„სასამართლოს გუშაგი“ წინასაარჩევნო დავების სასამართლო პროცესების მონიტორინგის შუალედურ მიგნებებს აქვეყნებს. მონიტორინგში ჩართული 33 მოხალისე-დამკვირვებელი 20 აგვისტოდან - 20 ოქტომბრის პერიოდში 43 სხდომას (ჯამში - 36 საქმე) დააკვირდა. საქმეები ეხებოდა მაუწყებლის ეთერში პოლიტიკური რეკლამის განთავსებასაც. 

როგორც „სასამართლოს გუშაგი“ აღნიშნავს, მოსამართლეები თითქმის ყველა შემთხვევაში იზიარებდნენ ცესკო-ს ან კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის პოზიციას. 

„არსებობს მაგალითები, როდესაც სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებაში არ იმსჯელა მხარის ძირითად არგუმენტზე, რაც კითხვებს აჩენს მოსამართლის მიუკერძოებლობასა და კომპეტენტურობასთან დაკავშირებით“.

წინასაარჩევნო საკითხებთან დაკავშირებული დავები განსახილველად 20-ზე მეტ მოსამართლეს დაეწერა.

„მედიის, ინფორმაციის და სოციალური კვლევების ცენტრმა“ გამოაქვეყნა კვლევა - „ჟურნალისტების უსაფრთხოება 2024 წლის არჩევნების წინ“, რომელიც წინასაარჩევნი პერიოდში ქართული მედიის მდგომარეობას მიმოიხილავს. 

CMIS-ის ანგარიშის მიხედვით, არჩევნების წინა პერიოდში თავისუფალ მედიას მზარდი საფრთხეების ფონზე უწევს მუშაობა. კვლევის შედეგები კი წარმოაჩენს იმ მძიმე გამოცდილებას, რაც მედიასაშუალებების წარმომადგენლებმა ბოლო 6 თვის განმავლობაში მიიღეს. კვლევაში მონაწილე ჟურნალისტები აღნიშნავენ დაშინების, თვალთვალის, დისკრედიტაციის, ინფორმაციის შეზღუდვისა და თავდასხმების გამოცდილებებს.

„კრიტიკული მედიასაშუალებების წარმომადგენელ ჟურნალისტებს უპრეცედენტოდ მტრულ გარემოში უწევთ მუშაობა. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ “უცხოეთის აგენტების” კანონის შემოღებამ მხოლოდ გააღრმავა აქამდე არსებული კრიზისი, რაც ქვეყანაში ზოგადად სიტყვის თავისუფლებისა და დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკის ჩახშობის მცდელობის უფრო ფართო ტენდენციის ამსახველია. 

კვლევის შედეგები ცხადყოფს, რომ საქართველოში ჟურნალისტების უმრავლესობა თავს ძალიან დაუცველად გრძნობს. ფიზიკური ძალადობა, დისკრედიტაცია, ინფორმაციის შეზღუდვა და ფარული მიყურადება ყოველდღიური რეალობის ნაწილი გახდა მათთვის, ვისაც ძალაუფლებაში მყოფთა პასუხისმგებლობის დაყენების ვალდებულება აქვს. ეს მოცემულობა არ შემოიფარგლება კონკრეტული რეგიონით ან მედიასაშუალების ტიპით, არამედ იგრძნობა ყველგან, რაც ხაზს უსვამს პრობლემის სისტემურ ხასიათს. 

ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, დამოუკიდებელი ჟურნალისტიკის მომავალი საფრთხის ქვეშაა, თუმცა მიუხედავად ამ გამოწვევებისა, ჟურნალისტები მზად არიან მოქმედებისთვის და საზოგადოების წინაშე საკუთარი ვალდებულებების შესრულებისთვის, რაც წინასაარჩევნო პერიოდში განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია დემოკრატიული პროცესების ხელშეწყობისთვის“. 

„მედიის, ინფორმაციის და სოციალური კვლევების ცენტრის“ კვლევის შედეგებით გამოვლინდა:

▪︎ გამოკითხული 93 რესპონდენტიდან 42% ამბობს, რომ ძალიან დაუცველად, ხოლო 38% დაუცველად გრძნობდა თავს დემონსტრაციების გაშუქებისას. გამოკითხულთა 61% ამბობს, რომ ბოლო 6 თვის განმავლობაში მათ ან/და მათ თანამშრომელს გამოუცდია პოლიციის/სპეცრაზმის მხრიდან შევიწროება. გამოკითხულთა 42%-ს ან/და მათ თანამშრომელს გამოუცდიათ ფიზიკური თავდასხმა. რესპონდენტების 39%-ს ან/და მათ თანამშრომლებსაც გამოუცდიათ თვალთვალი. რესპონდენტთა 30%-ის თქმით, მათთვის ან/და მათი თანამშრომლისთვის დაუზიანებიათ პირადი ქონება, ხოლო 18%-ის თქმით, თავად ან/და მათ თანამშრომლებს გამოუცდიათ ჩასაფრება.

▪︎ კვლევის მონაწილეებს მიაჩნიათ, რომ ისინი გამუდმებით არიან ფარული მიყურადების ქვეშ, ისევე როგორც მათ მიმართ რეგულარულად ხორციელდება დეზინფორმაციული კამპანია. გამოკითხულთა 54%-მა ამბობს, რომ დეზინფორმაციული კამპანიის ადრესატი ყოფილა თვითონ ან/და მისი თანამშრომელი. რესპონდენტების 39% ასახელებს მობილური ტელეფონით მიყურადებას, 25% დაჰაკვის გამოცდილებას, 24%-ის თქმით ყოფილა კიბერთავდასხმის ადრესატი.

