“ახალი ამბების სამყარო ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მნიშვნელოვანი გამოწვევების წინაშე დადგა. ამ გამოწვევებმა არაერთ მედიასაშუალებას არსებობის საფრთხე შეუქმნა და მედიაპლურალიზმი შეამცირა. თუმცა, ჩვენს ცხოვრებაში ჟურნალისტიკის აქტუალობა ჯერ არ შეცვლილა, ის იყო და ყოველთვის იქნება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი”, - ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა კომისარმა დუნია მიატოვიჩმა, პრესის თავისუფლების მსოფლიო დღემდე რამდენიმე დღით ადრე, დამოუკიდებელი მედიისა და პრესის თავისუფლების მნიშვნელობაზე ისაუბრა.

მის ტექსტს სრულად გთავაზობთ:

„თავისუფალი და ხარისხიანი მედია დემოკრატიის მნიშვნელოვანი აქტივია. Covid-19-ის პანდემიამ კიდევ ერთხელ შეგვახსენა ის მნიშვნელოვანი როლი, რასაც ჟურნალისტები და მედია პროფესიონალები ასრულებენ სანდო ინფორმაციის მოწოდებით, დეზინფორმაციასთან ბრძოლითა და გადაწყვეტილების მიმღები პირების საზოგადოების წინაშე პასუხისმგებლობის დაყენებით. წელს, 3 მაისს, პრესის თავისუფლების მსოფლიო დღე განსხვავებული იქნება თავისი ფორმით და არა არსით. ჩვენ ამით უნდა ვისარგებლოთ და მადლობა გადავუხადოთ ჟურნალისტებსა და მედია პროფესიონალებს საზოგადოებრივი სიკეთისთვის გაწეული ფასდაუდებელი შრომისთვის. უნდა ვაღიაროთ ჩვენი ინტერესების მსახურებისთვის მათი და მათი ოჯახების მიერ გაღებული მსხვერპლი, იმიტომ, რომ ჩვეულებრივ სწორედ ამას აკეთებენ ჟურნალისტები და განსაკუთრებით კი - ისეთ კრიზისულ პერიოდებში, როგორშიც ახლა ვართ. ისინი ჩვენ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ისეთი მძლავრი იარაღით გვამარაგებენ, როგორიც სანდო ინფორმაციაა.

არ აქვს მნიშვნელობა, ეს იქნება გამოჩენილი საგამოძიებო ჟურნალისტი, რომელიც გლობალური კრიზისებს აშუქებს, თუ ე.წ. ფრილანსერი, რომელიც ადგილობრივი გამოცემისთვის მუშაობს, მათი ნამუშევრები ჩვენ გვაფიქრებს. ისინი უსამართლობას, დანაშაულს, კორუფციას ან ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას ამხელენ. ისინი მთავრობების ქმედებებს საზოგადოების ყურადღების ცენტრში აქცევენ. ჟურნალისტები ზედაპირს მიღმა ეძებენ, რათა სიმართლე წარმოაჩინონ. ამასთან, ისინი ჩვენს ყურადღებას იმედის მომცემ ისტორიებზეც ამახვილებენ, რომლებიც სამყაროს სხვა ნაწილში, შესაძლოა, ცვლილებების შთაგონების წყაროდ იქცნენ.

სწორედ ამიტომაა, რომ პრესის თავისუფლება ის ერთ-ერთი უფლებაა, რომელიც ეროვნული კონსტიტუციებითა და საერთაშორისო ხელშეკრულებებითაა დაცული. ამიტომაც, ჩვენ უფრო მეტი ინვესტიცია უნდა გავიღოთ ჟურნალისტებისა და მედია პროფესონალების უსაფრთხოების, დამოუკიდებლობის, ეკონომიკური და სოციალური დაცვისთვის. ჟურნალისტების უსაფრთხოება ყოველთვის დაცული უნდა იყოს, არა მხოლოდ სამართლიანობისთვის, არამედ დემოკრატიის დასაცავად.

ახალი ამბების სამყარო ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მნიშვნელოვანი გამოწვევების წინაშე დადგა. ამ გამოწვევებმა არაერთ მედიასაშუალებას არსებობის საფრთხე შეუქმნა და მედიაპლურალიზმი შეამცირა. თუმცა, ჩვენს ცხოვრებაში ჟურნალისტიკის აქტუალობა ჯერ არ შეცვლილა, ის იყო და ყოველთვის იქნება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი.

პრესის თავისუფლების დღეს მინდა ყველა იმ ჟურნალისტსა და მედიაპროფესიონალს პატივი მივაგო, რომლებიც სამართლიანობისა და სიმართლის დაცვისთვის მუშაობენ. ზოგიერთმა მათგანმა იმისათვის, რომ ჩვენ ინფორმირებული გადაწყვეტილება მიგვეღო და საზოგადოება უფრო სამართლიანი გამხდარიყო, საკუთარი სიცოცხლე გაწირა ან მსვერპლად მისივე თავისუფლება გაიღო“.

წყარო: coe.int

ნოდარ მელაძის შემდეგ, ტელეკომპანია "მთავარი არხი" კიდევ ოთხმა თანამშრომელმა დატოვა. ვასილ დაბრუნდაშვილი, ეკო მაღრაძე, მაკა ანდრონიკაშვილი და რუსუდან ჯაბანიშვილი “მთავარი არხიდან” “TV პირველში” გადავიდნენ. ინფორმაციას მაუწყებლის დირექტორი ინგა გრიგოლია ავრცელებს.



მანამდე "მთავარი არხი" საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა ნოდარ მელაძემ დატოვა.  21 აპრილიდან იგი “TV პირველის” მთავარ პროდიუსერად დაინიშნა.

ნოდარ მელაძის წამოსვლის შემდეგ, ვრცელდებოდა ინფორმაცია, რომ არხს სხვა თანამშრომლებიც ტოვებდნენ. 

რა გახდა არხიდან თანამშრომლების წამოსვლის მიზეზი, ამ დრომდე, ამაზე უკვე ყოფილი თანამშრომლები ღიად არ საუბრობენ. "მედიაჩეკერს" ჰქონდა მცდელობა ნოდარ მელაძეს დაკავშირებოდა, თუმცა, მან ჩვენს ზარებსა და შეტყობინებებს არ უპასუხა. მოგვიანებით, მან ინტერვიუ მისცა ონლაინგამოცემა "ნეტგაზეთს", რომელშიც მან თქვა, რომ შიდა სამზარეულოზე და გარკვეულ თემებზე საჯაროდ საუბარი არ სურს.

საქართველოს სახალხო დამცველმა აჭარის ტელევიზიის ახალი ამბების სამსახურის ყოფილი უფროსის შორენა ღლონტის, უფროსის მოადგილის მაია მერკვილაძის და ამავე სამსახურის წამყვან-რეპორტიორის თეონა ბაკურიძის სამსახურიდან გათავისუფლებისა თუ სხვა პოზიციებზე გადაყვანის საქმეში დარღვევები დაადგინა. ომბუდსმენი მაუწყებლის დირექტორს მიმართავს, ბათილად ცნოს ამ თანამშრომლების საქმეზე გამოცემული ბრძანებები და უზრუნველყოს მათი შრომითი უფლებების აღდგენა.

„საქმისწარმოების ფარგლებში მოპოვებული მასალების, მათ შორის, მაუწყებლის მენეჯმენტის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტაციისა და მტკიცებულებების საგულდაგულოდ შესწავლის შედეგად გამოვლინდა, რომ ამ პირთა დაკავებული პოზიციებიდან გათავისუფლება/გადაყვანა საქართველოს შრომის კოდექსისა და აჭარის ტელევიზიის შრომის შინაგანაწესის მოთხოვნათა დარღვევით განხორციელდა“, - ვკითხულობთ განცხადებაში, რომელიც საქართველოს სახალხო დამცველმა დღეს, 27 აპრილს გამოაქვეყნა.

