანვე უნდა ყოფილიყო დისკომფორტის შემქმნელი, თავიდანვე მას ეს არ უნდა მიეღო როგორც მოცემულობა. როდესაც ერთი თემა ფიგურირებს, ყველა შემთხვევაში ეს არასწორია, იმიტომ, რომ ადამიანები აგრძელებენ ცხოვრებას და მათ ცხოვრებასთან ბევრი საკითხებია დაკავშირებული. ეს საკითხები არსად გამქრალა, ჩვენ გავაქრეთ ეთერიდან, დღის წესრიგიდან. ცხადია, რომ ეს თემები ვერ გაექცეოდა ინფექციის ჭრილს, მაგრამ ეს თემები უნდა ყოფილიყო.

მე არ მინდა ვთქვა, რომ ზოგადად მედიამ ცუდად იმუშავა, მედიამ იმუშავა ისე, როგორც შეეძლო. ჩვენ დავიშვით შეცდომები, თუნდაც მაშინ, როდესაც უაპელაციოდ გავატარეთ საჯარო ინფორმაციის შეზღუდვა, მაგრამ თუ სწრაფად ვისწავლით ჩვენივე შეცდომებზე, გაგვიიოლდება მუშაობა.

მიუხედავად იმისა, რომ არავინ არაფერი იცის, ყველა გვეუბნება იმას, რომ ჩვენ მოგვიწევს ვირუსთან ერთად ცხოვრება. როგორ ვცხოვრობთ და როგორ ვმუშაობთ, ამაზე ფიქრია საჭირო და ჩვენს მიერ დაშვებული შეცდომების გაანალიზება.

- და საუბარი რომ შევაჯამოთ და დავასრულოთ, რა უნდა ვისწავლოთ ამ გაკვეთილიდან?

ერთი ის, რომ არ ვიცოდით, მეორე, რომ სანდო წყაროებმაც არ იციან და მესამე, რომ ეს ძალიან მასშტაბურია და ჩვენ არ გვაქვს გამოცდილება. ბევრი რამ იყო ერთად, ვინც მუშაობს, ის უშვებს შეცდომებს და ამაში ტრაგიკული არაფერი არ არის. დანაშაული იქნება ის, რომ ჩვენ ეს არ გავაანალიზოთ.

მძიმე ბრალდებები მეზობლებსა და არასრულწლოვან რესპონდენტებზე დაყრდნობით, რომლებიც ამბის თვიმხილველებიც არ არიან, უგულვებელყოფილი ბავშვის საუკეთესო ინტერესი და უპირობოდ მკვლელად გამოცხადება არასრულწლოვნის, რომელიც შესაძლოა თავადაც მსხვერპლი იყოს - ასე გაშუქდა 2 ივნისს "TV პირველზე" თბილისის ერთ-ერთ გარეუბანში ჩვილის ცხედრის აღმოჩენის შემთხვევა. 

საინფორმაციო გამოშვების წამყვანებმაც და სიუჟეტის ავტორებმაც მეზობლებსა და არასრუწლოვან რესპონდენტებზე დაყრდნობით მაყურებელს უთხრეს, რომ “ჩვილი, სავარაუდოდ, იმავე კორპუსში მცხოვრებმა არასრულწლოვანმა გოგომ გააჩინა, რომელიც ორსულობას მალავდა და კვალის დამალვის მიზნით, ბავშვი ფანჯრიდან გადააგდო”.

ამ ვერსიის გარდა, როგორც საინფორმაციო გამოშვების, ასევე სიუჟეტის ავტორისგან ასევე მტკიცებით ფორმაში მოვისმინეთ, რომ პოლიციამ „ახალშობილი ბავშვის ცხედარი პოლიეთილენის პარკში გაახვია და შემდეგ უკვე სანაგვე ურნაში გადააგდო“.

აღნიშნულის დასამოწმებლად სიუჟეტში მხოლოდ ორი მეზობლის კომენტარი მოვისმინეთ. არცერთი მათგანი ფაქტის შემსწრე არ არის.

„დამლაგებელია და იმან თქვა, რომ მივედიო, დავინახეო და დავრეკეო [ახალშობილი მიცვალებულიო]. მაგრამ ჯერ კიდევ ცოცხალი იყოო“, - ამბობს ერთი.

„დილით სადღაც 8 საათისთვის [მოხდა], არფერი ვიცით, დაახლოებით ასე გავიგეთ ჩვენც [რომ არასრულწლოვანმა ბავშვი გააჩინა და ფანჯრიდან გადმოაგდო]”, - ამატებს მეორე.

