საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭომ გამოიკვლია და დაადგინა, რომ “POSTV-ს” გადაცემაში „STOP ხამი“ პარკირების შესახებ ქალაქ გორში გადაღებული ეპიზოდი დადგმული იყო.

სადავო გადაცემა “POSTV”-ს ეთერში 2018 წლის 26 მარტს გავიდა. განმცხადებელი, დავით მახარაშვილი გადაცემაში პრობლემურად შემდეგ ეპიზოდს მიიჩნევდა: გადაცემის გადამღები ჯგუფი უახლოვდება BMW მარკის ავტომობილს, რომელიც გაჩერებულია ფეხით მოსიარულეთა გადასასვლელზე, რაც დარღვევაა. მანქანაში მძღოლის ადგილის გვერდით ზის ერთი პირი, რომელსაც გადაცემის წამყვანი ავტომობილის გადაყენებას სთხოვს. საპასუხოდ მანქანაში მჯდომი პირისაგან ისმის გინება და შეურაცხმყოფელი სიტყვები წამყვანის მიმართ. ხაზს უსვამს, რომ „გორელია“ და „არაფერი არ უნდა შეეშალოთ“. მაყურებელს შთაბეჭდილება რჩება, რომ ეპიზოდი ასახავს რეალურ ფაქტს, რომ მანქანაში მყოფი „გორელი“ პირი არის აგრესიული, უზრდელი და არ ემორჩილება კანონს.

ქარტიის საბჭო ამ ეპიზოდის დეტალების შესასწავლად გორში ჩავიდა და უშუალოდ გამოჰკითხა სადავო ეპიზოდში მონაწილე პირები. გამოკითხვის შედეგად დადგინდა, რომ ეპიზოდი დადგმული იყო.

შესაბამისად, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის საბჭოს გადაწყვეტილებით, ამ ეპიზოდში დაირღვა ქარტიის პირველი პრინციპი [არასწორი ინფორმაციის გავრცელება], მე-3 პრინციპი [გავრცელდა გაყალბებული ინფორმაცია] და მე-11 პრინციპი [განზრახ მოხდა არასწორი/გაყალბებული ინფორმაციის მომზადება/დამახინჯება].

„გადაცემის მთავარი იდეა ემსახურება იმას, რომ გამოავლინოს პარკირებასთან დაკავშირებული რეალური მდგომარეობა და ასევე სოციალური პასუხისმგებლობისაკენ მოუწოდოს იმ ადამიანებს, ვინც არღვევს კანონს, შესაბამისად გამოგონილი, გაზვიადებული, დადგმული ეპიზოდების გამოყენება არის ინფორმაციის განზრახ ფალსიფიცირებით აუდიტორიის მიზანმიმართულად შეცდომაში შეყვანა“, - აღნიშნულია ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებაში.

ამავე გადაწყვეტილების მიხედვით, დადგმულმა სცენამ და წამყვანის შეფასებითმა კომენტარებმა (გადაცემის წამყვანი ბოლოს აღნიშნავს, რომ იგი გორში აღარ ჩამოვა, ვინაიდან მის მიმართ გამოიჩინეს ასეთი აგრესია) გამოიწვია დისკრიმინაციის წახალისება. ვიდეო გახდა საფუძველი ასეულობით კომენტარის, რომელთა უმრავლესობაში ლანძღავდნენ გორელებს, მაშინ როცა მედიის ვალია ყველანაირად შეუშალოს ხელი ნებისმიერი სახის დისკრიმინაციას, ამ შემთხვევაში მედია თავად მოგვევლინა მის წამხალისებლად.

12 მაისს გვიან ღამით თბილისის ღამის კლუბებში სპეცოპერაცია ჩატარდა. როგორც შინაგან საქმეთა სამინისტრომ განმარტა, სპეცოპერაციის მიზანი ნარკოტიკების გასაღებასთან ბრძოლა იყო.იქ მყოფ მოქალაქეებს კლუბის ტერიტორია დაატოვებინეს, რასაც პროტესტი მოჰყვა. პოლიციასა და მოქალაქეებს შორის მოხდა შეხლა–შემოხლა, დააკავეს რამდენიმე ადამიანი. კლუბების ტერიტორიაზე მოვლენები ფაქტობრივად მთელი ღამის განმავლობაში ვითარდებოდა.

შემთხვევა მედიის ყურადღების ცენტრში მაშინვე მოქეცა და ამბის მასშტაბურობიდან გამომდინარე მოვლენათა განვითარება პირდაპირ ეთერში გადაიცემოდა. გამონაკლისი აღმოჩნდა საზოგადოებრივი მაუწყებელი და ტელეიმედი. მაშინ, როდესაც ამბავი დაახლოებით 1:00 საათზე დაიწყო, საზოგადოებრივი მაუწყებელი პირდაპირ ეთერში შევიდა 3:38 საათზე, ტელეიმედს კი მაყურებლისთვის მთელი ღამის განმავლობაში არ უცნობებია მომხდარის შესახებ.

რაც შეეხება ამ ორი მაუწყებლის ვებსაიტებსა და ფეისბუკის გვერდებს,საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა სოციალური ქსელისა და ვებსაიტის მეშვეობით ინტერნეტ აუდიტორიას მომხდარის შესახებ ოპერატიულად ამცნო. ტელეიმედმა კი ვებსაიტზე ინფორმაცია განათავსა და მოგვიანებით ფეიბუკშიც პირდაპირი ეთერის რეჟიმში გაუშვა რა ხდებოდა კლუბების მიმდებარე ტერიტორიაზე.

2018 წლის 6 მაისს, კვირას, "რუსთავი 2-ის" გადაცემა "პოსტ სკრიპტუმში" ერთ-ერთი სიუჟეტი მოზარდების სუიციდის შემთხვევებსა და ინტერნეტ თამაშს, ეგრეთ წოდებულ "ლურჯ ვეშაპს მიეძღვნა"

მასალას რამდენიმე გზავნილი ჰქონდა მაყურებლისთვის: საქართველოში მოზარდები თავს იკლავენ ინტერაქტიული თამაშის (ლურჯი ვეშაპის) გამო, ამ თამაშს ჰყავს ქართველი მენტორები, ბავშვების თვითმკვლელობით ვიღაცები დიდ ფულს აკეთებენ და ამ ყველაფრის ფონზე, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო არაეფექტურად მუშაობს. ეს მესიჯები გადაცემის წამყვანმა თემის წარდგენისას გააჟღერა, მტკიცებით ფორმაში: „ბავშვების სიცოცხლე და სიკვდილიც სხვების გასართობია, ე. წ. მენტორების, რომლებიც დავალებებს აძლევენ მოზარდებს და ბოლოს ისინი თვითმკვლელობამდე მიჰყავთ“.

ასეთივე ქვეტექსტი ჰქონდა მთლიან სიუჟეტსაც, სახელწოდებით: „ფსონი ბავშვების სიკვდილზე“. თუმცა, მასალაში არ ყოფილა არცერთი სანდო არგუმენტი და დასაბუთება, რაც მის მთავარ გზავნილებს დაადასტურებდა.

ამბავი - სუიციდის შემთხვევების "ლურჯ ვეშაპთან", ასევე ქართველ ხელმძღვანელებსა და დიდ ფულთან კავშირზე, სიუჟეტის ავტორმა ერთი რესპონდენტის, შვილმკვდარი დედის მონათხრობზე დაყრდნობით გაავრცელა. რესპონდენტი მომხდარს თამაშთან რამდენიმე მიზეზით აკავშირებს: წარწერა, რომელიც შვილმა თავის მოკვლამდე ფანჯარაზე დატოვა, გოგონას ტელეფონში აღმოჩენილი ძალადობის შინაარსის შემცველი ფოტოები და ჩანაწერები, რომლებშიც იგი ახსენებს ადრესატს საეჭვო ფსევდონიმით: „ეს ყველაფერი ერთმანეთთან დავაკავშირეთ და საბოლოო ჯამში ამ დასკვნამდე მივედით, რომ ელენე სამწუხაროდ ამ თამაშს შეეწირა, ისევე როგორც ძალიან ბევრი ბავშვი საქართველოში“.

"ლურჯი ვეშაპის" ქართველი ხელმძღვანელის თემასაც ავტორი ამავე რესპონდენტის შემდეგი მონაყოლით ავრცელებს: "მე დანამდვილებით ვიცი, რომ ამ თამაშს ჰყავს ქართველი მენტორი და მე მინიმუმ სამი შემთხვევა ვიცი მშობლებისგან და ბავშვებისგან, როდესაც ისინი ადასტურებენ ფაქტს, რომ მათ ესაუბრებოდნენ ქართულად", - ეუბნება რესპონდენტი სიუჟეტის ავტორს, თუმცა მასალაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა გადაამოწმა თუ არა ეს ნათქვამი და სცადა თუ არა ამ ადამიანებთან დაკავშირება. ასევე, ვერ გავიგეთ გამოძიებას მაინც თუ აქვს ინფორმაცია ამ ადამიანებზე და ისინი თუ თანამშრომლობენ შესაბამის უწყებასთან.