ამ განცხადების თანახმად, ახალი ამბების ყოფილი უფროსის შორენა ღლონტის მიმართ დისციპლინური წარმოება წარიმართა ამისთვის დადგენილი ვადის დარღვევით, ხოლო წამყვან-რეპორტიორ თეონა ბაკურიძეს ერთი და იმავე დარღვევისთვის ორჯერ შეეფარდა დისციპლინური სანქცია, რაც წინააღმდეგობაში მოდის შრომის სამართალში მოქმედ პრინციპებთან. ამასთან, ორივე შემთხვევაში გამოვლინდა წარმოების პროცესში დასაქმებულების არასათანადო ჩართულობისა და ინფორმირებულობის პრობლემა, რის გამოც მათ არ მიეცათ შესაძლებლობა, სამსახურიდან გათავისუფლებამდე თუ კონკრეტული დისციპლინური სანქციის შეფარდებამდე, შესაბამისი სამართლებრივი არგუმენტაცია დაეპირისპირებინათ მათ მიმართ არსებული ბრალდებებისთვის და სრულფასოვნად ესარგებლათ თავის გამართლების უფლებით. გარდა ამისა, არცერთ შემთხვევაში არ დადასტურდა პასუხისმგებლობის უკიდურესი ზომის - გათავისუფლების გამოყენების საფუძვლიანობა და პროპორციულობა.

„რაც შეეხება ახალი ამბების სამსახურის უფროსის ყოფილი მოადგილის მაია მერკვილაძის საქმეს, მაუწყებლის საშტატო განრიგში მისი პოზიციის გაუქმების შედეგად, იგი არა არსებითად იმავე ფუნქციების მქონე ახლადშექმნილ რედაქტორის პოზიციაზე, არამედ სხვა, არატოლფას თანამდებობაზე გადაიყვანეს. აღნიშნული წინააღმდეგობაში მოდის შრომის კანონმდებლობასთან, რომლის თანახმადაც, მსგავსი სახის საშტატო ცვლილებები არ ქმნის დაკავებული თანამდებობიდან დასაქმებულის გათავისუფლების/გადაყვანის კანონიერ საფუძველს“, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საქართველოს სახალხო დამცველმა 2020 წლის 24 აპრილს რეკომენდაციით მიმართა აჭარის მაუწყებლის დირექტორს, ბათილად ცნოს შორენა ღლონტის, მაია მერკვილაძისა და თეონა ბაკურიძის პირვანდელი პოზიციებიდან გათავისუფლების/გადაყვანის შესახებ გამოცემული ბრძანებები და უზრუნველყოს მათი შრომითი უფლებების აღდგენა.

„აღსანიშნავია, რომ გამოვლენილი უფლებადარღვევის ფაქტები კიდევ უფრო ამძაფრებს აჭარის ტელევიზიის თავისუფალი და მიუკერძოებელი სარედაქციო პოლიტიკის შეცვლის მცდელობასთან დაკავშირებულ ეჭვებს, რომლებიც ტელეკომპანიის დირექტორის ნათია კაპანაძის იმპიჩმენტის შემდეგ გაჩნდა“, - აცხადებს ომბუდსმენი.

განცხადების მიხედვით, სახალხო დამცველის აპარატი აგრძელებს აჭარის საზოგადოებრივი მაუწყებლის გარშემო განვითარებული მოვლენების მონიტორინგს, მათ შორის, შეისწავლის მედიის წარმომადგენელთა მიმართ განხორციელებული შესაძლო დისკრიმინაციის ცალკეულ საქმეებს, რის შედეგადაც, კანონით მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში, განახორციელებს შესაბამის რეაგირებას.

გიორგი კოხრეიძის დირექტორად არჩევის შემდეგ, შორენა ღლონტის, მაია მერკვილაძისა და თეონა ბაკურიძის გარდა, აჭარის ტელევიზიის საინფორმაციო სამსახურის კიდევ არაერთ თანამშრომელს შეეხო ცვლილებები. დირექტორმა ხელშეკრულება აღარ გაუგრძელა ახალი ამბების პროდიუსერ ნათია შავაძეს; ხელშეკრულება შეუცვალა ჟურნალისტ თეონა ხარაბაძესაც და ქუთაისში, ამ ეტაპზე არარსებულ ბიუროში გადაიყვანა; დისციპლინურ წარმოება დაიწყო და ეთერიდან მოხსნა წამყვანი თეონა თურმანიძე. გარდა ამისა, გიორგი კოხრეიძის დირექტორად დანიშვნის შემდეგ მაუწყებელი დატოვა დირექტორის მოადგილე ნათია ზოიძემ.

ახალი კორონავირუსული პანდემიის გამო დაწესებული შეზღუდვები ზოგ ქვეყანაში გამოხატვის თავისუფლებასაც შეეხო. რთულია ვითარება მეზობელ სომხეთში, თურქეთში, აზერბაიჯანსა და რუსეთში. ამ ქვეყნების მთავრობებმა კორონავირუსი ჟურნალისტებსა და აქტვისტებზე წნეხისა და კონტროლის გაძლიერებისთვის გამოიყენეს და ამის იარაღად ე.წ. Fake News-ებსა და დეზინფორმაციასთან ბრძოლა დაასახელეს.


რუსეთი იმის კარგი მაგალითია, როგორ ხდება პანდემიის მსგავსი კრიზისების არასწორად გამოყენება. რუსეთში, ჟურნალისტები, რომლებიც კრიზისის ფონზე ხელისუფლების საპასუხო ქმედებების შესახებ სვამენ კითხვებს, დაჯარიმების ან ლიცენზიის ჩამორთმევის საფრთხის წინაშე დგანან.

გავრცელებული ინფორმაციით, ჟურნალისტები, რომლებიც კორონავირუსის შესახებ მუშაობენ, მედიის მაკონტროლებელი სააგენტოს „რუსკომნადზორის“ მეთვალყურეობის ქვეშ არიან. სხვადასხვა მედიასაშუალებას, 2019 წელს დეზინფორმაციის შესახებ მიღებული კანონის საფუძველზე, Covid-19-ის შესახებ მათთვის მიუღებელი შინაარსის მქონე კონტენტის წაშლას აიძულებენ.

მაგალითად, ერთ-ერთი ასეთი იყო რეგიონული ონლაინ-გამოცემა - “მაგადან გავარიტ”, რომელსაც სააგენტომ იმ ამბის წაშლა მოსთხოვა, რომელშიც Covid-19-ის სიმპტომების მქონე პაციენტის გარდაცვალებაზე იყო საუბარი.

კორონავირუსის შესახებ მომზადებული მასალის წაშლა აიძულეს გამოცემა “ეხო მასკვისაც”. საუბარია დაავადების ექსპერტთან ინტერვიუზე, რომელშიც ექსპერტი ვირუსთან ბრძოლის წინააღმდეგ ხელისუფლების პოლიტიკას აკრიტიკებდა. ინფექციის შესახებ დისკუსიები შეზღუდულია და კონტროლდება რუსულ სოციალურ ქსელში “ვკონტაქტე”.

ამასთან, რუსეთის დუმამ ნებისმიერი პირის მიერ კორონავირუსის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელებისთვის ფინანსური სანქციები (6 400 აშშ დოლარი) და ხუთ წლამდე საპატიმრო სასჯელი დააწესა. ეპიდემიის აფეთქების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისთვის ფინანსური სანქციები მედიასაშუალებებსაც დაეკისრებათ. არსებობს წუხილი იმასთან დაკავშირებით, რომ კანონი, სამომავლოდ, პანდემიის წინააღმდეგ ბრძოლაში ხელისუფლების მიმართ კრიტიკული მოსაზრებების გამოხატვაზეც გავრცელდება.

გარდა ამისა, პანდემიის პირობებში სულ უფრო იზღუდება ინფორმაციაზე წვდომა. რეპორტიორებს იმ ღონისძიებების გაშუქების უფლება, რომელსაც ვლადიმირ პუტინი ესწრება, მანამდე არ აქვთ, სანამ მათ სიცხეს მინიმუმ სამჯერ არ გაუზომავენ. პარლამენტში შეშვებაზე უარი უთხრეს უცხოელ რეპორტიორებს, ჟურნალისტების დასწრება შეიზღუდა სასამართლო მოსმენებზეც.

პარალელურად, ევროკავშირი რუსეთს კორონავირუსის შესახებ ყალბი ამბების ხუთ ენაზე გავრცელებაში ადანაშაულებს, რომელთა მიზანიც დასავლური ინსტიტუტების მიმართ ნდობის დაკარგვა და პანიკის დათესვაა. სპეციალისტებმა ათეულობით ასეთი ყალბი ამბავი უკვე გამოავლინეს.