სიუჟეტიდან ასევე გავიგეთ, რომ „არასრულწლოვანი დედის ოჯახი, რომელმაც, სავარაუდოდ, ჩვილი ბავშვი თავიდან მოშორების მიზნით, მეექვსე სართულის ფანჯრიდან ქუჩაში გადააგდო, შემზარავი შემთხვევის დროს სახლში იმყოფებოდა“, - თუმცა რა წყაროს ეყრდნობა ჟურნალისტი აღნიშნულის მტკიცების დროს, სიუჟეტიდან არ ჩანს. აღნიშნულის საპირწონედ, მასალაში მხოლოდ ორი ბავშვის კომენტარს ვისმენთ, რომლებიც განმარტავენ, რომ ქალი, რომელმაც ბავშვი ფანჯრიდან „ჩამოაგდო“, ტიროდა და „დედამისი სცემდა“.

ასევე, სიუჟეტში მხოლოდ არასრუწლოვნების მონათხრობს ეყრდნობა ის ვერსიაც, რომ ახალშობილის ცხედარი სამართალდამცველებმა ჯერ პოლიეთილენის პარკში გაახვიეს და შემდეგ კი - სანაგვე ურნაში ჩააგდეს. დამატებითი წყარო, რომელიც ამ ვერსიას მეტ დამაჯერებლობასა და სოლიდურობას შესძენდა, მასალაში არ ჩანს.

სიუჟეტში მომხდარში უპირობოდ არის დადანაშაულებული არასრულწლოვანი ისე, რომ მისი საუკეთესო ინტერესები გათვალისწინებული არ არის. Სიუჟეტში არც კი ჩანს მსჯელობა, რომ არასრულწლოვანი, რომელმაც სავარაუდოდ შვილი გააჩინა, შესაძლოა თავად იყოს მსხვერპლი. ასეთი მძიმე თემის ამგვარად გაშუქება კი ეთიკური სტანდარტების მიღმაა.

სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის, არსენ ტოროსიანის განცხადება, რომელიც პარალელებს ავლებდა ახალი კორონავირუსის პანდემიასთან ბრძოლის კუთხით სომხეთისა და საქართველოს მიდგომებს შორის, ფართოდ გაშუქდა ორივე ქვეყნის მედიასაშულებების მიერ. ამ გაშუქებას მოჰყვა მძლავრი არმენოფობიური ტალღა აუდიტორიის მხრიდან.

სომხეთის მედიაში გავრცელებული ინფორმაციის მიხედვით, არსენ ტოროსიანმა განაცხადა, რომ საქართველოსა და სომხეთს ეპიდემიასთან ბრძოლის განსხვავებული სისტემა აქვთ. მისივე შეფასებით, სომხეთის სისტემა უკეთესია და ამის საილუსტრაციო რამდენიმე საკითხი წამოსწია:

• იყენებს თუ არა საქართველო, სომხეთის მსგავსად, ყველა საეჭვო შემთხვევის შესამოწმებლად PCR ტესტს, თუ გამოიყენება სწრაფი ტესტები, რომლებიც ნაკლები სიზუსტით გამოირჩევა?
• უკეთდება თუ არა ტესტი იმ მოქალაქეებს, რომლებსაც აქვთ მწვავე რესპირატორული ინფექციური ვირუსის მსუბუქი სიმპტომები?
• შეჰყავთ თუ არა საერთო სტატისტიკურ მონაცემებში ის პაციენტები, რომლებიც პნევმონიის შედეგად გარდაიცვალნენ და ამავდროულად აღმოაჩნდათ COVID-19?
• შეიძლება ჩაითვალოს, რომ საქართველოში დღეში მართლაც 1-2 შემთხვევა ვლინდება კორონავირუსის, თუ სინამდვილეში ყველა შემთხვევა არ ვლინდება და, შესაბამისად, არ შედის სტატისტიკაში, რადგან არსენ ტოროსიანის თქმით, მძღოლებს, რომლებიც საქართველოდან შედიან სომხეთში უმრავლეს შემთხვევაში უფიქსირდებათ კორონავირუსი.

ქართული მედია შემოიფარგლა სომხური მედიის მიერ გავრცელებული ამ ინფორმაციის თარგმნით. სათაურებში აქცენტირებული იყო ის, რომ არსენ ტოროსიანის თქმით, სომხეთის ანტიეპიდოემიოლოგიური სისტემა უკეთესია, ვიდრე - საქართველოსი.

იმ კონტექსტის გათვალისწინებით, როდესაც საქართველოში არმენოფობიური განწყობების ერთ-ერთი მთავარი მკვებავი სწორედ ეს შეჯიბრებითობაა, მედიამ გარკვეულწილად ხელი შეუწყო არმენოფობიური განწყობების წინ წამოწევას.

