საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებული ბავშვთა საკითხების მედიამონიტორინგის შედეგები ცხადყოფს, რომ მედიაში არასრულწლოვნები კვლავ ხშირად არიან ქველმოქმედების მიმღებ ობიექტებად წარმოჩენილნი. ქველმოქმედების გამცემებად კი გვევლინებიან საჯარო უწყებები, კერძო კომპანიები, პოლიტიკოსები და ა.შ. არასრულწლოვნებს ხშირად ვხედავთ სარეკლამო მასალებშიც.

ის, რომ მედიაში ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტები და რეკლამის ან პიარის მონაწილეები ხშირად ხდებიან, რაოდენობრივი მონაცემების მიხედვითაც ჩანს. სამონიტორინგო პერიოდში ბავშვები ქველმოქმედების ობიექტებად 465 მასალაში იყვნენ წარმოჩენილნი, ხოლო 418 მასალა კი იმგვარი იყო, სადაც არასრულწლოვნები კონკრეტულმა უწყებებმა, პოლიტიკოსებმა თუ კერძო კომპანიებმა საკუთარი საქმიანობის რეკლამირებისთვის გამოიყენეს: „ასეთ შემთხვევებშიც მედია მთლიანად მიყვება მათ მიერ შემოთავაზებულ ფოკუსს, აქცენტს აკეთებს კომპანიაზე, უწყებაზე და არა თავად აქტივობის შინაარსსა და ბავშვებზე. ეს განსაკუთრებით თვალშისაცემია დღესასწაულების და სხვა მნიშვნელოვანი თარიღების დროს,“ - აღნიშნულია კვლევაში.


ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ მაგალითად, აუტიზმის ცნობადობის დღეს პარლამენტარებმა აუტისტური სპექტრის მქონე ბავშვებს უმასპინძლეს. რამდენიმე სააგენტოს მიერ მომზადებულ მასალაშიც მხოლოდ აღნიშნული იყო, რომ დამსწრე საზოგადოებას ფრაქციის თავმჯდომარე მიესალმა, დაათვალიერეს 12 წლის ბავშვის ნამუშევრების გამოფენა, მაგრამ თავად ბავშვებზე აქცენტი არ გაკეთებულა. „ეტანიუსს“ არც ის გამორჩენია, რომ საბავშვო ბაღის ზეიმს ბორჯომის მუნიციპალიტეტის პირველი მოადგილე და კულტურის სამსახურის უფროსი დაესწრნენ. Kvira.ge-ს სიახლე კი, რომლიდანაც ვიგებთ, რომ სოფელ რაჭისუბნის საჯარო სკოლის წინ 900 კვადრატულ მეტრზე სკვერი მოეწყო და რომლის პროექტიც IX და X კლასების მოსწავლეებმა და პედაგოგმა დაწერეს და თავად განახორციელეს, კარგად აჩვენებს მედიის ზოგად მიდგომას ბავშვებისადმი - სიახლეში მთავარი იყო არა ის, რომ პროექტი მოსწავლეებმა განახორციელეს, არამედ აქცენტი გაკეთდა სკვერის გახსნასა და გამგებლის მიერ წითელი ლენტის გაჭრაზე. პროექტის ავტორი მოსწავლეების შესახებ მხოლოდ ერთი წინადადებით, ნიუსის ბოლოშია აღნიშნული. ისინი ფოტოზეც კი ვერ მოხვდნენ.

ქარტიის კვლევის მიხედვით, გამოწვევად რჩება ჯანმრთელობის პრობლემების და მძიმე სოციალურ პირობებში მცხოვრები არასრულწლოვნების გაშუქება - მედია ცდილობს, რაც შეიძლება სენტიმენტალურ ჭრილში გააშუქოს კონკრეტული ბავშვის მძიმე მდგომარეობა და ხშირად, აუდიტორიასაც მაუწოდებს ხოლმე, დაეხმაროს არასრულწლოვანს. „ერთი მხრივ დღის წესრიგში დგას ბავშვის ჯანმრთელობა, კეთილდღეობა, რის გაუმჯობესებაში მედია ფიქრობს, რომ დაეხმარება, თუ აუდიტორიას მოუწოდებს თანხის ჩარიცხვისკენ, მეორეს მხრივ კი მედიის ფუნქცია არ არის ქველმოქმედება“ -ვკითღხულობთ ანგარიშში.

მაგალითად, Newpost.ge-მ გაავრცელა ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე არასრულწლოვნის შესახებ ინფორმაცია მის დასახმარებლად. გამოცემამ გაასაჯაროვა არა მხოლოდ ბავშვის ჯანმრთელობის დიაგნოზი, არამედ გამოყენებული აქვს ფოტო, სადაც ბავშვი ნახევრად შიშველია და მისი სხეულის დაზიანებული ნაწილი ჩანს. ანგარიშის მიხედვით, „მსგავსი ფოტოს გამოყენება, მიუხედავად გამოცემის კეთილი მიზნებისა, არაეთიკურია და ბავშვის ამ მდგომარეობაში გამოსახვა. ამ სტატიებს შესაძლოა ჰქონდეს კეთილშობილური მიზანი დაეხმაროს პატარებს, მაგრამ რადგანაც ჟურნალისტის მოვალეობა პრობლემის არსის ხალხამდე მიტანა, მისი მხილება და ხელისუფლების იძულებაა, რომ არსებული პრობლემები გადაჭრას, აუცილებელია ამ თემების სიღრმისეულად გაშუქება. ნათლად უნდა ჩანდეს, რატომ სჭირდება ამ ხალხს ქველმოქმედება და რატომ ვერ ახერხებს ხელისუფლება დაიცვას პატარები ამ ყოფისგან. თუ ბევრი ჟურნალისტი მოსთხოვს პასუხს ხელისუფლებას, უფრო მეტია შანსი, რომ ძირეული რეფორმები გატარდეს. ამ პრობლემის ასე ფრაგმენტულად, ზედაპირულად გაშუქებამ კი დღეს შეიძლება იხსნას კონკრეტული ბავშვი, მაგრამ ხვალ სხვები კვლავ დადგებიან ამ სისტემური პრობლემის წინაშე. სოციალური შეჭირვების საკითხები მედიაში ფაქტობრივად ქველმოქმედებს კონტექსტში შუქდება, იმის მაგივრად, რომ მედიამ პრობლემა აჩვენოს და დასვას კითხები სახელმწიფოს მიმართულებით, გვიყვება კონკრეტული ბავშვების სენტიმენტალურ ისტორიებს მძიმე სოციალური პირობების შესახებ“.

მონიტორინგის შედეგად გამოიკვეთა კიდევ ერთი ტენდენცია - არასრულწლოვნები ქველმოქმედების ობიექტები განსაკუთრებით, რელიგიური თუ სხვა ტიპის დღესასწაულების დროს ხდებიან. მედიასაშუალებები ასეთ დღეებში ყველაზე მეტ დროს უთმობენ სხვადასხვა პოლიტიკოსის, ფონდისა თუ ინსტიტუციის მიერ ჩატარებულ საქველმოქმედო ღონისძიებებს და ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ ვინ, სად და როგორ მოინახულა ბავშვები; მიუტანა საჩუქრები და ა.შ. “ეკრანებსა და სტატიებში რომელიმე სახელმწიფო უწყების ან კერძო კომპანიის ვიზიტისას ნახსენები ბავშვებით, მედია იმ დღის შემდეგ, როგორც წესი, აღარ ინტერესდება”- აღნიშნულია კვლევაში.