პანდემიის პირობებში, მედიაზე განხორწიელებული წნეხისა და ხელისუფლების მხრიდან ადგილობრივი მედიის სრულად გაკონტროლების სურვილზე შეშფოთება გამოხატა ორგანიზაციამ „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF).

„რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებმა პანდემიის პირობებში არ უნდა შეზღუდონ მედიის თავისუფლება. მოვუწოდებთ რუსეთის ხელისუფლებას გააუქმოს ე.წ. „ყალბი ამბების“ შესახებ კანონი, რამდენადაც ის ინფორმაციის მიღების უფლებას უხეშად არღვევს. კრიზისის დროს, ინფორმაციაზე შეუზღუდავი წვდომა კი უკიდურესად მნიშვნელოვანია”, - აცხადებენ ორგანიზაციაში.

რუსეთში მიმდინარე პროცესებზე, შეშფოთება გამოხატა მედიის თავისუფლების საკითხებში ეუთოს წარმომადგენელმა ჰარლემ დეზირმაც. მისი შეფასებით, ადმინისტრაციულ და სისხლის სამართლის კოდექსში ცვლილებები ჟურნალისტური საქმიანობის შეზღუდვისა და მათი მხრიდან თვითცენზურის დაწესების რისკებს ქმნის, ეს კი იმ ფონზე, როდესაც პანდემიის შესახებ საზოგადოების სათანადო ინფორმირებას სწორედ ისინი ახდენენ.



მსოფლიო პანდემიის პირობებში, ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლების თვალსაზრისით მძიმე ვითარებაა მეზობელ თურქეთშიც. ანალიტიკოსები განმარტავენ, რომ თურქეთის ხელისუფლება კორონავირუსის წინააღმდეგ ბრძოლის სახელით სოციალური მედიის კონტროლს გეგმავს. მთავრობის მიერ ინიცირებული კანონპროექტი, რომელიც Covid-19-ის წინააღმდეგ ბრძოლის ფარგლებში შემუშავდა, სოციალური მედიისთვის ცენზურის დაწესებასაც ითვალისწინებს.

კერძოდ, კანონპროექტის მიხედვით, ნებისმიერი პლატფორმა, რომელსაც დღეში მილიონზე მეტი მომხმარებელი ჰყავს (facebook, twitter, youtube) ვალდებულია, რომ თურქეთში ოფიციალური წარმომადგენელი დანიშნოს. პარალელურად კი სასამართლოს უფლება ეძლევა, რომ დასახელებულ ქსელებს პლატფორმაზე განთავსებული ნებისმიერი მასალის წაშლის ან დაბლოკვის მოთხოვნით მიმართოს.

ამასთან, კანონპროექტის თანახმად პლატფორმები ვალდებულნი იქნებიან, რომ სოციალურ მედიაში ის დებატები შეზღუდონ, სადაც მოქალაქეები პანდემიის პირობებში პრეზიდენტ ერდოღანის მიერ გატარებულ პოლიტიკას აკრიტიკებენ. თუკი აღნიშნული პლატფორმები მოთხოვნას 72 საათის განმავლობაში არ დააკმაყოფილებენ, ისინი 135 მლნ ევროთი დაჯარიმდებიან.

ადამიანის უფლებებზე მომუშავე ორგანიზაციები და ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლები ამბობენ, რომ პრეზიდენტი ერდოღანი სოციალურ მედიაზე მეტი კონტროლის მოპოვებისთვის, პანდემიის გამოყენებას ცდილობს. სპეციალისტები კი ამბობენ, რომ თურქეთში ტოტალიტარიზმის ნიშნები კი არ იზრდება, არამედ იგი უკვე არსებობს.

ამასთან, მათივე თქმით, მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ თურქეთმა კრიზისის პირობებში მოქალაქეების თავისუფალი გამოხატვის უფლებაც შეუზღუდა და კრიტიკული აზრის გამოხატვაზე ცენზურა დააწესა. შესაბამისად, ისინი მიიჩნევენ, რომ დამატებითი რეგულაციების დაწესება ქვეყანაში გამოხატვის თავისუფლების თვალსაზრისით დამატებით გამოწვევებს ქმნის.

თურქეთის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, კორონავირუსის შესახებ „არასწორი“ და „პროვოკაციული“ ინფორმაციის გავრცელების გამო, უკვე ასეულობით მოქალაქე დააპატიმრეს. აღნიშნულს სხვაგვარად აფასებს ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განყობილი მედია. მათი ინფორმაციით, ასეულობით ადამიანის წინააღმდეგ საქმის წარმოება სოციალურ მედიაში მხოლოდ მათი კრიტიკული მოსაზრებების გამოხატვის გამო დაიწყო.

ამასთან, კორონავირუსზე მომზადებული სტატიისა და „პანიკის დათესვისთვის“ უკვე არაერთი ჟურნალისტიც დააკავეს. ერთ-ერთ მათგანი ისმეტ ჩიგიტი, რომელიც ერთ-ერთი ადგილობრივი გამოცემის მთავარი რედაქტორია, ყვება, რომ კორონავირუსზე მომზადებული მასალისთვის სათაურით - “კორონავირუსით ორი ადამიანი გარდაიცვალა”, მასთან პოლიცა ღამით მივიდა და გამოკითხვაზე წაიყვანა. მისივე თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ იგი მეორე დღესვე გაათავისუფლეს და მასთან პოლიცია კეთილგანწყობილი იყო, არსებული წნეხის გამო ისინი ვირუსის შესახებ წყაროების მიერ მოწოდებულ ამბებს აღარ აშუქებენ და მხოლოდ ოფიციალურ მონაცემებს სჯერდებიან.

ასევე, თურქეთში ორი ჟურნალისტი იმისთვის დააკავეს, რომ მათ ექიმის შესახებ, რომელსაც კორონავირუსი დაუდგინდა, მასალა მოამზადეს. მიუხედავად იმისა, რომ ინფორმაცია ოფიციალური უწყებების მიერაც დადასტურდა, მათ წინააღმდეგ გამოძიება საზოგადოებაში „შიშისა“ და „პანიკის დათესვისთვის“ დაიწყო.

საერთაშორისო ორგანიზაციები თურქეთს პანდემიამდე დაკავებული იმ ჟურნალისტებისა და ადამიანის უფლებების დამცველი პირების გათავისუფლებას სთხოვენ, რომლებიც მათივე შეფასებით, საპატიმროებში მხოლოდ საკუთარი მოვალეობების განხორციელებისთვის მოხვდნენ. ორგანიზაციები მიუთითებენ, რომ ვირუსის გავრცელების პირობებში, მათი ამ დრომდე საპატიმროებში გაჩერება მათ ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს საფრთხის ქვეშ აყენებს.

ცნობილია, რომ ქვეყნის ციხეებში Covid-19-ის გავრცელების რისკების პრევენციის მიზნით, თურქეთის ხელისუფლება, ქვეყნის მასშტაბით, ციხეებიდან 100 000 მსჯავრდებულის გამოშვებას გეგმავს.



ანალიტიკოსების შეფასებით, პანდემიას თავისუფალი სიტყვის ჩასახშობად იყენებს აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევიც. ინფორმაციის შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებებით ონლაინგამოცემების მფლობელები ვალდებულნი არიან, რომ „ყალბი ინფორმაციის“ შემცველი მასალების გავრცელების პრევენცია მოახდინონ. პანდემიის სამარცხვინო ექსპლუატაცია - ასე აფასებენ ერდოღანის ამ გადაწყვეტილებას ადგილობრივი ოპოზიციური ლიდერები და ადამიანის უფლებადამცველი ორგანიზაციები და აქტივისტები.