თამაშის კავშირს მოზარდების სუიციდთან და ქართველი ხელმძღვანელის თემას ავტორი მასალაში მხოლოდ ფსიქოლოგის კომენტარით ამყარებს. ჟურნალისტის კითხვაზე: „შეგიძლიათ დანამდვილებით იმის თქმა, რომ ამ ქალაქში, ან ამ ქვეყანაში, ამ თამაშის გამო მოზარდების სიცოცხლე დასრულებულა ფატალურად?“ რესპონდენტი პასუხობს, რომ ამას ადასტურებს. იქვე იგი ამატებს, რომ "თამაში განსაკუთრებით რეგიონებშია მოდაში“. თუმცა, სიუჟეტში არ ჩანს რის საფუძველზე ამბობს ამას იგი.

ასევე, მხოლოდ ორი რესპონდენტის კომენტარი უდევს საფუძვლად იმის მტკიცებას, რომ საგამოძიებო უწყება არაეფექტურად მუშაობს. გარდაცვლილი მოზარდების მშობლები ამბობენ, რომ ვერ გახსნეს მათი შვილების მობილურები და კომპიუტერები. საგამოძიებო უწყებაში კი ამბობენ, რომ საქმის დეტალების გასარკვევად არსებობს სხვა გზაც და კატეგორიულად გამორიცხავენ კავშირს სუიციდსა და ინტერნეტ თამაშს შორის.

„ვადასტურებთ მთავარ კითხვას, ეს (სუიციდი) არ არის ინსპირირებული საჯარო სივრცეში არსებული რაღაც თამაშით“, - ამბობს მასალაში ცენტრალური კრიმინალური დეპარტამენტის ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მთავარი სამმართველოს უფროსი, რომლის თქმით, შესწავლილია მოზარდების სუიციდის ყველა შემთხვევა და ფაქტები, რომლებზეც გარდაცვლილების მშობლები აპელირებენ, არასწორია.

მასალის ბოლოს ავტორი ასევე ამბობს, რომ "სახიფათო თამაშის სავარაუდო მსხვერპლები არიან მსოფლიოს რამდენიმე ქვეყანაში. პოსტსაბჭოთა სივრცეში მოზარდთა სუიციდის ყველაზე ხშირი ფაქტებია ლიტვაში“. თუმცა, წინა გზავნილების მსგავსად, ვერც ამ შემთხვევაში ვიგებთ ან ვხედავთ დოკუმენტს, წყაროს ან სტატისტიკას, რაც ავტორს ამ განცხადების საფუძველს აძლევს. მასალიდან არ ჩანს რა აჩვენა გამოძიებამ სხვა ქვეყნებში, დადგინდა თუ არა სადმე, თუნდაც მაგალითად ლიტვაში, სადაც ავტორის თქმით, თვითმკვლელობის მაღალი მაჩვენებელია, შემთხვევების კავშირი ინტერნეტ თამაშთან.

ისეთი თემისადმი, როგორიცაა არასრულწლოვნების სუიციდი, რა თქმა უნდა მაღალი საჯარო ინტერესია და მედიამ ამ საკითხებზე უნდა ილაპარაკოს. თუმცა, სწორედ ამ დიდი ინტერესისა და თემის სენსიტიურობის გამო მართებს ჟურნალისტს განსაკუთრებული სიფრთხილე და მეტი პასუხისმგებლობა მასალის მომზადებისას.

„არ დაიყვანოთ სუიციდი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე, მაგალითად, პირად ურთიერთობებში არსებული პრობლემები, ფინანსური მდგომარეობა, ნარკოტიკები და ა.შ. ამგვარი გაშუქების მთავარი ფოკუსი პრობლემაზე მსჯელობაა. მაგალითად, შესაძლებელია, საზოგადოებას დაეხმაროთ გაარჩიონ სუციდის გამომწვევი ნიშნები, რათა მოხდეს პრევენცია", - ვკითხულობთ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო დოკუმენტში.

ამავე სახელმძღვანელოში ნათქვამია, რომ ჟურნალისტს განსაკუთრებული ყურადღება მართებს გარდაცვლილის ოჯახის წევრთან ურთიერთობისას.

„სუიციდის მსხვერპლის ოჯახის წევრები, ახლობლები, მეგობრები არიან აფექტურ მდგომარეობაში, დაბნეულები, თავს გრძნობენ დამნაშავედ და ეძებენ პასუხებს კითხვაზე, რატომ მოიქცა მათი ახლობელი ასე. ასეთ სიტუაციაში მათ შესაძლოა ჟურნალისტებს უთხრან ისეთი რამ, რასაც მომავალში ინანებენ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სუიციდის მსხვერპლის გარემოცვა ხშირად იყენებს მედიასთან ინტერვიუს იმისთვის, რომ ბრალი დასდოს რომელიმე პირს ახლობლის თვითმკვლელობაში. არადა, ამ დროს, ისინი, მიღებული შოკის გამო, შესაძლოა კარგად ვერც აცნობიერებდნენ საკუთარ ნათქვამსა თუ ქმედებებს. კვლევები ცხადყოფს, რომ სუიციდის მსხვერპლთა ოჯახი თავადვე არის სუიციდისკენ მიდრეკილი მაღალი რისკჯგუფი“, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

ბოლო რამდენიმე დღეში სავარაუდოდ უცნობი ნივთიერების ინტოქსიკაციით ორი ადამიანი დაიღუპა, ხოლო სამი ახალგაზრდა ამ დრომდე კომაშია. გარდაცვალების ზუსტი მიზეზი და გარემოებები დადგენილი არაა, ონლაინმედიის ნაწილი კი გვარწმუნებს, რომ ეს ადამიანები ე.წ. კლუბური ნარკოტიკის ზედოზირებამ იმსხვერპლა, რომლებიც თითქოს კლუბებში იყიდება.

მომხდარს სოციალურ ქსელში დისკუსია და ბევრი ემოციური კომენტარი მოჰყვა. მომხმარებელთა ნაწილი კლუბების დახურვას მოითხოვს და წერს, რომ იქ “ბავშვებს რყვნიან”, ნაწილი კი თემას ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაციის ჭრილში განიხილავს და ამბობს, რომ ამით უარეს შედეგებს მივიღებთ.

ეს შემთხვევაც, ისევე როგორც სხვა, მსგავსი ფაქტები, ახლაც მედიის დღის წესრიგში მოხვდა. თუმცა, ონლაინმედიის ნაწილი მხოლოდ სოციალურ ქსელში გავრცელებული კომენტარების ციტირებით შემოიფარგლა. ამგვარ გამოცემებს მკითხველისთვის არც გადამოწმებული ფაქტები შეუთავაზებიათ, არც პრობლემის გამომწვევ მიზეზებსა და პრევენციაზე უმსჯელიათ და არც სხვადასხვა მხარის პოზიცია უჩვენებიათ. ასეთმა მიდგომამ კი, პრობლემის გადაჭრის ნაცვლად, არასწორ დისკუსიას, სტერეოტიპების გამყარებასა და თემის დემონიზაციას (ნეგატიურად წარმოჩენას) შეუწყო ხელი.

ამის ნათელი მაგალითია ჯონდი ბაღათურიას მიერ ფეისბუკზე გამოქვეყნებული სტატუსის ახალ ამბად ქცევა. ბაღათურიამ 29 აპრილს დაწერა, რომ “ბოლო 4 დღეში თბილისში 12 მოზარდი გარდაიცვალა კლუბური ნარკოტიკით და ეს ტრაგედია ყველა ოჯახს შეიძლება დაატყდეს, რადგან პოლიცია ვერაფერს აკეთებს იმის გამო, რომ კლუბები უმაღლესი თანამდებობის პირებს ეკუთვნის”.

ბაღათურიას ეს განცხადება ონლაინმედიების ნაწილმა უცვლელად, დამატებითი ინფორმაციის გარეშე გამოაქვეყნა.  მაგალითად: Alia.ge, ww.ge, dainteresdit.ge, metronome.ge, cyc.ge, sazogadoeba.ge, newsroom.com.ge, sarkenews.ge, dianews.ge, gmvt.ge. ამით მათ ფაქტობრივად მხოლოდ ჯონდი ბაღათურიას პლატფორმის როლი შეასრულეს. გარდა იმისა, რომ სტატუსი დაუდასტურებელ და არაზუსტ ინფორმაციას შეიცავს (რეალურად ორი ადამიანი გარდაიცვალა), გამოცემებს მომხმარებლისთვის ალტერნატიული აზრი არ შეუთავაზებიათ. მასალებში არაა წარმოდგენილი არცერთი კლუბისა თუ სახელმწიფო უწყების წარმომადგენლის პოზიცია.