2017 წლის 1 ივნისს, ბავშვთა დაცვის საერთაშორისო დღეს, ბავშვების თემაზე მიძღვნილი მასალების 63% (217 მასალა) სწორედ საპირველივნისო ღონისძიებებმა, სარეკლამო/პიარ მასალებმა და საქველმოქმედო ღონისძიებებმა დაიკავა.

ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ მასალების უმეტესობაში აქცენტირებული იყო არა თავად არასრულწლოვნები, არამედ მაგალითად, პარლამენტის თავმჯდომარის ვიზიტი სოლიდარობის ფონდთან ერთად კონფლიქტის ზონაში მცხოვრებ ბავშვებთან. აჭარის ტელევიზიამ კი გააშუქა უმაღლესი საბჭოს დეპუტატების ვიზიტი ერთ-ერთ საოჯახო ტიპის ბავშვთა სახლში და ბენეფიციარებისთვის ტკბილეულისა და საჩუქრების დარიგება.

ამ საკითხებზე საუბარია ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც, რომელიც ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ შეიმუშავა. წესებში ვკითხულობთ:

· „ჟურნალისტები უნდა მოერიდონ ბავშვის ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად წარმოჩენას. ხშირად, პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები თუ სხვადასხვა ჯგუფები საკუთარი პიარკამპანიისთვის, იმიჯისშესაქმნელად აქტიურად იყენებენ ბავშვებს, მიდიან მათთან და ურიგებენ საჩუქრებს. მედიამ ხელი არ უნდა შეუწყოს ამ ჯგუფებს, აწარმოონ საკუთარი პიარკამპანია ბავშვების გამოყენებით“.

· „უმჯობესია, ჟურნალისტური მასალის მთავარი მიზანი სისტემური პრობლემის მხილება იყოს - რატომ არის საჭირო საზოგადოების დახმარება ბავშვის სიცოცხლის გადასარჩენად და რატომ ვერ უზრუნველყოფს მის მკურნალობას სახელმწიფო. გახსოვდეთ, რომ მასალის გმირი ბავშვის გარდა იმავე მდგომარეობაში კიდევ არაერთი ადამიანია და მათ თქვენთან დაკავშირება ვერ მოახერხეს. მნიშვნელოვანია, ბავშვთა სიღარიბე და სოციალური პრობლემები გაშუქდეს თანმიმდევრობით, კონკრეტული ისტორიები კი ჟურნალისტებმა სისტემური პრობლემის წარმოსაჩენად გამოიყენონ“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

საზოგადოებაში დიდი განხილვა მოჰყვა ბორჯომში ხანძრის ჩაქრობაში რუსეთის მხრიდან დახმარების შეთავაზებას. 26 აგვისტოს, რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრი, ზურაბ ალავიძე ამბობდა, რომ დახმარებისთვის გაეროს მიმართეს, შესაბამისად, რუსეთს ხანძრის ჩასაქრობად მოთხოვნა არა საქართველომ, არამედ გაერომ გაუგზავნა. ამავეს ამბობდა სახელმწიფო მინისტრი ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის საკითხებში, ვიქტორ დოლიძე: „არანაირი დახმარება ქართულ მხარეს რუსეთისთვის პირდაპირ არ უთხოვია. გაეროს ფარგლებში რუსეთმა გადაწყვიტა, რომ შემოეთავაზებინა დახმარება“.

28 აგვისტოს „რუსთავი 2-ის“ დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვება „კურიერში“ ამ თემაზე სიუჟეტი გავიდა. "რუსთავი-2" დაუკავშირდა რუსეთის საგარეო უწყების წარმომადგენელს. მან დაადასტურა, რომ რუსეთმა საქართველოსგან ნოტა მიიღო, რომელშიც ხელისუფლება ხანძრის ჩაქრობაში დახმარებას ითხოვდა. ამ სიუჟეტის გასვლის შემდეგ, ჩართვაზე ჟურნალისტმა აღნიშნა, რომ საქართველოს საგარეო უწყებამ ცოტა ხნის წინ განცხადებაც გაავრცელა და მაყურებელს მისი შინაარსი გააცნო. სამინისტრო ამ განცხადებაში ადასტურებს, რომ ბორჯომის ხეობაში ხანძრის ჩაქრობასთან დაკავშირებით რუსეთთან მოლაპარაკებები შედგა. საგარეო უწყებაში აცხადებენ, რომ საქართველომ ხანძრის ჩასაქრობად მოიძია ყველა საჭირო ტექნიკა, მათ შორის რუსეთის ფედერაციიდანაც. სამინისტროს ცნობით, ამ საკითხზე ჯერ პრემიერ-მინისტრის სპეციალური წარმომადგენელი ზურაბ აბაშიძე რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილეს ესაუბრა, შემდეგ კი შვეიცარიის საელჩოს გავლით რუსეთს საქართველოსგან ნოტა გაეგზავნა. საკითხით დაინტერესდნენ სხვა მედიასაშუალებებიც. მეორე დღეს, 29 აგვისტოს თემა გააგრძელა „კურიერმა“, ამ თემაზე მომზადებული სიუჟეტები “იმედისა” და "tv პირველის" დღის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებშიც გავიდა. ამ არხებისგან განსხვავებით, 29 აგვისტოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის 8 საათიან “მოამბეში” ეს თემა ვერ მოხვდა.

მას შემდეგ, რაც საპარლამენტო უმრავლესობამ საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირებისთვის სასოფლო-სამეურნეო მიწის მიყიდვის აკრძალვის შესახებ საკონსტიტუციო ცვლილებები შეიმუშავა, ონაილნმედიაში ხშირად შუქდება უცხოელებთან დაკავშირებული ინფორმაცია. ერთი შეხედვითაც ცხადია, რომ ამბების ნაწილი ემსახურება ქვეყანაში მცხოვრები უცხოელების დისკრედიტაციას.

თუკი მანამდე მედიასაშუალებების ნაწილი ქართული მიწის „დასაცავად“ უცხოეთიდან მომდინარე საფრთხეებზე ღიად ქსენოფობიურ კონტექსტში წერდა, ამჯერად ონლაინმედიაში სხვა ტენდენციაც გააქტიურდა. გამოცემები ფაქტის სახით, სხვა ქვეყნების მაგალითზე გვიყვებიან უცხოელების მიერ შექმნილ პრობლემებზე და ამით, ირიბად „ამართლებენ“ მიწის გასხვისების ამკრძალავი საკონსტიტუციო ცვლილებების საჭიროებას.

16 აგვისტოს „geworld.ge“ გერმანიის მაგალითზე ყვებოდა, რომ ევროპაში „საზოგადოებრივი აზრის ტრანსფორმაცია მოხდა“ და ისინი ეძებენ საშუალებებს, რითიც მიგრაციის ტალღას შეაჩერებენ და თავიდან აირიდებენ იმ დანაშაულებს, რომლებსაც ქვეყანაში შემოსული უცხოელები სულ უფრო და უფრო ხშირად სჩადიან.