მედიის თავისუფლების საკითხებში ეუთოს წარმომადგენლის ჰარლემ დეზირის განმარტებით, ინფორმაციის კანონში შეტანილი ცვლილებები ჟურნალისტების მუშაობას ხელს არ უნდა უშლიდეს და მათ პანდემიის შესახებ საზოგადოების ინფორმირების თვალსაზრისით საკუთარი მოვალეობის შესრულების შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეთ. „მოცემულ სიტუაციაში მედიას საზოგადეობის ინფორმირებისა და „ყალბ ამბებთან“ წინააღდეგ ბრძოლის საკითხში გადამწყვეტი როლი აკისრია“, - ამბობს იგი. სომხეთი

Covid-19-ის ეპიდემიის პირბებში, მედიის თავისუფლების თვალსაზრისით პრობლემებია სომხეთშიც. როგორც ადგილობრივი ჟურნალიტები ამბობენ, ხელისუფლება მათგან კორონავირსის შესახებ მასალების დაკორექტირებას, ანდა საერთოდ წაშლას ითხოვს. სომხეთში საგანგებო მდგომარეობის შესახებ სპეციალური დეკრეტის საფუძველზე, კორონავირუსის, ასევე სახელმწიფო ჯანდაცვის ხელმძღვანელობის შესახებ ნებისმიერი ინფორმაცია მხოლოდ პრემიერ-მინისტრის დაქვემდებარებაში არსებულ, სპეციალურ საგანგებო ოფისის მიერ მიწოდებულ ოფიციალურ ინფორმაციას უნდა ეყრდნობოდეს.

საგანგებო მდგომარეობის ფარგლებში გამოცემული დეკრეტის საფუძველზე, მედია, იმ მასალის გამოქვეყნებისთვის, რომელიც შეზღუდვების დარღვევად შეიძლება შეფასდეს, 600 აშშ დოლარის ოდენობის თანხით დაჯარიმდება, მასალის წაშლაზე უარის შემთხვევაში - 1000-2000 აშშ დოლარით.

მაგალითად, მასალის წაშლა მოსთხოვეს, გამოცემა - Aravot and Hraparak - ის რედაქტორს, რომელიც საგანგებო მდგომარეობის ფარგლებში მედიისთვის დაწესებული შეზღუდვის მიხედვით, კლასიფიცირდება, როგორც საზოგადოებაში პანიკის გამომწვევი. ოფიციალური უწყებების განმარტებით, ეს ყველაფერი კოვიდ-ინფიცირებულთა წინააღმდეგ აგრესიის აცილებისა და საზოგადოებაში პანიკის აცილებისთვის კეთდება. აღნიშნულს, ჟურნალისტებისა და რედაქტორების კრიტიკა მოჰყვა, რამდენადაც მათივე განმარტებით, დაზუსტებული არ არის, თუ რა ტიპის გზავნილი შეიძლება ჩაითვალოს პანიკის გამომწვევად.

ჰარლემ დეზირის განმარტებით, მხოლოდ სახელმწიფო ორგანოების მიერ მოწოდებული ინფორმაციის გავრცელება, ზედმეტად შემზღუდავი ღონისძიებაა, რომელიც არაპროპორციულად ზღუდავს მედიის თავისუფლებასა და ინფორმაციაზე წვდომას. მისივე თქმით, კანონმა არ უნდა შეზღუდოს ჟურნალისტების საქმიანობა და მათი მოვალეობა, რომელიც საზოგადოების სათანადო ინფორმირებას გულისხმობს.



საერთაშორისო ორგანიზაცია , „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) აცხადებს, რომ იმ დროს, როდესაც ჟურნალისტებს საკუთარი საქმიანობის შესრულებით Covid -19-თან ბრძლაში საკუთარი წვლილი შეაქვთ, ბალკანეთისა და ცენტრალური ევროპის ქვეყნებში მომუშავე ჟურნალისტები საკუთარი ხელისუფლებისა და სხვა აქტორების მხრიდან თავდასხმის ობიექტები არ უნდა ხდებოდნენ.

“რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე” ადგილობრივ და ევროპულ ინსტიტუტებს მოუწოდებს დაიცვან მედია, რამდენადაც ისინი რისკის ზონებში მუშაობით საკუთარ მისიას ასრულებენ.

ორგანიზაციამ ცალკე განცხადებით გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასაც მიმართა და მას სხვადასხვა ქვეყნის მთავრობების მხრიდან, პანდემიის პირობებში, პრესის თავისუფლების შეზღუდვის დაგმობისკენ მოუწოდა.

„კორონავირუსის ეპიდემია პრესის თავისუფლებისა და ინფორმაციის მიღების უფლებისადმი პატივისცემას მოითხოვს. ინფორმაციის უფლება სანდო ინფორმაციის მოძიების, მიღებისა და მასზე წვდომის თავისუფლებას გულისხმობს“, - აცხადებენ RSF-ში“.

პანდემიის პირობებში, ჟურნალისტების უფლებებისა და თავისუფლების უზრუნველყოფისკენ ევროპელ ლიდერებს „ჟურნალისტთა ევროპულმა ფედერაციამაც“ (EFJ) მოუწოდა. მათ სპეციალური მიმართვის ტექსტიც გამოაქვეყნეს, რომელშიც ეპიდემიის პირობებში, სხვადასხვა ქვეყნის მთავრობების მიერ მედიაზე დაწესებული შეზღუდვების გამო შეშფოთება გამოხატეს.

სპეციალური განცხადება გაავრცელა ევროპის საბჭოს მედიაგარემოსა და რეფორმების ექსპერტთა საბჭომაც. საბჭოს შეფასებით, პანდემიის პირობებში, ახლა, როგორც არასდროს, სანდო და საიმედო ჟურნალისტიკაა საჭირო.

„ზუსტი ინფორმაცია და სამეცნიერო ჟურნალისტების კვლევები დეზინფორმაციასთან და ჭორებთან ბრძოლის ერთადერთი იარაღია. კრიზისულის სიტუაცია საზოგადოების ინფორმაციასთან წვდომის შესაზღუდად არ უნდა იყოს გამოყენებული. ხელისუფლებამ მედიისთვის არ უნდა დააწესოს ისეთი ტიპის შეზღუდვები, რომელიც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მეათე მუხლის პრინციპს დაარღვევს, რაც გამოხატვის თავისუფლებას გულისხმობს“, - აცხადებენ ორგანიზაციაში.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მთავრობის ადმინისტრაციას მოუწოდებს  გაითვალისწინოს  გამკაცრებული შეზღუდვების პირობებში მედიასაშუალებების წინაშე წარმოშობილი პრობლემები და დამატებით გასცეს სპეციალური საშვები. 

"წინააღმდეგ შემთხვევაში, მივიჩნევთ, რომ ეს არის მედიისთვის საქმიანობაში გამიზნულად ხელის შეშლა", - ნათქვამია ქარტიის განცხადებაში, რომელიც დღეს, 22 აპრილს გამოქვეყნდა.

ქარტიის განცხადებაში აღწერილია, როგორ განკაცრდა ეტაპობრივად საქართველოში შეზღუდვები და ამ ფონზე, როგორ აღარ მიეცა მედიას დამატებითი საშვების მოთხოვნის შესაძლებლობა.

ქარტიის განცხადებაში ნათქვამია, რომ 

• 2020 წლის 30 მარტის დღის მეორე ნახევარში ცნობილი გახდა, რომ ამავე წლის 31 მარტიდან 21 აპრილის ჩათვლით კომენდანტის საათი დაწესდა და 21:00 საათიდან 06:00 საათამდე აიკრძალა როგორც ქვეითად, ისე ტრანსპორტით ქალაქებში და ქვეყნის მასშტაბით გადაადგილება. შეზღუდვა შეეხო მედიასაც. სპეციალური საშვების მისაღებად მედიას წერილობით უნდა მიემართა მთავრობის ადმინისტრაციის პრესსამსახურისთვის, 30 მარტის 23:30 საათამდე, ოფიციალურ მეილზე.  მედიასაშუალებების უმრავლესობამ მხოლოდ იმ თანამშრომელთა მონაცემები გააგზავნა, ვისაც კომენდანტის საათის განმავლობაში უწევდა გადაადგილება.
  
  
• 2020 წლის 14 აპრილს ცნობილი გახდა, რომ 15 აპრილის 21:00 საათის შემდეგ აიკრძალა ქ. თბილისის, ქ. რუსთავის, ქ. ქუთაისისა და ქ. ბათუმის მუნიციპალიტეტებში შესვლა და გასვლა. მთავრობის დადგენილებაში ხაზგასმული იყო, რომ შეზღუდვა არ ეხებოდა მედიასაშუალებების წარმომადგენლების ჟურნალისტური საქმიანობის განხორციელების მიზნით გადაადგილებას. თუმცა მათ სჭირდებათ სპეციალური საშვი, რომელიც 31 მარტიდან აღარ გაიცემა.
  