მსგავსი, დაუბალანსებელი და გადაუმოწმებელი მასალა გაავრცელა 30 აპრილს newposts-მაც. სტატიის - "კლუბური ნარკოტიკების გასაღების უკან ხელისუფლების და შოუბიზნესის წარმომადგენლები დგანან - მამა პეტრეს სკანდალური განცხადება”, უდიდესი ნაწილი ეთმობა მღვდელ პეტრე კოლხის მოსაზრებებს, რომლის მტკიცებით, ღამის კლუბებში არასრულწლოვნები დადიან და მათ იქ ნარკოტიკებს სთავაზობენ. მასალაში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა პეტრე კოლხის ნათქვამის გადასამოწმებლად.

“როგორც ამბობენ” - წერს ავტორი და აგრძელებს - “სწორედ “მეფედრონმა” იმსხვერპლა 22 წლის ახალგაზრდა”, თუმცა ბუნდოვანია ვინ ამბობს ამას. მკითხველისთვის გაუგებარი რჩება ვინაა ინფორმაციის წყარო. ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მესამე პრინციპის თანახმად კი, ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ინფორმაცია მხოლოდ იმ ფაქტებზე დაყრდნობით, რომელთა წყარო დადასტურებულია.

ტერმინი “კლუბური ნარკოტიკი” აერთიანებს იმ ნივთიერებებს (MDMA, LSD და სხვა), რომელთა მოხმარების შემთხვევაში ადამიანი ეიფორიისა და ენერგიის მოზღვავებას გრძნობს. “კლუბური ნარკოტიკი” არ ნიშნავს, რომ ისინი მხოლოდ კლუბებშია ხელმისაწვდომი და არ შეიძლება მათი მოხმარება რესტორანში, სახლში, პარკში და ა.შ. (თუმცა, რა თქმა უნდა, ეს ქმედება დასჯადია). შესაბამისად, ბუნდოვანია, რატომ უკავშირებს ქართული მედიის ნაწილი ნარკოტიკულ დანაშაულთან დაკავშირებულ ამბებს, ხშირად, კლუბებს.

უცნობი ნარკოტიკული საშუალებით შესაძლო ინტოქსიკაცით გამოწვეული ტრაგიკული შემთხვევების გაშუქებისას, უმჯობესია, მედიამ კარგად გადაამოწმოს ყველა ფაქტი და განცხადება, ვისაც არ უნდა ეკუთვნოდეს იგი, ფოკუსირდეს მომხმარებლისთვის ინფორმაციის მიწოდებაზე, სავარაუდოდ რომელი ნივთიერება გახდა ადამიანების დაღუპვის მიზეზი, არის თუ არა მხოლოდ ამ ნივთიერების მოხმარება მომაკვდინებელი თუ ფატალური შედეგი მხოლოდ სხვა ნივთიერებებთან ერთად მიღების დროს დგება, როგორ უნდა მოიქცეს ადამიანი ზედოზირების დროს და ა.შ. მით უმეტეს, როდესაც არსებობს ნარკოტიკების საკითხზე მომუშავე ჯგუფი და მათი რეკომენდაციაც ისევე მარტივად ხელმისაწვდომია, თუნდაც იგივე სოციალურ ქსელში, როგორც სხვადასხვა პირების განცხადებები.

პანკისის სპეცოპერაციის შედეგად გარდაცვლილი თემირლან მაჩალიკაშვილის ოჯახის ადვოკატმა, მარიამ კუბლაშვილმა 27 აპრილს ექსპერტიზის შედეგები გაასაჯაროვა. ადვოკატის თქმით, ოთხი თვის წინ, პანკისში ჩატარებული სპეცოპერაციის დროს, თემირლან მაჩალიკაშვილის ოჯახიდან ამოღებულ ხელყუმბარაზე გარდაცვლილის თითის ანაბეჭდები და დნმ-ის კვალი არ აღმოჩნდა.

სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ინფორმაციით, 26 დეკემბერს, პანკისში ჩატარებული სპეცოპერაციის დროს თემირლან მაჩალიკაშვილმა ხელყუმბარის გამოყენება სცადა, რის გამოც სპეცრაზმელებმა მას ესროლეს. მაჩალიკაშვილმა თავის არეში ა სასიკვდილო დაზიანება მიიღო და რამდენიმე დღეში გარდაიცვალა. ოჯახი ამტკიცებდა, რომ მის შვილს ხელყუმბარა არ ეჭირა ხელში.

მაჩალიკაშვილების ადვოკატის მიერ გავრცელებული ექპერტიზის დასკვნის შინაარსი ტელეკომპანიების "რუსთავი 2"-ისა და "TV პირველის" მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში მოხვდა, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა და "იმედმა" კი არ გააშუქეს.

რასიზმის პრობლემა არის ყველგან  და სამწუხაროდ გამონაკლისი არც საქართველოა. ამის მიუხედავად, ქართული მედიის ნაწილი ხშირად თემას ზედაპირულად და არასწორი მიმართულებით აშუქებს. საკითხზე სასაუბროდ არაკომპეტენტურ სტუმრებს იწვევს და შესაბამისად აუდიტორიას ვერ სთავაზობს არგუმენტირებულ მსჯელობას. მეტიც, ხანდახან ჟურნალისტებს უჭირთ გაუმკლავდენენ გადაცემის მონაწილეს, რომლის სტერეოტიპული დამოკიდებულებები, დიდი ალბათობით, წინასწარაც იცოდნენ. საქართველოში ძირითადად ანტითურქული, ანტიირანული, ანტიარაბული და ანტიინდური განწყობებია.

არცთუ იშვიათია ისეთი შენიღბული რასიზმის შემცველი განცხადებები, როგორიცაა - „მიგრანტები „ქართულ გენს“ უქმნიან საფრთხეს“, „ქართველები საქართველოში მალე უმცირესობაში აღმოჩნდებიან“, „უცხოელები ქართველ ქალებს გვართმევენ“ (თითქოს ქართველი ქალები ქართველი კაცების საკუთრება არიან). ამასთან, დასავლეთშიც და საქართველოშიც უფრო და უფრო იმატებს ულტრამემარჯვენე ჯგუფების რიცხვი. რასიზმის პრობლემის საილუსტაციოდ, ბოლო წლებში, მედიაში გავრცელებული რამდენიმე შემთხვევაც კმარა.

• წარმოშობით ბანგლადეშელი, ლატვიაში მცხოვრები აჰსან ჰაბიბ ამტკიცებს, რომ ყველა დოკუმენტი წესრიგში ჰქონდა, თუმცა თბილისის აეროპორტიდან კანის ფერის გამო დაადეპორტეს
• ნიგერიელი სტუდენტი სამუელ ალავოდი დარწმუნებულია, რომ 2018 წელს ბელიაშვილის ქუჩაზე მომხდარი ინციდენტი მისი კანის ფერის გამო მოხდა;
• 2017 წელს სტუდენტი ნიგერიიდან ამბობდა, რომ თბილისში რასისტული თავდასხმის მსხვერპლი გახდა. იმავეს წერდა ფეისბუკზე მისი მეგობარი;
• 2017 წელს ინდოელი ტურისტები ქართველ მესაზღვრეებს რასიზმში ადანაშაულებდნენ;
• 2017 წელს ინდოეთის მოქალაქე თბილისის აეროპორტში მომუშავეებს რასიზმში ადანაშაულებდა;
• ნეონაცისტებს ნიგერიის მოქალაქეების რასობრივი დისკრიმინაციისთვის 4-4 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს;

რასისტული შინაარსის განცხადებები უცხო არც ქართველი პოლიტიკოსებისთვისაა. რამდენიმე ასეთი განცხადება რასიზმისა და შეუწყნარებლობის წინააღმდეგ ევროპული კომისიის 2015 წლის მოხსენებაშიც მოხვდა. სახალხო დამცველის 2017 წლის ანგარიშის თანახმადაც, საქართველოში კვლავ გამოწვევად რჩება სავარაუდოდ სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულების არაეფექტური გამოძიება.

ამგვარი ფონის მიუხედავად ტოქშოუში საკითხზე არარელევანტური სტუმრებით, უფოკუსო და ზედაპირული მსჯელობა იშვიათი გამონაკლისი არ არის. ამის ნათელი მაგალითი იყო 23 აპრილს “TV პირველის” ეთერში გასული გადაცემა “ხალხის პოლიტიკა”, რომლის მეორე ბლოკის მიზანი იყო დაედგინა, არის თუ არა საქართველოში რასიზმის პრობლემა. საკითხის ამგვარად დასმით, ზემოთ აღნიშნული რასობრივი დისკრიმინაციის არაერთი მაგალითის მიუხედავად, გადაცემაში საერთო ჯამში პრობლემა დაკნინდა და საერთოდ არსებობა არარსებობამდე დავიდა დისკუსიის ფოკუსი. სტუმრების ერთი ნაწილი ამტკიცებდა, რომ საქართველოში რასისტული განწყობები საერთოდ არ არის და მედიამ სხვა საკითხები უნდა გააშუქოს.