„პირველ კვარტალში სოფლის მეურნეობაში განხორციელებული უცხოური ინვესტიციები ნულის ტოლია“ ამ სტატიით კი, სავარაუდოდ, ავტორს სურდა, ეჩვენებინა, რომ მიწის გასხვისების აკრძალვით, საქართველო ბევრს მაინც არაფერს კარგავს, რადგან უცხოური ინვესტიციები ისედაც არ ჩანს. იგივე გამოცემა, ამერიკელ არქიეპისკოპოსზე დაყრდნობით, ამტკიცებდა, რომ „თუ გსურთ გაიგოთ ევროპის სახე 100 წლის შემდეგ, უნდა შეხედოთ ახალგაზრდა მუსლიმი იმიგრანტების სახეებს“.

მიგრანტების რაოდენობის ზრდის თემაზე „geworld-ი“ სხვა დროსაც აქტიურობდა: „გამოკითხვის მიხედვით, მსოფლიოს 31 ქვეყანაში 10 ზრდასრული ადამიანიდან, სულ ცოტა, სამს სურს, მუდმივად გადადიოდეს ერთი ქვეყნიდან მეორეში, ამის შესაძლებლობა რომ ჰქონდეს,“ - ვკითხულობთ ერთ-ერთ მასალაში.

„საქართველოს ირანიზაცია ემუქრება? - საგანგაშო სტატისტიკა,“ - ამ სათაურის სტატიის პირველწყარო „pia.ge“ იყო, თუმცა სტატია სხვა ონლაინგამოცემებმაც გაავრცელეს, მათ შორის, „info9-მ“ და „digest.pia.ge-მ.“ ავტორი ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე წერდა, რომ „ირანელების მასობრივი მიგრაციის საფრთხე რეალურია და ირანს დამშრალი ურმიის ტბის აღდგენა საქართველოდან და სომხეთიდან მიღებული წყლით სურს“. თემა რომ ირიბად უკავშირდებოდა ზემოთ ნახსენებ კანონპროექტს, კარგად ჩანს ფრაზიდანაც: „მათ ჩვენს ქვეყანაში უვიზოდ შემოსვლა შეუძლიათ. ამ დრომდე, ირანელები მიწასაც უპრობლემოდ ყიდულობდნენ. სულ რაღაც, რამდენიმე თვეა, რაც ხელისუფლებამ მიიღო კანონი, რომლითაც უცხოელებზე სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთები აღარ გაიყიდება. თუმცა, ბინადრობის უფლებას ძველებურად თავისუფლად იღებენ.“

კიდევ ერთი თემა, რომლითაც ქსენოფობიით გამორჩეული მედიები სპეკულირებდნენ, სოფელ კუმისის მიწების უცხოელებზე გასხვისების საკითხია. „ახლა მიწის უცხოელებზე გაყიდვაზე შეზღუდვაა, თუმცა, მათ მოასწრეს ყიდვა,“ - ვკითხულობთ მასალაში.

კუმისის ტერიტორიაზე არაბული დასახლების მშენებლობაზე და ვარაუდზე, რომ არაბული სოფელი ადგილობრივებს „ლუკმასა და თავისთავადობას წაართმევს“ წერდა „საქინფორმიც.“

მედია ბავშვების შესახებ მომზადებულ ჟურნალისტურ პროდუქტში ბავშვებს იშვიათად იყენებს წყაროდ. მათ პრობლემებზე საუბრობენ მშობლები, ექსპერტები, ფსიქოლოგები, არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები, ექიმები, მასწავლებლები, ერთი სიტყვით, საუბრობს ყველა, გარდა თავად ბავშვებისა. ეს ტენდენცია, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჩატარებული მედიამონიტორინგის შედეგების მიხედვით, უკვე მეხუთე წელია უცვლელია.

მედია ბავშვებს წყაროდ როგორ წესი, კულტურასა და სპორტზე მომზადებულ მასალებში იყენებს ხოლმე. ეს ტენდენცია წლიდან წლამდე არ იცვლება. „რატომღაც მიიჩნევა, რომ ბავშვმა სერიოზულ თემებზე კომენტარები არ უნდა აკეთოს. ამ ტენდენციაზე მიუთითებს ის ფაქტიც, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, მედია აშუქებს ბავშვებთან დაკავშირებულ თემებს (ხანდახან საკმაოდ სიღრმისეულადაც კი ერთი შეხედვით) თუმცა, სიუჟეტში თემის მთავარი გმირები - ბავშვები საერთოდ არ საუბრობენ“ - ვკითხულობთ ქარტიის 2017 წლის მედიამონიტორინგის ანგარიშში.

მონიტორინგის ანგარიშში მოხვდა აჭარის ტელევიზიის სიუჟეტი სოფელ დაგვაში სკოლის ინფრასტრუქტურის პრობლემებთან დაკავშირებით. მიუხედავად იმისა, რომ ეს თემა პირდაპირ უკავშირდება განათლებას და მოზარდებს, მათი აზრი მასალაში არ ჩანს. კიდევ ერთ სიუჟეტში, რომელიც პირველ არხზე 14 ივნისს „მოამბის“ მთავარ გამოშვებაში გავიდა, საუბარია სწავლების ახალი მეთოდის დანერგვაზე სკოლებში და უშუალოდ ეხება ბავშვებს, თუმცა მხოლოდ ზრდასრულები საუბრობენ, ბავშვები ზოგად კადრებში ჩანან.

ქარტიის კვლევის მიხედვით, ბავშვების ხმა იმ შემთხვევაშიც კი არ ისმის, როდესაც მასალა უშუალოდ ბავშვების აქტივობას ეხება. მაგალითად, სააგენტო GHN-მა გამოაქვეყნა ნიუსი სათაურით „ირაკლი კობახიძემ და იანოშ ჰერმანმა ახალგაზრდული თამაშის „ჩემი ევროპული თავგადასავალი" გამარჯვებულები გამოავლინეს“. მასალაში საუბრობენ ევროკავშირის ელჩი, პარლამენტის თავმჯდომარე, პარლამენტის წევრი, მაგრამ თავად გამარჯვებული ბავშვებისთვის აზრი არ უკითხავთ. იგივე ნიუსი იმავე სტილში გამოაქვეყნეს სხვა ვებგვერდებმაც, მაგალითად, ინფო 9-მ, for.ge-მ, „ეს ნიუსი სავარაუდოდ პრესსამსახურის მიერ არის მომზადებული და სააგენტოებისთვის გაგზავნილი, თუმცა ამის შესახებ არსად არ არის მითითებული“ - ვკითხულობთ ანგარიშში.

