პროფესიული ლიტერატურის რეკომენდირების წამყვანი ვებ პორტალი, Bookauthority.org 2020 წლის მნიშვნელოვანი წიგნების სიას აქვეყნებს. "მედიაჩეკერი" გაგაცნობთ 10 წიგნს, ამ პორტალზე დაყრდნობით, რომლებიც 2020 წელს გამოქვეყნდა და რომლებიც მედიასფეროში არსებულ მნიშვნელოვან გამოწვევებზე მოგვითხრობს. .

ამ მასალაში 5 წიგნის შესახებ მოგითხრობთ, შემდეგი სტატია კი დანარჩენ 5 ნაშრომს დაეთმობა. 

 

⇒ Slanted - როგორ გვასწავლა ახალი ამბების მედიამ ცენზურის სიყვარული და ჟუენალისტიკის სიძულვილი

ნიუ იორკ თაიმსის ბესტსელერი ავტორი შერილ ატკინსონი მედიის მიერ ისეთი თემების არასწორ გაშუქებაზე საუბრობს, როგორებიცაა Black Lives Matter, კორონავირუსი, ჯო ბაიდენი, სილიკონ ველის ცენზურა და აშ.

როდესაც ფაქტები არ ერგებიან ნარატივს, მედია უარყოფს ფაქტებს, და არა ნარატივს. თითქმის ყველა ინფორმაცია, რომელსაც მედიით იღებთ, არის მანიპულირებული, ფორმირებული და კარგად დაგეგმილი, სანამ თქვენამდე მოაღწევს. მათი ნაწილი კი სრულიად დაცენზურებულია. ახალი ამბავი უკვე აღარ არის ფაქტების აღწერა და გადმოცემა. იმის მაგვრად, რომ გვითხრან, რა მოხდა გუშინ, გვეუბნებიან, თუ რა არის ახალი იმ წინასწარ შეფუთულ საპნის ოპერაში, რასაც ისინი ნიუსს ეძახიან.

ჟურნალისტი 4 წლის განმავლობაში აგროვებდა ამბებს, რომლებიც იმ გამოცემების შოკისმომგვრელ რეგრესს ასახავდა, აქამდე პლანეტის ყველაზე პატუვსაცემ ახალი ამბების ორგანიზაციებად რომ მიიჩნეოდნენ. პირველად ისტორიაში წამყვანი მედიასაშუალებების ახალი ამბების რედაქტორები, პროდიუსერები და რეპორტიორები (ABC, CBS, NBC, and CNN to FOX and MSNBC) გულწრფელად საუბრობენ ნიუსის სიკვდილზე იმ ფორმით, რა ფორმითაც აქამდე ვიცოდით.

წიგნში ატკინსონი იკვლევს პროპაგანდის ენას, მცდარი მედია ნარატვების უდრეკობას, ფატქებისა და მოსაზრებების აღრევის მამოძრავებელ ძალებს, ჟურნალისტური ეთიკის უარყოფას და ახალ, ორველიანულ განსაზღვრებას იმისა, თუ რას ნიშნავს ახალი ამბების რეპორტინგი.

⇒ ერნესტ ჰემინგუეი - 1918-1926 წლების ნაწერები

ამერიკის ბიბლიოთეკამ გამოსცა ერნესტ ჰემინგუეის ტექსტების კრებული, რომელიც მწერლის ცხოვრების გარდამტეხ წლებს ასახავს და აქამდე ამ სახით არ ყოფილა თავმოყრილი.  გამოცემაში თავმოყრილია 1918–1926 წლების ნამუშევრები, რა დროსაც ჰემინგუეის ცნობილი პროზაული სტილი ჩამოყალიბდა. მასში შედის მწერლის ჟურნალისტური ტექსტები, რომლებსაც ის Toronto Star- სა და Hearst's International News Service- ისთვის წერდა (მათ შორის ისეთებიც, რომლებიც არასოდეს ყოფილა დაბეჭდილი), ასევე მოთხრობები კრებულიდან In Our Time (1925), ნოველები: The Torrents of Spring (1925) და The Sun ასევე Rises (1926).

გარდა ამისა, წიგნში შეხვდებით იმ პერიოდის რამდენიმე ნაკლებად ცნობილი, იშვიათ მოთხრობას და წერილს, რომლებიც საინტერესო ინფორმაციას გვაძლევენ მწერლის ცხოვრებასა და კარიერაზე მისთვის უმნიშვნელოვანეს წლებში.

⇒ On All Fronts

კონფლიქტების რეპორტიორი კლარისა უარდი მკითხველს მსოფლიოს გარშემო სამოგზუაროდ ეპატიჟება, სადაც უამრავი საოცარი და ამაღელვებელი ამბის მომსწრენი ხდებით. რუსეთი, ჩინეთი, სირია, ავღანეთი, ერაყი, ბეირუთი- ამ და სხვა ქვეყნებიდან ის მძაფრ გამოცდილებებს გვიზიარებს და მის ირგვლივ განვითაებული მოვლენების დოკუმენტირებას ახდენს. ეს წიგნი მისი კარიერის ერთ-ერთი გამორჩეული ქმნილებაა, რომელიც ექსტრემიზმის ეპოქას აღწერს. წლების განმავლობაში ის სხვადასხვა ცხელ წერტილში ცხოვრობდა. მან ახლოდან ნახა და აღწერა ყველაზე სასტიკი ძაალდობრივი ფაქტები. ემპათიით განმსჭვალული ვარდი პოულობს გზას, ყველაზე რთული ისტორიებიც კი დეტალურად მოყვეს.

უარდი საერთაშორისო ომის კორესპონდენტობით 11 სექტემბრის ტერაქტის შემდეგ დაინტერესდა. ერაყის ომის დაწყებისთანავე ის საზღვაო ქვეითებთან გაემგზავრა სამუშაოდ, მალე კი მთელი მსოფლიოს გარშემო მოუხდა მოგზაურობა. თუმცა, ყველაზე მეტად საკუთარი კვალი ომისგან განადგურებლ სირიაში დატოვა. სიმამაციათა და თანაგრძნობით სავსე ჟურნალისტი აქტიურად აშუქებდა განადგურებული ქვეყნის ამბებს.

⇒ Community-Centered Journalism

თანამედროვე ჟურნალისტიკა ნდობის კრიზისის წინაშე დგას, რაც საფრთხეში აგდებს როგორც მედიას, ისე დემოკრატიას. კრიტიკოსები და ექსპერტები გამოსავალს ლოკალურ ჟურნალისტკაზე ფოკუსირებაში ხედავენ. თუმცა, სახალხო ნდობის აღდგენის გახანგრძლივებული პროცესი განსხვავებულ ლოკალურ ჟურნალისტიკას მოითხოვს, ისეთს, რომელიც საზოგადოების ყველას სექტორთან იქნება დაკავშირებული და ძალაუფლებასაც გადაინაწილებს.

ანდრეა ვენცელი საზოგადოებაზე მორგებული ჟურნალისტიკის ახალი პრაქტიკების მოდელებს გვთავაზობს, რომელიც ნდობას მოიპოვებს ყველა პოლიტიკურ ჯგუფში, რასაში თუ სოციალურ კლასში და პრიორიტეტად გამოსავლის პოვნას დაისახავს. ავტორი გვთავაზობს ამ ჯგუფებზე ორიენტირებულ ჟურნალისტიკას, რომელიც გააძლიერებს ადგილობრივ კომუნიკაციას, სამოქალაქო ჩართულობას და ხელს შეუწყობს ნდობაზე დაფუძნებული პარტნიორობის ჩამოყალიბებას მედიასა და იმ ადამიანებს შორის, რომლებსაც ის აშუქებს.

⇒ Journalism – Why It Matters

მიუხედავად იმ კრიტიკისა და სირთულეებისა, რის წინაშეც ახალი ამბებს ორგანიაზციები აღმოჩნდნენ ბოლო წლებში, ჟურნალისტიკა მაინც მნიშვნელოვანია. როგორც შუდსონი აღნიშნავს, ის ორიენტირს აძლევს ადამიანებს, გზა გაიკვლიონ იმ კომპლექსურ და ცვალებად სამყაროში, რომელშიც ვცხოვრობთ. ის მნიშვნელოვანია, რადგან მუდმივად მეთვალყურეობის ქვეშ ჰყავს ძალაუფლების სათავეში მყოფნი, გასნაკუთრებით კი მთავრობა, შეუძლია მათზე ზეწოლა მოახდინოს და პასუხი მოსთხოვოს. კორუფციის შეჩერება, არაგონოვრული გადაწყვეტილებების შეცვლა, საზოგადებრივი საფრთხის თავიდან აცილება- ეს ყველაფერ ჟურნალისტების დიდი ძალისმევით ხორციელდება.

პროფესიონალური ჟურნალისტიკა ფაქტებზე ფოკსურიებულ ამბებზეა ორიენტირებული. როდესაც ასეთი ჟურნალისტიკა მტკიცე და შეუპოვარია, მას შეუძლია სამყარო უკეთესობისკენ შეცვალოს. წიგნი ჟურნალისტებს საკუთარ საქმიანობაზე დააფიქრებს, სკეპტიკურად განწყობილ აუდიტორიას კი იმაზე, თუ როგორც ცვლის ზოგჯერ რეალობის აღქმას მათი წინასწარგანწყობები.

ზუსტად 200 წლის წინ, 1819 წლის 21 მარტს (ძველი სტილით 8 მარტს), პირველი ქართული გაზეთი გამოვიდა. „საქართველოს გაზეთი“ - ასე ერქვა თაბახის ფურცლის ზომის,  4 გვერდიან გაზეთს, რომელშიც ძირითადად აქვეყნებდნენ ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობის ბრძანებებსა და განკარგულებებს, რუსეთისა და საქართველოს ამბებს, მოთხრობებს, ანეკდოტებს, განცხადებებს, მათ შორის ყმების გაყიდვის შესახებ და ასევე, ამბებს უცხოეთიდან.

საგამომცემლო საქმიანობის დაწყება საქართველოში მე-19 საუკუნის მეორე ათწლეულს უკავშირდება. კონკრეტული პიროვნებებისა და საგამომცემლო საქმიანობის დეტალებზე დოკუმენტები შემორჩენილი არ არის, თუმცა, ისტორიული წყაროების მიხედვით, გაზეთის დაარსების იდეა თბილისში 1818 წელს გასჩენიათ.

ინიციატორებს კავკასიის მთავარმმართებელი, გენერალი ერმალოვი დაურწმუნებიათ, რომ ადგილობრივი გაზეთი მთავრობის ღონისძიებების შესრულებას გააადვილებდა, რადგან რუსული ენა მოსახლეობის დიდი ნაწილისთვის გაუგებარი იყო. ერმალოვს კი რუსეთის იმპერატორისთვის უთხოვია ნებართვა. საბოლოოდ, ნებართვა გაიცა და საგამომცემლო საქმიანობის ხელმძღვანელობა თბილისის გუბერნატორს, ხოვენს დაევალა.

ფინანსურად მთავრობა ამ საქმიანობაში ჩართული არ ყოფილა. გაზეთი იმედს ხელისმომწერებზე ამყარებდა. პირველი ნომერი, ავტორების მიერ გავრცელებული განცხადების თანახმად, 1819 წლის 1 მარტს უნდა გამოსულიყო, თუმცა, ვერ შეუკრებიათ ხელისმომწერთა საკმარისი რაოდენობა, 500 ადამიანი. მომდევნო დღეებში ხელისმომწერთა შეგროვებაში გამომცემლებს სომხეთის გრიგორიანული ეკლესიის საქართველოს ეპარქიის არქიეპისკოპოსი, ნერსე დახმარებიათ.

საბოლოოდ, 8 მარტს (ძველი სტილით) თბილისში პირველი ქართული გაზეთი, „საქართველოს გაზეთი“ გამოვიდა. 

გაზეთის ტირაჟი დაახლოებით 150-200 ეგზემპლარი იყო. თავდაპირველად იგი 2 მანეთი ღირდა, მოგვიანებით კი 3 მანეთი და 20 კაპიკი გახდა. იმ დროისთვის თბილისში მხოლოდ ერთი სტამბა არსებობდა, რომელიც სამხედრო კორპუსის შტაბში იყო მოწყობილი. „საქართველოს გაზეთი“ ამ სტამბაში იბეჭედებოდა. იმავე შენობაში მოეწყო რედაქციაც.

გაზეთი კვირაში ერთხელ, პარასკევობით გამოდიოდა. მას რუსულ ენაზე აწყობდნენ, რადგან ცენზურა უნდა გაევლო, შემდეგ კი მასალები ქართულად ითარგმნებოდა და დასაბეჭდად უშვებდნენ. გამოცემაში აქვეყნებდნენ ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობის ბრძანებებსა და განკარგულებებს, რუსეთისა და საქართველოს ამბებს, უცხოეთის ამბებს, მოთხრობებს, ანეკდოტებს და სხვადასხვა სახის განცხადებებს, მათ შორის განცხადებებს ყმების გაყიდვის შესახებ.

შერეული ამბავი

„ანანურის მაზრის სოფელს ჟინვანს მცხოვრებს სახელმწიფოს ყმას ქარველს თამაზა სასია შვილს, როგორც გვარწმუნებენ მოხუცებულნი მეზობელნი და მისი მოძღვარი ანანურის დეკანოზი ბეჟანოვი, უცოცხლია ასცამეტი წელიწადი თავის სიცოცხლეში სრულიად უსნეულოდ და ფებერლის იბ. მომკვდარა ჩვეულებითი სიკვდილით“, - ასეთი განცხადებით მთავრდება გაზეთის პირველი ნომერი.

 

1820 წლის 30 ივლისის ნომერში ვკითხულობთ: 

"საჯაროდ იქნება გაყიდული გლეხი გოგი ელბაქიძე თავის ცოლით, შვილით და სამი სული რქოსან საქონელით".

1820 წელს გაზეთს სახელი შეეცვალა და"ქართული გაზეთის" სახელით გამოდიდა. სახელწოდებასთან ერთად პირველ გვერდზე წმინდა გიორგის გერბიც გამოჩნდა. 1921 წლის ბოლოს გამომცემლებს გაზეთის დახურვა მოუხდათ, რადგან ხელისმომწერების საკმარისი რაოდენობა ვეღარ შეგროვდა. მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს არ ჰქონდა იმის ფული, რომ ყოველკვირეულად 3 მანეთი და 20 კაპიკი გადაეხადა გაზეთში. გამოცემის ერთ-ერთი პირობა კი, მინიმუმ 500 ხელისმომწერის არსებობა იყო.

რა მნიშვნელობა ჰქონდა პირველ ქართულ გაზეთს

ისტორიკოსი ლაშა ბაქრაძე ამბობს, რომ მიუხედავად ყველაფრისა, ამ გაზეთის გამოცემა მაინც მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო, რადგან ამ ფაქტმა დაუდო სათავე ქართულ ჟურნალისტიკას: "გაზეთი პირველ რიგში იმპერიის იდეებს ემსახურებოდა და ოფიციალურ ინფორმაციას აწვდიდა ქართულ საზოგადოებას. თუმცა, მისი გამოცემა ძალიან მნიშვნელოვანია ქართული ჟურნალისტიკისთვის, რადგან ეს პირველი ქართულენოვანი გაზეთი იყო. მასში უცხოეთის ამბებიც იბეჭდებოდა, მაგალითად რა ხდებოდა „ ანგლიაში“ ან „ფრანციაში“.

„და მაინც, კარგი იყო, თუ ცუდი პირველი ქართული გაზეთის დაარსება? ჩვენი აზრით, ეს იყო ცუდ გარემოებებში განხორციელებული კარგი საქმე. ცუდი იყო ის, რომ გაზეთი არ იყო ადგილობრივთა ეროვნული ინიციატივა, ცუდი იყო ის, რომ გაზეთი რუსეთის იმპერიამ საკუთარი პრაგმატული მიზნებისათივს, ანუ ყოფილ საქართველოს ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახელობის ერთიან რუსულ სივრცეში ინტეგრაციისა და ასიმილაციისთვის დაგეგმა, ცუდი იყო ის, რომ ამ გაზეთის მესვეურს, ანუ რუსეთის მმართველობას სინამდვილეში სძულდა ქართული ენა და მაშინ, როდესაც ერთი ხელით გაზეთს აარსებდა, მეორე ხელით ქართულ წერა-კითხვას, საქმის წარმოებასა და ქართულ ენაზე წირვა-ლოცვას კრძალავდა.