გადაცემაში ცდილობდნენ დაეცვათ ბალანსი იმ საკითხში, სადაც მეორე მხარე არ არსებობს, რადგან რასიზმს გამართლება არ აქვს და ყველა შემთხვევაში მიუღებელი უნდა იყოს. ამ გადაცემაში კი ერთ მხარეს იურისტები ნინო ბოლქვაძე და ლევან ალაფიშვილი იდგნენ, მეორე მხარეს კი ნიკოლოზ მჟავანაძე და დავით ლორია “უფლებადამცველთა გაერთიანებიდან“. მსჯელობაში მონაწილეობდნენ დარბაზში მსხდომებიც, მათ შორის საქართველოში მცხოვრები ფერადკანიანი პირები.

გადაცემის ამგვარი ფოკუსისა და სტუმრების გამო რაიმე საკითხის საფუძვლიანი განხილვის ნაცვლად დისკუსია ურთიერთბრალდებების რეჟიმში წარიმართა. გადაცემაში “უფლებათა დამცველის” სტატუსით მიიწვეული იყო სტუმარი (ნიკოლოზ მჟავანაძე), რომლის ანტიდასავლური და ისლამოფობიური განცხადებები მრავლად იძებნება. გადაცემაში კი მის დისკრიმინაციულ და უფოკუსო რეპლიკებსა და ბრალდებებს წამყვანი ვეღარ გაუმკლავდა, არაერთხელ მიუთითა, რომ სისულელეს ამბობდა და გადაცემის დატოვებისკენაც მოუწოდა. რეალურად რესპონდენტის ეს განცხადებები არაფრით განსხვავდებოდა მისი სხვა გამოსვლებისგან და წამყვანისთვის მოულოდნელი არ უნდა ყოფილიყო ამგვარი რიტორიკა, შესაბამისად გაუგებარია მაშინ რატომ მიიწვია და რა ინფორმაციის მიღებას ელოდა მისგან. 

ტოქშოუს წინ უძღოდა რამდენიმე დღის წინ Facebook-ზე შავკანიანი კაცისა და სავარაუდოდ, ქართველი ქალის ქორწინების ცერემონიის ფოტოზე საზოგადოების ნაწილის უარყოფითი გამოხმაურება. კიდევ ერთი გახმაურებული ინციდენტი მოხდა ბელიაშვილზე, სადაც ნიგერიელ სტუდენტებს შესაძლო დისკრიმინაციული მოტივით ადგილობრივები თავს დაესხნენ. ეს ინციდენტები გაიხსენა წამყვანმა, ვახო სანაიამ და სტუმრებს ამ კითხვით მიმართა: “არის თუ არა ეს ყველაფერი რეალობა, თუ მაინც გაზვიადებულია ეს თემა?!”

გადაცემის განმავლობაში, რომლის უდიდესი ნაწილი ხმაურის ფონზე წარიმართა, მჟავანაძე ამტკიცებდა, რომ “ერთი ბელიაშვილის ქუჩით ავაგეთ მთელი ჰიპოთეზა, რომ საქართველოში ფერადკანიან ადამიანებს ჩაგრავენ.” ის მოუწოდებდა წამყვანს გაეშუქებინა აზერბაიჯანში მცხოვრები ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობის პრობლემები და აცხადებდა, რომ ამ საკითხით “TV პირველი” კომპანია სოკარის რეკლამის გამო არ ინტერესდება.

“გინდა სტუდიაში, გინდა გარეთ, ეთერის მერე, გაბედეთ რაც გინდათ; ისე არ ქნათ, რომ ბოლო ეთერი იყოს თქვენთვის აქ; წადით თუ გინდათ… უკაცრავად მაყურებელთან, თქვენ როგორც უფლებადამცველი აღორძინდით. რაც ხართ ის ხართ, კარგად გამოჩნდა”, - უთხრა წამყვანმა. დისკუსის არასწორმა ფოკუსმა და არარელევანტურმა სტუმრებმა საბოლოოდ გამოიწვია ის, რომ ერთი საათისა და 15 წუთის განმავლობაში გადაცემაში ძირითადად ზოგადი მოსაზრებები ისმოდა, დისკუსია დაცლილი იყო კონკრეტიკისგან და არგუმენტირებული მსჯელობისგან. საბოლოოდ, ვერც გადაცემის მთვარ კითხვას გაეცა პასუხი და მაყურებელმა ვერ გაიგო “არის თუ არა რასიზმი საქართველოში”.

23 აპრილს ტელეკომპანიების „იმედისა“ და „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში გავიდა სიუჟეტები მედიის ფინანსური გამჭვირვალობის კანონის აღსრულების პრობლემაზე, რაც ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშში მედია გარემოს შეფასების ნაწილში მოხვდა. სიუჟეტებს წინ უძღოდა კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარის, კახა ბექაურის პოსტი სოციალურ ქსელში, რომლის თანახმადაც კანონის აღსრულებას „რუსთავი 2“ აფერხებს. ორივე არხზე მასალების მთავარი ფოკუსიც სწორედ ეს იყო. ორივე არხის საინფორმაციო გამოშვების მასალაში აღნიშნეს, რომ მხოლოდ „რუსთავი 2“ არის წინააღმდეგი ფინანსური შემოსავლების გასაჯაროვებისა. მასალები ქმნიდა შთაბეჭდილებას, რომ ანგარიშში მედიაგარემო ნეგატიურ კონტექსტში სწორედ ამ ერთი მაუწყებლის გამოა მოხსენიებული და კომისიის მიერ მოთხოვნილი ინფორმაცია ვერ მიაყენებს ზიანს ტელევიზიებს.
„იმედის“ საინფორმაციო გამოშვება „ქრონიკის“ წამყვანმა შესავალი ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშზე კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარის კახა ბექაურის გამოხმაურებით დაიწყო: „ყველა მედიასაშუალება მზადაა საკუთარი შემოსავლები გამჭვირვალე გახადოს, გარდა რუსთავი 2-სა. სწორედ რუსთავი 2-მა გაასაჩივრა სააპელაციო სასამართლოში ის ნორმა, რომლის აღსრულების აუცილებლობაზეც სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშშია  საუბარი“, - ციტირებს წამყვანი კახა ბექაურს.



„მოამბემ“ თემის წარდგენისასაც და მასალის დასაწყისშიც აქცენტი 2013 წელს მიღებულ კანონზე გააკეთა, რომლის აღსრულებას სასამართლო დავა აფერხებს და შესავალი ასე დაასრულა: „კანონის აღსრულების მიზნით, კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიის მიერ დადგენილ წესებს ტელეკომპანია რუსთავი 2 დღემდე აპროტესტებს“.




ეს ქვეტექსტი აქვს ამ თემაზე მომზადებულ მთლიან სიუჟეტებსაც. 

ორივე სიუჟეტში კახა ბექაური საუბრობს იმის შესახებ, რომ კომისია მაუწყებლებს არ სთხოვს დეტალურ ინფორმაციას ფინანსური შემოსავლების შესახებ და კომისიის მიერ შემუშავებული მექანიზმი მაუწყებლების კომერციულ ინტერესს არ აზარალებს. „მოამბის“ სიუჟეტში ბექაური ასევე ამბობს: „ყველამ მიიღო ეს გადაწყვეტილება სასამართლოსი და აღიარა კანონიერად, მაგრამ მხოლოდ ერთი მაუწყებელი აღმოჩნდა, რომელმაც მეორე ინსტანციაში, სააპელაციოში გაასაჩივრა“.

კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიასთან სასამართლო დავა არაერთი მაუწყებელს ჰქონდა, თუმცა, არც „მოამბეს“ და არც „ქრონიკას“ მაყურებლისთვის არ შეუთავაზებია სხვა ტელევიზიების პოზიცია, რატომ არ გაასაჩივრეს გადაწყვეტილება სააპელაციო სასამართლოში. მართლაც მიიღეს სასამართლოს გადაწყვეტილება, როგორც ამას კახა ბექაური ამბობს, თუ სხვა მიზეზი არსებობდა, რის გამოც სააპელაციო სასამართლოში დავა აღარ განაგრძეს.