▪︎ გამოკითხვისას კომენტარის მიღება პრობლემად დაასახელა გამოკითხულთა 82%-მა. რესპონდენტთა 79%-მა დაასახელა საჯარო ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვის გამოცდილება, 61%-მა კი საჯარო უწყებებში შესვლის შეზღუდვის გამოცდილება.

▪︎ „უცხოეთის აგენტების“ კანონის წინაშე რესპონდენტების 65% საკუთარ თავს ძალიან დაუცველად, 23% კი დაუცველად მიიჩნევს.

▪︎ გამოკითხულ რესპონდენტთა 78%-მა დაასახელა შეურაცხყოფის/სიძულვილის ენის გამოცდილება, აქედან 56% ამბობს, რომ მსგავსი გამოცდილება ჰქონია თავადაც და მის თანამშრომელსაც. 52%-ის თქმით, მას ან/და მის თანამშრომელს გამოუცდია დაშინება/მუქარა ციფრულ სივრცეში. სიტყვიერი დაშინება/მუქარის გამოცდილება რესპონდენტთა 44%-მა დაასახელა.

CMIS-ის კვლევა უფრო ვრცლად იხილეთ ბმულზე

ჩეხი ჟურნალისტი, რომელიც საქართველოში არ შემოუშვეს, პრაღაში ბრუნდება. როგორც რეი ბეისლი სოციალურ პლატფორმა X-ზე წერს თბილისის საერთაშორისო აეროპორტში უკანონოდ დაკავებული 34 საათი იყო.

„დამწუხრებული ვარ საქართველოდან წასვლის გამო. ეს არჩევნები გადამწყვეტია ქვეყნისთვის და მთელი მსოფლიოსთვის. ახლა პრაღაში მივემგზავრები იმ იმედით, რომ სხვების დახმარებით უახლოეს მომავალში შევძლებ საქართველოში დაბრუნებას“. 

22 ოქტომბერს ჩეხმა ჟურნალისტმა პლატფორმა X-ზე დაწერა, რომ იგი საქართველოში ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე არ შემოუშვეს. „სტუდია მონიტორის“ მიერ გავრცელებული ინფორმაციით კი, ბეისლიმ ბოლოს მათ შეატყობინა, რომ ტელეფონის ჩამორთმევას უპირებდნენ, შემდეგ კი მასთან კონტაქტი შეწყდა. 

გუშინ თბილისის აეროპორტში ჩეხი ჟურნალისტის მონახულებას რამდენიმე საათის განმავლობაში ცდილობდა „ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტის“ (TDI) ადვოკატი შოთა თუთბერიძეც.

შინაგან საქმეთა სამინისტრომ ქვეყანაში შემოსვლაზე უარის საფუძვლად რეი ბეისლის მიუთითა: „არ აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა მოთხოვნებს“.

ჩეხი ჟურნალისტის საქართველოში არ შემოშვების ფაქტს გამოეხმაურა „საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“.  

„რუსული კანონის შემობრუნების შემდგომ ქვეყანაში დემოკრატიის ხარისხის სწრაფი ტემპით გაუარესებამ საქართველო მსოფლიო მედიის ყურადღების ცენტრში მოაქცია. ინტერესი გამორჩეულად მაღალია 26 ოქტომბერს დანიშნული საპარლამენტო არჩევნების მიმართაც, რომელიც იმავდროულად წარმოადგენს რეფერენდუმს საქართველოს გეოპოლიტიკურ ორიენტაციის თაობაზე.

საქართველოს ხელისუფლების პირდაპირი მოვალეობაა, კანონის ფარგლებში უზრუნველყოს ყველა ადგილობრივი და უცხოელი ჟურნალისტის წვდომა იმ ტერიტორიებსა და ინფორმაციაზე, რაც მათ საქართველოში მიმდინარე არჩევნების გასაშუქებლად სჭირდებათ. ის, თუ როგორ მოექცევა საქართველოს ხელისუფლება უცხოელ ჟურნალისტებს, აუცილებლად მოახდენს გავლენას არჩევნების ხარისხზე და საერთაშორისო ორგანზაციების შეფასებებშიც აირეკლება“.

რეი ბეისლი საქართველოში რამდენიმე თვის წინ იმყოფებოდა და რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციებს აშუქებდა.

აღსანიშნავია, რომ ბოლო პერიოდში საქართველოში სხვა უცხოუელი ჟურნალისტებიც არ შემოუშვეს. 17 სექტემბერს საზღვრის კვეთის უფლება არ მისცეს ქართულ-სომხური მედიაგამოცემა Aliq Media-ს დამფუძნებელსა და ერთ-ერთ რედაქტორს არსენ ხარატიანს, რომელიც ლუქსემბურგიდან თბილისში მოფრინავდა და მეორე დღეს სომხეთში უნდა წასულიყო. ერთი დღით ადრე კი, საქართველოში მცხოვრები ბელარუსი ჟურნალისტი და აქტივისტი, ანდრეი მიალეშკა არ შემოუშვეს. სამივე შემთხვევაში ჟურნალისტს ქვეყანაში შემოსვლაზე უარი ერთი საფუძვლით ეთქვა.

„სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებამ“ წინასაარჩევნო პერიოდის პირველი თვის განმავლობაში (27 აგვისტო - 25 სექტემბერი) Meta-ს პლატფორმებზე განთავსებული პოლიტიკური რეკლამების შესახებ ანგარიში გამოაქვეყნა. ISFED-ის მიმოხილვაში მოხვდა მედიასაშუალებების სარეკლამო დანახარჯებიც.

როგორც „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების“ კვლევაში ვკითხულობთ, Meta-ს რეკლამების ბიბლიოთეკის მიხედვით, 27 აგვისტოდან 25 სექტემბრის ჩათვლით პერიოდში არჩევნების, პოლიტიკის ან სოციალური საკითხების შესახებ მედიასაშუალებების გვერდებზე 30-დან 33 ათასამდე აშშ დოლარის ღირებულების 1 325 რეკლამა გამოქვეყნდა. მათი დიდი უმრავლესობა (1 043 რეკლამა) პროსახელისუფლებო მედიასაშუალებების - „იმედისა“, „პოს ტვ-ის“ გვერდებზე განთავსდა, რისთვისაც ჯამში 27 085 აშშ დოლარი დაიხარჯა. 

„რეკლამების უმრავლესობა შეიცავდა ღია აგიტაციას მმართველი პარტიის სასარგებლოდ და ოპოზიციური პოლიტიკური გაერთიანებების საწინააღმდეგოდ. აღნიშნულმა სარეკლამო კამპანიამ საარჩევნო სუბიექტსა და მოცემულ მედიასაშუალებებს შორის ზღვარი, ფაქტობრივად, წაშალა. ამასთან ერთად, „პოს ტვ-ის“ რეკლამების ნაწილი შეიცავდა შეურაცხმყოფელ ლექსიკას, აწარმოებდა ჰომოფობიურ და ანტიდასავლურ, მათ შორის ევროკავშირის საწინააღმდეგო, კამპანიას“. 

მედიასაშუალებების რეკლამები არჩევნების ან/და სოციალურ-პოლიტიკური საკითხების შესახებ 

საანგარიშო პერიოდში მედიასაშუალებების გვერდებზე არჩევნების, პოლიტიკის ან სოციალური საკითხების შესახებ გამოქვეყნებული 1 325 რეკლამიდან 1 094 პროსახელისუფლებო მედიასაშუალებების - „იმედის“, „პოს ტვ-ისა“ და „ნიუსჰაბის“ გვერდებზე განთავსდა. როგორც ISFED-ი წერს, განსაკუთრებით აღსანიშნავია „პოს ტვ-ის“ რეკორდული აქტივობა, რომელმაც პოსტები 6 გვერდზე („POSTV - ახალი ამბები“, „POSTV - ანალიტიკა“, „ლიბერალიზმის ანატომია“, „ევროკრატია“, „კონსერვატორია“ და „9 თვალი · 9 Tvali“) დაარეკლამა. მათგან მხოლოდ ერთი გვერდის - „POSTV - ახალი ამბები“ მიერ ამ პერიოდში ფეისბუკსა და ინსტაგრამზე 615 რეკლამა გამოქვეყნდა. 

რაც შეეხება Meta-ს პლატფორმებზე მედიასაშუალებების სარეკლამო დანახარჯებს, მათ შორის ყველაზე მეტი - $16 311 POSTV-იმ გადაიხადა, $10 774 კი - „იმედმა“.

. 

„„პოს ტვ“, ამავდროულად, ათავსებდა რეკლამებს, რომლებიც ანტიდასავლურ, ევროკავშირის საწინააღმდეგო პროპაგანდას ემსახურებოდა. მათ შორის, 2 სექტემბერს შეიქმნა გვერდი „ევროკრატია“, რომლის მიზანიც, სავარაუდოდ, საქართველოს მოქალაქეებში ევროკავშირის მიმართ ნდობის შერყევაა. გვერდზე წარმოებული სარეკლამო კამპანია, ისევე, როგორც „პოს ტვ-ის“ სხვა გვერდებზე განთავსებული რეკლამების ნაწილი, ევროპის პოლიტიკურ ელიტებს ქრისტიანობის წინააღმდეგ ბრძოლას მიაწერდა და ასევე, წარმოაჩენდა ევროკავშირის სახელმწიფოების ეკონომიკურ დაცემას რუსეთისთვის სანქციების დაწესების შემდეგ“, - ვკითხულობთ ანგარიშში. 

სოციალური მედიის მონიტორინგის ფარგლებში „სამართლიანი არჩევნები“ აღწერს კომპანია Meta-ს პლატფორმებზე, ფეისბუკზე, ინსტაგრამზე და მესენჯერში, ქართული აუდიტორიისთვის განთავსებული იმ რეკლამების მახასიათებლებს, რომლებიც ეხება არჩევნებს, სოციალურ და პოლიტიკურ საკითხებს. ანგარიში კი ეფუძნება Meta-ს რეკლამების ბიბლიოთეკის (Meta Ad Library) მონაცემებსა და სოციალური მედიის მონიტორების დაკვირვების შედეგებს.