თუმცა, კარგიც იყო. კარგი იყო ის, რომ საქართველოს მოსახლეობამ ბოლოსდაბოლოს მშობლიურ ენაზე იხილა ცივილიზაციის ისეთი მნიშვნელოვანი პროდუქტი, რასაც გაზეთი ჰქვია“, - წერს ჟურნალისტი მაგდა მემანიშვილი 2016 წელს „მედიაჩეკერისთვის“ დაწერილ ბლოგში “საქართველოს გაზეთის” სიტკბო და სიმწარე“.

ამავე ბლოგის მიხედვით, ევროპაში პირველი გაზეთი ჯერ კიდევ 1605 წელს სტრასბურგში გამოვიდა. რუსეთში გაზეთი პირველად 1702 წელს, ამერიკის შეერთებულ შტატებში კი - 1704 წელს იხილეს. იმპერიებსა და დასავლური ცივილიზაციის ლიდერ ქვეყნებს რომ თავი გავანებოთ, აფრიკასა (1773) და ინდოეთშიც (1780) კი, პირველი გაზეთი უფრო ადრე გამოვიდა, ვიდრე საქართველოში. თუმცა, იქაც ეს ცივილიზაციის ძალისმიერი მეთოდით შეტანის შედეგი იყო, ოღონდ იქ დამპყრობლები ევროპის ქვეყნები - საფრანგეთი და დიდი ბრიტანეთი - იყვნენ.

200 წლის წინ, 1819 წლის 8 მარტს (ძველი სტილით) პირველად გახდა შესაძლებელი ქართულ ენაზე გაზეთის წაკითხვა.  "საქართველოს გაზეთი" სწორედ ამ დღეს გამოიცა პირველად. 

ისტორიული წყაროები იუწყებიან, რომ გაზეთის დაარსების იდეა თბილისში 1818 წელს გასჩენიათ. ინიციატორებს კავკასიის მთავარმმართებელი, გენერალი ერმალოვი დაურწმუნებიათ, რომ ადგილობრივი გაზეთი მთავრობის ღონისძიებების შესრულებას გააადვილებდა, რადგან რუსული ენა მოსახლეობის დიდი ნაწილისთვის გაუგებარი იყო. ერმალოვს კი რუსეთის იმპერატორისთვის უთხოვია ნებართვა. საბოლოოდ, ნებართვა გაიცა და საგამომცემლო საქმიანობის ხელმძღვანელობა თბილისის გუბერნატორს, ხოვენს დაევალა. თუმცა, ფინანსურად მთავრობა ამ საქმიანობაში ჩართული არ ყოფილა.

გაზეთი იმედს ხელისმომწერებზე ამყარებდა. პირველი ნომერი ავტორების მიერ გავრცელებული განცხადების თანახმად, 1819 წლის 1 მარტს უნდა გამოსულიყო, თუმცა, ხელისმომწერთა საკმარისი რაოდენობა, 500 ადამიანი ვერ შეგროვდა. მომდევნო დღეებში ხელისმომწერთა შეგროვებაში გამომცემლებს სომხეთის გრიგორიანული ეკლესიის საქართველოს ეპარქიის არქიეპისკოპოსი, ნერსესი დაეხმარა. გაზეთის გამოცემა საბოლოოდ 8 მარტს მოხერხდა.

"საქართველოს გაზეთი" თაბახის ფურცლის ზომის იყო და მხოლოდ 4 გვერდისგან შედგებოდა. ტირაჟი დაახლოებით 150-200 ეგზემპლიარი იყო, ფასი თავიდან 2 მანეთი, მომდევნო წელს კი 3 მანეთი და 20 კაპიკი გახდა. იმ დოროისთვის თბილისში მხოლოდ ერთადერთი სტამბა არსებობდა, რომელიც სამხედრო კორპუსის შტაბში იყო მოწყობილი და „საქართველოს გაზეთიც“ იქ იბეჭედებოდა. იმავე შენობაში დაიდო ბინა რედაქციამაც.

გაზეთი კვირაში ერთხელ, პარასკევობით გამოდიოდა. მას ჯერ რუსულ ენაზე აწყობდნენ, რადგან ცენზურა უნდა გაევლო, შემდეგ კი ქართულად თარგმნიდნენ და დასაბეჭდად უშვებდნენ. გამოცემაში ყველაზე ხშირად ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობის ბრძანებები და განკარგულებები ქვეყნდებოდა. ხშირი იყო ასევე პროპაგანდისტული მასალები იმპერიის შესახებ. ზოგჯერ აქ უცხოეთის ამბებსსაც აქვეყნებდნენ, რაც მკითხველს მეტ-ნაკლებად წარმოდგენას უქმნიდა, თუ რა ხდებოდა ევროპის ქვეყნებში.

გაზეთში მოთხრობები, ანეკდოტები და სხვადასხვა სახის განცხადებებიც იბეჭდებოდა. მათ შორის განცხადებებს ყმების გაყიდვის შესახებ. მაგალითად, 1820 წლის 30 ივლისის ნომერში არის განცხადება: "საჯაროდ იქნება გაყიდული გლეხი გოგი ელბაქიძე თავის ცოლით, შვილით და სამი სული რქოსან საქონელით".

1820 წელს გაზეთს სახელი შეეცვალა და უკვე "ქართული გაზეთის" სახელით გამოდიდა. სახელწოდებასთან ერთად პირველ გვერდზე წმინდა გიორგის გერბიც გამოჩნდა.

1921 წლის ბოლოს გამომცემლებს გაზეთის დახურვა მოუხდათ, რადგან ხელისმომწერების საკმარისი რაოდენობა ვეღარ შეგროვდა. მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს არ ჰქონდა იმის ფული, რომ ყოველკვირეულად 3 მანეთი და 20კაპიკი გადაეხადა გაზეთში. გამოცემის ერთ-ერთი პირობა კი, მინიმუმ 500 ხელისმომწერის არსებობა იყო.

მიუხედავად 2 წლიანი არსებობისა და ცალსახად პროპაგანდისტული მიმართულებისა, „ საქართველოს გაზეთმა“ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ქვეყანაში საგამომცემლო საქმიანობისა და პუბლიცისტიკის შემდგომ განვითარებაში და საფუძველი ჩაუყარა ქართულ ჟურნალისტიკას, რომლის გამგრძელებლად რამდენიმე წელიწადში უკვე გაზეთი „ ტფილისის უწყებანი“ მოგვევლინა,სოლომონ დოდაშვილის რედაქტორობით.

ამერიკელმა ჟურნალისტმა, ტელეკომპანია NBC-ის საღამოს ახალი ამბების წამყვანმა, ტომ ბროკოუმ NBC-ის გადაცემა Meet the Press -ის ეთერში განაცხადა, რომ ესპანურენოვან ლათინო ამერიკელებს (Hispanic) მეტი ძალისხმევა სჭირდებათ, რომ ასიმილაცია მოახერხონ.

“ბევრი საკითხია რის შესახებაც არ ვსაუბრობთ, მაგრამ ფაქტია, რომ რესპუბლიკელების მხარდამჭერებში ბევრი ადამიანი ხედავს, რომ ამერიკული პოლიტიკის მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილი ხდება ის ამბავი, რომ ყველა ლათინო ამერიკელი, ვინც აქ ჩამოვა, დემოკრატი იქნება. ასევე, როდესაც ადამიანებს ამ თემაზე ვესაუბრები ხოლმე, მათგან ხშირად გამიგია, რომ არ იციან უნდათ თუ არა ყავისფერი შვილიშვილები. ეს ყველაფერი ამის ნაწილია: შერეული ქორწინებები და ერთმანეთთან კონფლიქტში მყოფი კულტურები. მე ასევე მჯერა, რომ მათ უფრო მეტი უნდა იმუშაონ ასიმილაციისთვის. ამას დიდი ხანია ვამბობ. ისინი მარტო თავიანთ თემში კი არ უნდა ტრიალებდნენ, უნდა უზრუნველყონ, რომ მათმა შვილებმა ისწავლონ ინგლისური რათა თავი კომფორტულად იგრძნონ საზოგადოებაში. ეს ორივე მხარეს მოუტანს შედეგს”, - ასეთი იყო მისი სრული კომენტარი.

იმავე დღეს, მოგვიანებით, ბროკოუმ ტვიტერზე დაწერა: ”ძალიან ვწუხვარ თუ ჩემი ზოგიერთი კომენტარის გამო ამ ამაყი კულტურის წარმომადგენლების ნაწილმა შეურაცხყოფილად იგრძნო თავი“.

რამდენიმე საათის შემდეგ მან კიდევ სამჯერ მოიხადა ბოდიში ტვიტერზე.

“ვწუხვარ, რომ ჩემი კომენტარი ბევრისთვის შეურაცხმყოფელი აღმოჩნდა”, - წერდა ბროკოუ, - „არასდროს მიფიქრია ჩვენი მდიდარი, მრავალფეროვანი საზოგადოების რომელიმე სეგმენტის განაწყენება. სწორედ ისინი განსაზღვრავენ ჩვენს იდენტობას“.

ლათინოამერიკელი ჟურნალისტების ნაციონალურმა ასოციაციამ გააკრიტიკა როგორც ბროკოუს კომენტარი, ისე მისი მოგვიანებით დაწერილი ბოდიშის ტექსტები. ასოციაცია მიესალმა პროგრამა Meet the Press-ის კიდევ ერთი წარმომადგენლის, იამიშე ალსინდროს განმარტებას

„მე ვფქირობ, ჩვენ ასევე უნდა გავარკვიოთ, რა არის ჩვენთვის ამერიკა. თქვენ ასიმილაციაზე საუბრობთ. მე მაიამიში გავიზარდე, სადაც ადამიანები ესპანურად ლაპარაკობენ, მაგრამ მათი ბავშვები ინგლისურენოვანები არიან. იმის მტკიცება, რომ ამერიკელები მარტო ინგლისურად უნდა საუბრობდნენ, გარკვეულწილად პრობლემურია, თითქოს ესპანური და სხვა ენები ყოველთვის არ ყოფილიყოს ქვეყნის კულტურის ნაწილი“, - განაცხადა მან.

ასოციაციის განცხადებაში ვკითხულობთ:“ ბროკოუ ასევე იგნორირებას უკეთებს იმ ფაქტს, რომ ესპანელების უმეტესობა შეერთებულ შტატებშია დაბადებული და ინგლისური მათი მშობლიური ენაა. ამიტომ მისი პოზიცია აძლიერებს სტერეოტიპებს, რომ ამერიკელი ესპანელები უცხოელები და “სხვები“ არიან.

წყარო:  imediaethics.org

ინტერნეტში გავრცელებულმა კონსპირაციის თეორიებმა, პროპაგანდამ და უბრალო უზუსტობებმა ზოგჯერ შესაძლოა ყველაზე ჭკვიანი მკითხველიც დააბნიოს. ისინი იმაზე სწრაფად ვრცელდება, ვიდრე fake news-ის თქმას მოასწრებ.

ახალ სტარტაპში NewsGuard, ამბობენ, რომ მათ შესაძლოა პრობლემის მოგვარება შეძლონ. ინიციატივა ახალი ამბების ვეტერან პროფესიონალებს, ჟურნალ The American Lawyer-ის დამფუძნებელ, სტივენ ბრილს და The Wall Street Journal-ის ყოფილ გამომცემელს, გორდონ კროვიცს ეკუთვნის. გასულ კვირას კომპანიამ პირველ დიდ კლიენტთან თანამშრომლობასაც მოაწერა ხელი და ეს Microsoft იყო.

NewsGuard-მა შექმნა საკვები ეტიკეტების მსგავსი მარკირების სისტემა ახალი ამბების ორგანიზაციებისთვის, რომლის მიხედვითაც 2000-ზე მეტ ვებგვერდს აფასებენ შემდეგი თეგებით: წითელი ფერით არასანდოს ნიშნავენ, მწვანით კი სანდოს. შეფასებას 50-მდე ჟურნალისტისა და ანალიტიკოსისგან შემდგარი გუნდი აკეთებს.

NewsGuard -მა უკვე მისცა დადებითი შეფასება ისეთ სტაჟიან გამოცემებს, როგორებიც არიან The New York Times , The Wall Street Journal, ასევე შედარებით ახალ ონლაინ მედია პლატფორმებს: BuzzFeed-ს, Newsmax-ს. მწვანე შუქი აქვთ ანთებული ასევე შემდეგ მედია ორგანიზაციებს: FoxNews, The Hill, The Daily Beast and HuffPost .

წითელი ფერით არის აღნიშნული NewsGuard-ის შეფასებით არასანდო ვებგვერდები: მემარჯვენე Infowars და Breitbart და მემარცხენე Daily Kos . კიდევ ერთმა მემარცხენე ადვოკატირების ორგანიზაცია Media Matters-მა, რომელსაც პროფილური ბლოგი აქვს მედიაზე, მართალია მწვანე ეტიკეტი დაიმსახურა, მაგრამ NewsGuard-ის9 კრიტერიუმიდან მას 4 ნეგატიური ქულა აქვს.

სტარტაპში იმედი აქვთ, რომ მათი საქმიანობა ონლაინ სივრცეში კითხვის რეგულარული ნაწილი გახდება. დამფუძნებლები მიიჩნევენ, რომ უფრო ეფექტური იქნება, თავად ორგანიზაციებს თუ შეაფასებენ და არა სტატიების უსასრულო სტრიმს ყოველ საათში.

სერვისი მკითხველებისთვის უფასოა, ის უბრალოდ ბრაუზერის „დანამატს“ (browser extension) მოითხოვს. ამის შემდეგ, როდესაც რომელიმე გამოცემის საიტზე შეხვალთ, მის სანდოობა-არასანდოობასთან ერთად, მწვანე ან წითელ ნიშნულზე დაჭერით NewsGuard-ის რეიტინგის ნახვასაც შეძლებთ, სადაც ორგანიზაცია გამოცემებს 9 პუნქტით აფასებს.

ფულის შოვნისთვის სტარტაპი სხვადასხვა მსხვილ კომპანიებს მიმართავს და ცდილობს, დაარწმუნოს ისინი, ლიცენზია მისცენ მათ software-ს და მოახდინონ მათი რეიტინგების ინტეგრირება საკუთარ სერვისებში. Microsoft პირველი დიდი ტექნოლოგიური მოთამაშეა ბაზარზე, რომელიც დათანხმდა, ეს სისტემა საკუთარ მობილურ ბრაუზერზე დაეინსტალირებინა. 

სტივენ ბრილისთვის NewsGuard არაა პირველი ინიციატივა, რომელიც მედიას შეეხება. 1998 წელს მან ყოველთვიური ჟურნალი- Brill’s Content დააარსა, რომელშიც სხვადასხვა მედია ორგანიზაციების და ჟურნალისტების ნამუშევრებს აფასებდნენ. გამოცემა 2001 წელს დაიხურა.