როდესაც ეს სიუჟეტები მომზადდა, იმავე სოციალურ ქსელში, სადაც კახა ბექაურმა გაავრცელა პოზიცია ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშზე, უკვე არსებობდა ტელეკომპანია „კავკასიის“ დირექტორის, ნინო ჯანგირაშვილის კომენტარი, სადაც ის ამბობს, რომ „გავრცელებული ინფორმაცია არის ტყუილი. დღეს ტელემედიის ფინანსური გამჭვირვალობა მაქსიმალურად არის უზრუნველყოფილი. მარეგულირებელ კომისიას აბსოლუტურად ყველაფრის შესახებ აქვს ინფორმაცია. ყველა შემოსავალი იცის. საქმე იქამდეც კი მივდა, რომ მედიის მფლობელებს სახელმწიფო ჩინოვნიკებივით პირადი ქონებრივი დეკლარაციაც კი შეგვავსებინეს რამდენიმე წლის წინ. უბრალოდ არა მხოლოდ რუსთავი2, არამედ მთელი ტელემედია, რეგიონულებიდან დაწყებული მსხვილი მედიასაშუალებებით დამთავრებული ვაპროტესტებდით ახალ რეგულაციებს, რომლებიც კიდევ უფრო მეტ დეტალიზაციას ითხოვდა, პრაქტიკულად ყველა კონტრაქტი უნდა გაგვესაჯაროვებინა და არანაირი კომერციული საიდუმლოება აღარ უნდა დაგვეტოვებინა. თან საქმე ეხებოდა რაღაც გაუგებარ ფორმებს, რომელთა შევსება კიდევ დამატებითი თავსატეხია. მე მხოლოდ იმიტომ არ ვარ სასამართლო დავაში, რომ არ მაქვს ამის რესურსი, ისევე როგორც სხვა პატარა ტელეკომპანიებს. თუმცა ვგულშემატკივრობ ამ სარჩელს და საიაც იმიტომ იყო ამ საქმეში, რომ მოთხოვნა სამართლიანია”, - წერს ნინო ჯანგირაშვილი. არც მისი მოსაზრება და არც სხვა ტელეკომპანიების პოზიცია ნაჩვენები არ ყოფილა.





სიუჟეტებში არასწორ წარმოდგენას ქმნიდა ავტორების ტექსტიც საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის დამოკიდებულებაზე. ორივე მაუწყებლის ეთერში თქვეს, რომ საია, რომელიც ჯერ ეთანხმებოდა კანონპროექტს მედიის ფინანსური გამჭვირვალობის შესახებ, შემდეგ ერთ-ერთ მაუწყებელს სასამართლოში გაჰყვა, პოზიცია შეცვალა დღეს კომენტარს არ აკეთებს“. ორგანიზაციაში კი ამბობენ, რომ მათ ცალსახად კომენტარზე უარი არ უთქვამთ. როგორც საიას საზოგადოებასთან ურთიერთობის მენეჯერმა ლევან ქათამაძემ „მედიაჩეკერს“ განუცხადა, მათ დრო ითხოვეს წლების წინანდელი საქმის დეტალების გასახსენებლად. ოფიციალურ განცხადებას ამ საქმესთან დაკავშირებით კი უახლოეს პერიოდში გააკეთებენ.

ორივე სიუჟეტი მოიცავს ერთსა და იმავე რესპონდენტების თითქმის იდენტურ კომენტარებს, რომელიც ერთ დროს არის ჩაწერილი. ორივე მასალაში საუბრობენ თამთა მურადაშვილი (რუსთავი 2), მამუკა ანდღულაძე (საერთაშორისო გამჭვირვალობა) და ლაშა ტუღუში (კანონპროექტის ერთ-ერთი ავტორი). მასალაში არ ჩანს მცდელობა განსხვავებული აზრის წარმოჩენისა.

23 აპრილს, თბილისის საქალაქო სასამართლომ სერგო თეთრაძის წამების საქმეზე თავდაცვის ყოფილი მინისტრი ბაჩო ახალაია დამნაშავედ სცნო და 9 წელი მიუსაჯა. მასთან ერთად, 4 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა მის მოადგილეს, ბრალდებულ ნიკოლოზ ძიმცეიშვილს.

ეს თემა გაშუქდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის, იმედის და TV პირველის დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში, თუმცა სიახლე ვერ მოხვდა 9-საათიან “კურიერში”.

ყოფილი პრემიერ-მინისტრის, ბიძინა ივანიშვილის მიერ ხეების გადატანა დენდროლოგიურ პარკში დიდი ხანია მედიის კრიტიკის საგანია. უმეტესად აქცენტს აკეთებენ იმაზე, რომ ხეების გადატანის პროცესში ზიანდება გზა, სხვა ხეები, ეკოსისტემა. სადენების დაზიანების გამო მოსახლეობის ნაწილი რჩება ელექტროენერგიის გარეშე, უფრო მეტიც, სახელმწიფო რესურსების გამოყენებაზეც არაერთხელ ითქვა და დაიწერა.

ამ კრიტიკის საპირწონედ, 15 აპრილს, გადაცემა “იმედის კვირამ” მოსიარულე ხეების დადებითი კუთხით წარმოჩენა სცადა. წამყვანმა თქვა, რომ “გურიაში დენდროლოგიური პარკის გაშენების პროცესი არც თუ ისე მშვიდ გარემოში გრძელდება და ამ ყველაფერმა ოპოზიციის და მისი მიმდევარი ტელევიზიის კონტექსტში, ცოტა არ იყოს კომიკური სახე მიიღო”. მისივე განმარტებით, ყოფილი პრემიერის ოპონენტები თითქმის ყოველდღიურად იუწყებიან, რომ ქვეყანა ეკოლოგიური კატასტროფის ზღვარზეა.  დენდროლოგიური პარკის მიმდებარედ კი იმასაც ამბობენ, რომ ხეების მთხრელი ცხოვრობს და ივანიშვილს ბუნების მტერს უწოდებენ, თუმცა რეალურად არავის უნახავს რა ხდება პარკში “რომლის ანალოგიც მსოფლიოში, შესაძლოა, მხოლოდ რამდენიმე იყოს და სადაც წლების შემდეგ მისვლა ყველას შეეძლება”. წამყვანმა იქვე რიტორიკული კითხვაც დასვა - “გარემოს მტერი თუ ქველმოქმედი? რა მიზნით ყიდულობს ბიძინა ივანიშვილი ასწლოვან ხეებს”

სიუჟეტში ამ კითხვის პასუხი არ უძებნიათ, მასალის მთლიანი ფოკუსი ქველმოქმედი ბიძინა ივანიშვილის ჩვენება იყო.

დასაწყისშივე, ჩიტების ჭიკჭიკის ფონზე, აუდიტორიას პარკში არსებული ხეები გააცნეს, მეტყევის კომენტარით კი უთხეს, რომ ყველა ხე იმაზე უკეთეს პირობებშია ამ პარკში, ვიდრე იმ ადგილას, საიდანაც გადმოიტანეს. მაგალითად, პარკში გადაინაცვლა ციხისძირიდან ევკალიპტმა, რომლის მოჭრასაც მოსახლება ითხოვდა. მოქალაქე ადასტურებს როგორი შეწუხებული იყვნენ ამ ხის გამო.

ჟურნალისტს უკმაყოფილო მოქალაქე არ უჩვენებია მაშინ, როდესაც სხვა არაერთ მედიასაშუალებასთან ადგილობრივები ხეების მოჭრის გამო წუხილს ვერ მალავდნენ, განსხვავებული აზრი აუდიტორიას პრაქტიკულად არ მოუსმენია. მაგალითად, არ უსაუბრიათ არც იმ არასამთავრობო ორგანიზაციებს, აგრონომებს თუ ბიოლოგებს, რომლებიც გარემოსთვის მიყენებულ ზიანზე ამახვილებენ ყურადღებას.

“გადარჩენილი” ხეების ბედნიერი ისტორიების პარალელურად, ხეში გაცვლილი სიკეთის არაერთი ამბავიც მოვისმინეთ. მაგალითად, როგორ შესთავაზეს თავად მაცხოვრებლებმა ბიძინა ივანიშვილს ხე საყოფაცხოვრებო პირობების გასაუმჯობესებლად. ერთ რესპონდენტზე დაყრდნობით გავიგეთ, რომ გზა გააკეთეს, ეზო მოაპირკეთეს, ელექტროენერგიის პრობლემა მოგვარდა. წვერმაღალოს ამბავს უკვე ჟურნალისტი ჰყვება - ხეების ნაცვლად როგორ დაუგეს გზა და გააკეთეს საბავშვო ბაღი, რომელიც სოფელში ბოლო ოცი წელია არ ყოფილა. ბობოყვათში კი გზების დაგებაში ადგილობრივი მოსახლეობაც დასაქმდა.

სიუჟეტში მხოლოდ კმაყოფილი მოქალაქეები საუბრობდნენ. ამის პარალელურად, თითქმის იმავე დროს სხვა არხზე, “რუსთავი 2-ის” ეთერში, მსგავს თემაზე მომზადებულ მასალაში, მხოლოდ უკმაყოფილო მოქალაქეები ჩანდნენ. ისინი წუხდნენ, რომ მაგალითად სოფელ კახათში გზა მხოლოდ გადასატან ხემდე მიდის და სხვაგან არაფერი გაუკეთებიათ.