ბავშვთა საერთაშორისო დღეს, 1 ივნისსაც კი რთულია ისეთი მასალების მოძებნა, რომლებიც ბავშვებზეა და არა პოლიტიკური ან კერძო პირების საპირველივნისო ღონისძიებებზე. ქარტიის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ 2017 წელსაც პირველმა ივნისმა ქართულ მედიაში, ძირითადად, ბავშვების გარეშე ჩაიარა. ეს დღე თავისი პიარკამპანიისთვის და მედიაში პოზიციონირებისთვის აქტიურად გამოიყენა სხვადასხვა კომპანიამ. გარდა იმისა, რომ 2016 წელთან შედარებით 75-ით შემცირდა ბავშვებზე მომზადებული მასალები, ამ 400 მასალიდანაც ბავშვის ხმა მხოლოდ 45 შემთხვევაში ისმოდა. 2015 წელს კი ანალოგიური ტიპის მასალების მხოლოდ 15%-ში მონაწილეობდნენ ბავშვები. განსაკუთრებით დღის გადაცემებში ხშირად ბავშვები უბრალოდ დეკორაციის როლს ასრულებენ.

ქარტიის ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ბავშვების მონაწილეობით და ჟურნალისტური სტანდარტების დაცვით მომზადებული მასალებით გამოირჩევა ხოლმე „რეალური სივრცე“.

ის, რომ აუცილებელია მედიამ ბავშვებს მისცეს საშუალება, გამოხატონ აზრი მათთან დაკავშირებულ საკითხებზე, აღნიშნულია ეთიკის ქარტიის მიერ, ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებშიც: „ბავშვების ინტერესები ფართოა, მათ თამაშისა და გართობის გარდა სხვა საკითხებიც აინტერესებთ. მათთან დაკავშირებულ საკითხებზე უფროსებთან ერთად თავად ბავშვებიც ასაუბრეთ. შეეცადეთ, ერთის მხრივ დაიცვათ ბავშვის ინტერესები და მეორეს მხრივ არ შეზღუდოთ მისი გამოხატვის თავისუფლება“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

ქვემო ქართლში ახალგაზრდა მამაკაცი ჯგუფური ძალადობისა და გაუპატიურების მსხვერპლი გახდა. მოძალადეებმა მომხდარის ამსახველი კადრები თავად გადაიღეს, რაც სოციალური მედიის მეშვეობით გავრცელდა.

სატელევიზიო და ონლაინ მედიაში თემაზე მომზადებულ მასალებში სიღრმისეულად მიმოიხილეს ამბის მონაწილეთა პირადი ცხოვრება, ამაში მათ მეზობლები და ნათესავები დაეხმარნენ. რესპონდენტები მომხდარის „პროვოცირებისთვის“ ახალგაზრდა ქალს კიცხავდნენ და ამბობდნენ, რომ სწორედ მისმა საქციელმა უბიძგა მეუღლეს, შური ეძია. „ინფო რუსთავმა“ კი ადგილობრივების ის კომენტარები გაავრცელა, სადაც დანაშაულის ჩადენის მოტივებსა და ხერხებს აღწერდნენ. ფაქტის გაშუქებისას ტელემედიაში აღინიშნა, რომ „საზარელი დანაშაულის მიზეზი ეჭვიანობა გახდა“.

„ეს ყველაფერი იმ გოგოს ბრალია, ამ გოგოზე უკვე მესამედ ხდება ასეთი რამ,“ - ამბობდა დაზარალებულის დედა „იმედის“ სიუჟეტში.

„გოგონას კონფლიქტის პროვოცირებაში ადანაშაულებენ,“ - ამბობდა „რუსთავი 2-ის“ ჟურნალისტიც. „ეს გოგო თვითონ ურეკავდა ჩემს შვილს და ეუბნებოდა, რომ უყვარდა და ამასთან ყოფნა უნდოდა,“ - ისმოდა სიუჟეტიდან.

ტელეკომპანია „იბერიას“ 11სთ-იან გამოშვებაში კი წამყვანი ჩართვაზე მდგარ ჟურნალისტს ეკითხება: „სოფო, რა გახდა ეჭვიანობის საფუძველი?“, რის პასუხადაც ჟურნალისტი ამბობს: „სოფელში ამბობენ, რომ ეჭვიანობის საფუძველი ნამდვილად არსებობდა“. ამავე მასალის შესავალ ტექსტში კი წამყვანმა მაყურებელს ისიც განუმარტა, თუ რა მეთოდით გააუპატიურეს მამაკაცი.

ახლობელი, რომელიც ეთერში საუბრობდა, ამტკიცებდა, რომ ინიციატივას გოგონა იჩენდა, მამაკაცი კი „თავიდან თავს არიდებდა“ და „იმ ღამით ძალიან ნასვამი იყო“.

გაშუქებაში მთავარი აქცენტი იყო არა იმაზე, რომ პირი ძალადობის მსხვერპლი გახდა, არამედ ძალადობის მოტივზე. საზოგადოებაში ამგვარი საკითხებისადმი არსებული ზოგადი სტერეოტიპებისა თუ განწყობების გათვალისწინებით, ძალადობის მოტივად ეჭვიანობის დასახელება, კონკრეტული, პირადი დეტალების გასაჯაროება და ჟურნალისტური მასალების ფოკუსის მთლიანად ამ საკითხზე გადატანა, ქმნიდა განცდას, რომ ერთი მხრივ „დაზარალებულმა კაცმა ის მიიღო, რაც დაიმსახურა“, მეორე მხრივ კი, ამ ყველაფრის მაპროვოცირებელი ქალი გახდა. მასალებისთვის ამგვარი ფოკუსის შერჩევა ქმნიდა განწყობას, რომ დაზარალებული და ქალი არასწორად მოიქცნენ და მოძალადეების პროვოცირება მოახდინეს.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ გენდერული საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში აღნიშნულია: „ფრთხილად იყავით, რომ თქვენი გაშუქებით ხელი არ შეუწყოთ მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, მოერიდეთ დანაშაულის მიზეზად “ეჭვიანობის ნიადაგის” დასახელებას. ამით თქვენ უნებურად მიანიშნებთ იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი “არასწორად” იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა. გარდა იმისა, რომ არ არსებობს რაიმე ტიპის ქცევა, რაც გაამართლებს მოძალადის ქმედებას, საკანონდებლო ბაზა დანაშაულის მოტივად არ სცნობს “ეჭვიანობის ნიადაგს”. არსებობს სიძულვილით მოტივირებული დანაშაული, დისკრიმინაცია, შურისძიება და აშ, რაც შესაძლებელია დანაშაულის საფუძველი იყოს, მაგრამ არა “ეჭვიანობს ნიადაგი“.

14 აგვისტოს „ასავალ დასავალი“ ხობის N2 საჯარო სკოლის მოსწავლეების მიერ ჩაწერილ იმ კლიპს გამოეხმაურა, სადაც ბავშვები თავისუფლებაზე, თანასწორობასა და ურთიერთპატივისცემაზე საუბრობდნენ.

სტატიის ავტორის გაღიზიანება კლიპის იმ ნაწილმა გამოიწვია, სადაც მოსწავლეები ამბობდნენ, რომ „ნებისმიერი სახის სიყვარული სიყვარულია“ და ყველა ადამიანი თანასწორია. გამოცემა, „საქართველოს ბავშვთა უფლებების დაცვის საზოგადოების“ თავმჯდომარე გურამ ფალავანდიშვილზე დაყრდნობით ამტკიცებდა, რომ ეს კლიპი ლგბტ ორგანიზაციების დაფინანსებით, „ლგბტ იდეების პროპაგანდისთვის“ შეიქმნა. მასალაში გამოცემა მოსწავლეებს "სასირცხვილო საქციელის" ჩადენაში "ამხელს" და აქვეყნებს ყველა მათგანის ფოტოს, ასევე, ახსენებს ერთ-ერთის სახელსა და გვარს.