ბრილმა იცის, რომ ჯერჯერობით NewsGuard-ის ანალიზს და შეფასებებს არ აქვთ დიდი გავლენა, მათი გავრცელების მასშტაბიდან გამომდინარე, მაგრამ Gallup-ის გამოკითხვა, რომელიც Knight Foundation-მა დააფინანსა, გვაჩვენებს, რომ დამოუკიდებელ რეიტინგებს შეუძლიათ ზეგავლენა მოახდინონ იმაზე, თუ როგორ მოიხმარენ ახალ ამბებს ადამიანები. გამოკითხვაში მონაწილეები ამბობდნენ, რომ ისინი ნაკლებად გააზიარებენ ისეთ მასალებს, რომლებზეც აღნიშნული იქნება, რომ ის შესაძლოა ტყუილი იყოს. (Knight Foundation ასევე შეუერთდა NewsGuard-ის ინვესტორთა რიცხვებს)

Facebook-ს და სხვა სოციალურ ქსელებს არ მოუწერიათ ხელი NewsGuard-თან თანამშრომლობაზე, თუმცა ბრილი და კროვიცი ვარაუდობენ, რომ რაღაც ტიპის რეიტინგები და სერვისები აუცილებლად გაჩნდება ვებზე. მართალია, NewsGuard საჯარო სივრცეში პოზიციონირებს, როგორც ახალი ამბების ერთგვარი მარკა, კვების ეტიკეტი, მაგრამ დამფუძნებლები ამბობენ, რომ მათი საქმე არ უნდა იქნეს აღქმული ისე, თითქოს ეს კვებისა და წამლის ადმინისტრაციის მედია ექვივალენტი იყოს. (Food and Drug Administration)

„ჩვენთვის ძალიან არაკომფორტული იქნებოდა, მთავრობა რომ გასცემდეს რაიმე მანდატს ახალი ამბების შესახებ. ეს სიტყვის თავისუფლების პრინციპს დაარღვევდა. ჩვენ ხომ პირველი შესწორება გვაქვს კონსტიტუციაში“ - აღნიშნავს გორდონ კროვიცი.

წყარო: New York Times

„წერეთ მოკლედ და წაიკითხავენ, წერეთ ნათლად და გაიგებენ, წერეთ მხატვრულად და დაამახსოვრდებათ" - ჯოზეფ პულიცერი

უნგრული წარმოშობის ამერიკელი ჟურნალისტი, გამომცემელი და კონგრესმენი, ჯოზეფ პულიცერი ერთ-ერთი საკვანძო ფიგურა იყო მე-19 საუკუნის ბოლოს ამერიკულ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. მისი წვლილი უმნიშვნელოვანესია, როგორც პრესის, ისე სხვა დემოკრატიული ინსტიტუტების განვითარებაში. საგამომცემლო საქმიანობის გარდა, პულიცერი ამერიკის პოლიტიკურ ცხოვრებაშიც აქტიურად იყო ჩართული. მის სახელს უკავშირდება ცნობილი პულიცერის პრემია, რომელიც 1917 წელს დაარსდა და მას შემდეგ ყველაზე პრესტიჟულ ჯილდოდ ითვლება ჟურნალისტებისა და პუბლიცისტებისთვის ამერიკაში.

ჯოზეფ პულიცერი 1847 წლის 10 აპრილს, უნგრეთში, პატარა ქალაქ მაკოში დაიბადა. მამამისი მარცვლეულით მოვაჭრე შეძლებული ებრაელი იყო, დედა კი უნგრელი კათოლიკე მედდა. სასკოლო განათლება ჯოზეფმა ბუდაპეშტში მიიღო. სკოლის დამთავრების შემდეგ, სამხედრო კარიერაზე მეოცნებე ახალგაზრდამ, ჯერ ავსტრიის, შემდეგ კი გერმანიის არმიებში მოხალისედ ჩაწერა სცადა. თუმცა, ცუდი მხედველობის გამო ორივეგან უარი უთხრეს.

ჰამბურგში ყოფნისას პულიცერმა ერთი გავლენიანი ამერიკელი სამხედრო რეკრუტერი გაიცნო, რომელიც დაჰპირდა, რომ მიზნის მიღწევაში დაეხმარებოდა. მისი რეკომენდაციით ჯოზეფი ბოსტონში გაემგზავრა და ამერიკის ჩრდილოეთის არმიის კონტრაქტორი უცხოელი ჯარისკაცი გახდა. (იმ პერიოდში ამერიკის ჩრდილოეთ და სამხრეთ შტატებს შორის სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა). ჯოზეფი აქ 8 თვე მსახურობდა. ომის დასრულების შემდეგ სამხედრო სამსახურიდან გაათავისუფლეს.

უცხო ქვეყანაში დარჩენილ ახალგაზრდას თავის სარჩენად რამე სამსახური უნდა მოეძებნა. კარგად იცოდა უნგრული, გერმანული და ფრანგული ენები, რაც დიდი პლუსი იყო ამერიკაში, თუმცა, იქ დამკვიდრებისთვის საჭირო ინგლისური არ იცოდა.

ჯოზეფი სხვადასხვა შტატებსა და ქალაქებში მოგზაურობდა და დროებით სამუშაოებზე მუშაობდა. ყველაზე დიდხანს სენტ-ლუისში, მისურის შტატში დაიდო ბინა. მუშაობის პარალელურად დიდ ნაწილს ქალაქის ბიბლიოთეკაში ატარებდა, რომ ენის ცოდნა გაეღრმავებინა. მისი ჟურნალისტური კარიერაც სწორედ აქ, სრულიად მოულოდნელად და უცნაურად დაიწყო. ერთხელ, ბიბლიოთეკაში ყოფნისას, პულიცერი ჭადრაკის სათამაშო ოთახში იმყოფებოდა. ჭადრაკის თამაში ძალიან უყვარდა და კარგადაც ერკვეოდა. იმ დღეს ოთახში ბიბლიოთეკის ორი ხშირი სტუმარი ერთმანეთს ეთამაშებოდა, ახალგაზრდა ჯოზეფი მათ გულმოდგინედ აკვირდებოდა და რამდენჯერმე რჩევა მისცა. სხარტი აზროვნებით მოხიბლულმა მოთამაშეებმა, რომლებიც ამერიკაში მთავარი გერმანულენოვანი გამოცემის, Westliche Post-ის რედაქტორები აღმოჩნდნენ, ჯოზეფს გაზეთში სამსახური შესთავაზეს.

Westliche Post-ში პულიცერი ოთხი წელი წერდა. ამ დროის განმავლობაში, თავი დაიმკვიდრა, როგორც ნიჭიერმა, დაუღალავმა და იდეებით სავსე ჟურნალისტმა. 1872 წელს გაკოტრების საშიშროების წინაშე მდგარმა გამომცემლებმა წილი შესთავაზეს და სთხოვეს, თავის თავზე აეღო საგამომცემლო საქმიანობა. ასე გახდა, 25 წლის ასაკში, ჯოზეფ პულიცერი გამომცემელი.

1878 წელს პულიცერმა გაზეთი St. Louis Post-Dispatch შეიძინა და თავდაუზოგავად მუშაობდა გამოცემის ბიზნესმოდელის ჩამოსაყალიბებლად. წარმატებული მცდელობის შემდეგ ჯოზეფმა საქმიანობის კიდევ უფრო გაფართოება გადაწყვიტა და საცხოვრებლად ნიუ-იორკში გადავიდა. 1883 წელს მან აქ გაკოტრების საფრთხის ქვეშ მყოფი კიდევ ერთი გაზეთი - The New York World -ი შეიძინა, რედაქტორობა თავის თავზე აიღო და მალე ის ნიუ-იორკის და ამერიკის ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ და მაღალშემოსავლიან გამოცემად აქცია. რამდენიმე წელიწადში გაზეთის ტირაჟი 15 ათასიდან ნახევარ მილიონამდე გაიზარდა, რაც შტატებში რეკორდული მაჩვენებელი იყო.

მისი საიდუმლო იმ დროისთვის ნოვატორულ მიდგომაში იყო - გაეხადა პრესა მასობრივი და ყველასთვის საინტერესო და გასცდენოდა მდიდარი კლასის ინტერესებს. თუ მანამდე გამოცემები ყველაზე აქტიურად საფონდო ბირჟებისა და ბიზნეს ელიტების მსხვილ პროექტებზე და მათ მიერ ლობირებულ იდეებზე წერდნენ, პულიცერი საკუთარ გაზეთებში მოსახლეობის ყველა ფენისთვის, ფართო აუდიტორიისთვის საჭირო და სასარგებლო ინფორმაციის მიწოდებას და მათთვის საინტერესო თემებზე საუბარს ცდილობდა. ამან გაამართლა, როგორც საზოგადოებრივი სარგებელის, ისე მეწარმეობის კუთხით. პულიცერი მედია მაგნატი გახდა.

St. Louis Post-Dispatch-სა დ The New York World-ის შემდეგ მან კიდევ რამდენიმე გაზეთი იყიდა და ყველგან იგივე კონცეფცია დანერგა. მასობრივ აუდიტორიაზე გასასვლელად ყველა ხერხი სცადა: დიდი, მკვეთრი შრიფტით დაწერილი მყვირალა სათაურები, დიფერენცირებული რუბრიკები, ჟურნალისტური გამოძიებები, კულტურისა და სპორტის სიახლეები, იუმორისტული და სარეკლამო გვერდები - ეს ყველაფერი იმ დროისთვის სიახლე იყო, როგორც სტილისტური, ისე შინაარსობრივი თვალსაზრისით.

პულიცერის სახელს უკავშირებენ ტერმინს “ ყვითელი ჟურნალისტიკა“, რასაც თავიდან პირდაპირი დატვირთვა ჰქონდა. ეს ტერმინი The New York World-ის ფერად დამატებას და იქ გამოქვეყნებულ კომიქსს უკავშირდება ყვითელ ტანსაცმლიან ბიჭზე. ეს პირველი ფერადი გამოცემა იყო ამერიკაში და ყვითელი კი პირველი ფერი, რომელმაც შავ-თეთრის იდილია დაარღვია. პულიცერის გაზეთებში იწერებოდა როგორც სკანდალურ, სენსაციურ თემებზე, ისე სერიოზულ საკითხებსა და პრობლემებზე. მათ შორის, ხშირი იყო გავლენიანი პირების მხილება ამა თუ იმ მავნე საქციელში.

პულიცერი წლების განმავლობაში ებრძოდა კორუფციას და სხვადასხვა მანკიერებებს პოლიტიკურ და ბიზნეს წრეებში. ჯერ გაზეთების, მოგვიანებით კი უკვე პოლიტიკაში ჩართვის საშუალებით. მის სახელს უკავშირდება ნიუ-იორკის თავისუფლების ქანდაკების ამერიკაში ჩატანის ისტორია. მან შეიტყო, რომ საფრანგეთის ამ მნიშვნელოვან საჩუქარს მისი ქვეყნის ჩინოვნიკები სათანადოდ არ აფასებდნენ და მისთვის პედესტალის დადგმისა და ქანდაკების ამერიკაში გადატანის თანხების გამოყოფას აგვიანებდნენ. პულიცერმა თავად დაიწყო სპონსორების მოზიდვა საგაზეთო კამპანიებით და სწორედ მისი დიდი დამსახურებით მოხერხდა, რომ ქანდაკება მალევე ჩაიტანეს ამერიკაში და საზეიმოდ გახსნეს კიდეც 1886 წლის 28 ოქტომბერს.

ჟურნალისტიკის პარალელურად ჯოზეფ პულიცერი ახალგაზრდობაშივე დაინტერესდა პოლიტიკით. თავდაპირველად რესპუბლიკური პარტიის წევრი გახდა და კარიერის დასაწყისში მათ მხარდამჭერად თლიდა თავს. თუმცა, მას შემდეგ რაც ამ პარტიაში არსებული კორუფცია და მისი ლიდერების არაჯანსაღი მერკანტილური სურვილები აღმოაჩინა, დემოკრატიულ პარტიას შეუერთდა. პულიცერი სიცოცხლის ბოლომდე დემოკრატად დარჩა. იგი ჯერ მისურის შტატის წარმომადგენელი იყო კონგრესში, მოგვიანებით კი ნიუ იორკის.

1890 წელს პულიცერმა მხედველობასთან დაკავშირებული პრობლემების გამო The New York World-ის რედაქტორის პოზიცია დატოვა. მალე მას დეპრესია და ხმაურის აუტანლობაც დაეწყო, რამაც კიდევ უფრო მოწყვიტა საზოგადოებრივ ცხოვრებას. ცხოვრების ბოლო წლებში, ჯოზეფი დროის დიდ ნაწილს სახლის ხმაურგაუმტარ ოთახებში ან საკუთარ იახტაზე ატარებდა, რომელსაც “Liberty” ერქვა. მკურნალობის მცდელობები წარუმატებელი გამოდგა. პულიცერმა თანდათან სრულიად დაკარგა მხედველობა და დეპრესიაც სულ უფრო გაუმძაფრდა. 1911 წლის 29 ოქტომბერს ის სამხრეთ კაროლინაში, საკუთარ იახტაზე გარდაიცვალა. პულიცერის ანდერძის თანახმად, მისი ქონებიდან 2 მილიონი დოლარი კოლუმბიის უნივერსიტეტს გადაეცა ჟურნალისტიკის უმაღლესი სკოლის შესაქმნელად და გამორჩეული ჟურნალისტებისთვის, ასევე მწერლებისა და მუსიკოსებისთვის პრემიის დასაწესებლად.

ბრიტანულმა გამოცემამ The Northampton Chronicle & Echo ზედმეტად ბევრი დეტალის გამოქვეყნებით სუიციდის გაშუქების წესი დაარღვია - ამის შესახებ ბრიტანეთის დამოუკიდებელი პრესის საბჭოს (IPSO) გადაწყვეტილებაშია ნათქვამი.

2018 წლის მარტში გაზეთის ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ სტატიაში სახელწოდებით „ნორტემპტონელი ქალი კოფეინის ზედოზირებით გარდაიცვალა”, დეტალურადაა მოყოლილი, როგორ გარდაიცვალა ქალი, სად მოიპოვა სუბსტანცია, როგორ დარეკა სასწრაფო დახმარებაში, აღწერილია სიმპტომები და გარდაცვალება. ქალის ოჯახის ახლობელმა ამ საკითხთან დაკავშირებით IPSO-ში იჩივლა. იგი ფიქრობდა, რომ ამბის ასეთი მოყოლა სუციდისკენ მიდრეკილ ადამიანებს იგივეს ჩადენისკენ უბიძგებდა, გარდა ამისა, აპროტესტებდა მასალაში გარდაცვლილის შესახებ ბევრი პირადი დეტალის გასაჯაროებასა და მის „მარტოხელად და უმუშევრად“ მოხსენიებას.

რედაქციამ აღიარა, რომ რეპორტაჟი მართლაც ზედმეტად ბევრ ინფორმაციას შეიცავდა და 24 საათის განმავლობაში აიღო სტატია ვებგვერდიდან. გამოცემა სუიციდის პრევენციის ჯგუფმა, Samaritans-მაც გააკრიტიკა.

IPSO-ს თანახმად, გაზეთმა განაცხადა, რომ „ლოკალური ახალი ამბების გუნდმა თავდაპირველად იფიქრა, რომ ეს დეტალები სხვებისთვის გამაფრთხილებელი იქნებოდა. თუმცა სრულად აცნობიერებენ, რომ ეს შეცდომა იყო“. გარდა ამისა, The Chronicle & Echo-ში განაცხადეს, რომ რედაქციაში კიდევ ერთხელ გადახედეს სუიციდის გაშუქების გაიდლაინებს და მზად იყვნენ, ბოდიში მოეხადათ ოჯახისთვის.

The Chronicle & Echo არ დაეთანხმა საჩივრის იმ ნაწილს, სადაც გამოცემას გარდაცვლილის პირადი დეტალების გამოაშკარავებასა და მგლოვიარეების პირად სივრცეში შეჭრას ედავებოდნენ. რედაქციის განმარტებით, ყველა ინფორმაცია, რაც გაასაჯაროეს, გარდაცვალების მიზეზის მაღალი საჯარო ინტერესიდან გამომდინარეობდა.

IPSO დაეთანხმა მომჩივანს, რომ სტატიამ ნამდვილად დაარღვია სუიციდის გაშუქების წესი.

“სტატიაში გამოქვეყნებული დეტალები თავისუფლად შიძლებოდა ვინმესთვის მსგავსი ქმედების განმეორების მაპროვოცირებელი გამხდარიყო. ეს განსაკუთრებით სახიფათო იყო, რადგან მასალაში სუიციდის უჩვეულო მეთოდი იყო აღწერილი,  დეტალების მოყოლა კი აჩენდა რისკს, რომ ამ მეთოდის შესახებ მოსახლეობაში ცნობადობა გაიზრდებოდა“, - აღნიშნულია ორგანიზაციის განცხადებაში.