  
• 2020 წლის 17 აპრილის 12:00 საათიდან აიკრძალა გადაადგილება ყველა სახის მექანიკური სატრანსპორტო საშუალებით, გარდა მოტოციკლისა. აღნიშნული შეზღუდვა შეეხო მედიასაშუალებების წარმომადგენლებსაც, თუ მათ 30 მარტის 23:30 საათამდე ვერ მოასწრეს სპეციალური საშვების მოთხოვნით მთავრობის ადმინისტრაციისთვის მიმართვა.
  
  
• 2020 წლის 21 აპრილს დაწესებული შეზღუდვები გახანგრძლივდა. შესაბამისად, მედია ორგანიზაციები პრობლემის წინაშე აღმოჩდნენ, რადგან მთავრობის ადმინისტრაცია ვადის გასვლის გამო უარს აცხადებს სპეციალური საშვების გაცემაზე, ისევე როგორც კონკრეტული პირების ჩანაცვლებაზე. არაერთი მედიასაშუალების წარმომადგენელი აცხადებს, რომ მათ ხელი ეშლებათ პროფესიული საქმიანობის განხორციელებაში.
  
  

"ქარტია ყოველთვის მოუწოდებდა ჟურნალისტებს დაეცვათ დაწესებული შეზღუდვები, თუმცა ამ შეზღუდვების პირობებში მუშაობა შეუძლებელი ხდება. წარმოუდგენლად მიგვაჩნია მედიას ეფიქრა, რომ ახალი შეზღუდვების დაწესების შემთხვევაში ვეღარ მიიღებდა სპეციალურ საშვებს.

ზემოაღნიშნულ გარემოებათა გათვალისწინებით, ქარტია მოუწოდებს მთავრობის ადმინისტრაციას

გაითვალისწინოს გამკაცრებული შეზღუდვების პირობებში მედიასაშუალებების წინაშე წარმოშობილი პრობლემები და დამატებით გასცეს სპეციალური საშვები ჟურნალისტური საქმიანობის განხორციელების მიზნით. წინააღმდეგ შემთხვევაში მივიჩნევთ, რომ ეს არის მედიისთვის საქმიანობაში გამიზნულად ხელის შეშლა", - ნათქვამია განცხადებაში. 

შეგახსენებთ, მედიაორგანიზაციების უმეტესობა ამბობს, რომ მათ არ ეძლევათ თანამშრომლებისთვის დამატებითი საშვების მიღების შესაძლებლობა და ამის გამო, ხელი ეშლებათ მუშაობაში. 

ვრცლად ამ თემაზე იხილეთ: 

• გამკაცრებული აკრძალვები და უარი დამატებით საშვებზე - მედია მუშაობაში ხელშეშლაზე ალაპარაკდა

კოალიცია „მედიის ადვოკატირებისათვის“ წევრი ორგანიზაციები აჭარის ტელევიზიის წამყვანის, თეონა თურმანიძის ეთერიდან მოხსნას ეხმაურებიან და აცხადებენ, რომ მაუწყებელში, განსხვავებული მოსაზრებების გამო, თანამშრომელთა დევნა და შევიწროება გრძელდება.

“თვალს ვადევნებთ აჭარის მაუწყებელში მიმდინარე საგანგაშო პროცესებს და მიგვაჩნია, რომ კვლავაც უწყვეტად გრძელდება თანამშრომელთა დევნა და შევიწროება მათი განსხვავებული მოსაზრებების გამო”, - ნათქვამია მედიაკოალიციის მიერ 21 აპრილს გავრცელებულ განცხადებაში.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს საინფორმაციო გამოშვება „მთავარის“ ერთ-ერთი წამყვანი თეონა თურმანიძე ეთერიდან 21 აპრილს მოხსნეს. დირექტორის ბრძანებაში ნათქვამია, რომ ჟურნალისტმა 10 და 11 აპრილს სოციალურ ქსელში გამოაქვეყნა “მაუწყებლის დისკრედიტაციისკენ მიმართული სტატუსები”, რომლებშიც “ირონიული ტონით მოიხსენია მაუწყებელი, მაუწყებლის ხელმძღვანელობის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები და სხვა თანამშრომელი. შელახა მაუწყებლის იმიჯი და საქმიანი რეპუტაცია, მოახდინა დამსაქმებლისა და სხვა თანამშრომლის დისკრედიტაცია”.

მედიაკოალიცია ყურადღებას ამახვილებს იმ ფაქტზეც, რომ ორგანიზაციამ საკუთარ ვებ გვერდზე მაუწყებლის თანამშრომლებისათვის სოციალური ქსელში პოზიციონირების წესები 20 აპრილს განათავსა.

თეონა თურმანიძე ამბობს, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს თანამშრომლების ინტერნეტში/სოციალურ ქსელში ქცევის წესები ჟურნალისტებისთვის არ წარუდგენიათ. იგი მაუწყებლის დირექტორის გადაწყვეტილებას მაუწყებლისთვის კრიტიკულად განწყობილი კადრების ჩამოშორების პოლიტიკად აფასებს.

შეგახსენებთ, რომ თეონა თურმანიძე არ არის პირველი, ვის წინააღმდეგაც მენეჯმენტი დისციპლინურ წარმოებას იწყებს. გიორგი კოხრეიძის დირექტორად არჩევის შემდეგ, აჭარის ტელევიზიის საინფორმაციო სამსახურის არაერთ თანამშრომელს შეეხო ცვლილებები.

მსუბუქი მანქანებით გადააგილების აკრძალვა 27 აპრილამდე, საგანგებო მდგომარეობა კი 22 მაისამდე გახანგრძლივდა. პარალელურად, მედიასაშუალებებს, რომელთათვისაც სამუშაო პროცესის ორგანიზებისთვის ავტომობილებით გადაადგილება აუცილებელია, დამატებით საშვების გაცემაზე უარს ეუბნებიან. მედიაორგანიზაციებში ამბობენ, რომ მათ მუშაობაში ხელი ეშლებათ და საშვებს ითხოვენ.

კორონავირუსის გავრცელების პრევენციის მიზნით, 31 მარტიდან საქართველოში კომენდანტის საათი ამოქმედდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ 21:00-დან 06:00 საათამდე მთელი ქვეყნის მასშტაბით გადაადგილება იკრძალება. შეზღუდვა ეხება მედიასაც, 31 მარტიდან კომენდანტის საათის მოქმედების დროს, გადაადგილება მხოლოდ სპეციალური საშვის მქონე პირებს შეუძლიათ.

ე.წ. კომენდატის საათის ამოქმედების შესახებ საქართველოს მთავრობამ 30 მარტს გაავრცელა განცხადება. სპეციალური საშვის მისაღებად მედიას სულ რამდენიმე საათი ჰქონდა. მედიასაშუალების წარმომადგენლებს მთავრობის ადმინისტრაციის პრესსამსახურსისთვის ოფიციალური წერილით 30 მარტის 23:30 საათამდე უნდა მიემართათ და თითოეული თანამშრომლის სახელი, გვარი, პირადი ნომერი, თანამდებობა და ავტოსატრანსპორტო საშუალების სახელმწიფო ნომერი უნდა გაეგზავნათ. როგორც მედიაორგნიზაციებში ამბობენ, თავდაპირველად მათ უთხრეს, რომ საშვები ლიმიტირებული იყო და მხოლოდ გარკვეული რაოდენობის თანამშრომელბზე გაიცემოდა, ამიტომ, მედიაორგანიზაციების უმეტესობამ საშვები იმ პირებისთვის მოითხოვა, ვისაც მისი საქმიანობიდან გამომდინარე, ღამის საათებში უწევდა მუშობა და მოძრაობა.

“მთავარი არხის” იურისტი თამთა მურადაშვილი ამბობს, რომ მათთვის თავიდანვე გარკვეული ლიმიტი იყო დაწესებული და თანამშრომლების სრული სიის გაგზავნა ვერ შეძლეს:

“თავიდან გვითხრეს რომ არის ლიმიტირებული რაოდენობა, ჯერ იყო 100, მერე 150, რაღაც კრიტერიუმებით დააწესეს ეს ლიმიტები და ამ შეზღუდული რაოდენობით მოვიპოვეთ ე.წ. ღამის საშვები”, - ამბობს თამთა მურადაშვილი.