სტატიაში ასევე, ჩანს მცდელობა, „ამხილონ“ „ლგბტ იდეების პროპაგანდისტი“ დირექტორი და პედაგოგები. ავტორი განათლების მინისტრს მოუწოდებდა, ვაშლის დარიგების ნაცვლად, „ერთი-ორი დამპალი ვაშლი თავში სთხლიშოს ლგბტ პედაგოგებს და სკოლიდან გააპანღუროს“.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ:

· უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭეთ ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოთ ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის.

· ნუ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა -დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა;

· ჟურნალისტმა თავად უნდა შეაფასოს ის ნეგატიური შედეგები, რაც შეიძლება ბავშვის იდენტიფიცირებას მოჰყვეს;

ქარტიის მე-8 პრინციპში კი ნათქვამია, რომ „ჟურნალისტი ვალდებულია, დაიცვას ბავშვის უფლებები; პროფესიული საქმიანობისას უპირატესი მნიშვნელობა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესებს, არ მოამზადოს და არ გამოაქვეყნოს ბავშვების შესახებ ისეთი სტატიები ან რეპორტაჟები, რომლებიც საზიანო იქნება მათთვის. ჟურნალისტმა არ უნდა ჩამოართვას ინტერვიუ და არ უნდა გადაუღოს ფოტო 16 წელზე ნაკლები ასაკის მოზარდს მშობლის ან მეურვის თანხმობის გარეშე იმ საკითხებზე, რომლებიც მისი ან სხვა რომელიმე მოზარდის კეთილდღეობას ეხება“.

მასალა მომზადებულია UNICEF- ის მიერ დაფინანსებული პროექტის ფარგლებში - "ბავშვთა საკითხების ეთიკური გაშუქება მედიაში". პუბლიკაციაში გამოხატული მოსაზრებანი ეკუთვნის ავტორს და არ ასახავს გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფიციალურ თვალსაზრისს .

“ბრიტანეთის საგარეო დაზვერვის ყოფილი ხელმძღვანელი: მას შემდეგ, რაც სააკაშვილი ხელისუფლებაში მოვიყვანეთ, ვვრაუდობდით, სამ ეტაპად აგვემოქმედებინა რუსეთის დაშლის სტრატეგიული გეგმა” - ამ სათაურით, “საქართველო და მსოფლიო“ ყალბ ინფორმაციას ავრცელებს და წერს, რომ ამგვარი განცხადება ბრიტანეთის საგარეო დაზვერვის ყოფილმა ხელმძღვანელმა გამოცემა The Guardian-თან ინტერვიუში გააკეთა.

სტატიაში დაზვერვის ყოფილი ხელმძღვანელის ციტატის სახით, ვკითხულობთ: “პირველი ნაბიჯი ამ მიმართულებით, რომელიც გადავდგით, იყო სამხრეთ ოსეთის გარშემო სამხედრო და სადაზვერვო ბაზების შექმნა, ასევე, სამხედრო და უშიშროების ოფიცრების ამოქმედება სამხრეთ ოსეთში. გეგმის მეორე ეტაპი ითვალისწინებდა ჩეჩნეთში, დაღესტანში, ჩრდილოეთ ოსეთსა და ჩერქეზეთში ხელისუფლებაში რადიკალი ისლამისტების მოსვლას. გეგმის ამ ნაწილის უკან იდგა ცენტრალური სადაზვერვო სამმართველოს, მი 6-ის, აგრეთვე, თურქეთისა და საუდის არბეთის სპეცსამსახურების ხელმძღვანელ პირთა კონკრეტული შეხვედრები და, თუკი ისლამისტები მოახერხებდნენ პოლიტიკური ძალაუფლების შენარჩუნებას რუსეთის რეგიონებში, ნატოს სამხედრო ძალები პრაქტიკულ წვდომას მიიღებდნენ კავკასიის რეგიონის ჩრდილოეთ ნაწილზე. გეგმის მესამე ეტაპის დაწყებას უკრაინაში კერძო სამხედრო კომპანიებისა და სხვა სამხედრო ბაზების დასტაბილურების შემდეგ ვვარაუდობდით“ .

ინტერვიუ ფაბრიკაციაა და ის გაავრცელა არა ბრიტანულმა გამოცემა Guardian- მა, არამედ ყალბმა საიტმა, რომელიც ბრიტანული გამოცემის იმიტაცია იყო. საიტი ვიზუალურად გარდიანის იდენტური იყო, განსხვავება მხოლოდ, დომენის სახელში, ერთ ასოშია - theguarian.com-ის ნაცვლად, საიტის მისამართი theguardıan.com იყო.

რამდენიმე დღის წინ, საქართველოს ერთ-ერთ რეგიონში ცოლის მკვლელობის ბრალდებით კაცი დააკავეს. მედიასაშუალებების უმრავლესობამ დაწერა, რომ ქალის მკვლელობის სავარაუდო მიზეზი ეჭვიანობა იყო. მათი ნაწილი უფრო შორსაც კი წავიდა და ფეისბუკით გავრცელებული ჭორებიც კი გამოაქვეყნა იმის შესახებ, კონკრეტულად რა ვითარებაში ჩაიდინა ბრალდებულმა მკვლელობა. იქვე მითითებული იყო, რომ “კაცი ჭკუიდან გადავიდა”, რის გამოც, მკვლელობა ჩაიდინა.

ერთ-ერთი ასეთი მასალის კომენტარებში მკითხველთა ნაწილი ქალს კიცხავდა და დანაშაულში ბრალდებულ ქმარს თანაუგრძნობდა. ამ დროის მონაცემებით, მასალები ხელმისაწვდომი არ არის, წაიშალა თუმცა, არაერთი ონლაინ გამოცემისა და ტელეარხის ვებსაიტზე შეხვდებით ინფორმაციას ამ მკვლელობის შესახებ, სადაც სავარაუდო მოტივად ეჭვიანობაა დასახელებული.

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როცა ქართული მედიასაშუალებების ნაწილი ქმრის მიერ ცოლის მკვლელობის მიზეზების ძიებისას, მთავარ მოტივად ეჭვიანობას ასახელებს. ონლაინ სივრცეში ასეთი ათეულობით ფაქტის მოძიება შეიძლება.

ფემიციდი, ანუ ქალის მკვლელობა მისი სქესის გამო, საქართველოში ბოლო წლებში განსაკუთრებით აქტუალური გახდა. შესაბამისად, მსგავსი ამბები სულ უფრო ხშირად ხვდება მედიაში. პრობლემის მასშტაბურობიდან გამომდინარე, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ შეიმუშავა გენდერული საკითხების გაშუქების სარეკომენდაციო დოკუმენტი. აღნიშნულ რეკომენდაციებში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს სწორედ ქალთა მიმართ ძალადობისა და ფემიციდის ეთიკურად გაშუქების წესებს.