გამოცემა სუიციდის გაშუქების მე-5 პუნქტის დარღვევაში დაადანაშაულეს. თუმცა, IPSO-მ არ მიიღო საჩვარი პირადი სივრცის დარღვევის შესახებ და ამ ნაწილში გაზეთის რედაქციის მოსაზრება გაიზიარა.

მომზადებულია imediaethics -ის მიხედვით.

ჟურნალისტების ცხოვრება და გამოწვევები უამრავჯერ გამხდარა კინოს ინტერესის საგანი. ამ მხრივ გამონაკლისი არც 2018 წელი იყო. მიმდინარე წელს ორი მხატვრული ფილმი და ორი სატელევიზიო სერიალი გამოვიდა, რომლებშიც მთავარი თემა მედია და ამ სფეროში მომუშავე პროფესიონალები არიან.

                                                                The Post 

ყველაზე წარმატებული და რეიტინგული, როგორც მოსალოდნელი იყო, სტივენ სპილბერგის „პოსტი“ გამოდგა, მერილ სტრიპით მთავარ როლში. ფილმი „ოსკარის“ ორ და „ოქროს გლობუსის“ ხუთ ნომინაციაზე იყო წარდგენილი.

ისტორიული პოლიტიკური თრილერი 1971 წელს გაზეთ Washington Post-ის ირგვლივ მიმდინარე რეალურ მოვლენებს ეფუძნება. გამოცემას პენტაგონის საიდუმლო დოკუმენტები უვარდება ხელში, სადაც ვიეტნამის ომის უცნობი დეტალებია აღწერილი. მთავრობისთვის ამ ინფორმაციის გავრცელება, ცხადია დიდი პრობლემაა და პოლიტიკოსები ყველნაირად ცდილობენ ამას ხელი შეუშალონ. გაზეთის მფლობელი და მთავარი რედაქტორი რთული ამოცანის წინაშე დგანან: მკითხველს სიმართლე მოუთხრონ და რისკზე წავიდნენ თუ გაჩუმდნენ და კომფორტის ზონაში დარჩნენ.

                   

 ⇒ ასევე იხილეთ: The Post - როცა მედია დილემის წინაშეა
 

                                                     A Private War 

მარი კოლვინი ალბათ ყველა დროის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი და გამბედავი ომის რეპორტიორი ქალი იყო ჟურნალისტიკის ისტორიაში. ბრიტანული „The Sunday Times” -ის საზღვარგარეთის კორესპონდენტი 27 წლის განმავლობაში მუშაობდა გამოცემაში და ყველაზე აქტიურად ცხელ წერტილებსა და კონფლიქტის ზონებს აშუქებდა. ერთ-ერთი სამუშაო ვიზიტის დროს, შრი-ლანკაში, კოლვინმა მარცხენა თვალი დაკარგა. თუმცა, არც ამ ამბავს შეუშინებია და ჩვეულ რეჟიმში საქმიანობა აქტიურად განაგრძო. კოლვინი 2012 წელს, სირიაში, ქალაქ ჰომსში მოკლეს. ის 56 წლის იყო.

მიმდინარე წელს ამერიკელმა რეჟისორმა მეთიუ ჰაინემანმა მარი კოლვინის შესახებ ბიოგრაფიული დრამა გადაიღო. ფილმში ჟურნალისტი ცხოვრების საკვანძო მომენტები, მისი განცდები და დილემებია აღწერილი. ჰაინემანი დოკუმენტური კინოს ცნობილი რეჟისორია, თუმცა „პირადი ომი“ მისი პირველი სრულმეტრეაჟიანი მხატვრული ფილმია.

ნამუშევარს დებიუტისთვის მოსალოდნელზე კარგი გამოხმაურება ჰქონდა. კრიტიკოსებმა საქებარი სიტყვები არ დაიშურეს როგორც რეჟისორის, ისე მთავარი როლის შემსრულებელი როზამუნ პაიკის მიმართ. ფილმი ჟურნალ Vanity Fair-ში 2012 წელს გამოქვეყნებულ სტატიას ეფუძნება, რომლის ავტორიც საგამოძიებო ჟურნალისტი, მარი ბრენერია.

⇒ ასევე იხილეთ: A Private War - მხატვრული ფილმი მარი კოლვინის შესახებ  

                                                         Sharp Objects  

HBO-ს ერთ-ერთი ბოლო ნამუშევარი, სატელევიზიო სერიალი „ბასრი საგნები“, გამომძიებელი ჟურნალისტის, კამილ პარკერის ისტორიას გვიყვება. პარკერი დროებით მშობლიურ ქალაქს უბრუნდება, რომ ორი გაუჩინარებული გოგონას ამბავი გამოიძიოს. პროფესიული გამოწვევების პარალლურად მას საკუთარ ფსიქიკურ პრობლემებთან და ალკოჰოლიზმთან გამკლავებაც უწევს, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს სიტუაციას. ფსიქოლოგიური თრილერის ჟანრში გადაღებული ნამუშევარი მისტიკურ, განსაკუთრებულ ატმოსფეროს უქმნის მაყურებელს და უბიძგებს, მთავარ პერსონაჟთან ერთად განიცადოს და გაუმკლავდეს პრობლემებს და წინაღობებს.

კამილ პარკერის როლს ამერიკლი კინოს ვარსკვლავი, ემი ადამსი თამაშობს, რომელიც ამავდროულად ფილმის ერთ-ერთ მთავარი პროდუსერიცაა. „ბასრი საგნების“ რეჟისორი ჟან-მარკ ვალეა, რომელსაც მანამდე ცნობილი ფილმები: “ Café de Flor”, Dallas Buyers Club“ და „ახალგაზრდა ვიქტორია“ აქვს გადაღბული. რვა ეპიზოდისგან შემდგარი სატელევიზიო შოუ გილიან ფლინის ამავე სახლწოდების ნოველაზეა დაფუძნებული. მწერალი ასევე ავტორია წიგნისა „Gone Girl“, რომელსაც განსაკუთრებული პოპულარობა მისმა ეკრანიზაციამ მოუტანა 2014 წელს. 



                                                      Press 

„პრესა“ BBC1-ის ახალი სატელევიზიო სერიალია, რომელიც ორი კონკურენტი გამოცემის ისტორიას ასახავს და ჟურნალისტებისა და რედაქტორების საქმიანობის საინტერესო დეტალებზე გვიყვება. The Post და The Herald – ორივე გაზეთი ცდილობს თავი გაართვას და პოზიციები შინარჩუნოს ციფრული ეპოქის 24 საათიან, უწყვეტ ინფორმაციულ დინებაში. როგორ აბალანსებენ ჟურნალისტები პირად ცხოვრებასა და კარიერას, რა პროფესიული და ცხოვრებისეული დილემების წინაშე დგებიან ისინი და როგორ ართმევენ თავს გამოწვევებს- ორი სარედაქციო ჯგუფის ყოველდღიურობის აღწერით ფილმი სწორედ ამ საკითხების გაშლას ცდილობს.

ამ ეტაპზე სერიალის მხოლოდ 6 ეპიზოდია გამოსული. სცენარის ავტორი მაიკ ბარტლეტია, რეჟისორი კი ტომ ვონი. ამ ტანდემმა მანამდე BBC-ის წარმატებულ სერიალ, Doctor Foster-ზე იმუშავა.

 

რა იქნება აქტუალური 2019 წელს მედია ტექნოლოგიების სფეროში და რა სიახლეებთან მოუწევთ ადაპტაცია გამოცემებს, - მედიაჩეკერი Future Today Institute-ის ჟურნალისტიკის, მედიისა და ტექნოლოგიების 2019 წლის ანგარიშიდან მედიისთვის საინტერესო რამდენიმე ტრენდს გაგაცნობთ, რომლებიც წელს პირველად მოხვდა კვლევაში.

საერთაშორისო კვლევითი ორგანიზაცია Future Today Institute მეთორმეტე წელია ტექნოლოგიურ და მედია ინოვაციებს იკვლევს. 2006 წელს ამერიკაში რამდენიმე ენთუზიასტის მიერ დაარსებული კომპანია დღეს ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი ინსტიტუციაა, რომელიც მედიის, მარკეტინგის, ტექნლოგიებისა და სხვა მონათესავე სფეროებში მომუშავე ადამიანებს უახლეს ტრენდებს აცნობს და სამომავლო ნაბიჯებს კარნახობს. ორგანიზაცია ყოველწიურად აქვეყნებს ანგარიშს, თუ რა იქნება აქტუალური და რა სიახლეებთან მოუწევთ ადაპტაცია კომპანიებს, რომ გლობალურ ბაზარზე სტატუს-კვო შეინარჩუნონ.

^{ჩატ-ბოტ ჟურნალისტიკის მონეტიზირება} 

თანამედროვე რეალობაში ბოტი მეინსტრიმ ლექსიკონის ნაწილი გახდა. ჯერჯერობით ბოტების უმეტესობა აპლიკაციებია, რომლებიც კონკრეტულ დავალებას ასრულებენ. თუმცა, მალე ბოტი ჟურნალისტიკის კონტექსტშიც აქტუალური გახდება. მკვლევარები მედია ბოტებს ორ ნაწილად ყოფენ: ახალი ამბების ბოტები და პროდუქტიულობის ბოტები. ახალი ამბების ბოტებს შეუძლიათ მომხმარებლებს მათთვის მნიშვნელოვანი სიახლეები ოპერატიულად აცნობონ, პროდუქტულობის ბოტები კი მედია ორგანიზაციებს ყოველდღიური ოპერაციების ავტომატიზებასა და სტრუქტურირებაში დაეხმარებიან.

ჩატბოტების გამოყენება ექსპერიმენტის სახით უკვე დაიწყეს ისეთმა გამოცემებმა, როგორებიც არიან: BuzzFeed, TexasTribune, Quartz, Los Angeles Times. თუმცა, უახლოეს მომავალში სისტემა კიდევ უფრო დაიხვეწება და მედიაორგანიზაციებს და ჟურნალისტებს ფინანსურ სარგებელის მიღებაც შეეძლებათ.

მაგალითად, ჩინეთში არსებობს პლატფორმა Wechat, რომელიც ერთდროულად ტრანზაქციული არხიცაა და კომუნიკაციის საშუალებაც. ის მრავალმხრივ სერვისს სთავაზობს მომხმარებელს. ამ ეტაპზე Wechat ავითარებს პროგრამას, სადაც მომხმარებელს საშუალება ექნება გარკვეული ფულადი გადასახადის შემდეგ ჩატის საშუალებით მისთვის საინტერესო და საჭირო ინფორმაცია და სერვისები მიიღოს.

ასეთი შესაძლებლობა ჟურნალისტებს უბიძგებს, ტრადიციული ნიუსრუმებიდან საკუთარ, ინდივიდუალურ აუდიტორიაზე და მიმდევრებზე გადაინაცვლონ. მრავალფეროვან და სეგმენტირებულ ჟურნალისტიკაზე მოთხოვნა სულ უფრო იზრდება. დღესათვის წამყვანი პლატფორმები (Facebook massanger, Imassage, Snapchat, Gmail, Whatsup, Google assistant) უკვე ავითრებენ ამ მოდელს, რომელიც პერსონალიზებულ ტრანზაქციებსა და კომუნიკაციაზე იქნება დამყარებული. ასეთ დროს ჟურნალისტები უკვე ერთი-ერთზე გავლენ საკუთარ მკითხველთან და მეტ ჩართულობას მიიღებენ მათგან. სეგმენტაცია და ტარგეტირებული კონტენტი მათ საშუალებას მისცემთ დროული, საჭირო და ექსპერტული ინფორმაცია მიაწოდონ მომხმარებლებს, რაშიც ისინი ფულს გადაიხდიან.

^{ტოკონომიკა}

ბლოკჩეინის ერთ-ერთი მთავარ მახასიათებელი ისაა, რომ ის ბიზნესებს მონეტის შექმნის საშუალებას აძლევს. ტოკონომიკას შეძლია რევოლუცია მოახდინოს მედია კომპანიების მონეტიზაციისა და დისტრიბუციისადმი მიდგომებში. ისტორიულად, მედია ორგანიზაციები დამოკიდებულები იყვნენ სარეკლამო და გამომწერებზე დაფუძნებულ შემოსავლების მოდელზე. გაზეთები იმის კარგი მაგალითია, როგორ შეიძლება განადგურდეს ეს მოდელი ციფრული კონკურენტების გამოჩენით. ბლოკჩეინს შეუძლია მიკროგადახდების საშუალებით სრულიად ახლებური სერვისი შესთავაზოს მომხმარებელს, რაც უფრო მარტივიც იქნება და ორმხრივად მომგებიანიც.

ბლოკჩეინის დახმარებით მედიას შეეძლება მდგრადი მოდელები შექმნას და შემოსავლების ტრადიციული სისტემიდან ახალ მოდელზე გადაერთოს, სადაც მომხმარებლების რეგისტრირებული ანგარიშების საშუალებით შეძლებს ფინანსური სარგებლის მიღებას.

ერთ-ერთი პირველი ბლოკჩეინ ტექნოლოგიაზე დაფუძნებული მედია პროექტი Steemit 2016 წელს შეიქმნა ვირჯინიაში. Steemit სოცლური მედიისა და ბლოგების პლატფორმაა, რომელიც ავტორებს ჰონორარს მილიონზე მეტი რეგისტრირებული მომხმარებლის მიერ გადარიცხული თანხით უხდის. ეს ყველაფერი კი ბლოკჩეინის საშუალებით ხდება.

^{საავტორო უფლებებისა და ფრილანსერობისგან მიღებული სარგებელი}

ისეთი პლატფორმები, როგორიცაა მაგალითად ეთერიუმი (თავისუფალი, კომპიუტერული ონლაინ სადისტრიბუციო პლატფორმა, რომელიც ბლოკჩეინზეა დაფუძნებული), საშუალებას იძლევა მიკრო გადახდის საშუალებით წვდომა გვქონდეს ინტელექტუალურ საკუთრებაზე, მათ შორის ახალ ამბებზე, მუსიკაზე, ფოტოებზე და აშ. პლატფორმა ამას ე.წ. Smart კონტრაქტების საშუალებით აკეთებს.

მაგალითად, ყოველ ჯერზე, როცა ვინმე რომელიმე სიმღერას უსმენს, თანხის მცირე ოდენობა მსმენელისგან პირდაპირ არტისტთან მიდის და არ გადის შუამავალ არხებს. უახლოეს მომავალში მსგავსი პლატფორმები სულ უფრო აქტუალური გახდება. ავტორები თავად მიიღებენ შემოსავლის დიდ ნაწილს, მაშინ, როცა არსებული სისტემით საავტორო უფლებებით ყველაზე მეტად სადისტრიბუციო პლატფორმები სარგებლობენ. ამავე დროს, შემქმნელები შეინარჩუნებენ საკუთრების უფლებას და ექნებათ პირდაპირი ინტერაქცია აუდიტორიასთან.

ეთერიუმის მსგავსი პლატფორმების საშუალებით ადამიანებს პირადად ექნებათ ინტელექტუალურ საკუთრების დაცვის საშუალება, ეს შეეხება როგორც მწერლებს და არტისტებს, ისე ჟურნალისტებს, რომლებიც საავტორო მასალებზე მუშაობენ. მსგავსი ტრანსფორმაცია განსაკუთრებით აისახება ფოტოგრაფიის ინდუსტრიაზე, რადგანაც ციფრული ერის ფოტოგრაფები იძულებული ხდებიან, საავტორო უფლება მათ დაუთმონ, ვინც მათ ნამუშევარს იყიდის.

როგორც მკვლევარები ვარაუდობენ, 2019 წლიდან გაიზრდება მოთხოვნა ისეთ პლატფორმებზე, რომლებიც ნებას რთავენ ავტორებს საკუთარ პროდუქტზე მესაკუთრეობა შეინარჩუნონ და მისი მოხმარებისა და გავრცელებისგან ყველაზე დიდი სარგებელი თავად ნახონ.