ეს ლიმიტი გაცილებიც მცირე აღმოჩნდა “რადიო თავისუფლებისთვის”, დაახლოებით 10 თანამშრომელი. მედიასაშუალებების ნაწილმა კი თავად გაგზავნა “მოკრძალებული” სია, რადგან ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ მთავრობა საკარანტინო შეზღუდვებს კიდევ უფრო გაამკაცრებდა.

მთავრობის გადაწყვეტილებით, 15 აპრილიდან ჩაიკეტა თბილისი, რუსთავი, ბათუმი და ქუთაისი, 17-დან 22 აპრილამდე კი საავტომობილო გადაადგილება მთელი საქართველოს მასშტაბით სრულად აიკრძალა. დღეს, 21 აპრილს ცნობილი გახდა, რომ ეს შეზღუდვა 27 აპრილამდე გაგრძელდა, საგანგებო მდგომარეობა კი 22 მაისამდე გახანგრძლივდა.

ავტომობილებით გადაადგილების შეზღუდვის და საგანგებო მდგომარეობის გახანგრძლივების პირობებში, მედიის ნაწილს საქმიანობაში სერიოზულად ეშლება ხელი, მეტიც, მედიასაშუალებების წარმომადგენლები ამბობენ, რომ, ფაქტობრივად, ვერ ასრულებენ პროფესიულ მოვალეობას.

თავდაპირველად, თუ მედიის მხოლოდ იმ თანამშრომლებს ესაჭიროებოდათ სპეციალური საშვი, რომლებიც ღამის საათებში(21:00-დან 06:00 საათამდე) ასრულებდნენ პროფესიულ მოვალეობას, საგანგებო მდგომარეობის გამკაცრების და დამატებითი აკრძალვების გამო, სპეციალური საშვი მედიის თითქმის ყველა თანამშრომლისთვის გახდა საჭირო.

თამთა მურადაშვილი ამბობს, რომ თავდაპირველად მხოლოდ იმ ადამიანებისთვის გაკეთდა ე.წ. ღამის საშვები, რომლებიც ღამის ეთერში მუშაობდნენ. მისი თქმით, მაუწყებლობა საფრთხეშია და მათთვის, დამატებითი საშვების არქონის პირობებში, საგანგებო მდგომარეობის გაგრძელება და ავტომობილებით გადაადგილების აკრძალვის გახანგრძლივება მაუწყებლის პარალიზებას ნიშნავს:

“ახლა უკვე, როცა შეზღუდვამ კიდევ გადაიწია ერთი კვირით, ეს ნიშნავს რომ დღის მაუწყებლობა საფრთხეშია. 24 საათი ვმაუწყებლობთ, ღამის საშვები ლიმიტირებულია, და საეთერო დროის უმეტესი დრო, დღის გადაცემებს ეთმობა და თანამშრომლები რომლებიც დღე მუშაობენ, ვეღარ მოვლენ სამსახურში. მძღოლების რაოდენობა რომლებიც იყო ბაზაში, განკუთვნილი იყო ღამის საათებში მოძრაობისთვის, ისინი ძლივს უმკლავდებოდნენ თანამშრომლების სახლებიდან სამსახურებში მოყვანას, იმიტომ, რომ გადამღები ჯგუფებიც უნდა ეტარებინათ. ახლა კიდევ ერთი კვირით გაგრძელება ნიშნავს, რომ პარალიზებული ვიქნებით, ფიზიკურად ვერ გავუმკლავდებით.”

ნინო ჯაფიაშვილი ამბობს, რომ აქამდე “რადიო თავისუფლების” ჟურნალისტები, ძირითადად, ტაქსით და პირადი ავტომობილებით მოძრაობდნენ, მსუბუქი ავტომობილების აკრძალვის შემდეგ კი, ფაქტობრივად, ვეღარ გადაადგლდებიან. მისივე თქმით, ავტომობილებზე დამატებითი საშვების დაშვებაზე უარი 2-ჯერ მიიღეს:

“როდესაც მანქანებისთვის ვიღებდით საშვებს, მაშინ მსუბუქი ავტომობილების გადაადგილებაზე შეზღუდვა არ იყო დაწესებული. იმ მომენტისთვის ჩვენ გჭირდებოდა რამდენიმე მანქანა, რომელსაც მოძრაობის უფლება ექნებოდა მხოლოდ კომენდანტის საათის პერიოდში - საღამოს 9-დან დილის 6-მდე, დღის სხვა მონაკვეთში ჩვენ ვსარგებლობდით პირადი მანქნებით ან ტაქსით. ახლა, თბილისშიც და რეგიონებშიც ჩვენი კორესპონდენტების უმრავლესობას შეზღუდული აქვს გადადგილების შესაძლებლობა და შესაბამისად ჟურნალისტური საქმიანობაც".

ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელი ეშლება რეგიონულ მედიასაც. რეგიონულ მაუწყებელთა ალიანსის ხელმძღვანელის, ნათია კუპრაშვილის თქმით, ყველა რეგიონულ ტელევიზიას პრობლემა შეექმნა, შეზღუდული დროისა და გაუთვალისწინებელი გარემოებების გამო, ვერ მოახერხეს თანაშრომლების სრული სიის გაგზავნა, საშვების დამატებით დაშვებაზე კი მუდმივად უარს იღებენ:

“ძალიან შეზღუდული დრო იყო და ამ დროში ტეელვიზიებმა გააკეთეს და გაგზავნეს “მოკრძალებული” სიები. რა თქმა უნდა, ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ მანქანების შეზღუდვას დააწესებდნენ. ბევრმა ასე შორს ვერ გათვალა და გააგზავნა შეზღუდული სიები… მუდმივად ხაზზე ვიყავი კანცელარიასთან რეგიონული მედიების სახელით, მუდმივად ვთხოვდი, რომ აი, აქ ძალიან გვიჭირს, შეიძლება ამის გამო გადაცემა ჩავარდეს და ა.შ., მაგრამ, საშვები არ დაგვიმატეს, ზოგადად, ხისტი უარი მივიღეთ ყველაზე.”

საშვების დაშვებაზე პრობლემა აქვთ მარნეულის ტელევიზიის თანამშრომლებსაც. ნათია კუპრაშვილი ამბობს, რომ მიუხედავად მთავრობის განცხადებისა, რომ მარნეულის ჩაკეტვის შემდეგ ადგილობრივ მედიას მუშაობაში ხელი არ შეეშლებოდა, მარნეულის ტელევიზიის ტოქშოუს წამყვანს, რომელიც რუსთავში ცხოვრობს, ამ დრომდე არ აქვს საშვი, რომ სამსახურში მისვლა შეძლოს.

“იმის გამო, რომ წამყვანები დარჩნენ ჩაკეტილი რეგიონის მიღმა, მარნეულის ტელევიზიას მოუწია სამოქალაქო აქტივისტთან შეთანხმება. ეთერში დავსვით, ფაქტობრივად, ყოველგვარი შემზადების გარეშე და საინფორმაციო და ტოქშოუები მას მიჰყავს. ამ დრომდე ვერ მივიღეთ იმის უფლება, რომ წამყვანებმა შეძლონ მარნეულში შესვლა და გამოსვლა. მაგალითად, ისე, როგორც საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჟურნალისტები შედიან. თავდაპირველად, განცხადებაში ითქვა, რომ ადგილობრივ მედიას და საზოგადოებრივ მაუწყებელს არ შეეშლებოდა ხელი, მაგრამ ადგილობრივ მედიას შეეშალა, ფაქტია", - ამბობს ნათია კუპრაშვილი. 

განიხილება თუ არა საშვთა სისტემის გადახედვა და მედიის წარმომადგენლებისთვის დამატებითი საშვების გაცემა ? ვის და რა შემთხვევაში შეუძლია მიიღოს საშვი - ამ კითხვებზე პასუხს "მედიაჩეკერი" საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციიდან წერილობით ელოდება. როგორც კი ჩვენს გაგზავნილ კითხვებზე პასუხს მივიღებთ, მასალა განახლდება. 

მასალას აგრეთვე დაემატება იმ მედიების ჩამონათვალი და გამოცდილება, რომელთაც ასევე ეშლებათ ხელი მუშაობაში საშვების არქონის გამო. 

საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს საინფორმაციო გამოშვება „მთავარის“ ერთ-ერთი წამყვანი თეონა თურმანიძე ეთერიდან მოხსნეს. ჟურნალისტის განმარტებით, დირექტორმა ეს გადაწყვეტილება სოციალურ ქსელში მის მიერ დაწერილი სტატუსების გამო მიიღო. ამ სტატუსებში ჟურნალისტი მაუწყებლის მენეჯმენტის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებს აკრიტიკებს.

„მივიღე საყვედური სოციალურ ქსელში პოზიციის დაფიქსირების გამო, რომელიც ეხება მაუწყებელს. ეთერიდან დირექტორმა მომხსნა, ვიდრე მოკვლევა დასრულდება. ხვალ ეთერში არ ვიქნები, არც ზეგ. მერე ვნახოთ”, – წერს ჟურნალისტი სოციალურ ქსელში.



დირექტორის ბრძანება, დისციპლინური სანქციის გამოყენებისა და დროებით ეთერიდან მოხსნის შესახებ, თეონა თურმანიძემ დღეს, 21 აპრილს, საღამოს მიიღო. ბრძანებაში თეონა თურმანიძის რამდენიმე სტატუსის შესახებ არის საუბარი. ბრძანებაში ნათქვამია, რომ ჟურნალისტმა 10 და 11 აპრილს სოციალურ ქსელში გამოაქვეყნა “მაუწყებლის დისკრედიტაციისკენ მიმართული სტატუსები”, რომლებშიც “ირონიული ტონით მოიხსენია მაუწყებელი, მაუწყებლის ხელმძღვანელობის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები და სხვა თანამშრომელი. შელახა მაუწყებლის იმიჯი და საქმიანი რეპუტაცია, მოახდინა დამსაქმებლისა და სხვა თანამშრომლის დისკრედიტაცია”.

თეონა თურმანიძის 10 და 11 აპრილის სტატუსები მაუწყებელში საინფორმაციო სამსახურის ახალი უფროსის, ვახტან ხუზმიაშვილისა და ვებპლატფორმის ხელმძღვანელის ნინო ხაჟომიას დანიშვნას ეხებოდა. ასევე ნინო ხაჟომიას თემას ეხება ჟურნალისტის კიდევ ერთი, 14 აპრილის სტატუსი, რომელზეც მას დირექტორი ახსნა-განმარტებას სთხოვს:

"ქალბატონო თეონა, სოციალური ქსელის (facebook) საკუთარ ანგარიშზე 2020 წლის 14 აპრილს საჯაროდ გამოაქვეყნეთ მაუწყებლის დისკრედიტაციისკენ მიმართული განცხადება/სტატუსი, რითაც ზიანი მიადგა მაუწყებლის იმიჯსა და საქმიან რეპუტაციას, მიუთითეთ მაუწყებლის ბიუჯეტის არამიზნობრივ ხარჯვაზე და საზოგადოებას მოუწოდეთ, მოითხოვონ მაუწყუებლის გაუქმება. აღსანიშნავია ასევე, რომ მაუწყებლის იმიჯის, საქმიანი რეპუტაციის შემლახავი და მისი დისკრედიტაციისკენ მიმართული სხვა საჯარო განცხადებები/სტატუსები ადრეც არაერთხელ გამოქვეყნებულა თქვენს პირად ანგარიშზე სოციალურ ქსელში", - აღნიშნულია წერილში.

14 აპრილის სტატუსში ჟურნალისტი წერს, რომ აქამდე მაუწყებლის ვებპლატფორმიდან ხშრად აზიარებდა ახალ ამბებს, ახლა კი ასე აღარ მოიქცევა და ამის მიზეზი სოფო ჟღენტის უფროსად ნინო ხაჟომიას დანიშვნაა.

“მედიაჩეკერთან” საუბარში თეონა თურმანიძე ამბობს, რომ ეს გადაწყვეტილება დირექტორის საკადრო პოლიტიკის გაგრძელებაა და მიზანი მაუწყებლისთვის კრიტიკულად განწყობილი კადრების ჩამოშორებაა. თურმანიძე ერთ-ერთია იმ უკვე ყოფილ თუ მოქმედ თანამშრომლებს შორის, რომლებიც მაუწყებელში მიმდინარე პროცესებს აკრიტიკებენ.

მისივე თქმით, საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიისა და რადიოს თანამშრომლების ინტერნეტში/სოციალურ ქსელში ქცევის წესები, რომელიც სხვათაშორის, 2020 წლის 8 აპრილით თარიღდება, მაუწყებლის ვებგვერდზე გუშინ 20 აპრილს გამოქვეყნდა. ეს დოკუმენტი ჟურნალისტებისთვის არ წარუდგენიათ.

თეონა თურმანიძე ამბობს, რომ მის საქმეზე მოკვლევა ორ დღეში უნდა დასრულდეს: “დაველოდები მოკვლევის დასრულებას და ჩემს გათავისუფლებას გადაწყვეტენ, სასამართლოს მივმართავ”.

---

თეონა თურმანიძე არ არის პირველი, ვის წინააღმდეგაც მენეჯმენტი დისციპლინურ წარმოებას იწყებს. მაუწყებლის დირექტორი გიორგი კოხრეიძე ცდილობს მაუწყებელს ჩამოაშოროს ყველა ის კადრი, ვინც კრიტიკულად არის განწყობილი. 

გიორგი კოხრეიძის დირექტორად არჩევის შემდეგ, აჭარის ტელევიზიის საინფორმაციო სამსახურის არაერთ თანამშრომელს შეეხო ცვლილებები. დირექტორმა ხელშეკრულება აღარ გაუგრძელა ახალი ამბების პროდიუსერ ნათია შავაძეს; დისციპლინარული მოკვლევის საფუძველზე,  სამსახურადან გაათავისუფლა საინფორმაციო სამსახურის უფროსი შორენა ღლონტი; მის გათავისუფლებამდე, ახალი ამბების სამსახურის უფროსისა და მთავარი საინფორმაციო გამოშვების რედაქტორის პოზიციიდან გაათავისუფლა მაია მერკვილაძე და არსებითად განსხვავებულ პოზიციაზე, რადიო მაუწყებლობის სამსახურში გადაყვანა;

ასევე, სამსახურიდან გაათავისუფლა მთავარი საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი თეონა ბაკურიძე. გარდა ამისა, გიორგი კოხრეიძის დირექტორად დანიშვნის შემდეგ მაუწყებელი დატოვა დირექტორის მოადგილე ნათია ზოიძემ. ამ ბოლოს კი დირექტორმა ხელშეკრულება შეუცვალა ჟურნალისტ თეონა ხარაბაძესაც და ქუთაისში, ამ ეტაპზე არარსებულ ბიუროში გადაიყვანა.

მედიის საკითხებზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაციის „რეპორტიორების საზღვრებს გარეშე“ (RSF) 2020 წლის ანგარიშის მიხედვით, რომელიც 2019 წლის მდგომარეობას ასახავს, პრესის თავისუფლების ინდექსში საქართველოს ქულა 0.39 ქულით გაუმჯობესდა (2019 წელს საქართველოს 28.98 ქულა ჰქონდა). ამ მაჩვენებლით, საქართველო, მსოფლიოს 180 ქვეყანას შორის 28.59 ქულით, შარშანდელის მსგავსად, კვლავ მე-60 ადგილს იკავებს.

ანგარიში თითოეული ქვეყნის შესახებ პრესის თავისუფლების კუთხით არსებულ ვითარებასაც მიმოიხილავს, რომლის მიხედვითაც, საქართველოში მედია პლურალისტურია, თუმცა „ძალიან პოლარიზებული“.

შეფასების მიხედვით, ბოლო პერიოდში ქვეყანაში გატარებულმა რეფორმებმა მედიის მფლობელებისა და სატელიტური ტელევიზიების პლურალიზმის თვალსაზრისით არსებული მდგომარეობა გააუმჯობესა, თუმცა, ტელეკომპანიების მფლობელები სარედაქციო პოლიტიკაში კვლავ ერევიან.

ანგარიშში, ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ში“ მფლობელის შეცვლის შესახებ ინფორმაციაც მოხვდა და აღნიშნულია, რომ ამან ტელევიზიაში სარედაქციო პოლიტიკის ხელისუფლების სასარგებლოდ ცვლილება და ბევრი ჟურნალისტის მიერ არხის დატოვება გამოიწვია.