ამ წესების მიხედვით, ჟურნალისტმა ფემიციდის გაშუქებით ხელი არ შეუწყოს მსხვერპლის ისე წარმოჩენას, თითქოს ის აძლევდა საფუძველს და უბიძგებდა მოძალადეს დანაშაულის ჩადენისკენ. მაგალითად, ჟურნალისტი უნდა მოერიდოს დანაშაულის მიზეზად “ეჭვიანობის ნიადაგის” დასახელებას. ამით ის უნებურად მიანიშნებს იმაზე, რომ მსხვერპლი ქალი “არასწორად” იქცეოდა, პროვოცირება გაუკეთა მოძალადეს და მისცა საფუძველი დანაშაულის ჩადენისა. გარდა იმისა, რომ არ არსებობს რაიმე ტიპის ქცევა, რაც გაამართლებს მოძალადის ქმედებას, საკანონდებლო ბაზა დანაშაულის მოტივად არ სცნობს “ეჭვიანობის ნიადაგს”. არსებობს სიძულვილით მოტივირებული დანაშაული, დისკრიმინაცია, შურისძიება და აშ, რაც შესაძლებელია დანაშაულის საფუძველი იყოს, მაგრამ არა “ეჭვიანობს ნიადაგი“.

ამავე რეკომენდაციაში ასევე ვკითხულობთ: “ფემიციდი ქალთა მიმართ ძალადობის უკიდურესი ფორმაა. ეს არის ქალების მკვლელობა მათი სქესის გამო. მოძალადეთა უმეტესობა ყოფილი ან ახლანდელი პარტნიორია. ფემიციდის გაშუქებისას ისე, როგორც ძალადობის სხვა ფორმებზე ყურადღების გამახვილებისას, არ დაიწყოთ იმის გარკვევა, რა დააშავა ქალმა და რატომ მოკლეს ის. მნიშვნელოვანი არა მიზეზი, არამედ ფაქტი. არც ერთი მიზეზი არ არსებობს, რაც მკვლელობას გაამართლებს”.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია ჟურნალისტებს ასევე ურჩევს, გააშუქონ ფემიციდის გამოძიებისა და სასამართლო პროცესის საბოლოო შედეგები. აუცილებელია, საზოგადოებამ იცოდეს, როგორ ისჯება დამნაშავე და რამდენად ეფექტიანად მუშაობს ხელისუფლება ამ მიმართულებით.

3 აგვისტოს, გვიან ღამით, მუსიკალური ფესტივალის, „GEM-Fest-ის“ ტერიტორიაზე ინტოქსიკაციის შედეგად 22 წლის ახალგაზრდა საავადმყოფოში მიყვანის შემდეგ გარდაიცვალა.

რამდენიმე ონლაინ გამოცემამ, მათ შორის - kvira.ge-მ, ambebi.ge-მ, newpost.ge-მ, primetime.ge-მ, npa.ge-მ, mediamall.ge-მ, digest.pia.ge-მ და marshalpress.ge-მ მომხდარი ტრაგედია გარდაცვლილი გოგოს პირადი ცხოვრების დეტალებითა და მყვირალა სათაურებით მოგვიყვა. newpost.ge-ს გარდა, ყველა მედიასაშუალების წყარო ან kvira.ge, ან ambebi.ge იყო.

ონლაინმედიის ყურადღების ცენტრში მოექცა გოგოს შესახებ ისეთი დეტალები, რომლებსაც მის გარდაცვალებასთან კავშირი არ ჰქონდა და მკითხველს ამ შემთხვევის შესახებ დამატებით ინფორმაციას არ აწვდიდა. მედიასაშუალების ნაწილში სრულად იყო იდენტიფიცირებული გარდაცვლილი ახალგაზრდა, დასახელებული იყო მისი სამუშაო ადგილიც. ზოგიერთ მასალაში კი გვხვდება ის ფეისბუკპოსტებიც, რითიც მისი ახლობლები მომხდარ ფაქტს გამოეხმაურნენ.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-10 პრინციპის თანახმად, „ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი“.

გაზეთ „ასავალ- დასავალის“ 31 ივლისი - 6 აგვისტოს ნომერში გამოქვენებული არა ერთი მასალა შეიცავს სიძულვილის ენას. ჟურნალისტისა და მათი რესპონდენტების ტექსტებში მრავლად შევხვდებით ჰომოფობიის, ქსენოფობიისა და თურქოფობიის წახალისებას და ანტიდასავლური ნარატივის შემცველ განწყობებს.

მასალაში ჰომოსექსუალი ადამიანები მოხსენიებული არიან „მამათმავლებად“, მათი აქტივიზმი კი „უზნეო ცხოვრების პროპაგანდადაა“ შეფასებული, ხოლო სტალინი მისაბაძად, რადგან „ჰომოსექსუალიზმი კრიმინალად გამოაცხადა.“

გაზეთის ამავე ნომერში შესაძლებელია თურქოფობიული შინარსისი მასალის წაკითხვა -“თურქეთი ჩვენი მეგობარი კიარა, უმთავრესი და უბოროტესი მტერია.“

სიტუაცია ისეა წარმოჩენილი, თითქოს თურქეთი ახდენს ჩვენს ექსპანსიას, რითიც საქართველოს, უფრო მეტად კი აჭარას ემუქრება ისლამიზაციის საფრთხე: „როგორი მეგობარიც არის კარგად ჩანს უკვე აჭარაში, სადაც თურქები თავს მასპინძლებად გრძნობენ!“ და „აჭარა თურქეთის სათარეშოდ გადაიქცა.“

გაზეთის ამავე ნომერში პრობლემურია ანტიდასავლური განწყობების ტირაჟირებაც, გაჟღერებულია მოსაზრება რომ დასავლეთთან ურთიერთობით განადგურება და გადაგვარება გვემუქრება.

ანტიდასავლური მესიჯებიდან გაზეთის ამ ნომერში შემდეგი სახის ინფორმაციაა გავრცელებული:

√ სოროსი საქართველოს წინააღმდეგ ეკონომიკურ დივერსიას ამზადებს;

√ ამერიკა ჩვენ ნაბიჭვარივით გვექცევა;

√ სოროსის იდეოლოგია და ბნელი ძალები, რომელბიც საქართველოს ხელისუფლებას თავიდან ბოლომდე აკონტროლებენ, სომხეთში ვერ პარპაშებენ, რადგან ამას წინ უდგება რუსეთი;

√ ამერიკას აქვს პრინციპი: დაშალოს დიდი სახელმწიფოები! ასე გაუკეთა საბჭოეთს, ასევე გაუკეთა იუგოსლავიას.

მიმდინარე წლის აპრილიდან ტელეკომპანია “იმედის” ეთერში ახალი ტოქშოუ “პრაიმ შოუ” დაიწყო. შოუს 6 წამყვანი ჰყავს, ესენი არიან: პროდიუსერი ნოე სულაბერიძე, მომღერალი ნინი ბადურაშვილი, კინოპროდიუსერი ირალი მაქაცარია, მოდელი და დიზაინერი სალომე ღვინიაშვილი, მომღერალი ანრი ჯოხაძე და პლასტიკური ქირურგი ნინო ნადირაძე-კუზანოვა. პირველვე გადაცემაში წამყვანების ნაწილმა ბუნებრიობის, ნაწილმა მეტი ინფორმაციულობის პირობა დადო. ნაწილმა კი ისიც აღნიშნა, რომ შოუში “კაი ტიპების სიას” სწორედ ის ადგენს.