ხეების გადამრგველი კომპანიის, “ზიმოს” წარმომადგენელი სიუჟეტში ირწმუნება, რომ ერთი გადარგული ხის ნაცვლად იმ ადგილას ასს ნერგს რგავენ, რომელიც სხვა ქვეყნებიდან ჩამოაქვთ. მოთხრილ ადგილებს კი იმ კონდიციამდე ამუშავებენ, რა შეთანხმებაც მეპატრონესთან აქვთ. ალაგ-ალაგ დარჩენილი მოშიშვლებული ადგილებიც სწორედ შეთანხმების შედეგი ყოფილა, რადგან მეპატრონეს სახლის აშენება ან ბოსტნის გაშენება ჰქონია გადაწყვეტილი იმ ადგილას. ამ სიტყვების გადამოწმება ჟურნალისტს არ უცდია, არ დაინტერესებულა იმ კონკრეტულ ტერიტორიაზე სახლი ვინ ააშენა. გადატანილი ხეების ადგილას კი დატოვებული სიცარიელე და გამოწვეული პრობლემები რომ არაერთია, არც ეს უთქვამს ჟურნალისტს.

“იმედის კვირის” სიუჟეტში სრულ ჰარმონიას, ისევ ოპოზიცია არღვევს. “ნაციონალური მოძრაობა” აჭარაში ჟურნალისტის თქმით, “გარემოს დამცველების სტატუსით გვევლინება”, სახელმწიფო რესურსების გამოყენებაზე საუბრობს და ბუნებაზე მიყენებული ზიანის გამო სასამართლოში ჩივილით იმუქრება. ოპოზიციის თქმით, ბიძინა ივანიშვილმა რომ ხე გადაიტანოს სახელმწიფო გზას უკეთებს და ბიუჯეტის ფულს ხარჯავს. ბრალდებას უარყოფს საგზაო დეპარტამენტი. ჟურნალისტს არც ამ საკითხის გარკვევა უცდია, არ დაინტერესებულა დოკუმენტების მოძიებით, რომ რეალურად გაერკვია მართლაც იხარჯება თუ არა ბიუჯეტის სახსრები ყოფილი პრემიერ-მინისტრის სასარგებლოდ. მაყურებელი ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო კომენტარის ამარა დარჩა.

ეკოსისტემის რღვევაზე წუხილის საპასუხოდ კი ისევ მეტყევე საუბრობს და ნიცშეს ციტატაზე დაყრდნობით აიმედებს საზოგადოებას, რომ ერთი ხე ვერავითარ პრობლემას ვერ შექმნის. იქვე მაყურებელს ახსენებს, რომ წლების წინ, ხეები უმოწყალოდ იჩეხებოდა და ამაზე ხმას არავინ იღებდა. ეკოლოგიური კატასტროფა კი არა ხეების გადატანა, არამედ, მაგალითად, “მექსიკის ყურეში ნავთობის ჩაღვრაა”.

შემდეგ “ფონდი ქართუს” გამგეობის თავმჯდომარე ჩნდება. იგი ამბობს, რომ უარყოფითი ინფორმაციის გავრცელება ოპოზიციურ პარტიას სურს “ბატონი ბიძინა ივანიშვილის წინააღმდეგ”. შემდეგ კი რესპონდენტი და ჟურნალისტი იმ პროექტების საერთო ღირებულებას დეტალურად გვახსენებს, რაც ფონდმა წლების განმავლობაში განახორციელა. რამდენიმე წუთით სიუჟეტის ფოკუესი იცვლება და თბილისის და ბათმის ბოტანიკური ბაღის რეაბილიტაციის პროექტსაც აცნობენ მაყურებელს. ბოტანიკური ბაღის დირექტორი ირწმუნება, რომ ბიძინა ივანიშვილი ბუნების მტერი არ არის.

სიუჟეტის ბოლოს ჟურნალისტი ისევ დენდროლოგიურ პარკს უბრუნდება. ყვება, თურმე აჭარაში აჟიოტაჟი არ წყდება, მოსახლეობის ერთი ნაწილი ხეების ასაკის დადგენითა და მათი სარფიანად გაყიდვით ყოფილა დაინტერესებული. მეორე უკმაყოფილო ნაწილი კი გარემოზე ზიანის მიყენებაზე საუბრობს. თუმცა, ასეთ დროს ყურადღების მიღმა დარჩენიათ ის ასწლოვანი ხეები, რომლებიც, ჟურნალისტის თქმით, სხვადასხვა დროს და სხვადსხვა მიზეზით თავად მოსახლეობა გაუჩეხავს.

“ეს ელოდათ იმ ხეებსაც, რომელიც დღეს გადასარევ პირობებში ბოტანიკოსების და მეცნიერების ხელშია აღმოჩენილი და იცოცხლებს კიდევ რამდენიმე წელი, რას ხედავთ ამაში ცუდს, ვერაფერი ვერ გავიგე” - ამბობს ერთ-ერთი ადგილობრივი და მოსიარულე ხეების 15 წუთიანი ისტორიაც აქ მთავრდება.

საერთაშორისო ორგანიზაცია Freedom House-ის 2018 წლის ანგარიში ის თემა აღმოჩნდა, რომელიც მედიამ სხვადასხვა ჭრილში გააშუქა. ანგარიში 11 აპრილს გამოქვეყნდა. დოკუმენტში ნათქვამია, რომ საქართველოში დემოკრატიის საერთო ინდიკატორთან ერთად მედიის დამოუკიდებლობის მაჩვენებელი გაუარესდა და 2009 წლის მდგომარეობას დაუბრუნდა. ანგარიშის მიხედვით მედიის თავისუფლების კუთხით არსებული მაჩვენებლის შემცირება რამდენიმე მიზეზმა განაპირობა. ესენია: ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული ტელევიზიის "რუსთავი 2"-ის საქმე, პროსახელისუფლებო კერძო ტელევიზიების - იმედის, GDS-ისა და მაესტროს გაერთიანება, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოლიტიზებული სარედაქციო პოლიტიკა ახალი ხელმძღვანელობის პირობებში და აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის აფგან მუხტარლის გატაცება.

Freedom House-ის ამ შეფასებით განაწყენებული დარჩა როგორც მმართველი გუნდი, ისე მედიის კრიტიკულ კონტექსტში განხილული ნაწილიც. ეს, განსაკუთრებით ანგარიშის გამოქვეყნებიდან მეორე დღეს დოკუმენტის  შეფასებების შესახებ მომზადებულ მასალებში გამოჩნდა. 12 აპრილის სიუჟეტებში მთავარი აქცენტი სწორედ ანგარიშის შეფასებები იყო.

პირველი არხი

12 აპრილის საინფორმაციო გამოშვებაში საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა, რომლის მენეჯმენტის მუშაობა მედიის დამოუკიდებლობის მაჩვენებელის შემცირების ერთ-ერთ მიზეზად არის დასახელებული, Freedom House-ის ანგარიშს უნდობლობა გამოუცხადა და შეცდომების ძებნა დაიწყო.

“ამერიკული საერთაშორისო ორგანიზაციის ბოლო ანგარიშის ობიექტურობა საქართველოში კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება. მმართველი გუნდის ლიდერები Freedom House-ის კვლევის ავტორებს მიკერძოებულობაში ადანაშაულებენ. მწვავე კრიტიკის საგანია დოკუმენტის ის ნაწილი, რომლის მიხედვითაც 2017 წელს ქართული მედიისა და სასამართლოს დამოუკიდებელი მაჩვენებლი გაუარესდა და 2009-2012 წლების მონაცემებს გაუტოლდა. დოკუმენტში უზუსტობები მედიაორგანიზაციების ნაწილმაც იპოვა”, - ამ ტექსტით წარადგინა თემა მოამბის მთავარი გამოშების წამყვანმა.

საზოგდოებრივი მაუწყებლის მიერ დოკუმენტში აღმოჩენილ უზუსტობაზე საუბრით დაიწყო სიუჟეტი ჟურნალისტმაც. მან განმარტა, რომ Freedom House - ის ანგარიშში მეორე არხის დახურვასთან დაკავშირებით არსებული ჩანაწერი არაზუსტია. თქვა, რომ არხი მაუწყებლობას დღესაც განაგრძობს და სპორტულ ღონისძიებებთან ერთად პარლამენტის სხდომებისა და საკომიტეტო მოსმენების ტრანსლირებას უზრუნველყოფს.

ამის შემდეგ, ჟურნალისტმა ანგარიშში აღმოჩენილ იმ უზუსტობაზე ისაუბრა, რომელიც მისივე თქმით, ტელეკომპანია “იმედმა” აღმოაჩინა და მაყურებელს ტელეკომპანიის განცხადების ნაწილი გააცნო, რომელიც ასე იკითხება:

“შევახსენებთ Freedom House” - ს, რომ 2007 წლის ნოემბრიდან 2012 წლის ბოლომდე იმედი არათუ კონტროლდებოდა და შესაბამისად, არ იყო კრიტიკული მმართველი პარტიის “ნაციონალური მოძრაობის” მიმართ, არამედ უშუალოდ მათ მფლობელობაში იმყოფებოდა”.