RSF „რუსთავი 2-დან“ ჟურნალისტების წასვლის შემდეგ, ორი ახალი ოპოზიციური არხის ჩამოყალიბებაზე ამახვილებს ყურადღებას და იქვე „აჭარის მაუწყებელზე“ განხორციეუელბულ წნეხსა და ზეწოლაზეც მიუთითებს.

ანგარიშის მიხედვით, საქართველოში ჟურნალისტებზე თავდასხმებს ნაკლებად აქვს ადგილი, თუმცა მსგავსი ფაქტები კვლავაც არსებობს. RSF 2017 წელს საქართველოდან აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის „გატაცებაზეც“ საუბრობს და აღნიშნავს, რომ გამოძიებას ამ დრომდე არ გაუცია პასუხი, თუ როგორ მოხდა ეს.

2020 წლის მონაცემებით, პრესის თავისუფლების ინდექსში, 7.84 ქულით, გასული წლის მსგავსად, კვლავ ნორვეგია ლიდერობს. მას 7.93 ქულით ფინეთი, 8.13 ქულით კი - დანია მოსდევს.

რაც შეეხება საქართველოს სამეზობლოს, პრესის თავისუფლების ინდექსში, სომხეთი 28.60 ქულით 61-ე ადგილზეა, 48.92 ქულით რუსეთი 149-ე ადგილს იკავებს, 50.02 ქულით თურქეთი 154-ე ადგილზეა, აზერბაიჯანი კი - 58.48 ქულით 168-ე ადილს იკავებს.

ნოდარ მელაძე “TV პირველის” მთავარ პროდიუსერად დაინიშნა. ამის შესახებ ინფორმაცია ტელეკომპანიის გენერალურმა დირექტორმა ინგა გრიგოლიამ ფეისბუკის პირად გვერდზე გაავრცელა.

“მისი მოსვლა ტვ ,,პირველისთვის,, უდიდესი შენაძენია, ძალიან დიდი შენაძენი და მიხარია, რომ ის დღეიდან უკვე ჩვენი გუნდის წევრია. არხის მთავარ პროდუსერობასთან ერთად, რასაკვირველია, ის სულ მალე შემოგთავაზებთ საავტორო გადაცემასაც”, - წერს ინგა გრიგოლია.



ერთი კვირით ადრე, მედიისთვის ცნობილი გახდა, რომ “მთავარი არხის" საინფორმაციო სამსახურის უფროსმა ნოდარ მელაძემ ტელეკომპანია დატოვა. თავად ნოდარ მელაძემ ინფორმაცია 20 აპრილს გაასაჯაროვა და “მთავარი არხიდან” წამოსვლა ფეისბუკის პირად გვერდზე დაადასტურა.



მთავარი არხის" დაარსებამდე, ნოდარ მელაძე თითქმის 6 წლის განმავლობაში "რუსთავი2-ში" მუშაობდა. მას შემდეგ, რაც სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილების შედეგად "რუსთავი 2-ს" მფლობელი შეეცვალა და ახალმა დირექტორმა ნოდარ მელაძე სამსახურიდან გაათავისუფლა, მან არხის სხვა თანამშრომლებთან ერთად "მთავარ არხზე" გადაინაცვლა.

კოალიცია მედიის ადვოკატირებისათვის საგამოძიებო ორგანოებს მოუწოდებს მიიღონ ზომები "მთავარი არხის" ჟურნალისტ ირაკლი ვაჩიბერაძის მისამართით სასულიერო პირის მხრიდან გაჟღერებულ მუქარასთან დაკავშირებით.

საუბარია დღეს, 18 აპრილს მომხდარ შემთხვევაზე. "მთავარი არხის" ინფორმაციით, ქუთაისის ერთ-ერთი ტაძრის წინამძღვარმა, დეკანოზმა ილია კარკაძემ მრევლს ამბიონიდან “ჟურნალისტ ირაკლი ვაჩიბერიძის გაკოჭვისადა პოლიციის გამოძახებისკენ მოუწოდა. 



ჟურნალისტის  განმარტებით, მისი მისამართით დეკანოზის გაღიზიანება გამოიწვია 7 აპრილს ბზობის დღესასწაულთან დაკავშირებით გაკეთებულმა სიუჟეტმა, რომლის მომზადების დროსაც ჟურნალისტი სხვადასხვა ტაძარს სტუმრობდა სიტუაციის აღწერის მიზნით და იმის გასარკვევად თუ როგორ ყიდდნენ ბზას.

კოალიცია „მედიის ადვოკატირებისათვის“ მიიჩნევს, რომ გავრცელებული ვიდეომასალა შეიცავს დანაშაულის ნიშნებს და საგამოძიებო ორგანოები ვალდებულნი არიან დაუყოვნებლივ მიიღონ ზომები ზემოაღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით.

"მივმართავთ საქართველოს მთავრობას დაიცვას ჟურნალისტები მსგავსი თავდასხმისა თუ საქმიანობაში უკანონო ხელშეშლისაგან", - ვკითხულობთ მედიაკოალიციის განცხადებაში.

ინტერნეტით გავრცელებულ ინფორმაციას, რომ თითქოს, დაბალი რეიტინგის გამო „ტელეკომპანია“ ფორმულა იხურება არხის ხელმძღვანელობა არ ადასტურებს.

ფორმულას შესაძლო დახურვის შესახებ ინფორმაცია გუშინ გვიან ღამით, „მთავარი ამბების“ Facebook-ის გვერდზე ფოტოპოსტის სახით გავრცელდა. ამბის აღწერილობაში მითითებულია, რომ გავრცელებული ინფორმაციით ტელეკომპანია „ფორმულა“ რეიტინგის არქონის გამო იხურება.

იქვე ნათქვამია, რომ არხის მფლობელს დავით კეზერაშვილსა და არხის გენერალურ დირექტორს ზურაბ გუმბარიძეს შორის საუბარიც შედგა, რა დროსაც კეზერაშვილმა გუმბარიძეს „ულტიმატუმიც“ წაუყენა. „ფორმულას მთავარი დამფინანსებლის უკმაყოფილების მიზეზი ფულის არასწორი ფლანგვა და დაბალი რეიტინგია“, - ვკითხულობთ პოსტში, რომელშიც ინფორმაციის წყარო მითთებული არ არის.

გვერდის აღწერილობაში, რომელსაც ამ მომენტისთვის მხოლოდ 69 მოწონება აქვს და 71 გამომწერი ჰყავს, მითითებულია, რომ იგი პერსონალური ბლოგია, რომელზეც „ცხელ-ცხელ“ და „აქტუალურ“ ამბებს 24/7-ზე მოვძებნით. გვერდზე სხვა დამატებითი საკონტაქტო ინფორმაცია მითითებული არ არის. „მთავარ ამბებს“ არც ვებგერდი აქვს და ინფორმაცია მხოლოდ ფოტოპოსტების ფორმატში იდება.

„მედიაჩეკერთან“ საუბარში „ფორმულას“ გენერალურმა დირექტორმა ზუკა გუმბარიძემ თქვა, რომ არხის შესაძლო დახურვის შესახებ გავრცელებული ინფორმაცია ყალბი ამბავია. მანვე დავით კეზერაშვილსა და მას შორის რაიმე ამგვარი შინარისი საუბარი არ დაადასტურა.

„არხს თავისი გეგმები აქვს, რომელსაც ის სტაბილურად მიჰყვება“, - თქვა გუმბარიძემ. მისივე თქმით, პანდემიის დასრულებისთანავე, მაყურებელი „ფორმულაზე“ ბევრ ახალი საინტერესო პროექტს ნახავს. „თუმცა, ამ პირობებშიც, ჩვენ შევძელით, რომ მაყურებლისთვის „ჩემი ცოლის დაქალების“ განსხავავებული ფორმატიც შეგვეთავაზებინა“, - აღნიშნა გუმბარიძემ.

მისივე თქმით, არხზე გაეშვე კორონავირუსის შესახებ დამატებითი პროექტები, მომდევნო კვირიდან კი - „ფორმულაზე“ გიორგი თარგამაძის „დროება“ დაბრუნდება. „ეს არის ჩვენი დამოკიდებულება ამ Fake News-თან“ დაკავშირებით“, - ხაზი გაუსვა გუმბარიძემ.