გადაცემის facebook-ის ოფიციალურ გვერდზე განმარტებულია, რომ გადაცემის მიზანი საზოგადოებისთვის ნაცნობი მოვლენების შესახებ უფნობი მხარეების გაცნობაა. გადაცემაში წამყვანებთან ერთან დისკუსიაში აქტიურად მონაწილეობს დამსწრე აუდოტორიაც. სტუდიაში ორ ფლანგზე ნაწილდებიან. ერთ ფლანგზე წარმოდგენილები არიან ის ადამიანები, რომლებიც განსახილველ თემასთან გარკვეული საქმიანი კვეთა აქვთ, მეორე მხარეს კი მათი ოპონენტები.

სხვა სატელევიზიო შოუების მსგავსად, ამ შემთხვევაშიც განხილვის თემები ნაცნობია, ღალატითა და ეჭვიანობით დაწყებული, ქართული ტრადიციებით დამთავრებული. სტუმრებიც ყველასათვის კარგად ნაცნობი და უკვე ახლობლებად ქცეული სახეებია.

გარდა ე.წ. ყვითელი თემებისა, ტოქშოუს წამყვანები ისეთ მნიშვნელოვან და სენსიტიურ თემებსაც ეჭიდებიან, როგორიც არის გენდერული თანასწორობა, ფემინისზმი, პროსტიტუცია და სექსმუშაკების უფლებები და ა.შ.

მსგავსი თემების განხილვისას, სტუმრების სიაში ვიხილავთ გივი სიხარულიძეს, გურანდა გაბუნიას, ლალი ბადურაშვილს და ა.შ. როგორც ჩანს, რეიტინგისთვის მსხვერპლის გაღება, სატელევიზიო სივრცეში უკვე კარგად დამკვიდრებული ტენდენციაა და კოლქტიურ გურანდა გაბუნიებზე უარის თქმა, არც თუ ისე მარტივია. რაც გადაცემაში წარმოჩენილ მწვავე თემაზე საგნობრივი დისკუსიის წარმართვის შესაძლებლობებს სპობს.

მაგალითად, გენდერულ თანასწორობაზე საუბრისას, როდესაც ქალთა უფლებებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები და იურისტები საკითხის მნიშვნელობის და პრობლემურობის წარმოჩენას ცდილობდნენ, საუბარში გივი სიხარულიძე ერთვება და მის ჩვეულ სტილში სტუდიაში მსხდომი ქალების მიმართ შეურაცხმყოფელი ტექსტებით გამოდის.

“შოთა რუსთაველიდან დაწყებული, ბესიკ გაბაშვილი, ტატო ბარათაშვილი და მთელი ჩვენი პოეზია, რაც არსებობს. ან ავიღოთ ბაირონი, ყველა იესენინი, პუშკინი, ფემინისტი ქალები, რომ ყოფილიყვნენ მსოფლიოში რამე ლექსი დაიწერებოდა მსოფლიოში? ვინ დაწერს თქვენზე ლექსს თავის ცხოვრებაში” - ბობოქრობდა სტუმარი.

ხშირად, სტუმრებს არც წამყვანები ჩამორჩებიან და გენდერულ თანასწორობაზე საუბრისას გადაცემის მამრობითი სქესის წამყვანებისგან ისეთ ტექსტებსაც მოისმენთ, რომ თუკი კაცს ქალის სიძლიერე და აქტიურობა არ აკომპლექესებს, ეს მის სისუსტეზე მიუთითებს. რაც ყველაზე უცნაურია, ამაზე გადაცემის ქალი წამყვანებიც თანხმდებიან. მსჯელობა უფრო შორსაც მიდის და წამყვანებისთვის ქალისა და კაცის შესაძლებლობების ერთ სიბრტყეზე განხილვა ქმნის უხერხულობას და დავა იმაზე იმართება, გაუგია თუ არა ვინმეს გენიოსი ქალი კომპოზიტორი, მაშინ, როდესაც უამრავი გენიოსი კაცი კომპოზიტორის დასახელებაა შესაძლებელი. რაც თავის მხრივ, ისედაც პატრიარქალურ გარემოში დამკვიდრებული სტიგმების გამძაფრებას უწყობს ხელს და პრობლემის მთავარი ხაზისგან აცდენას იწვევს.

კიდევ ერთი სენსიტიური თემა, რომელსაც ტოქშოუმ საეთერო დრო დაუთმო პროსტიტუცია და სექსმუშაკების უფლებებია. გადაცემაში ერთ ფლანგზე წარმოდგენილები იყვნენ უშუალოდ სექსმუშაკები, რომლმებიც მათი მძიმე სამუაშო პირობებისა და იმ პრობლემების შესახებ ყვებოდნენ, რასაც ისინი ყოველდღიური საქმიანობის დროს აწყდებიან და საკითხის გადასაჭრელად პროსტიტუციის ლეგალიზებას ითხოვდნენ. მეორე ფლანგზე კი მათ კრებითი გიორგი ნაზღაიძეები სამსჯავროს უწყობდნენ და მათგან იმის ახსნას ითხოვდნენ, თუ რატომ არ თანხმდებიან ისინი “ნორმალურ” სამსახურს და რატომ ირჩევენ ფულის შოვნის “იოლ” გზას.

სტუმრებს ბანს წამყვანებიც აძლევდნენ და დამრიგებლური ტონით იმეორებდნენ, რომ სურვილის შემთხვევაში, შესაბამის სამუშაოს პოვნა და პროსტიტუციაზე უარის თქმა ძალიან მარტივია. მთავარია, მონდომება და “სწორი გზის” არჩევა. თუმცა, მოსაზრება, რომ მსგავსი საქმიანობაც შეიძლება იყოს ადამიანის არჩევანი რატომღაც არავის გაუჟღერებია. საკითხი არც იმ მიმართულებით განხილულა, თუ რა მძიმე პირობებში შეიძლება უწევდეთ მათ საქმიანობა და რა პრობლემებს შეიძლება აწყდებოდნენ ყოველდღიურად. თუმცა, როდესაც სტუმრის რანგში, არა საქმეზე კვალიფიურად მოსაუბრე ადამიანები, არამედ ზნეობრიობის მანტიაში გახვეული ფსევდომორალისტების ჯგუფი გყავს, ალბათ, საუბრის მსგავსი დისკურსით განვითარებაც მოსალოდნელია.

მთლიანობაში, შეიძლება ითქვას, რომ ტოქშოუში წამოჭრილ მტკივნეულ და პრობლემურ საკითხებზე საგნობრივი დისკუსიისა და საკითხზე რაიმე რაციონალური კონსენსუსის მიღწევისა და არსებული პრობლემების გადაჭრის გზების ძიების ნაცვლად, საზოგადოებაში გამჯდარი კლიშეებისა და სტიგმების კიდევ უფრო გაღრმავება და განმტკიცება ხდება. რასაც ერთის მხრივ, ხელს უწყობს რასწორად შერჩეული სტუმრები, რაც ცალსახად, თემის გაყვითლებით, გადაცემის რეიტინგის მომატებას ემსახურება და არა პრობლემაზე რაციონალურ მსჯელობას. მეორეს მხრივ კი, თამამად შეიძლება ითქვას, რომ საზოგადოებაში ისედაც დამკვიდრებული სტერეოტიპების განმტკიცება-გაღრმავებას დიდწილად თავად გადაცემის წამყვანებიც უწყობენ ხელს.