სიტყვა “უზუსტობა” სიუჟეტში რამდენჯერმე გაჟღერდა. ასევე, ხაზი გაესვა იმას, რომ დოკუმენტი საზოგადოებასა და პოლიტიკურ წრეებში კამათისა და დაპირისპირების საგნად იქცა, რაც ქმნიდა შთაბეჭილებას, რომ ჟურნალისტი მსგავსი ჩანართებით საკუთარი ნათქვამის გამყარებას ცდილობდა და ხაზს უსვამდა, რომ ანგარიშს უნდობლობა არა მხოლოდ “საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა”, არამედ საზოგადოებისა და პოლიტიკურ სპექტრის ნაწილმაც გამოუცხადა. რაც დოკუმენტში მათ მიერ აღმოჩენილი “უზუსტობების” აქცენტს უფრო მეტ სიმყარეს მატებდა.

სიუჟეტში Freedom House - ის ანგარიშის შესახებ საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენლების არაერთი კრიტიკული შეფასებაც მოვისმინეთ.

იმედი

Freedom House -ის ანგარიშს თითქმის იდენტური პათოსით გაჯერებული მასალა მიუძღვნა ტელეკომპანია “იმედმაც”. მთავარი აქცენტი აქაც დოკუმენტში აღმოჩენილ უზუსტობებზე გაკეთდა.

“დასკვნას, რომლის მიხედვითაც საქართველოში დემოკრატიის ხარისხი გაუარესდა, პრემიერი უკიდურესად არაობიექტურს და დაუბალანსებელს უწოდებს. ორგანიზაციის არგუმენტების გაბათილება საგანგებო ბრიფინგით სცადა ირაკლი კობახიძემაც, პარლამენტის თავმჯდომარე მიკერძოებაზე საუბრობს და ანგარიშში არსებულ ფაქტობრივ შეცდომებზე მიუთითებს. ანგარიშში, რომელიც აზრთა სხვადასხვაობის მიზეზი გახდა, მოხვდა ტელეიმედიც, თუმცა საკმაოდ უცნაური შინაარსით და არასწორი კონტექსტით” - ამ ტექსტით წარადგინეს თემა დღის მთავარი საინფორმაციო გამოშვების წამყვანებმა და ასპარეზი ჟურნალისტს დაუთმეს, რომელმაც თემა ასევე ტელეკომპანიის მიერ გაკეთებული განცხადებით გახსნა, სადაც აღნიშნული იყოს რომ

“გამაოგნებელია მაღალი რეპუტაციის მქონე ორგანიზაციისთვის ასეთი ტიპის არასწორი ინფორმაციის გავრცელება”, შემდეგ Freedom House-ს შეახსენეს ის, რომ “იმედი” “ნაციონალური მოძრაობის” მფლობელობაში იმყოფებოდა. რასაც წინ უძღვოდა “შეიარაღებული თავდასხმა და ფიზიკური ტერორი ტელეკომპანიის ჟურნალისტებზე...ჩვენ არ ვართ პარტიულ-ოპოზიციური ტელევიზია, ჩვენ უბრალოდ ვაშუქებთ მოვლენებს, ისე, როგორც ეს არის და ვაძლევთ ტრიბუნას ყველას, ვინც მოვლენებში მოაწილეობს…”

ტელეკომპანიამ საერთაშორისო ორგანიზაციის მისამართით არც რჩევები დაიშურა: “იმედს ვიტოვებთ, რომ ორგანიზაცია გამონახავს უფრო მაღალი კომპეტენციის თანამშრომლებს და კვლავ იქნება მედიათავისუფლების სადარაჯოზე…”

Freedom House - ის ანგარიშის გარშემო გაკეთებული პოლიტიკური შეფასებები ყურადღების მიღმა არც “იმედმა” დატოვა და საზოგადოებას ანგარიშით განაწყენებულებისა და კმაყოფილების საპირისპირო შეფასებები გააცნო.

რუსთავი 2

თემის აბსოლუტურად განსხვავებული კონტექსტი შემოგვთავაზა ტელეკომპანია “რუსთავი 2- მა”. ზემოთ განხილული მაგალითებიგან განსხვავებით, აქ დოკუმენტებში შეცდომების ძებნა არავინ დაიწყო. მასალაში ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან Freedom House - ის ანგარიშის მიმართ გამოთქმული უკმაყოფილება საერთაშორისო ორგანიზაციაზე შეტევად შეფასდა და მთავარი ფოკუსი არაფორმალურ მმართველობასა და ყოფილ პრემიერზე ბიძინა ივანიშვილზე გაკეთდა.

“მმართველი პარტიის ლიდერები შიდა დაპირისპირების შემდეგ, საერთაშორისო კონფლიქტში ერთვებიან, მთავრობისა და პარლამენტის მეთაურები მსოფლიოში ერთ-ერთ ყელაზე გავლენიან ორგანიზაციას მკაცრად და უხეშად აკრიტიკებენ. გიორგი კვირიკაშვილისა და ირაკლი კობახიძის გაღიზიანება საქართველოს დემოკრატიის ინდექსის დაწევამ და ამ გადაწყვეტილების მიზეზებმა გამოიწვია, მაგრამ, მათი განცხადებების შემდეგ გაუგებარი დარჩა ვის იცავენ პოლიტიკური ლიდერები, ქვეყნის იმიჯს, ხელისუფლებას, თუ არაფორმალურ მმართველს, ბიძინა ივანიშვილს, რომელიც საერთაშორისო ორგანიზაციის კრიტიკის პირდაპირი ადრესატი იყო”, - ამ ტექსტით გახსნა თემა საინფორმაციო გამოშვების წამყვანმა.

ბიძინა ივანიშვილის კონტექსტი შეინარჩუნა ჟურნალისტმაც, რომელმაც განმარტა, რომ პოლიტიკური ლიდერები Freedom House - ს ერთმანეთის მიყოლებით და იდენტური სიტყვებით იმის გამო აკრიტიკებდნენ, რომ ბიძინა ივანიშვილის ეპოქის დემოკრატიის ხარისხით ისეთივე კმაყოფილები არ არიან, როგორც ოცნების ლიდერები. ხაზი გაესვა ანგარიშის იმ ნაწილსაც, სადაც ივანიშვილის მხრიდან პოლიტიკურ ვენდეტაზე და მის მიერ წამოწყებულ და დაგეგმილ პროექტებზეა საუბარი.

მმართველი გუნდის განცხადებების პარალელურად, წარმოდგენილი იყო ოპოზიციური სპექტრის ის განცხადებები, სადაც აქცენტი კვლავ ბიძინა ივანიშვილზე იყო გადატანილი. მათი შეფასებით, მმართველი პოლიტიკური ძალის გაღიზიანება, Freedom House - ის ანგარიშში პანორამა თბილისისა და ბიძინა ივანიშვილის ხსენებამ გამოიწვია. სიუჟეტში ასევე წარმოდგენილი იყო ტელეკომპანია “იმედის” მიერ გავრცელებული განცხადებაც.

ტელეკომპანია პირველი

“ხელისუფლება Freedom House - ის წინააღმდეგ” - სწორედ ასე დაასათაურა ტელეკოპმანია “პირველმა” სიუჟეტი, რომელიც ამავე თემას ეხებოდა. აქ მთავარი აქცენტი ხელისუფლების მხრიდან გავლენიან საერთაშორისო ორგანიზაციაზე მმართველი გუნდის თავდასხმა იყო. მთავარი საინფორმაციო გამოშვების წამყვანმა განმარტა, რომ დემოკრატიის ხარისხის გაუარესებას და “Freedom House” - ის შეფასებას არ ეთანხმება ქვეყნის პრემიერი. მანვე თქვა, რომ კრიტიკას კრიტიკითვე უპასუხეს მთავრობის ხვა წარმომადგენლებმაც. პარლამენტის თავმჯდომარე კი დოკუმენტს ღიმილისმომგვრელი უწოდა.

ტელეკომაპნია “პირველის” სიუჟეტიდან გავიგეთ, რომ “Freedom House” - მა გამოქვეყნებული ანგარიშის გამო ხელისუფლებისგან თავდასხმების უპრეცედენტო კასკადი დაიმსახურა. მასალაში ანგარიშის შესახებ წარმოდგენილი იყო როგორც მმართველი გუნდის კრიტიკული შეფასებები, ისე ოპოზიციური ფლანგის კომენტარები, რომლებიც ხელისუფლების პოზიციას სირაქლემის პოზაში ყოფნას ადარებდნენ.

განხილული მაგალითები აჩვენებს, თუ როგორ როგორ ქმნის მედია ერთი და იმავე თემის გარშემო რადიკალურად განსხვავებულ პერსპექტივებს და საკუთარი დღის წესრიგის გათვალისწინებით, როგორ სთავაზობს მაყურებელს ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულ კონტექსტს და რეალობის აღქმის პარალელურ “სინამდვილეს”.