^{უცვლელი ( მარადიული, მდგრადი) ჟურნალისტიკა}

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი ბლოკჩეინის ტექნოლოგიაში ინფორმაციის სამუდამო შენახვის ფუნქციაა. აქ ინახება ჩანაწერი, რომელიც ვერასდროს წაიშლება და შესწორდება. ბლოკჩეინის ტექნოლოგიის დანერგვა მედიაში გაართულებს ინფორმაციის ცენზურას და შეზუდვას. კონტენტის შემქმნელებს შეეძლებათ გამოიყენონ დისტრიბუცის არხები, რომლებიც მათ გარანტიას მისცემს, რომ ეს ინფორმაცია ვერასდროს გაიფილტრება ან დაიბლოკება მესამე მხარის მიერ.

გამომცემლები მალე დანერგავენ ბლოკჩეინზე დაფუძნებულ პლატფორმებს, რაც უზურუნველყოფს, რომ მათი კონტენტი არ იქნება მოდიფიცირებული და დაცენზურებული. ეს ტრენდი დაეხმარება მედიებს მეტი ნდობა მოიპოვონ კრიტიკული ინფორმაციის გავრცელების კონტექსტში. მსგავსი დეცენტრალიზებული პლატფორმები ყველას მისცემს საშუალებას შექმნას და გაავრცელოს ინფორმაცია თავისუფლად.

საარქივო და დისტრიბუციის კომპანიები, როგორიცაა მაგალითად ვიკილიქსი ან Internet Archive, ასევე გაიადვილებენ საქმეს. ბლოკჩეინზე ინფორმაციის ჩაწერა უზრნველყოფს მასზე ხელმისაწვდომობის გარანტიას, მაშინაც კი, თუ host სერვერები გამოირთვება ან დაზიანდება.

2018 წელს დაიხურა ამერიკული გაზეთი Village Voice და მისი ვებგვერდი და არსებობა შეწყვიტა ბრიტანული მუსიკალური ჟურნალის NME-ს ბეჭდურმა ვერსიამ. ეს გამოცემები ათეული წლების განმავლობაში იყვნენ ფლაგმანები სხვადასხვა მიმართულებით და უმნიშვნელოვანეს როლს თამაშობდნენ ქვეყანაში მიმდინარე კულტურულ-საზოგადოებრივ პროცესებში.


63-წლიანი არსებობის შემდეგ, საკულტო ყოველკვირეული ნიუ-იორკული გამოცემა, Village Voice, 2018 წლის აგვისტოს ბოლოს დაიხურა. 2015 წელს, ფინანსური კრიზისის გამო, გამომცემლებს მისი გაყიდვა მოუხდათ. Village Voice ამერიკის ერთ-ერთი უმდიდრესი ოჯახის წარმომადგენელმა, პიტერ ბარბეიმ იყიდა და როგორც მაშინ ამბობდა, გაზეთის „აყვავებას“ აპირებდა. თუმცა, როგორც ჩანს, მალე მიხვდა რომ გამოცემის მაღალი პროფესიული სტანდარტების, ალტერნატიული ხედვისა და უკომპრომისო ავტორების პირობებში Village Voice კომერციულ ტაბლოიდად ვერ იქცეოდა და ორ წელიწადში ჯერ ბეჭდური ვერსია გააუქმა, მომდევნო წელს კი ონლაინ გამოცემის დახურვის გადაწყვეტილებაც მიიღო.

Village Voice-ის ბოლო ნომერი 2017 წლის 20 სექტემბერს გამოვიდა და მის გარეკანზე 23 წლის ბობ დილანის ფოტო იყო, რომელიც 1965 წელს გაზეთს ძველი რედაქციის ოფისთან ახლოსაა გადაღებული.

ამ ეტაპზე გამოცემაში მხოლოდ რამდენიმე თანამშრომელი რჩება, რომლებიც გარკვეული დროის განმავლობაში საარქივო მასალების დამუშავებასა და მათ ვებგვერდზე განთავსებაზე იზრუნებენ. თუმცა, ახალ მასალებს გაზეთი აღარ გამოაქვეყნებს.

Village Voice 1955 წელს დაარსდა და ათეული წლების განმავლობაში ქალაქის კულტურული ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი იყო. ლოკალური არტისტული სცენის და კულტურული მოვლენების სიღრმისეული ანალიზი, კინო, ლიტერატურული და მუსიკალური მიმოხილვები, ანალიტიკური სტატიები და საგამოძიებო მასალები პოლიტიკასა და სოციალურ თემებზე და რაც მთავარია, საუკეთესო ავტორები - ამ ყველაფრის გამო Voice-მა მალევე დაიმკვიდრა ადგილი, როგორც ალტერნატიულმა, მემარცხენე ინტელექტუალურმა გამოცემამ და ნიუ-იორკის ერთგვარ სიმბოლოდაც კი იქცა.

გაზეთი ამერიკელმა მწერალმა, ნორმან მაილერმა, ჟურნალისტმა ჯონ უილკოკმა და გამომცემლებმა - ედ ფენჩერმა და დენ ვულფმა დაარსეს. მათი მიზანი ნიუ-იორკის შემოქმედებით სფეროში მომუშავე ადამიანებისთვის პლატფორმის შექმნა და საზოგადოების სოციალური და პოლიტიკური მგრძნობელობის ამაღლება იყო. წლების განმავლობაში აქ საუკეთესო ჟურნალისტებისა და კრიტიკოსების სტატიებთან ერთად ისეთი მწერლების ტექსტები ქვეყნდებოდა, როგორებიც არიან: ეზრა პაუნდი, ჰენრი მილერი, ალენ გინსბერგი, ჯეიმს ბოლდუინი, ბარბარა გარსონი და სხვები. Village Voice დაარსების დღიდან იდგა პროგრესული იდეების ავანგარდში. აქ შუქდებოდა ყველა მწვავე და აქტუალური საკითხი, მათ შორის ისეთებიც, რასაც იმ დროს ბევრი გამოცემა ჯერ კიდევ თავს არიდებდა. გაზეთი აქტიურად უჭერდა მხარს ჰომოსექსუალების უფლებების დაცვას, შავკანიანებისა და ქალების ბრძოლას თანასწორობისთვის. Village Voice-სი კრიტიკის მთავარი სამიზნე პოლიტიკური და ბიზნეს ელიტა იყო. მათ მანკიერ მხარეებზე ყველაზე აქტიურად უეინ ბარეტი წერდა, რომელიც 37 წლის განმავლობაში მუშაობდა გამოცემაში გამომძიებელი ჟურნალისტისა და მთავარი რედაქტორის პოზიციაზე. თავის დროზე მას სტატიები და წიგნები დონალდ ტრამპზეც აქვს დაწერილი, რაც დღეს განსაკუთრებით ღირებული გახდა ჟურნალისტებისთვის ამერიკის პრეზიდენტის გაშუქებისას.

Village Voice ბოლო წლებში პრაქტიკულად ერთადერთი ხარისხიანი, არატაბლოიდური გამოცემა იყო ნიუ იორკში, რომელიც აქტიურად აშუქებდა ქალაქის კულტურული და საზოგადოებრივი ცხოვრების დეტალებს და მეინსტრიმის მიღმა ეძებდა თემებს. გამოცემას პულიცერის სამი და სხვაც არაერთი პრიზი აქვს აღებული.

ლეგენდარულმა მუსიკალურმა ჟურნალმა NME-მ, 66-წლიანი არსებობის შემდეგ, ბეჭდური სახით არსებობა 2018 წლის მარტში შეწყვიტა. თუმცა, Village Voice-სგან გასნხვავებით ჟურნალი ჯერჯერობით კვლავ განაგრძობს ონლაინ არსებობას. ამის მიუხედავად, NME-ს მკითხველებისთვის ეს ამბავი მაინც ძალიან სევდიანი იყო. „ეპოქის დასასრული“ ასე დაასათაურა Guardian-მა სარედაქციო სტატია, რომელიც ჟურნალის დახურვას ეძღვნებოდა.

NME -მ მართლაც მთელი ეპოქა შექმნა. ნახევარ საუკუნეზე მეტი ის მუსიკალური სამყაროს ერთ-ერთი ეპიცენტრი იყო, სადაც მელომანებს საყვარელ არტისტებსა თუ ახალ მუსიკალურ აღმოჩენებზე მაღალპროფესიული, საინტერესო და ექსკლუზიური სტატიების წაკითხვა შეეძლოთ. მუსიკოსებისთვის კი ჟურნალი უმნიშვნელოვანესი პლატფორმა იყო თავის დასამკვიდრებლად, განსაკუთრებით ციფრულ ეპოქამდე. NME-ში მათი სიმღერის ან ალბომის მიმოხილვა, ან პატარა ინტერვიუს დაბეჭდვა წარმატების ერთ-ერთი ინდიკატორი იყო. ჟურნალის გარეკანზე მოხვედრა კი ახალბედა მუსიკოსისთვის შეიძლება ითქვას, გარანტირებულ დიდებას ნიშნავდა.

NME ( New Musical Express)1952 წელს ლონდონელმა მუსიკალურმა პრომოუტერმა, მაურის კინმა დააარსა. იმავე წლის ბოლოს გამოცემამ ბრიტანთში პირველი მუსიკალური სინგლების ჩარტი შექმნა. 1953 წლიდან კი საკუთარი ჯილდოც დააარსა, რომელიც დღემდე არ კარგავს აქტუალობას.

60-იან წლებში გამოცემამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა Beatles-ისა და Rolling Stones-ის პოპულარიზაციაში. ისინი ჟურნალის გარეკანზეც არაერთხელ მოხვედრილან. 70-იანი წლების მეორე ნახევრიდან NME იმ დროის ახლადგამოჩენილი სუბკულტურით - პანკ მოძრაობით დაინტერესდა და ამ მიმდინარეობის მუსიკას აქტიურად უჭერდა მხარს. NME პირველი მუსიკალური გამოცემა იყო, რომელმაც Sex Pistols-ის შესახებ სტატია გამოაქვეყნა და პრაქტიკულად, გადამწყვეტი როლი ითამაშა მათ შემდგომ წარმატებაში. მუსიკალური თემების გარდა ჟურნალი პოლიტიკის, ტექნოლოგიების, კინოს, მოდისა და ხელოვნების სხვა სფეროების შესახებაც ხშირად წერდა, რაც კიდევ უფრო საინტერესოს ხდიდა გამოცემას და მრავალფეროვან აუდიტორიას იზიდავდა.

70-იანი წლების ბოლოდან NME აქტიურად ჩაერთო პოლიტიკურ ცხოვრებაში და ხშირად უძღვნიდა სტატიებს ახალგაზრდების ცხოვრებას, მათ პრობლემებსა და გამოწვევებს. 1979 წელს, მარგარეტ ტეტჩერის გამარჯვების შემდეგ, ჟურნალი ღიად გამოხატავდა ანტიპათიას მისი და კონსერვატორული პარტიის მიმართ და მომდევნო ათწლეულის განმავლობაში ტეტჩერის პოლიტიკის ერთ-ერთი მწვავე კრიტიკოსი იყო.

NME-ს მნიშვნელოვანი წვლილი აქვს ინდი მუსიკის პოპულარიზაციაშიც. 2000-იან წლებში ჟურნალმა არაერთი დამწყები, ნიჭიერი მუსიკოსის ბედი გადაწყვიტა: The Libertines, White Stripes, Strokes, Franz Ferdinand - ამ ბენდების წარმატებაში NME-ს წვლილი უდიდესია. მოგვიანებით, ჟურნალმა მნიშვნელოვანი დახმარება გაუწია ასევე Arctic Monkey-საც, რომელიც დღეს ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული ინდი როკ ბენდია მსოფლიოში.

2015 წელს, მას შემდეგ რაც ინტერნეტის მოხმარების ინტენსიურმა ზრდამ და ონლაინ საინფორმაციო ბაზრის გაჯერებამ გამოცემების გაყიდვის რაოდენობა მკვეთრად დააგდო, NME-ს მფლობელებმა გადაწყვიტეს, ჟურნალის ბეჭდური ვერსია უფასო გაეხადათ და რეკლამის გაზრდილი წილის დახმარებით შეენახათ. თუმცა, 3-წლიანმა ექსპერიმენტმა საბოლოოდ ვერ გაამართლა და გამომცემლებს ჟურნალის დახურვა მოუხდათ.

დღეს NME კვლავ ინარჩუნებს ონლაინ ვერსიას და ამ პლატფორმაზეც არაერთ საინტერესო მასალას გვთავაზობს, თუმცა, ბეჭდური ვერსია თავისი გამორჩეული გარეკანებით და ის ამაღელვებელი მოლოდინი, რაც მელომანებს ყოველ თვეში, ჟურნალის გამოსვლისას ჰქონდათ, ისტორიას ჩაბარდა.

ამერიკელი ჟურნალისტი, კინომცოდნე და სცენარისტი როჯერ ებერტი ყველა დროის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული და გავლენიანი კინოს ჟურნალისტი იყო, რომელმაც სახელი Chicago Sun times-ისთვის წერით და სატელევიზო შოუების ავტორობით გაითქვა.

ებერტი პირველი კინომცოდნე იყო, ვისაც პულიცერის პრიზი გადასცეს და ასევე პირველი ამ სფეროში, ვისაც ჰოლივუდის დიდების ხეივანში ვარსკვლავი გაუხსნეს. ის ერთნაირი ენთუზიაზმით წერდა როგორც ჰოლივუდის ბლოკბასტერებზე, ისე არტ-ჰაუს ფილმებზე და რაც მთავარია, წერდა ყველასთვის გასაგებ და საინტერესო ენაზე.

როჯერ ებერტი ილიონისის შტატის ქალაქ ურბანაში, 1942 წლის 18 ივნისს დაიბადა, ბუღალტერი დედისა და ელექტრიკოსი მამის ოჯახში.

ებერტი ჟურნალისტიკით ჯერ კიდევ სკოლის პერიოდში დაინტერესდა. იგი სამეცნიერო ფანტასტიკით იყო გატაცებული და საკუთარ მოსაზრებებს და მიმოხილვებს მაშინდელ ნახევრად სამოყვარულო გამოცემებს უგზავნიდა.

15 წლის ასაკში ებერტმა ურაბანას გაზეთ Champaign-Urbana News-Gazette-ში დაიწყო მუშაობა, სადაც სპორტზე წერდა სტატიებს. მალე ებერტი სკოლის გაზეთის The Echo-ს მთავარ რედაქტორად აირჩიეს. 1958 წელს, 16 წლის ასაკში, ილინოისის უმაღლესი სკოლის ასოციაციის ჩემპიონატი მოიგო საუკეთესო რადიო გადაცემის მომზადებისთვის.

ებერტმა ილიინოისის უნივერსიტეტში იმაზე ადრე ჩააბარა, ვიდრე მისმა თანატოლებმა. ჯერ კიდევ უმაღლესი სკოლის ბოლო კურსებს ამთავრდებდა, როცა პარალელურად უნივერსიტეტში დაიწყო სწავლა. სტუდენტობისას როჯერმა ადგილობრივ გამოცემა Daily Illini-ში დაიწყო რეპორტიორად მუშაობა, რამდენიმე წელიწადში კი მისი რედაქტორი გახდა.

პირველი კინო მიმოხილვა ებერტმა 1961 წლის ოქტომბერში, 19 წლის ასაკში დაწერა The Daily Illin-ისთვის. ეს იყო ფედერიკო ფელინის ფილმი „დოლჩე ვიტა“.

უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ როჯერმა მაგისტრატურაზე გააგრძელა სწავლა, რომლის ფარგლებშიც ერთი წელი გაცვლითი პროგრამით ქეიფ თაუნის უნივერსიტეტში გაატარა. ებერტს სწავლა არც მაგისტრის დიპლომის აღების შემდეგ შეუწყვეტია. მან ჩიკაგოს უნივერსიტეტში დოქტორანტურაზე ჩააბარა. პარალელურად კი სამსახურის ძებნა დაიწყო, რომ თავის რჩენა შესძლებოდა. 1966 წელს როჯერ ებერტი Chicago Sun Times-ში აიყვანეს რეპორტიორად. ასე დაიწყო მისი 47-წლიანი თანამშრომლობა გამოცემასთან.