იმის ნაცვლად, რომ მედიას უფრო სიღრმისეულად გაეშუქებინა თითოეული ის საკითხი, რაც საეჭვოდ გახადა მეზობელი ქვეყნის მინისტრმა და ამით ეჩვენებინა, თუ რამდენად საფუძვლიანი ან უსაფუძვლო იყო კონკრეტული ჩინოვნიკის განცხადებები, გაშუქება შემდეგშიც ზედაპირულად გაგრძელდა და შემოიფარგლა “გაბრაზებული კოლეგების” კომენტარების ტირაჟირებით, რომლებითაც არსენ ტოროსიანისგან ითხოვდნენ ბოდიშის მოხდას და გადადგომასაც კი.

მედიაორგანიზაციების მიერ გამოქვეყნებულ მასალებს ამ კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით ასობით კომენტარი აქვს დართული მომხმარებლებისგან, რომელთა უდიდესი ნაწილი არმენოფობიურია.

ტელეკომპანია “იმედის” ფეისბუკ გვერდზე გაზიარებულ მასალას - “სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის განცხადება - შეფასებები” - 500-ზე მეტი კომენტარი ახლავს, აქედან უმრავლესობა არმენოფობიურია:

• “ეს ვირუსიც სომხურია, ალბათ, მაგათ რომ კითხო და უკვირთ, თუ როგორ განიკურნა ჩვენთან ხალხი, ყველაფერს ხომ ეგენი იჩემებენ, ქართული ღვინის და შოთა რუსთაველის არ იყოს”;
• “ესენი მოძმე ერი კი არა, მუდამ ქართველების დაუძინებელი მტრები იყვნენ ყოველთვის შურდათ ქართველების და ქართველების ცუდი უხარიათ...”

იგივე პათოსით გაჟღენთილი არმენოფობიური კომენტარებია თავმოყრილი საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის ფეისბუკის გვერდზე, სადაც გაზიარებულია ნიუსი, სათაურით: “სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრი - ჩვენი ანტიეპიდემიოლოგიური სისტემა უფრო ძლიერია, ვიდრე საქართველოსი”. ნიუსს 400-ზე მეტი კომენტარი ახლავს და ამ შემთხვევაში მომხმარებლები კიდევ უფრო შორს მიდიან და არა მხოლოდ არმენოფობიურ, არამედ ზოგადად, ქსენოფობიურ კომენტარებს აკეთებენ.

“ეგრე კი ამბობდნენ, სომეხია, "კარენა" ჰქვიაო, მაგრამ ჩვენთან მამედამ კი შემოიტანა”, - წერს ერთ-ერთი მომხმარებელი კორონავირუსთან დაკავშირებით პირველი არხის ფეისბუკ გვერდზე.

არმენოფობიური კომენტარების სიუხვეა იმ მედიასაშუალებების გვერდებზეც, რომლებიც განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ ნებისმიერი ფორმის დისკრმინაციის საფრთხის გააზრებას და შესაბამისი სარედაქციო პოლიტიკაც აქვთ შემუშავებული.

მაგალითად, რადიო “თავისუფლების” ფეისბუკის გვერდზე, სადაც გაზიარებულია ნიუსი იმაზე, რომ სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრს აეჭვებს საქართველოში Covid 19-ის სტატისტიკის სიზუსტე, 500-მდე კომენტარია თავმოყრილი, მათ შორის ბევრია არმენოფობიური.

ნინო ჯაფიაშვილი, რადიო “თავისუფლების” ქართულენოვანი სამსახურის მმართველი რედაქტორი გვიხსნის, რომ მათი რედაქციისთვის უწყვეტი პროცესია კომენტარების პოსტმოდერირების პროცესი.

“რთული, კომპლექსური და მოცულობითი”, - ასე აფასებს ნინო ჯაფიაშვილი მომხმარებლების კომენტარებზე მუშაობის პროცესს, რომელშიც რადიო “თავისუფლების” ყველა თანამშრომელია ჩართული. მისივე თქმით, სირთულე მდგომარეობს იმაში, რომ კომენტარების რაოდენობა ბევრია, ამავე დროს მნიშვნელოვანია კრიტიკული და სტანდარტებთან შეუსაბამო კომენტარების გამიჯვნა.

Publika.ge-ს რედაქტორი ლიკა ზაკაშვილი “მედიაჩეკერთან” საუბარში ამბობს, რომ კომენტარების ნაწილში პოსტმოდერირებას მიმართავენ იმ შემთხვევებში, როდესაც კომენტარი შეიცავს სიძულვილის ენას. ამის მიუხედავად, არაერთი არმენოფობიური კომენტარია თავმოყრილი “პუბლიკის” ფეისბუკის გვერდზე, სადაც სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის განცხადების თაობაზე ნიუსია გაზიარებული.