როგორც ქვემო ქართლის საინფორმაციო პორტალი - QvemoQartli.ge წერს, გუშინ, 23 ოქტომბერს ჟურნალისტი ქეთევან მოსიავა „ქართული ოცნების“ ღონისძიებისთვის თბილისში მოქალაქეების გადაყვანის პროცესის გადაღებას ცდილობდა, რა დროსაც, რუსთავის მუნიციპალური აიპის თავმჯდომარის მოადგილემ, კარლო ნოდიამ მას ფოტო/ვიდეო გადაღების უფლება შეუზღუდა.

ქალაქ რუსთავის მუნიცილიტეტის მერიის ვებგვერდზე გამოქვეყნებული ინფორმაციის მიხედვით, კარლო ნოდია ერთ-ერთი მუნიციპალური სამსახურის, ,,რუსთავის კორპუსის” დირექტორის მოადგილეა. 

„ნოდია ჟურნალისტისგან მოითხოვდა მედიის ბეიჯის წარდგენას მისთვის. ასევე, აცხადებდა, რომ არ აძლევდა ჟურნალისტს მისი გადაღების უფლებას. დაპირისპირების დროს ისმის მისი მხრიდან გაჟღერებული მუქარაც: „მე ვერ აგიკრძალავ შენ, შეგეხები ხელით რომ ჩაგიშალო გადაღება.“

მედიის წარმომადგენლის შეურაცხყოფას ცდილობენ, მის გარშემო შემოკრებილი ადამიანებიც: „შენ თავიდან ბოლომდე ვირუსი ხარ“, „25 წლის ხარ, არ გეტყობა.“

მედიის წარმომადგენელი ადგილზე მარტო მუშაობდა, შესაბამისად, მას თავდაცვისთვის მხოლოდ უწყვეტი ვიდეოგადაღება შეეძლო. უხსნიდა შეკრებილებს, რომ არის ჟურნალისტი და ვიდეოგადაღებას აწარმოებს საჯარო სივრცეში, სადაც ამისი უფლება ნებისმიერ პირს აქვს.

შეგახსენებთ, რომ მედია არ მუშაობს ბეიჯით და სხვა მაიდენტიფიცირებელი ნიშნებით მხოლოდ იმის გამო, რომ არ გახდეს ადვილი სამიზნე აგრესიული ჯგუფებისთვის და შეძლოს კრიტიკული ფაქტების გადაღება", - ვკითხულობთ QvemoQartli.ge-ს განცხადებაში.

ქვემო ქართლის საინფორმაციო პორტალის ინფორმაციით, მათ ადგილზე საპატრულო პოლიცია გამოიძახეს. „ასევე, საია-ს ადგილობრივი ოფისის სამართლებრივი მხარდაჭერით, შესაბამისი ახსნა-განმარტებითი ჩვენება მისცა, რუსთავის საქალაქო სამმართველოს I განყოფილებაში“.

QvemoQartli.ge ფაქტის სათანადო გამოძიებასა და ჟურნალისტურ საქმიანობაში ხელის შეშლის გამო კარლო ნოდიას სამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემას ითხოვს.

„მედიაჩეკერი“ სპეციალურ საგამოძიებო სამსახურსაც დაუკავშირდა, ინფორმაციის მიღების შემთხვევაში, მასალა განახლდება. 

„სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“ ეხმაურება ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებას საქმეზე - „ქობალია და სხვები რუსეთის წინააღმდეგ“. ორგანიზაციის შეფასებით, ამ საქმეში სასამართლოს განმარტება „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებისთვის კიდევ ერთი გზავნილი უნდა იყოს, რომ  საქართველოში მოქმედი რუსული კანონი ადამიანის ძირითად უფლებებს ანალოგიურად არღვევს. 

„შესაბამისად, ქართული არასამთავრობო და მედია ორგანიზაციების საქმეზე ევროპულ სასამართლოში იგივე შედეგი დადგება“.

სტრასბურგის სასამართლომ გადაწყვეტილება რუსეთში მოქმედ ე.წ. აგენტების კანონზე გუშინ, 22 ოქტომბერს გამოაქვეყნა. სასამართლოს შეფასებით, ეს კანონი არის მასტიგმატიზირებელი და უხეშად არღვევს გამოხატვის, გაერთიანების თავისუფლებებსა და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებას.

„გუშინდელი გადაწყვეტილება არ არის პირველი, რომელიც ევროპულმა სასამართლომ რუსეთში „აგენტების“ კანონთან დაკავშირებით მიიღო. 2022 წელს “ეკო დიფენსის” საქმეზე სტრასბურგის სასამართლომ დაადგინა ევროპული კონვენციის მე-10 და მე-11 მუხლების (გამოხატვის და გაერთიანების თავისუფლება) დარღვევა. კანონის მიღების შემდეგ ეტაპობრივად რუსეთში მოქმედი კანონი სულ უფრო და უფრო მძიმდებოდა, ემატებოდა დამატებითი შეზღუდვები აგენტის სტატუსის მქონე სუბიექტებისთვის, აგრეთვე მკაცრდებოდა ადმინისტრაციული და სისხლისსამართლებრივი სანქციები კანონის მოთხოვნების შეუსრულებლობისთვის. შესაბამისად, სტრასბურგის სასამართლოს  კანონში განხორციელებულ ცვლილებებსა და დამატებით შეზღუდვებზეც დასჭირდა მსჯელობა“, - ვკითხულობთ SJC-ის განცხადებაში