ერთი წლის შემდეგ გაზეთიდან მთავარი კინოკრიტიკოსი ელიანორ კინი წავიდა, რედაქტორმა კი მის ადგილზე ებერტი დანიშნა. როჯერი ცოტა ხანში მიხვდა, რომ სწავლა და აქტიურად წერა ერთად არ გამოსდიოდა და გადაწყვიტა, უნივერსიტეტისთვის თავი დაენებებინა და კინოკრიტიკაზე ფოკუსირებულიყო. თუმცა, 1968 წელს ჩიკაგოს უნივერსიტეტს კვლავ მიუბრუნდა, ამჯერად ლეტქორის ამპლუაში. მას შემდეგ ებერტი აქ წლების განმავლობაში კითხულობდა ლექციებს კინოს შესახებ. პარალელურად კი, აქტიურად წერდა ახალ ფილმებზე და მალე ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან ფიგურად იქცა ამ სფეროში. მის შეფასებას ახალ გამოსულ ფილმზე ყველა მოუთმენლად ელოდა: როგორც რეჟისორები, ისე მაყურებლები.

1975 წელს როჯერ ებერტი პირველი კინოკრიტიკოსი გახდა, ვისაც პულიცერის პრიზი მიანიჭეს კრიტიკის მიმართულებით. ამავე წელს ებერტმა და Chicago Tribune-ის კინოკრიტიკოსმა, ჯინ სისკელმა ჩიკაგოს საზოგადოებრივ ტელევიზიისთვის გადაცემების მომზადება დაიწყეს. ყოველკვირეულ შოუში ავტორები ფილმებს მიმოიხილავდნენ და საკუთარი ვერდიქტი გამოჰქონდათ. მათი დუეტი მალევე გახდა პოპულარული.

წლების განმავლობაში კინოკრიტიკოსებმა რამდენიმე ტელევიზია გამოიცვალეს, თუმცა შოუ თითქმის უწყვეტად გადიოდა, სანამ 1999 წელს სისკელი არ გარდაიცვალა. ვიდრე პროდუსერები მის შემცვლელს ნახავდნენ, ცოტა ხანი ებერტს გადაცემა მარტო მიჰყავდა. 2000 წლიდან კი მისი პარტნიორი Chicago Sun Times-ის მესვეტე, რიჩარდ როეპერი გახდა. შოუს “ფილმები ებერტთან და როეპერთან“ დაარქვეს, მოგვიანებით კი უბრალოდ „ფილმები“.

ტელევიზიის პარალელურად როჯერ ებერტი აქტიურად აგრძელებდა წერას გაზეთისთვის. 80-იანი წლებიდან მან წიგნებზე მუშაობაც დაიწყო. ებერტი 20-ზე მეტი წიგნის ავტორია, მათ შორისაა ბესტსელერები: მემუარული ჟანრის “Life itself” და მარტინ სკორსეზეზე დაწერილი წიგნი „Scorsese by Ebert”.

1992 წელს, 50 წლის ასაკში, ებერტმა იურისტ შაზ ჰამმელსმიტზე იქორწინა და სიცოცხლის ბოლომდე მასთან ერთად ცხოვრობდა. კინოკრიტიკოსის ვებგვერდის და მისი ინტელექტუალური საკუთრების მფლობელი დღეს სწორედ ჰამმელსმიტია.

2005 წელს როჯერ ებერტი პიველი კინოკრიტიკოსი გახდა, ვისაც ჰოლივუდის დიდების ხეივანში ვარსკვლავი გაუხსნეს.

2002 წელს ებერტს ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს დიაგნოზი დაუსვეს. წარმატებულმა ოპერაცის შდეგად განიკურნა, თუმცა, ოთხი წლის შემდეგ დაავადებამ ისევ იჩინა თავი და ამჯერად ექიმებს მის გადასარჩენად ქვედა ყბის ნაწილის მოჭრა მოუხდათ. ებერტს ლაპარაკის უნარი წაერთვა. ამის გამო ტელეწამყვანობას თავი დაანება და კიდევ უფრო აქტიურად მიჰყო წერას ხელი.

2010 წელს, კომპიუტერული ხმოვანი სისტემის საშუალებით ებერტს ხმა დაუბრუნეს. ამავე წელს ის ოპრა უინფრის შოუში იყო სტუმრად, სადაც საკუთარ მდგომარეობაზე, კინოზე, მუსიკასა და არაერთ საინტერესო თემაზე ისაუბრა.

ორი წლის შემდეგ კინოკრიტიკოსის ჯანმრთელობის მდგომარეობა ისევ გაუარესდა, თუმცა ის კინო მიმოხილვებს სიცოცხლის ბოლო დღეებამდე წერდა. გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით როჯერ ებერტმა ახალი პროექტიც კი დაანონსა. თუმცა, ბოლო დღეებში მისი მდგომარეობა ძალიან გართულდა და საკუთარ ვებგვერდზე წერილი გამოაქვეყნა, რომ შეუძლოდ ყოფნის გამო დროებით საქმიანობის შეწყვეტას აპირებდა.

როჯერ ებერტი 2014 წლის 4 აპრილს, 70 წლის ასაკში სიმსივნით გარდაიცვალა. იმავე წელს მის შესახებ დოკუმენტური ფილმი „Life itself“ გამოვიდა. რეჟისორმა, სტივ ჯეიმსმა გადაღება ჯერ კიდევ ებერტის სიცოცხლეში დაიწყო. ფილმი კინოკრიტიკოსის კარიერასთან ერთად მისი ცხოვრების ბოლო პერიოდსაც აღწერს და მისი ოჯახის წევრებთან და მეგობრებთან ინტერვიუებსაც მოიცავს, რაც განსაკუთრებით საინტრესოს ხდის ნამუშევარს.

წინასაარჩევნო პერიოდი მედიისთვის ყოველთვის გამორჩეულად აქტიურია. ჟურნალისტებს განსხვავებულ რეჟიმში უწევთ მუშაობა და ასეთ დროს არსებული პრობლემები და გამოწვევები უფრო ინტენსიურად იჩენს ხოლმე თავს.

საქართველოს სხვადასხვა ცენტრალურ და ადგილობრივ მედიაში მომუშავეები ამბობენ, რომ გასული წლების მსგავსად, კვლავ რჩება პრობლემად არჩევნებში მონაწილე სუბიექტებთან კომუნიკაცია და მათგან ინფორმაციის მიღება. თუმცა, 2018 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე ახალი გამოწვევაც გაჩნდა, ე.წ. Fake news-ების სიმრავლე.

ონლაინგამოცემა “ნეტგაზეთის” რედაქტორი დათო ქოქოშვილი ამბობს, რომ სხვა გამოწვევებთან ერთად, ამ არჩევნებზე ჟურნალისტების დიდი დრო და ენერგია ე.წ. Fake news-ების გადამოწმებას მიჰქონდა: “უამრავი ხმაურიანი fake news თუ მანიპულაცია ვრცელდება კანდიდატების წინააღმდეგ და ამის გადამოწმებაში მიდის ბევრი დრო და რესურსი. უამრავი გვერდია შექმნილი როგორც ოპოზიციური, ასევე სახელისუფლებო, შემდეგ ამბები უკვე მედიითაც ვრცელდება. არ ვამბობ, რომ რაიმე დიდი პრობლემა შეგვექმნა ჩვენ, უბრალოდ ტრენდია ამ არჩევნების. ამ ყველაფრის გადამოწმება გიწევს და გამოწვევა არის ცხადია მედიისთვის, რომ რაიმე ტყუილს ან მანიპულაციას არ წამოეგო”.

იგივე პრობლემაზე საუბრობს ტელეკომპანია პირველის საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი და ჟურნალისტი ლუკა ხაჩიძე.

„უკვე მეორე წელია შტატებში Fake news ერთ-ერთ მთავარ საარჩევნო მანიპულაციად განიხილება. მისი გავლენა წელს ჩვენთანაც აქტიურად გამოჩნდა. გაურკვეველი საიტებისა და ფეისბუკის გვერდების გარდა, მაუწყებლებისა და ოფიციალური პირებისგანაც არაერთხელ მოვისმინეთ გადაუმოწმებელი, არასწორი ინფორმაცია”, - ამბობს იგი.

ჟურნალისტები და რედაქტორები ამბობენ, რომ გასული წლების მსგავსად, კვლავ პრობლემა იყო კანდიდატებთან კომუნიკაცია.

„ტაბულას“ რედაქტორი, სალომე უგულავა ფიქრობს, რომ პოლიტიკოსები, სავარაუდოდ, ჯერ კიდევ ვერ აცნობიერებენ კარგად ონლაინ მედიის გავლენას. მისი თქმით, ისინი ონლაინ გამოცემებს ნაკლებ დროსა და ყურადღებას უთმობენ და მთელს რესურსს ტელევიზიებისკენ მიმართავენ: „როცა ბრიფინგი ან პრესკონფერენცია იგეგმება, ისევ სატელევიზიო განრიგზეა მორგებული. თითქმის ყველაფერი კამპანიებში ტელევიზიაზეა აწყობილი. მართალია, ადამიანების უმრავლესობა, განსაკუთრებით უფროსი თაობა, ინფორმაციას ისევ ტელევიზიიდან იღებს, მაგრამ მათი ნაწილი უკვე ონლაინ სიახლეებსაც აქტიურად ეცნობა. ახალგაზრდებისთვის კი ონლაინ და ციფრული მედია გახდა ინფორმაციის უპირველესი წყარო. თან, ზოგჯერ შეიძლება აქედან უფრო ადრე გაიგოს ამბავი ადამიანმა, ვიდრე ტელევიზორიდან. ამიტომ, კარგი იქნება, პრიორიტეტებს თუ გადახედავენ“.

On.ge -ს რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი ამბობს, რომ სწორედ ეს დამოკიდებულებაა მიზეზი, რის გამოც ონლაინ გამოცემებს ორიგინალური კონტენტი იშვიათად აქვთ და ძირითადად პოლიტიკოსების სატელევიზიო გამოსვლებისა და გამონათქვამების ახალ ამბად ქცევა უწევთ: “მათგან კომენტარის მიღება საკმაოდ რთულია. პირდაპირ უარს არ გეუბნებიან , მაგრამ საბოლოოდ მაინც თავს არიდებენ. მაგალითად, გვინდოდა ასეთი ფორმატის ინტერვიუები გაგვეკეთებინა პირველი ტურის დროს - შაბლონური კითხვები კანდიდატებს. იყო შეკითხვები სხვადასხვა თემებზე, სადაც კარგად გამოჩნდებოდა მათი ხედვები. ეს კითხვები გავუგზავნეთ 6 კანდიდატს: ზურაბიშვილს, ვაშაძეს, ბაქრაძეს, ნათელაშვილს, უსუფაშვილს და ჯაფარიძეს. მათაგან მხოლოდ ორმა, უსუფაშვილმა და ჯაფარიძემ გვიპასუხეს”.

გაგზავნილ კითხვებზე პასუხის მიღების გარდა, ისევ გამოწვევად რჩება პირდაპირი კომუნიკაცია კანდიდატებთან. ჟურნალისტები ამბობენ, რომ ამ არჩებნებზე განსაკუთრებით რთულად მისაწვდომი რესპონდენტი “ქართული ოცნების” მხარდაჭერილი კანდიდატი სალომე ზურაბიშვილია.

„ლიბერალის“ ჟურნალისტის ნათია ამირანაშვილის თქმით, სალომე ზურაბიშვილთან დაკავშირებას დიდი ხნის განმავლობაში ცდილობდნენ, თუმცა უშედეგოდ: „ვეკონტაქტებოდით მისი პიარის სამსახურის წარმომადგენელს. გადავუგზავნეთ კიდეც შეკითხვები, მაგრამ პასუხები არც ამ ფორმით მიგვიღია. სპორტის სასახლეში გამართულ შემაჯამებელი შეხვედრაზეც მივედით, მაგრამ არც იქ დაგვითმო დრო“.

კომუნიკაციის ამგვარი პრობლემა მედიის მუშაობას განსაკუთრებით ართულებს იმ შემთხვევაში, როდესაც ამა თუ იმ კანდიდატთან, მისი პიროვნების, ან განცხადებების გამო, ბევრი შეკითხვა არსებობს.

„არაერთხელ ყოფილა, როცა სკანდალური, საკამათო, ან ბუნდოვანი განცხადება გაუკეთებია [სალომე ზურაბიშვილს. რედ.] და შემდეგ მიდის ინტერპრეტაციები რა იგულისხმა. ყოველთვის ვცდილობთ მასთან დავაზუსტოთ და პირადად განმარტოს რაც თქვა, თუმცა, თითქმის არასოდესაა ხელმისაწვდომი. როდესაც ცალკე ვერ ვახერხებთ მასთან საუბარს, რადგან უარს ვიღებთ, ანონსებშიც ვეძებთ ხოლმე სად მიდის იმ დღეს. თუმცა, იქაც ძირითადად უარს ამბობს კომენტარის გაკეთებაზე მისთვის არასასურველ თემაზე“, - ამბობს სალომე უგულავა.

სალომე ზურაბიშვილი ყველაზე რთულად ხელმისაწვდომი კანდიდატია ტელევიზიებისთვისაც.

“ბრიფინგი თუ ჩაატარა, მხოლოდ იმაზე საუბრობს რაც თავად აქვს სათქმელი, დამატებით შეკითხვებს არ პასუხობს. სადმე ღონისძიებაზე თუ მივედით, რომელსაც ესწრება, იქაც ძირითადად თავს არიდებს კომენტარის გაკეთებას”, - გვეუბნება ლუკა ხაჩიძე.

ლუკა ხაჩიძეს ერთ-ერთ გამოწვევად მიაჩნია სპიკერების სიმწირეც. მისი თქმით, გადაცემებში, თემის მიუხედავად, ძირითადად ერთი და იგივე ადამიანები დადიან სასაუბროდ. როგორც ირკვევა, წინა წლების მსგავსად, კვლავ რთული მოსაპოვებელია ინფორმაცია კანდიდატების მოსახლეობასთან შეხვედრების შესახებ. ეს პრობლემა წელს განსაკუთრებით რეგიონებში გამოჩნდა.

„ბათუმელების” რედაქტორი ნანა კვაჭაძე ამბობს, რომ მათთვის არც სალომე ზურაბიშვილის და არც გრიგოლ ვაშაძის შტაბს არ მიუწოდებია ინფორმაცია ვიზიტების შესახებ. ამის გამო ჟურნალისტებს ძირითადად საკუთარი წყაროებიდან უწევდათ შეხვედრების შესახებ დეტალების მოძიება. კვაჭაძე ასევე იხსენებს, რომ უშუალოდ არჩევნების დღეს განსაკუთრებული პრობლემა იყო ჟურნალისტების ურთიერთობა კოორდინატორებთან, რომლებიც ძალიან აგრესიულად იყვნენ განწყობილი მათდამი და რამდენჯერმე კონფლიქტური სიტუაციაც კი შეიქმნა.

„ბათუმელებს“ კომუნიკაციის წარუმატებელი მცდელობა ჰქონდა სალომე ზურაბიშვილის შტაბთანაც: „მათგან ვერ მივიღეთ ინფორმაცია წინასაარჩევნო ხარჯების შესახებ, ერთდღიანი ლოდინის შემდეგ გვითხრეს, რომ ამ ინფორმაციის მისაღებად აუდიტისთვის მიგვემართა. რაც შეეხება გრიგოლ ვაშაძეს, ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა წინასაარჩევნო პერიოდში და არჩევნების დღესაც ძალიან აქტიურად ეკონტაქტებოდა ჟურნალისტებს და აწვდიდა მის ხელთ არსებულ ინფორმაციას. თუმცა, ამის მიუხედავად ვერ შევძელით ამ პარტიის წარმომადგენლის, ლევან ვარშალომიძის ჩაწერა არჩევნების შესახებ”.

2018 წელს პირველი მსოფლიო ომის დასრულების 100 წლისთავი აღინიშნება. 1914 წლის ივლისში დაწყებული ომი 1918 წლის 11 ნოემბერს, გერმანიის დანებებისა და დაპირისპირებულ მხარეებს შორის ზავის დადების შემდეგ დასრულდა. კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე სასტიკი და სისხლიანი ომის დასრულება, იმდროინდელი გამოცემების მთავარი თემა იყო.