საქართველოს ჟურნალისტურმა ეთიკის ქარტიამ რუსული და აზერბაიჯანული მედიასაშუალებების მიერ მომზადებულ ორ მასალასთან დაკავშირებით საჩივარი შეიტანა საკონსულტაციო კომისიაში, რომელიც პროპაგანდის წინააღმდეგ შეიქმნა. კომისია დაკომპლექტებულია თვითრეგულირების საბჭოების წარმომადგენლებისგან შემდეგი ქვეყნებიდან – საქართველო, უკრაინა, მოლდოვა, ბელარუსი, აზერბაიჯანი, სომხეთი და რუსეთი.

რუსული mir24.tv-ს წინააღმდეგ

ქარტიის პირველი საჩივარი ეხება mir24.tv -ს მიერ გამოქვეყნებულ მასალას, სადაც საუბარია იმაზე, რომ თითქოს საქართველოში უწყლობისა და უშუქობის გამო მამაკაცმა პროტესტის ფორმას მიმართა და ქალაქში აბაზანა დადგა. სინამდვილეში ეს იყო პერფომანსი, რომელიც „ლიბერალმა“ გააშუქა. რესპონდენტი ინტერვიუში ამბობს, „წყალი გათბა ახლა, ცივს დავამატებ და კიდევ ჩავწვები”. mir24-მა კი მისი ეს სიტყვები შემდეგნაირად თარგმნა „მე მცხელა. სახლში +35 გრადუსია, ელექტროენერგიის გათიშვის გამო არ შემიძლია კონდიციონერის ჩართვა”.

შესაბამისად, საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მიიჩნევს, რომ ჟურნალისტი მიმართავს მანიპულირებას პოლიტიკური მიზნებისთვის. მასალა პროპაგანდისტულია, რასაც ადასტურებს ის, რომ სადავო ჟურნალისტური პროდუქტის შემქმნელები განზრახ აყალბებენ ფაქტებს, რის გამოც მაყურებელს რჩება შთაბეჭდილება, რომ საქართველოში არის მძიმე სოციალური ფონი და ხელისუფლების ქმედებების გამო დედაქალაქის მაცხოვრებლები რამდენიმე დღის განმავლობაში არიან ელექტროენერგიის და წყლის გარეშე, რაც თავის მხრივ ისეთ მძიმე მდგომარეობაში აყენებს მოსახლეობას, რომ ისინი იძულებულნი არიან ქუჩაში, საჯაროდ მიიღონ აბაზანა, რათა ხელისუფლების ყურადღება მიიქციონ. ცალსახაა, რომ ჟურნალისტური პროდუქტის შემქმნელის მიზანს წარმოადგენდა შეელახა მეზობელი სახელმწიფოს იმიჯი, წარმოეჩინა იგი როგორც ქვეყანა, რომელიც მისი დედაქალაქის მაცხოვრებლებს ვერ უზრუნველყოფს ელემენტარული საყოფაცხოვრებო პირობებით.

აზერბაიჯანული haqqin.az-ს წინააღმდეგ

ვებსაიტმა haqqin.az-მა გამოაქვეყნა მასალა „ანტიაზერბაიჯანული მიწისქვეშა თბილისში: გამოჩენა, ფული, ინსტრუქციები“. სტატიაში ე.წ „ფერადი რევოლუციები“ საქართველოში და უკრაინაში, რომელთა ძირითადი საფუძვლები იყო ეკონომიკური პრობლემები ქვეყანაში და ცხოვრების დაბალი სტანდარტი, შეფასებულია, როგორც: „დასავლური ჰეგემონიის“ ნაყოფი, თავის მხრივ დასავლური ჰეგემონია შეფასებულია, როგორც საფრთხე, რომელიც იწვევს დესტაბილიზაციას. იქვე აღნიშნულია, რომ მიხეილ სააკაშვილი და ორგანიზაცია „კმარა“ აზერბაიჯანში დესტაბილიზაციის მოწყობას უჭერდნენ მხარს, თუმცა ილჰამ ალიევმა შეძლო ქართული რევოლუციური ძალების განეიტრალება. სტატიაში მხარდაჭერილია ანტიდასავლური პროპაგანდის ერთ – ერთი მთავარი მესიჯი, თითქოს „დასავლური შეთქმულების“ /“დასავლური ჰეგემონიის“ უკან დგას ჯორჯ სოროსი და მასთან აფილირებული არასამთავრობო ორგანიზაციები. ამასთან ნათქვამია, რომ აზერბაიჯანული რევოლუციური ორგანიზაციები, რომლებიც სამოქალაქო დაპირისპირებას ცდილობდნენ, თბილისმა შეიფარა. მასალაში ნახსენებია აზერბაიჯანელი ჟურნალისტი აფგან მუხტარლიც, რომლიც საქართველოდან გაიტაცეს. ის დადანაშაულებულია აზერბაიჯანის მიმიმართ „მტრულად“ განწყობილ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობაში.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მიიჩნევს, რომ მასალა მიზნად ისახავს ორ სახელმწიფოს და შესაბამისად ერებს შორის ურთიერთობების გამწვავებას, წარმოაჩენს რა საქართველოს როგორც აზერბაიჯანის მიმართ არა მეგობრულად განწყობილ ქვეყანას, სადაც იგეგმება აზერბაიჯანის საწინააღმდეგო ქმედებები, ძმათამკვლელი ომები.

სტატიაში მოყვანილი არც ერთი ფაქტი არ არის გადამოწმებული არც ერთ წყაროსთან, რაც საფუძვლიან ეჭვს ტოვებს რომ მათი უმეტესობა ყალბი და ჟურნალისტის ფანტაზიის ნაყოფია. „დასავლეთი“ და დასავლეთის მიერ მხარდაჭრილი NGO ორგანიზაციები აღწერილია, როგორც მტრები, რომლებიც ხელს უწყობენ ქვეყნების დესტაბილიზაციას.

პროპაგანდის საწინააღმდეგოდ თვითრეგულირების საბჭოების კომისია ევროპის საბჭოს დახმარებით შეიქმნა. საქმის წარმოების წესი საბჭოების წარმომადგენლებმა 2016 წელს საქართველოში მიიღეს.

კომისიის საშუალებით ყველა მოქალაქეს შესაძლებლობა აქვს შეიტანოს საჩივარი თუკი აღმოაჩენს, რომ რომელიმე წევრი ქვეყნის მედიასაშუალება მანიპულაციას, სიძულვილის ენას იყენებს. ყველა წევრ თვითრეგულირების ორგანოს ჰყავს თავისი წარმომადგენელი კომისიაში. ქარტიას, რომელიც ამ კომისიის წევრია, მაია მეცხვარიშვილი წარმოადგენს.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საჩივარი პირველია, რომელსაც კომისია უახლოეს პერიოდში განიხილავს.