„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ შეფასებით, მიუხედავად იმისა, რომ 2022 წლის გადაწყვეტილებაში ევროპულ სასამართლოს უკვე ჰქონდა შეფასებული „აგენტების“ კანონის ძირითადი პრობლემები, ახალ გადაწყვეტილებაში განმეორებით ხაზი რამდენიმე საკითხს გაუსვა:

• კანონის მასტიგმატიზირებელი ეფექტი - სასამართლომ განმარტა, რომ დამოუკიდებელი ორგანიზაციების „უცხოურ აგენტებად“ დასახელება არამარტო გაუმართლებელი და ხელისშემშლელი იყო მათი საქმიანობისთვის, არამედ, მნიშვნელოვანი შემაკავებელი და მასტიგმატიზირებელი ეფექტიც ჰქონდა.
• აუდიტისა და ანგარიშგების მოთხოვნები - სასამართლოს განმარტებით, ანგარიშგებისა და ხშირი შემოწმების ვალდებულება განმცხადებელ ორგანიზაციებს არაპროპორციულ ფინანსურ და ორგანიზაციულ ვალდებულებას უწესებდა, რაც გამჭვირვალობის მომეტებული საჭიროებით ვერ აიხსნებოდა.
• პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა - სასამართლოს შეფასებით, პირადი მონაცემების რეესტრში გასაჯაროება „უცხოური აგენტის“ მასტიგმატიზირებელ იარლიყთან ერთად, უნდა ჩაითვალოს 

განმცხადებლების პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებაში ჩარევად.

„კომისიას ქართული ოცნების მიერ მიღებული კანონიც პრობლემურად აქვს შეფასებული თანაზომიერების პრინციპის დარღვევის გამო. შესაბამისად, მაღალია შანსი იმისა, რომ სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილება ამ შემთხვევაშიც ვენეციის კომისიის დასკვნის სულისკვეთებას გაიზიარებს.

ევროპული სასამართლოს მიერ რუსეთის წინააღმდეგ მიღებული ორივე გადაწყვეტილება პირდაპირ მიუთითებს, რომ გამჭვირვალობის სახელით მიღებული ასეთი კანონები აღვივებს უნდობლობასა სამოქალაქო საზოგადოებისა და მედიის მიმართ, რისი მიზანიც თავისუფალი სივრცეების ჩახშობაა. ევროპული სასამართლოს გუშინდელი გადაწყვეტილება კიდევ ერთხელ აჩვენებს, რომ ევროპულ ინსტიტუციებს მკაფიო და თანმიმდევრული მიდგომა აქვთ ანტიდემოკრატიული ნორმატიული აქტების მიმართ და შესაბამისად, "ქართული ოცნების” მიერ მიღებული “რუსული კანონი” ცალსახად არის როგორც დემოკრატიის დამაზიანებელი, აგრეთვე გადაულახავი ბარიერი ქვეყნის ევროინტეგრაციის გზაზე“, - ვკითხულობთ განცხადებაში.  

რუსული კანონი გრანტის მიმღებ ორგანიზაციებს, მათ შორის მედიასაშუალებებს „უცხო ძალის ინტერესების გამტარებლის“ სტატუსს ანიჭებს და „უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციათა რეესტრში“ რეგისტრაციას ავალდებულებს.

16 მედიაორგანიზაციის, 120 სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციისა და 4 ფიზიკური პირის სახელით რუსულ კანონსა და მის მიერ გამოწვეულ მძიმე შედეგებს ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში ასაჩივრებს „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“. საკონსტიტუციო სასამართლომ კი, რუსული კანონის მოქმედება არ შეაჩერა, თუმცა მის წინააღმდეგ შეტანილ სარჩელებს ნაწილობრივ განიხილავს. 

კომუნიკაციების კომისიამ „იმედს“ და „რუსთვი 2“-ს „ძლიერი საქართველოს“ და „გახარია საქართველოსთვის“ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა ოქმები კიდევ შეუდგინა. 

როგორც კომისია წერს, ოპოზიციური პარტიების საჩივრების მიხედვით, მიუხედავად ტელევიზიებისთვის ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის წარდგენისა და ამ საკითხზე ComCom-ისა და სასამართლოს გადაწყვეტილებებისა, რომლის ფარგლებშიც ორივე ტელევიზია ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის კანონდამრღვევებად უკვე სცნეს, მაუწყებლები პარტიების მიერ მიწოდებულ ფასიან პოლიტიკურ რეკლამას არ ათავსებენ.

ComCom-ის განმარტებით, „საქართველოს „საარჩევნო კოდექსის“ თანახმად, მაუწყებელი ვალდებულია ცესკოს და კომუნიკაციების კომისიას, კენჭყისყრამდე არაუგვიანეს მე-60 დღიდან, 5 კალენდარული დღის ვადაში, გადასცეს ინფორმაცია ფასიანი წინასაარჩევნო რეკლამის განსათავსებლად საეთერო დროის ტარიფების შესახებ. ტარიფები ძალაში შედის 50-ე დღიდან. მაუწყებელი, რომელიც აქვეყნებს ტარიფს, ვალდებულია განათავსოს მისთვის წარდგენილი ფასიანი რეკლამა, ხოლო არ განთავსების შემთხვევაში, ის დაარღვევს კანონს. ამასთან, კომუნიკაციების კომისიის მიერ შემუშავებული გზამკვლევის თანახმად, მაუწყებელმა უნდა დაიცვას დისკრიმინაციის აკრძალვის მოთხოვნა და თანასწორად უზრუნველყოს ყველა მსურველი საარჩევნო სუბიექტის მიერ სათანადოდ წარდგენილი ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განთავსება“.