 

 

Chicago Daily Tribune

„დიდი ომი დასრულებულია“

The Seattle Stars

“მშვიდობა. დიდი მსოფლიო ომი დასრულებულია“

საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობა საქართველოში მომუშავე ჟურნალისტებისთვის დღემდე გამოწვევად რჩება. როგორც თბილისში, ისე რეგიონებში მომუშავე ჟურნალისტები აღნიშნავენ, რომ სხვადასხვა უწყებებიდან არაერთხელ ჰქონიათ ინფორმაციის დაგვიანების, არაზუსტი მონაცემების მიწოდების ან ინფორმაციის გაცემისგან საერთოდ თავის არიდების მცდელობის შემთხვევები. ჟურნალისტები ჰყვებიან, რომ 2012 წლიდან ინფორმაციის გაცემის გაუმჯობესების ტენდენცია შეინიშნებოდა, მაგრამ მალევე ზოგიერთი უწყება ისევ ჩაიკეტა და ბიუროკრატიული მანქანაც ისევ ამოქმედდა.

არასამთავრობო ორგანიზაცია „ინფორმაციის თავისუფლებისა და განვითარების ინსტიტუტი“ ( IDFI ) საქართველოში საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას 2010 წლიდან იკვლევს. ორგანიზაციის მკვლევრები ყოველწლიურად 300-მდე საჯარო უწყებაში 7-8 ათას ინფორმაციას ითხოვენ. IDFI-ს სოციალურ-ეკონომიკური მიმართულების ხელმძღვანელი გოგა თუშურაშვილი ამბობს, რომ 2012 წლის არჩევნების შემდეგ, ახლადარჩეული ხელისუფლების პირობებში, ინფორმაცია წინა წლებთან შედარებით ბევრად ხელმისაწდვომი გახდა. ამის ერთ-ერთ მთავარი მიზეზი კი ის იყო, რომ უწყებებს ძირითადად წინა ხელისუფლებაზე უწევდათ ინფორმაციის გაცემა.

„როდესაც გავიდა გარკვეული პერიოდი, გამოიკვეთა, რომ არაერთმა უწყებამ შეზღუდა ინფორმაციაზე წვდომა. ბოლო წლებში განსაკუთრებით დაიხურა იუსტიციის და ეკონომიკის სამინისტროები. ასევე, შემოსავლების სამსახური“,- აღნიშნავს თუშურაშვილი.

მედიის წარმომადგენლების თქმით, ჩაკეტილი უწყებების რეიტინგში იუსტიციის სამინისტრო თითქმის უპირობო ლიდერია.

„თუ მოგცემენ ინფორმაციას, მხოლოდ მაშინ, თუ თავად აწყობთ, სხვა შემთხვევაში ან რაღაც ლინკს მიგითითებს პრესსამსახური, სადაც ძირითადად არასრულია ინფორმაციაა ან საერთოდ არ გიპასუხებენ, - ამბობს On.ge-ს რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი.

„იუსტიციის სამინისტროსგან რთულია როგორც წერილობითი, ისე კომენტარის სახით სრულყოფილი ინფორმაციის მიღება“, - გვეუბნება „ნეტგაზეთის“ რედაქტორი თაზო კუპრეიშვილი და ამატებს, რომ ასევე ჩაკეტილია პროკურატურა. მისივე თქმით, 2012 წლის არჩევნების შემდეგ ეს უწყება ერთ-ერთი ყველაზე ღია იყო მედიისთვის. იმდროინდელი პროკურორი, არჩილ კბილაშვილი თითქმის ყოველ კვირას ბირფინგებს მართავდა და მასთან ინტერვიუ თუ კომენტარი ჟურნალისტებს არაერთხელ ჩაუწერიათ. დღეს კი პროკურატურასთან ზოგჯერ დაკავშირებაც რთულია, განსაკუთრებით ჩაკეტილი უწყება ოთარ ფარცხალაძის მთავარი პროკურორობის პერიოდში გახდა.

ტელეკომპანია „რუსთავი2- ის” საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნოდარ მელაძე განსაკუთრებულად ჩაკეტილ უწყებად თავდაცვის სამინისტროს ასახელებს: „როდესაც რეკავ, ფაქტების გადამოწმება გინდა, დახმარების ნაცვლად ხშირად ხელს გიშლიან. ზოგჯერ ზუსტად ვიცით, რომ აქვთ ინფორმაცია, მაგრამ თემის გაფუჭებაზე მუშაობენ. მაგალითად, როცა რამე საგამოძიებო რეპორტაჟს ვამზადებთ კვირის ბოლოსთვის და მათგან პასუხს ვითხოვთ, წინსწრებით ბრიფინგიც გაუმართავთ ან სხვებისთვის მიუციათ კომენტარი, რომ თემა გაეფუჭებინათ“.

ინფორმაციის დაგვიანების გამო ჟურნალისტები ეკონომიკის სამინისტროსაც აკრიტიკებენ. On.ge-ს რედაქტორი ამბობს, რომ ამ უწყებაში თითქმის ყველაფერზე წერილობით მიმართვას ითხოვენ.

საჯარო ინფორმაციის წერილობით გამოთხოვა და მასთან დაკავშირებული ბიუროკრატიული სირთულეები ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩება როგორც ცენტრალურ, ასევე რეგიონულ მედიაში. ჟურნალისტები ამბობენ, რომ უწყებები სათავისოდ განმარტავენ კანონის ჩანაწერს ინფორმაციის გაცემის მაქსიმალური, 10-დღიანი ვადის შესახებ. მათი თქმით, სამსახურები ამ ვადას ბოლომდე იცავენ მაშინაც, როცა ამის საჭიროება არაა. გარდა ამისა, ხშირია შემთხვევა, როდესაც 10 დღის შემდეგ მიღებული ინფორმაცია არაზუსტია და მისი განმეორებით გამოთხოვა ხდება საჭირო.

„ვფიქრობ, ეს კვალიფიკაციის პრობლემაა, ზოგჯერ შეიძლება მაგიდაზე ედოთ ინფორმაცია, მაგრამ მაინც 10 დღეს იცდიან, იმიტომ, რომ კანონში არის ეს მითიური 10 დღე და აუცილებლად უნდა გამოიყენონ“, - ამბობს თაზო კუპრეიშვილი. „ლიბერალის“ რედაქტორი კი აღნიშნავს, რომ ასეთ დროს ჟურნალისტებს ინფორმაციის დროულად მოსაპოვებლად ნაცნობების ძებნა და პირადი კონტაქტების გამოყენება უწევთ.

„10 დღეს მაქსიმალურად იყენებს ყველა თვითმმართველობა“, - გვეუბნება სამცხე-ჯავახეთში მოქმედი სააგენტოს „სამხრეთის კარიბჭეს“ რედაქტორი თამუნა უჩიძე, - „ბოლო დღემდე ველოდებით ხოლმე პასუხს. განსაკუთრებით, თუ საქმე ეხება მწვავე თემას. მაგალითად, ერთხელ ვითხოვდი ერთი პროექტის დეტალებს, რომელსაც პროტესტი მოჰყვა მასახლეობაში. 10 დღის მერე გამომიგზავნეს გუგლის რუკა და პროექტის ღირებულება, რაც ისედაც ვიცოდი. მერე გიწევს ისევ ან წერილობით მიმართო ან დალაპარაკება სცადო, მაგრამ გადაწყვეტილების მიმღებ პირებს ვერ ესაუბრები, პრესსამსახურთან გამისამართებენ“.

მსგავსი შემთხვევა არაერთხელ ჰქონია „ბათუმელებს“.

„ბოლო პერიოდის მშენებლობებზე გამოვითხოვე ინფორმაცია, - როდის გაიცა ბრძანება, ვისგან, როგორ იყო მშენებლობა დაგეგმილი. მომცეს მხოლოდ რეესტრიდან ამონაწერი, სადაც როგორც აღმოჩნდა, ისიც კი არ ირკვეოდა, რომელი იყო ახლი მშენებლობა და რომელი ძველი. რადგან მე ახალზე მქონდა მოთხოვნა, ჩავთვალე, რომ ყველა ახალი იყო და გამოვაქვეყნეთ. ამის გამო პირიქით გაგვაკრიტიკეს, არასწორი ინფორმაცია გამოაქვეყნესო. მსგავსი სხვა შემთხვევაც მქონდა და როცა დავრეკე, მიპასუხეს - „უი ეს გინდოდათ? მაშინ მოგწვერეთ თავიდან“, - ამბობს ცაგო კახაბერიძე.

მაქსიმალური, 10-დღიანი ვადა განსაკუთრებულ პრობლემებს უქმნის ტელევიზიებსაც.

„ზოგჯერ გვიწევს თქმა, რომ ჩვენს ხელთ არსებული ინფორმაციით, ეს ასეა. მერე თუ მივიღებთ პასუხს და თემა ისევ აქტუალურია, ვუშვებთ. ამის შედეგია, რომ ერთგვარ ნადირობის პრინციპს მიმართავენ ჟურნალისტები - ღონისიებებზე, ან სახლთან დახვედრაა ხოლმე გამოსავალი“, - ამბობს ნოდარ მელაძე.

მედიის წარმომადგენლების დაკვირვებით, ბოლო დროს კომუნიკაცია შედარებით გამარტივდა შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან. ამავე სიაშია თბილისის მერია. თუმცა, როგორც „ლიბერალის“ რედაქტორი, ლიკა ზაკაშვილი ამბობს, კონკრეტულ უწყებებზე მეტად იმას აქვს მნიშვნელობა, რა ტიპის ინფორმაციას ითხოვ: „თანამშრომლობას და გახსნილობას განსაზღვრვავს ის, თუ რამდენად არის პოლიტიკურად მნიშვნელოვანი და რა რისკებთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული ესა თუ ის ინფორმაცია. როცა მწვავე საკითხია, როცა თემა არის ცხელი და პოლიტიკური, იქ შეიმჩნევა ხოლმე გაჭიანურება, ცდილობენ დროში გაახანგრძლივონ, რადგან რისკს აცნობიერებენ“.

შერჩევით მიდგომაზე საუბრობს გელა ბოჩიკაშვილიც: „მაგალითად, ზვიად რატიანზე რომ გაასაჯაროვა შსს-მ საზოგადოებრივ მაუწყებლის ეთერით კადრები, ამის შემდეგ რამდენიმე დღეში მოხდა ინცინდენტი მეტროში, სადაც სავარაუდოდ ასევე პოლიციელის დანაშაული იკვეთებოდა. გამოვითხოვეთ მოქალაქის დაკავების ამსახველი ვიდეოჩანაწერები და მოგვწერეს, რომ პერსონალური მონაცემები დაირღვევა და ვერ მოგცემთო. ამ დროს რატიანის დაკავება უპრობლემოდ გაასაჯაროვეს“.

ჟურნალისტები ამბობენ, რომ ინფორმაციის გაცემის თავიდან ასაცილებლად პერსონალური მონაცემების მოტივს სხვა უწყებებიც ხშირად იშველიებენ.

აჭარაში კი ამ ყველაფერს კიდევ ერთი პრობლემა დაემატა, - აჭარის ახალმა მთავრობამ ჟურნალისტებისთვის სხდომები დახურა: „ბოლო დროს სხდომები ღია იყო და ჟურნალისტები ხშირად აქ განხილული საკითხების მიხედვით ამზადებდნენ კვირის ამბებს. მე მაგალითად ბევრი რამ დამაკლდა. ზოგჯერ ისეთ დეტალებს მოისმენდი იქ, მერე რომ მოიკითხავდი, შეიძლება ძალიან მნიშვნელოვანი თემა ან სერიზული პრობლემა აღმოგეჩინა.“

მთავრობის სხდომებთან დაკავშირებული საკითხი პრობლემურია თბილისშიც. გასულ წლებში მთავრობის სხდომების დროს ჟურნალისტები მე-12 სართულზე, სხდომის ოთახთან ელოდებოდნენ მინისტრებს. მათ შეეძლოთ საჭირო რესპონდენტს კართან დახვედროდნენ და შეკითხვები დაესვათ. წელს მთავრობამ ჟურნალისტებისთვის მე-3 სართულზე სპეციალური პრესკლუბი მოაწყო. ეს ერთი შეხედვით კომფორტული ინფრასტქრუქტურა პროფესიულად სასარგებლო არ აღმოჩნდა.

„ამ პრესკლუბში მოდის მხოლოდ ის მინისტრი, ვისაც უნდა ჩამოსვლა. თუ რაღაც უხერხული კითხვებია რომელიმე აქტუალურ თემაზე, ის მინისტრები, ვისაც ეს ეხება, არ ჩამოდიან და თავს არიდებენ კომუნიკაციას. ამან გაართულა მათთან წვდომა, მათი გამოჭერის ერთ-ერთი მეთოდი მე-12 სართული იყო“, - იხსენებს თაზო კუპრეიშვილი.

2013 წელს სახელმწიფო უწყებებმა ინფორმაციის პროაქტიულად გამოქვეყნების ვადლებულება აიღეს. თუმცა, ბევრისთვის ეს ფორმალობად დარჩა, რადგან დადგენილებას რეალურად უწყებების მხოლოდ ნაწილი ასრულებს.

„თვითონ მთავრობამ მიიღო ეს დადგენილება და მათ ვებგვერდზე თუ შეხვალთ, ფინანსური ინფორმაცია საერთოდ არ აქვთ გამოქვეყნებული. კომიკურია, როცა თავის დადგენილებას თვითონ არ ასრულებენ“,- ამბობს IDFI-ის წარმომადგენელი გოგა თუშურაშვილი.

გასული კვირა ამერიკულ მედიაში ხმაურიანი აღმოჩნდა. სამაუწყებლო კომპანია NBC-ის ყოველდღიური ტოქშოუს, „Megyn Kelly Today”-ის წამყვანი, მეგინ კელი სკანდალში გაეხვა მისი განცხადების გამო ჰელოუინის blackface-ის (შავისახე) კოსტიუმის თაობაზე. Blackface ერთგვარი თეატრალური მაკიაჟია, რომელიც მე–19 საუკუნეში დამკვიდრდა. ის ძირითადად თეთრკანიანების მიერ კომიკურ სპექტაკლებში გამოიყენებოდა და შავკანიანების კარიკატურულად წარმოჩენას ემსახურებოდა, რაც კიდევ უფრო ამტკიცებდა ამერიკელთა რასისტულ სტერეოტიპებს. კელიმ კი გადაცემაში განაცხადა, რომ დღეს მსგავსი მაკიაჟის გაკეთება ჰელოუინზე მისთვის ჩვეულებრივი ამბავია. მისი თქმით, ეს მის ბავშვობაშიც ასე იყო და ეს უბრალოდ პერსონაჟის როლის მორგებაა, ისევე როგორც სხვა კოსტიუმი.

კელის ამ შეფასებას ამერიკაში დიდი ვნებათაღელვა მოჰყვა. კრიტიკოსები მიიჩნევენ, რომ ეს რასისტული განცხადება იყო და წამყვანს არ აქვს მორალური უფლება, ყოველდღიურად ტელეეთერით მილიონობით ადამიანს ესაუბროს.

მეგინ კელის პრობლემები შეექმნა NBC-ს მხრიდანაც. მისი შოუთი ისედაც არც თუ კმაყოფილი მენეჯმენტი, ახლა საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების პროცესშია. ვიდრე კელისა და NBC-ს შორის მოლაპარაკებები მიმდინარეობს, არხმა განაცხადა, რომ მისი ტოქშოუ შეჩერებულია.

“Megyn Kelly Today ეთერში არ დაბრუნდება“- ნათქვამია NBC-ს განცხადებაში, - „შემდეგ კვირაში, დილის 9 საათის შოუს სხვა თანაწამყვანები გაუძღებიან“.

წამყვანის მიერ NBC-ის დატოვება ჯერ ოფიციალურად არაა დადასტურებული, მაგრამ ეს მალე მოხდება. ასეთია ამ საქმის მონაწილე ყველა მოთამაშის წინასწარი დასკვნა, რასაც CNN-თან რამდენიმე წყარო ადასტურებს.