“სიძულვილის შემცველ კომენტარებს ვშლით, ანუ ყოველდღე ვცდილობთ, რომ კომენტარებს გადავხედოთ და ასეთი შინაარსის კომენტარები წავშალოთ. ამის მართვა დელეგირებულია სხვადასხვა დღეს სხვადასხვა თანამშრომელზე და როგორც ჩანს, გამორჩა”, - გვითხრა ლიკა ზაკაშვილმა.

სამხრეთ კავკასიის, მათ შორის, სომხეთთან დაკავშირებულ ამბებს ყოველდღიურ რეჟიმში აშუქებს Netgazeti.ge. აღნიშნული განყოფილების რედაქტორი, ნინო კახიშვილი გვეუბნება, რომ არმენოფობიური განწყობები აუდიტორიაში ისეთი მძაფრი აღარ არის, როგორც იყო 5 წლის წინ, თუმცა მაინც არსებობს ამ კუთხით დიდი გამოწვევები.

“გვაქვს შემთხვევები, როდესაც ბევრი ფიქრი გვიწევს თუნდაც, მასალის სათაურზე, რომელიც არ გამოიწვევს დამატებით მძაფრ რეაქციებს კომენტარებში. დილემური იყო რამდენიმე დღის წინ სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის ქართულ ჯანდაცვაზე კომენტარის გამოქვეყნების საკითხიც, რადგან არსებობდა მხოლოდ ერთი გადაუმოწმებელი წყარო და ზუსტად ვიცოდით ისიც, რომ ის დამატებით შუღლს გააღვივებდა. ჩვენი მიზანი კი, არ არის ეს და შესაბამისად, მეტ ძალისხმევას ვხარჯავთ იმისთვის, რომ ერთი მხრივ, მნიშვნელოვანი ამბები მივაწოდოთ მკითხველს და ამავე დროს, შუღლი არ გავაღვივოთ”, - გვითხა ნინო კახიშვილმა.

საბოლოოდ, “ნეტგაზეთის” სარედაქციო გადაწყვეტილება იყო, რომ არ გამოექვეყნებინათ სომხეთის ჯანდაცვის მინისტრის განცხადებაზე ნიუსი ცალკე და ის ქართული მხარის მიერ გაკეთებულ კომენტარებთან ერთად განათავსეს ვებ-გვერდზე. შესაბამისად, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში მათ გვერდზე არმენოფობიური კომენტარები არ გვხვდება, თუმცა, ზოგადად გამოცემის სარედაქციო პოლიტიკის მიხედვით, არმენოფობიური და ზოგადად, კომენტარები, რომლებიც შუღლს აღვივებს, იშლება.

“თუმცა, არის შემთხვევები, როდესაც გამოგვრჩენია, რადგან გარკვეული პერიოდის შემდეგ დაწერეს, ან ჩვენ ვნახეთ გვიან”, - გვითხრა ნინო კახიშვილმა.

ზოგადად, ფეისბუკში და სხვა სოციალურ ქსელებში მედიაორგანიზაციების გვერდებზე გაკეთებული კომენტარების მოდერირება რთული და მნიშვნელოვანი გამოწვევაა მედიაორგანიზაციებისთვის.

“სოციალურ ქსელში მედიასაშუალების ოფიციალურ გვერდით გავრცელებული ინფორმაცია აღიქმება როგორც მედიასაშუალების პროდუქტი და მასზე ვრცელდება ყველა ჟურნალისტური სტანდარტი, რაც ჩვეულებრივ, მედიასაშუალების მიერ გამოქვეყნებულ პროდუქტზე ვრცელდება. ამგვარი პრაქტიკა აქვს საქართველოს ჟურნალისტურ ეთიკის ქარტიას და ევროპის ბევრი ქვეყნის პრესის საბჭოებსაც”, - ვკითხულობთ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ “სოციალური მედიის გამოყენების სახელმძღვანელო წესებში”. თუმცა ეს გაიდლაინი ცალკე რეკომენდაციებს არ იძლევა კომენტარების ნაწილზე, რომელიც თან ახლავს მედიაორგანიზაციების გვერდებზე განთავსებულ მასალებს სოციალურ ქსელებში. თუმცა ევროპის ქვეყნებში ბევრ პრესის საბჭოს აქვს კონკრეტული გაიდლაინები ამ საკითხთან მიმართებაში, რომელთა არსი მდგომარეობს იმაში, რომ მედია პასუხისმგებელია მის მიერ გავრცელებულ კონტენტზე, მათ შორის, კომენტარებზე, რომლებსაც მედიაორგანიზაციების გვერდებზე მომხმარებლები ტოვებენ.