ComCom-ის მიერ შედგენილი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები წინასაარჩევნო პერიოდში სასამართლოში იგზავნება და საბოლოო გადაწყვეტილებას სასამართლო შემჭიდროვებულ ვადაში (2 დღე) იღებს.

გუშინ, 22 ოქტომბერს თბილისის საქალაქო სასამართლომ „რუსთავი 2“ 5 000 ლარით დააჯარიმა „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის.

„ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის სასამართლომ 5-5 ათასი ლარით დააჯარიმა „იმედი“, POSTV და „მაესტროც“.  

თბილისის საქალაქო სასამართლომ „იმედი“ და „რუსთავი 2“ 5-5 ათასი ლარით ორჯერ დააჯარიმა კოალიცია „ძლიერი საქართველოს“ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვისაც. 

„გახარია საქართველოსთვის“ კომუნიკაციების კომისიას უჩივლა სასამართლოშიც. 

„საქართველოს დემოკრატიულმა ინიციატივამ“ გამოაქვეყნა ანგარიში - „საქართველოს კომუნიკაციების კომისია და მედია გარემო 2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე“. დოკუმენტში შეფასებულია კომუნიკაციების კომისიის მიერ არაწინასაარჩევნო და წინასაარჩევნო პერიოდში განხილული საქმეები 2024 წლის 20 ივნისიდან 11 ოქტომბრის ჩათვლით. 

GDI-ის შეფასებით, კომისიის საქმიანობის მონიტორინგი აჩვენებს, რომ მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები ხშირად მიკერძოებულია მმართველი პოლიტიკური ძალის სასარგებლოდ, რის ხარჯზეც უკანონოდ იზღუდება არასახელისუფლებო მედიების სარედაქციო პოლიტიკა და გამოხატვის თავისუფლება. 

„ამგვარი მოცემულობა საგანგაშოა, ვინაიდან კიდევ ერთხელ ადასტურებს საქართველოში სახელმწიფო ინსტიტუტების მიტაცების პრაქტიკას და ავტორიტარიზმის გამყარების მცდელობებს“. 

საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში კომუნიკაციების კომისიის მიერ განხილულ საქმეებში გამოიკვეთა შემდეგი ტენდენციები:

„საქართველოს დემოკრატიულმა ინიციატივის“ დასკვნის მიხედვით, გამოვლენილი ტენდენციები მიუთითებს, რომ საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის საქმიანობა მნიშვნელოვნად ზრდის მედიაზე ზეწოლის და ცენზურის საფრთხეებს, რაც განსაკუთრებით თვალსაჩინო ხდება წინასაარჩევნო პერიოდის მოახლოვებასთან ერთად. 

„ამასთან, კომისიის ბოლოდროინდელი მიდგომა, ზედმეტად ფართო ინტერპრეტაცია მისცეს და ღიად დატოვოს გარკვეული საკითხები, მედიებს ურთულებს მათი საქმიანობის კანონმდებლობასთან შესაბამისობის უზრუნველყოფას, რაც იწვევს გაურკვევლობასა და მოულოდნელ სამართლებრივ შედეგებს.

კომუნიკაციების კომისიის მიერ არჩევნების წინა პერიოდში მიღებული გადაწყვეტილებების ტენდენცია აჩენს საფუძვლიან განცდას, რომ კომისია ხელისუფლების მიერ შესაძლოა გამოიყენებოდეს მედიისა და პოლიტიკური სიტყვის წინასაარჩევნო ცენზორად. კომისიის ფართო და რიგ შემთხვევაში ბუნდოვანი პრაქტიკა მნიშვნელოვნად აზიანებს, როგორც მედიის, ასევე პოლიტიკური სიტყვის თავისუფლებას, ხელს უშლის თავისუფალი და სამართლიანი წინასაარჩევნო გარემოს არსებობას“. 

ორგანიზაციას მიაჩნია, რომ კომუნიკაციების კომისიის, ხშირ შემთხვევაში მმართველი პარტიის პოლიტიკურ დღის წესრიგთან დაახლოებული პრაქტიკა, კიდევ უფრო მეტი საფრთხის შემცველია კრიტიკული მედიის წინააღმდეგ არსებული ისეთი გამოწვევების ფონზე, როგორიც არის: რუსული კანონის ამოქმედება, ჟურნალისტებზე ფიზიკური/სიტყვიერი თავდასხმები, SLAPP სარჩელების მზარდი ტენდენცია, ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან დისკრედიტაციული განცხადებები და სხვა. 

GDI-ის შეფასება ვრცლად კომუნიკაციების კომისიის მიერ არაწინასაარჩევნო  და წინასაარჩევნო პერიოდში პოლიტიკური რეკლამის განთავსებასთან დაკავშირებულ საქმეებზე იხილეთ აქ: 

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ ჩეხი/ბრიტანელი ჟურნალისტის საქართველოში არ შემოშვების ფაქტს ეხმაურება და შინაგან საქმეთა სამინისტროს გადაწყვეტილებას აპროტესტებს. 