“აქტუალური თემა” დღის მნიშვნელოვან საკითხს უნდა ეძღვნებოდეს, დამატებით ინფორმაციას, ანალიზს, არგუმენტებს აწვდიდეს აუდიტორიას. ასეც წერია გადაცემის ანოტაციაში. ანოტაცია ეკრანზე სხვაგვარად აისახა. ზოგჯერ გადაცემა სულაც არ ეხება აქტუალურ თემას. მოწვეული სტუმარი კი არ არის სასაუბრო საკითხთან კავშირში. ხანდახან ისეც ხდება, რომ მხოლოდ ერთი პოზიციის მოსმენა უწევს მაყურებელს ანდა, წამყვანი სულაც არ სვამს კრიტიკულ კითხვებს, არ წამოაჩენს საზოგადოების პრეტენზიებს და არ სთხოვს სტუმრებს მასზე პასუხს. უფრო მეტიც, ხანდახან გადაცემის წამყვანი თავად იქცევა პასიურ მსმენელად და საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერი სტუმართა მონოლოგების ტრიბუნა ხდება.

• 2 აპრილს ომბუდსმენის 2017 წლის ანგარიში გასაჯაროვდა, რომელშიც საუბარი იყო არაერთ მნიშვნელოვან საკითხზე. ამ დღეს აქტუალური თემა “სათამაშო ბიზნესსა და რეგულაციებს” დაეთმო.
• 26 მარტს, როცა ერთ-ერთი მთავარი თემა საჯარო რეესტრის ხელმძღვანელის, პაპუნა უგრეხელიძის სექსუალურ შევიწრობაში დადანაშუალება იყო, აქტუალურ თემაში “იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრის ინიციატივები და სასამართლო რეფორმა / ორმაგი მოქალაქეობა და გენდერული კვოტირება” განიხილეს.
• 5 მარტს პარლამენტში ტატუნაშვილი/ოთხოზორიას სიის საკითხი განიხილებოდა და საინფორმაციო პროგრამების ერთ-ერთი მთავარი თემაც ეს იყო, “აქტუალური თემა” კი ადგილობრივი თვითმმართველობის ახალ ხედვას მიეძღვნა.

იშვიათია დღე, როდესაც სტუდიაში არგუმენტირებული კამათი და დისკუსიაა, რაც მაყურებელს პრობლემის არსის უკეთ გაგებაში დაეხმარება. გადაცემაში არც თუ ისე ხშირად იწვევენ ოპოზიციონერ პოლიტიკოსებს და ამ შემთხვევაშიც მათ არ აქვთ საშუალება ხელისუფლების წარმომადგენლებს ეკამათონ, გაცვალონ აზრები. ეს საკითხი ნაკლებად პრობლემური იქნებოდა, თავად წამყვანს რომ შეეძლოს ოპონირება, ის კი, ძირითადად, წინასწარ გაწერილ კითხვებს მიჰყვება, რომელიც არ გამომდინარეობს რესპონდენტთა პასუხებიდან, იშვიათად ცდილობს დამატებითი ინფორმაციის მიღებას და ჩაკითხვას. ზოგჯერ გაუგებარია რა კავშირშია საერთოდ მოწვეული სტუმარი გადაცემის თემასთან. მაგალითად, 19 მარტს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრების შესარჩევ კონკურსზე სასაუბროდ რეჟისორი გოგა ხაინდრავა მიიწვიეს, თუმცა რა კავშირი ჰქონდა მას ამ თემასთან, რატომ იყო რელევანტური მისი მოსაზრებები, გადაცემის დასრულების შემდეგაც გაურკვეველი დარჩა. წამყვანმა თქვა, რომ მონაწილეობა შესთავაზეს არასამთავრობო ორგანიზაციებსაც მაგრამ, არ დაუკონკრეტებია კონკრეტულად ვისგან მიიღო უარი.

ხშირია შემთხვევა, როცა გადაცემის განსახილველი თემის ყველა შესაძლო მხარე არ მონაწილეობს. როგორც წამყვანი გადაცემის მიმდინარეობისას აღნიშნავს ხოლმე, რიგ შემთხვევებში სტუმრები თავად ამბობენ უარს გადაცემაში მონაწილეობაზე, ზოგჯერ კი მიზეზი უცნობი რჩება. ფაქტი ისაა, რომ სხვდასხვა მიზეზთა გამო აუდიტორია სხვადასხვა მხარის არგუმენტებს ვერ ეცნობა. არის შემთხვევები, როდესაც წამყვანი სხვადასხვა საკითხს ერთმანეთს არამართებულად უკავშირებს. ასე მოხდა 22 მარტსაც, როცა გადაცემაში “რეპრესიული ნარკოპოლიტიკის ლიბერალიზაციაზე” საუბრობდნენ.

წამყვანმა შეურაცხყოფა, სიძულვილის ენის გამოყენება და მუქარა ფაქტობრივად ერთ კონტექსტში განიხილა, როდესაც ნარკოლოგს ჰკითხა: “ზოგადად, ფეისბუქში ჩვეულებრივ ამბად იქცა, ფაქტობრივად, ბოლო პერიოდში განსაკუთრებით, იგივე სიძულვილის ენა, მუქარა, შანტაჟი, დაშინების მცდელობები საკმაოდ ხშირია და შეურაცხყოფა. არის თუ არა, როგორ ფიქრობთ, საჭირო რაიმე სტანდარტის შემუშავება. და მიგაჩნიათ თუ არა, რომ  უნდა ისჯებოდეს თუ არა თუნდაც სოციალურ ქსელში, აი, ამ ტიპის ქმედებები” [სტილი დაცულია].

წამყვანის მიერ დასმული ამგვარი კითხვები და ზედაპირული მსჯელობა საბოლოოდ აუდოტორიას გადაცემის თემაზე ამომწურავი ინფორმაციის მიღების გარეშე ტოვებს. ამის ნათელი მაგალითია 26 მარტის გადაცემა, როცა ტოქშოუს ერთი ნაწილის თემა ორმაგი მოქალაქეობის მინიჭება და გენდერული კვოტირება იყო. სასაუბროდ კი მხოლოდ ერთი ადამიანი, პარლამენტის უპარტიო დეპუტატი, სალომე ზურაბიშვილი მიიწვიეს. მას გადაცემაში 20 წუთი დაუთმეს და აქედან, კვოტირებას თემას მხოლოდ 7 წუთი შეეხებოდა. 6 წუთი პრეზიდენტის პარლამენტში არმისვლისა და სალომე ზურაბიშვილის საპრეზიდნეტო არჩევნებში მონაწილეობის შესახებ კითხვა-პასუხს დაეთმო.


2015 წელს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭომ პროგრამული პრიორიტეტები დაადგინა. მას მერე ახალი ვერ შეიმუშავეს, ამიტომაც კვლავაც ძველია სახელმძღვანელო დოკუმენტი, სადაც მაუწყებლის პრიორიტეტად მითითებულია სოციალურ-პოლიტიკური ტოქ-შოუები, რომელებმაც “უნდა ასახონ თემების და შეხედულებების მრავალფეროვნება, რისთვისაც უნდა გაიზარდოს მათში რიგით მოქალაქეთა, სამოქალაქო აქტივისტთა, არასახელისუფლებო პოლიტიკური ჯგუფების, ექსპერტთა მონაწილეობის მოცულობა და ხარისხი.” იქვე ნათქვამია, რომ ამგვარი გადაცემები ხელისუფლების ანგარიშვალდებულების უზრუნველყოფას უნდა ემსახურებოდეს.

პრიორიტეტების შესრულებაზე მონიტორინგი სამეურვეო საბჭოს ვალდებულებაა, თავის მხრივ საბჭოს თავმჯდომარე პარლამენტის წინაშეა ანგარიშვალდებული. “აქტუალური თემის” და მთლიანად სამაუწყებლო ბადის შეფასება, თუ რამდენად ასრულებს არხის ხელმძღვანელობა ამ პრიორიტეტებს, საბჭოს სწორედ ანგარიშის წარდგენისას მოუწევს.

რუსეთის სახელმწიფო კომპანია “გაზპრომ მედიის” შვილობილი NTV Plus საქართველოს ტელებაზარზე შემოდის. NTV Plus-ის პარტნიორი საქართველოში შპს „მედია ჯგუფია“. ეს უკანასკნელი 2017 წლის სექტემბერში დაფუძნებული კომპანიაა, რომლის 50%–ს დავით ნაკაშიძე ფლობს, 50%–ს კი – გულნარა ხეჩოშვილი. აქვე აღსანიშნავია ისიც, რომ 10 აპრილს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა პარლამენტში ანგარიში წარადგინა.

ანგარიშის მიხედვით, საკუთარი ამოცანების შესასრულებლად, სხვადასხვა ქვეყნების სპეცსამსახურები აქტიურად იყენებენ პროპაგანდისტულ მედიაკამპანიას.

NTV Plus-ის საქართველოს ტელებაზარზე შემოსვლა მაუწყებლებისთვის ერთ-ერთი ძირითად თემა იყო, რომელიც მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში გააშუქეს. გამონაკლისი აღმოჩნდა ტელეკომპანია „იმედი“, - საკითხი „ქრონიკის“ 20:00 საათიან გამოშვებაში ვერ მოხვდა.  "იმედს"ეს თემა არც დღის სხვა გამოშვებებში გაუშუქებია.