გუშინ, 22 ოქტომბერს ჩეხმა ჟურნალისტმა, რეი ბეისლიმ სოციალურ პლატფორმა X-ზე დაწერა, რომ იგი ქვეყანაშო ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე არ შემოუშვეს. „სტუდია მონიტორის“ ინფორმაციით, ბოლოს ბეისლიმ მათ შეატყობინა, რომ ტელეფონის ჩამორთმევას უპირებდნენ. ამის შემდეგ კი, მასთან კონტაქტი შეწყდა. ჩეხი ჟურნალისტის მიერ „სტუდია მონიტორისთვის“ გამოგზავნილ დოკუმენტში შინაგან საქმეთა სამინისტროს საქართველოში შემოსვლაზე უარის საფუძვლად მითითებული აქვს: „არ აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა მოთხოვნებს“.

როგორც „სტუდია მონიტორი“ წერს, ინფორმაციის გადამოწმება ყველა უწყებაში სცადეს, თუმცა პასუხი ვერ მიიღეს. შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიმართა „მედიაჩეკერმაც“. უწყების პრესსამსახურის წარმომადგენელმა რედაქციას განუმარტა, რომ ინფორმაციას  ელოდებიან და თავად დაგვიკავშირდებიან.

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის“ ინფორმაციით კი, ჩეხი ჟურნალისტი სასაზღვრო ზონაში იმყოფება. [განცხადების გამოქვეყნების მომენტისთვის].

„აღსანიშნავია, რომ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როცა უცხოელი ჟურნალისტი საქართველოში არ შემოუშვეს. მხოლოდ სექტემბერში მსგავსი საფუძვლით საზღვრის კვეთაზე უარი მიიღო ორმა უცხოელმა ჟურნალისტმა.

რეი ბეისლი საქართველოში ბოლოს გაზაფხულზე იმყოფებოდა, რა დროსაც აქტიურად აშუქებდა რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციებს.

რუსული კანონის შემობრუნების შემდგომ ქვეყანაში დემოკრატიის ხარისხის სწრაფი ტემპით გაუარესებამ საქართველო მსოფლიო მედიის ყურადღების ცენტრში მოაქცია. ინტერესი გამორჩეულად მაღალია 26 ოქტომბერს დანიშნული საპარლამენტო არჩევნების მიმართაც, რომელიც იმავდროულად წარმოადგენს რეფერენდუმს საქართველოს გეოპოლიტიკურ ორიენტაციის თაობაზე.

საქართველოს ხელისუფლების პირდაპირი მოვალეობაა, კანონის ფარგლებში უზრუნველყოს ყველა ადგილობრივი და უცხოელი ჟურნალისტის წვდომა იმ ტერიტორიებსა და ინფორმაციაზე, რაც მათ საქართველოში მიმდინარე არჩევნების გასაშუქებლად სჭირდებათ. ის, თუ როგორ მოექცევა საქართველოს ხელისუფლება უცხოელ ჟურნალისტებს, აუცილებლად მოახდენს გავლენას არჩევნების ხარისხზე და საერთაშორისო ორგანზაციების შეფასებებშიც აირეკლება“, - ვკითხულობთ „ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის“ განცხადებაში.

ორგანიზაცია შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოუწოდებს, დაუყოვნებლივ შემოუშვას ჩეხი/ბრიტანელი ჟურნალისტი რეი ბეისლი საქართველოში, რომ მან პროფესიული მოვალეობის შესრულება შეძლოს.

„საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია“ წევრობაზე დაფუძნებული დამოუკიდებელი ორგანიზაციაა, რომლის ხელმომწერიც 300-ზე მეტი ჟურნალისტია.

აღსანიშნავია, რომ 17 სექტემბერს საზღვრის კვეთის უფლება არ მისცეს ქართულ-სომხური მედიაგამოცემა Aliq Media-ს დამფუძნებელსა და ერთ-ერთ რედაქტორს არსენ ხარატიანს, რომელიც ლუქსემბურგიდან თბილისში მოფრინავდა და მეორე დღეს სომხეთში უნდა წასულიყო. ერთი დღით ადრე კი, ქვეყანაში არ შემოუშვეს საქართველოში მცხოვრები ბელარუსი ჟურნალისტი და აქტივისტი, ანდრეი მიალეშკა. ამ შემთხვევებშიც ჟურნალისტებს ქვეყანაში შემოსვლაზე უარი იდენტური: „არ აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა მოთხოვნებს“  საფუძვლით ეთქვათ.

პრემია „ლექსო — უფლებადამცველი მედია პროფესიონალებისთვის“ გამარჯვებულები გამოვლინდნენ. პირველი ადგილი OC Media-ს თანადამფუძნებელმა, ჟურნალისტმა მარიამ ნიკურაძემ დაიკავა, ხოლო მეორე ადგილი „ბათუმელების“ ჟურნალისტს, მანანა ქველიაშვილს ერგო.

კანდიდატები წარდგენილები იყვნენ ნომინაციაზე - განსაკუთრებული წვლილი მშვიდობიანი მანიფესტაციებისა და საპროტესტო აქციების დოკუმენტირება/გაშუქებისთვის. სამოქალაქო საზოგადოების და მედია ორგანიზაციების გადაწყვეტილებით, პრემიაზე ასევე ნომინირებულები იყვნენ: ,,რადიო თავისუფლების“, ,,პუბლიკას“, ,,სტუდია მონიტორის’’ ჟურნალისტები. 

,,თბილისის ადამიანის უფლებათა სახლმა“ პრემია, რომელიც ოპერატორის, ლექსო ლაშქარავას სახელს ატარებს,  2021 წელს დააარსა. ლაშქარავა მედიის იმ 50-ზე მეტ წარმომადგენელს შორის ერთ-ერთი იყო, რომელსაც  2021 წლის 5 ივლისს „ღირსების მარშის“ საწინააღმდეგოდ გამართულ  დემონსტრაციაზე თავს დაესხნენ. ამ შემთხვევიდან 6 დღის შემდეგ „TV პირველის“ ოპერატორი გარდაიცვალა

ჩეხმა ჟურნალისტმა, რეი ბეისლიმ სოციალურ პლატფორმა X-ზე დაწერა, რომ იგი საქართველოში ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე არ შემოუშვეს. 

„სტუდია მონიტორის“ მიერ გავრცელებული ინფორმაციით, ბოლოს ბეისლიმ მათ შეატყობინა, რომ ტელეფონის ჩამორთმევას უპირებდნენ. ამის შემდეგ კი, მასთან კონტაქტი შეწყდა. ჩეხი ჟურნალისტის მიერ „სტუდია მონიტორისთვის“ გამოგზავნილ დოკუმენტში შინაგან საქმეთა სამინისტროს ქვეყანაში შემოსვლაზე უარის საფუძვლად მითითებული აქვს: „არ აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა მოთხოვნებს“.

„მედიაჩეკერი“ დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაუკავშირდა. უწყების პრესსამსახურის განცხადებით, ინფორმაციას ელოდებიან და თავად შეგვეხმიანებიან.

რეი ბეისლი საქართველოში რამდენიმე თვის წინ იმყოფებოდა და რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციებს აშუქებდა.

აღსანიშნავია, რომ ბოლო პერიოდში საქართველოში სხვა უცხოუელი ჟურნალისტებიც არ შემოუშვეს. 17 სექტემბერს საზღვრის კვეთის უფლება არ მისცეს ქართულ-სომხური მედიაგამოცემა Aliq Media-ს დამფუძნებელსა და ერთ-ერთ რედაქტორს არსენ ხარატიანს, რომელიც ლუქსემბურგიდან თბილისში მოფრინავდა და მეორე დღეს სომხეთში უნდა წასულიყო. ერთი დღით ადრე კი, საქართველოში მცხოვრები ბელარუსი ჟურნალისტი და აქტივისტი, ანდრეი მიალეშკა არ შემოუშვეს. სამივე შემთხვევაში ჟურნალისტს ქვეყანაში შემოსვლაზე უარი ერთი საფუძვლით ეთქვა.

„პრესის საერთაშორისო ინსტიტუტის“ (IPI) 19 სექტემბრის ინფორმაციით, 2022 წლიდან სულ მცირე 12 შემთხვევა დაფიქსირდა, როცა ქვეყანაში შემოსვლაზე უცხოელ ჟურნალისტებს უარი ეთქვათ.

დღეს, 22 ოქტომბერს თბილისის საქალაქო სასამართლომ „რუსთავი 2“ „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის 5 000 ლარით დააჯარიმა და ვიდერგოლის ეთერში განთავსება დაავალა. კომუნიკაციების კომისიამ ტელეკომპანიას ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი 20 ოქტომბერს შეუდგინა.

ComCom-ის მიერ შედგენილი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმები წინასაარჩევნო პერიოდში სასამართლოში იგზავნება და საბოლოო გადაწყვეტილებას სასამართლო შემჭიდროვებულ ვადაში (2 დღე) იღებს.

კომისიის განცხადებით, ComCom-ში პოლიტიკური გაერთიანება „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ საჩივარი შევიდა, რომლის თანახმადაც, 10 ოქტომბრიდან „რუსთავი 2“-ის ეთერში მათ მიერ მიწოდებული უფასო პოლიტიკური რეკლამები აღარ გადის. 

10 ოქტომბერს „იმედმა“ გამოაქვეყნა განცხადება, რომ სანამ „მთავარი“, „ტვ პირველი“ და „ფორმულა“ „ქართული ოცნების“ ვიდეოებს ეთერში არ გაუშვებდა, „კოლექტიური ნაცმოძრაობის“ რეკლამებს ისიც აღარ განათავსებდა. „იმედის“ გადაწყვეტილება გაიზიარა „პოსტვ“-მაც. 

„საჩივრის ავტორის აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი განცხადება არ გაუვრცელებია „რუსთავი 2“-ს, სწორედ იმავე პერიოდიდან, მათ ეთერში „ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ ვიდეორგოლი აღარ გადის“, - ვკითხულობთ ComCom-ის განცხადებაში. 

„ერთიანობა - ნაციონალური მოძრაობის“ უფასო პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვის სასამართლომ 5-5 ათასი ლარით უკვე დააჯარიმა „იმედი“, POSTV და „მაესტრო“.  

თბილისის საქალაქო სასამართლომ „იმედი“ და „რუსთავი 2“ 5-5 ათასი ლარით ორჯერ დააჯარიმა კოალიცია „ძლიერი საქართველოს“ ფასიანი პოლიტიკური რეკლამის განუთავსებლობისთვისაც.