„მეგინი რჩება NBC news-ის თანამშრომლად და შემდეგ ნაბიჯებზე დისკუსიები გრძელდება“, - განაცხადა კელის ახალმა ადვოკატმა, ბრაიან ფრიდმანმა NBC-ის განცხადების პასუხად.

კელის მოსალოდნელ წასვლას NBC-დან მრავალი ახსნა აქვს. მართალია, მისი ბედი საბოლოოდ მისმა შეურაცხმყოფელმა კომენტარებმა გადაწყვიტა ჰელოუინის კოსტიუმებზე, მაგრამ ამ ამბამდე NBC-ის ხელმძღვანელობა უკვე საუბრობდა მისი ერთწლიანი ტოქშოუს შეჩერებაზე.

“Megyn Kelly Today”-ს მოსალოდნელზე დაბალი რეიტინგი და სერიოზული დაძაბულობა მენეჯმენტთან ასევე მნიშვნელოვანი ფაქტორები იყო.

NBC-იმ კელი გასულ წელს Fox News-დან გადმოიყვანა ძალიან კარგი შეთავაზებით. როგორ ამბობენ, მისი სამწლიანი კონტრაქტი, 69 მილიონი დოლარით განისაზღვრებოდა. ეს ორი შოუს ანაზღაურება იყო: ყოველდღიური დილის ტოქშოუსი და კვირა საღამოს გადაცემის newsmagazine. თუმცა, newsmagazine დიდხანს არ გაგრძელებულა, დილის ტოქშოუმ კი რეიტინგის მოლოდინები ვერ გაამართლა. ამ ყველაფერს გასულ კვირაში კელის შეურაცხმყოფელი განცხადებებიც მოჰყვა ჰელოუინის კოსტიუმებზე. თავად ჟურნალისტს ოთხშაბათს შემდეგ კომენტარი არ გაუკეთებია, მას შემდეგ, რაც მან თავის შოუში ბოდიში მოიხადა საკუთარი შეფასებების გამო.

ხუთშაბათის ლაივ შოუ წინასწარ ჩაწერილი ეპიზოდით ჩანაცვლდა. პარასკევის შოუც ჩაწერილი იყო. ასე რომ, როგორც ჩანს, ის აღარ დაბრუნდება ეთერში, თუნდაც იმისთვის, რომ მაყურებელს დაემშვიდობოს.

წყარო: CNN

პროფესორი რასმუს კლაის ნილსენი როიტერის ინსტიტუტის ახალი დირექტორია. მან ეს თანამდებობა მიმდინარე წლის პირველ ოქტომბერს დაიკავა. იგი 21-ე საუკუნეში ჟურნალისტების მთავარ გამოწვევებზე და იმ ბერკეტებზე საუბრობს, რითაც როიტერს შეუძლია მხარი დაუჭიროს და გააძლიეროს ჟურნალისტიკა.

როგორია როიტერის ინსტიტუტის თქვენეული ხედვა?

ყველამ ვიცით, რომ დღეს ჟურნალისტიკას დიდი ცვლილებების და გამოწვევების პერიოდი უდგას, მაგრამ, ამავე დროს, ეს დიდი შესაძლებლობების პერიოდია. ვფიქრობ, ჩვენი მოვალეობა არის ის, რომ მსოფლიოს მასშტაბით ჟურნალისტებმა შეძლონ ამ შესაძლებლობების და გამოწვევების ძლიერი მხარე გამოიყენონ.

როგორ უნდა ისწავლონ მათ ერთმანეთისგან; როგორ ისწავლონ ახალი ამბების ორგანიზაციებისგან, რომლებიც ზოგჯერ არც კი გაუგიათ და რომლებიც მათგან ძალიან შორს არიან; როგორ უნდა ისწავლონ ისეთი რაღაცები, რაც ახალი ამბების ინდუსტრიის მიღმა ხდება, სხვა პროფესიებსა და სფეროებში; როგორ ისწავლონ კვლევებისგან, რომლებსაც აქ, როიტერის ინსტიტუტში ვატარებთ, ან სხვა მკვლევარებისგან.

როგორ მოვახერხოთ, რომ ერთდროულად ვითამაშოთ ფასილიტატორის როლი ამ ინდუსტრიაში იმ ადამიანებისთვის, ვისაც ჟურნალისტიკის როლი აღელვებს საზოგადოებაში; როგორ დავრწმუნდეთ, რომ ჩვენი ხმა კარგად ისმის და ჩვენი წვლილი შეგვაქვს ამ დისკუსიაში ისეთი ჟურნალისტიკის შესახებ, როგორიც გვინდა გვქონდეს 21-ე საუკუნეში.

რა მიმართულებით ხედავთ ყველაზე მეტად ჟურნალისტიკისა და ახალი ამბების ინდუსტრიის კვლევის საჭიროებას?

ჟურნალისტიკას ბევრი რამ აქვს საამაყო მე-20 საუკუნიდან და უფრო ადრინდელი პერიოდიდანაც, მაგრამ არის რაღაც, ძალიან ფუნდამენტური, რაც შეიცვალა. ადრე ვცხოვრობდით სამყაროში, სადაც ინფორმაცია მეტ-ნაკლებად დეფიციტური იყო. დღეს კი ვცხოვრობთ რეალობაში, სადაც ინფორმაცია ძალიან მოჭარბებულია. ჟურნალისტიკის, როგორც პროფესიის გამოწვევა დღეს ძალიან მრავალწახნაგოვანია: სოციალური როლი, საზოგადოების ინფორმირება, ადამიანების გაძლიერება, ურთიერთობა ბიზნესთან, რომელიც ჟურნალისტიკის მდგრადობას განსაზღვრავს - ეს ყველაფერი გარკვეულწილად ზეწოლას ახდენს ჟურნალისტებზე, მაგრამ აუცილებელი წინაპირობაა პროფესიული ჟურნალისტიკისთვის და ყველა სხვა ინსტიტუციებისთვის, რომლებზეც მისი არსებობაა დამოკიდებული.

ფუნდამენტური შეკითხვა აქ ვფიქრობ ის არის გადავინაცვლებთ თუ არა ჩვენ სამყაროდან, სადაც ჟურნალისტიკის ღირებულება ინფორმაციით მომარაგებით განისაზღვრებოდა, სამყაროში, სადაც ის ღირებული მაშინაა, როცა უზრუნველყოფს, რომ ადამიანები ინფორმირებულები არიან. როგორ უნდა განვავითაროთ პროფესიული ჩვევები ისე, რომ ეს შევძლოთ.

როგორ უნდა განვავითაროთ ბიზნეს მოდელები, რომლებიც ჟურნალისტიკის მოდელის მდგრადობას უზრუნველყოფს. როგორ დავარწმუნოთ კომპანიები, რომ ეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია და მისი გადარჩენისთვის მხარდაჭერაა საჭირო.

როგორ შევქმნათ ისეთი ხელსაყრელი გარემო, სადაც ყველა სხვა აქტორი, არაკომერციული ორგანიზაციები, მთავრობები თუ საზოგადოების სხვა წევრები, ჟურნალისტებს მხარს დაუჭერენ და გააძლიერებენ, რომ ეს მნიშვნელოვანი საქმიანობა განაგრძონ.

გარკვეულწილად ეს იგივეა, რაც მე-20 საუკუნეში ხდებოდა: იპოვო სიმართლე და გადმოსცე ამის შესახებ. მაგრამ, მეორეს მხრივ, სრულიად სხვა გარემოა. ახლა გამოწვევა რეპორტაჟის მომზადება და კომენტარის მოპოვება არაა, ახლა გამოწვევაა იმ ხმაურში და ინფორმაციული ნაკადში, სადაც უამრავი ხმა ისმის, გზა გაიკვლიო და ამოარჩიო ის, რაც ჟურნალისტიკას სჭირდება საკუთარი მისიის შესასრულებლად.

რა არის ის, რისი ცოდნაც სასწრაფოდ გვჭირდება და არ ვიცით?

მე ვფიქრობ, მთავარი გამოწვევა დღეს არის საკითხი თუ როგორ ქმნის ჟურნალისტიკა ფასეულობას მოქალაქეებისთვის. უამრავი გამოწვევა აქვს ამ სფეროს დღეს, ზოგი მათგანი მუდმივად აქტუალური დარჩება, ზოგთან დაპირისპირება კი გაცილებით ადვილი იქნება, თუ თითოეულ მოქალაქეს ისევე ეცოდინებოდა ჟურნალისტიკის მნიშვნელობა, როგორც მაგალითად მე. ამიტომ საკითხი დგას ასე: როგორ გვაჩვენებენ ჟურნალისტები, რომ ისინი რეალურად სამყაროს უკეთესს ხდიან? როგორ აღიქვამენ მოქალაქეები ჟურნალისტიკის არსს და ხვდებიან თუ არა, რომ ის, რაც სამყაროს უკეთესს ხდის, მათ ცხოვრებაზეც დადებითად აისახება?

მეორეს მხრივ, როგორ უზრუნველვყოთ, რომ ორგანიზაციებმა, რომლებიც ჟურნალისტიკას აფინანსებენ, ასევე დაინახონ ეს მნიშვნელობა და ააშენონ მდგრადი ბიზნეს მოდელები. ეს საშუალებას მისცემს ჟურნალისტებს საკუთარი საქმე აკეთონ და გაუმკლავდნენ სხვადასხვა აქტორებს, რომელთაც მათთვის ცუდი უნდათ. მედია გარკვეული მთავრობებისა და პოლიტიკოსების მიერ ძლიერი წნეხის ქვეშაა, მასზე ნეგატიურ გავლენას ახდენს ასევე საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფი, რომელთაც თავისუფალი მედიის ძალისა და გავლენის არ სჯერათ. იმისთვის, რომ ჟურნალისტიკა ამ ძალებს დაუპირისპირდეს, ძლიერი უნდა იყოს.

რამდენად ეფექტურია მედიის პრობლემებზე ჩატარებული აკადემიური კვლევები?

მკვლევარები და ჟურნალისტები ძალიან განსხვავდებიან ერთმანეთისგან ბევრ ასპექტში, მაგრამ მათ მაინც აქვთ მნიშვნელოვანი საერთო - ეს მათი ვალდებულებაა სიმართლის მიმართ, რაც უპირველესია მუშაობისას. გამოწვევა კი აქ ისაა, როგორ გავიგოთ რეალურად რა არის სიმართლე.

ვფიქრობ, თანამედროვე აკადემია, რომლის წევრი მეც ვარ და ეს ძალიან მეამაყება, ზოგჯერ ამ მიმდინარე სიახლეებს მხოლოდ შიდა წრეში განიხილავს და ამიტომ, გარკვეული ბარიერი იქმნება ხოლმე ეს საინტერესო და მნიშვნელოვანი მიგნებები ფართო საზოგადოებისთვისაც გახდეს ხელმისაწვდომი. მათ შორის მედია პროფესიონალებისთვის, პოლიტიკური ამინდის შემქმნელებისთვის. ყველა იმ ადამიანისთვის, ვინც ფიქრობს საზოგადოებაზე და გარემოზე, რომელშიც ცხოვრობს.

ვფიქრობ, რაც შეგვიძლია გავაკეთოთ უნდა დავეყრდნოთ თანამედროვე აკადემიის საუკეთესო ტრადიციებს და შევქმნათ საიმედო, მყარი და ზუსტი ცოდნა იმ პრობლემებზე, რასთან დაპირისპირებაც ჟურნალისტებს და მედიებს უწევთ.

ჩვენს ორგანიზაციას ვხედავ, როგორც სწრაფად განვითარებად პროფესიულ ზონას, უნივერსალურ ბაზარს, სადაც ვქმნით პროდუქტს, რომელიც რელევანტური და გამოსადეგია ჟურნალისტებისთვის მთელი მსოფლიოს მასშტაბით. ასევე, ბევრს ვმუშაობთ იმაზე, რომ მოვაგროვოთ სხვადასხვა აკადემიკოსების, ჟურნალისტების, მედია აღმასრულებლების და სხვა პროფესიონალების კონტრიბუციები, რაც დაეხმარება ჟურნალისტებს, იფიქრონ თავიანთ პროფესიაზე და ახალი ამბის მომავალზე.

რას ფიქრობთ, როგორ ესადაგება როიტერის ინსტიტუტის ჟურნალისტიკის Fellowship-ის პროგრამა ინსტიტუტის ზოგად სამომავლო მისიას?

ვფქირობ, ჟურნალისტების უმეტესობა ერთი სიტყვით რომ აღვწეროთ, პირველი სიტყვა, რაც თავში მოგივა, არის - „დაკავებულია“. ნამდვილი ფუფუნებაა, გქონდეს იმის შესაძლებლობა, იფიქრო იმაზე, რასაც აკეთებ. იფიქრო, რას ნიშნავს ეს სამყაროსთვის და როგორ შეიძლება ეს საქმე განსხვავებულად და უკეთესად გააკეთო მომავალში. ჟურნალისტიკის Fellowship-ის პროგრამა ქვაკუთხედია როიტერის ინსტიტუტის მისიისა, გავაერთიანოთ პრაქტიკა და კვლევა და დავეხმაროთ ჟურნალისტებს მთელი მსოფლიოდან, გახდნენ ისეთები, რისკენაც მიისწრაფვიან. აკეთონ ისეთი ჟურნალისტიკა, როგორიც უნდათ რომ აკეთონ და დაეხმარონ თავიანთ საზოგადოებებს, იყვნენ შეძლებისდაგვარად საუკეთესოები.

ეს არის უნიკალური შესაძლებლობა მათთვის, ჩამოვიდნენ ოქსფორდში დიდი ხნით, იფიქრონ საკუთარ საქმეზე, ისწავლონ სხვა ჟურნალისტებისგან, დაამყარონ კონტაქტი, დაუკავშირდნენ ოქსფორდის მკვლევრებს. დაამყარონ კონტაქტი ამ ინდუსტრიის წარმომადგენლებთან ლონდონში და სხვაგან და ისწავლონ ამ ყველაფრისგან. სრულიად შეესაბამება იმას, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ. დიდი ინტერესით ველოდები ასობით ჟურნალისტის მიღებას ინსტიტუტში ამ პროგრამის ფარგლებში სამომავლოდ.

წყარო: როიტერის ინსტიტუტი

გლორია სტაინემი თანამედროვეობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ავტორი და უკვე საკულტოდ ქცეული ფიგურაა, როგორც პუბლიცისტიკაში, ისე ფემინიზმის ისტორიაში. ჟურნალისტი, მწერალი და ქალთა უფლებების აქტივისტი 84 წლის ასაკშიც აქტიურად აგრძელებს საქმიანობას. მის სტატიებს თუ ინტერვიუებს ხშირად შეხვდებით, როგორც ამერიკულ, ისე ევროპულ გამოცემებსა და ტელევიზიებში.

გლორია სტაინემი1934 წლის 25 მარტს, ოჰაიოს შტატის ქალაქ ტოლედოში დაიბადა, შოტლანდიური და გერმანული ფესვების მქონე დედისა და ებრაელი მამის ოჯახში. მისი ბებია მამის მხრიდან, პოლინ პერლმუტერ სტაინემი გასული საუკუნის დასაწყისში სუფრაჟისტ ქალთა ასოციაციის თავმჯდომარე იყო, 1908 წელს კი ქალთა საერთაშორისო საბჭოში დელეგატად იქნა არჩეული. გლორიაც, ბებიის მსგავსად, ადრეული ასაკიდანვე დაინტერესდა პოლიტიკით და ადამიანის უფლებებით. 50-იანი წლების დასაწყისში, მასაჩუსეტსის Smith-ის კოლეჯში სწავლისას საგნებს სწორედ ამ მიმართულებით ირჩევდა, რაც მაშინ ქალისთვის დიდი იშვიათობა იყო.

1956 წელს, კოლეჯის დამთავრების შემდეგ, სტაინემმა გრანტი მიიღო და ინდოეთში განაგრძო სწავლა, სადაც ორი წელი დარჩა და ინდოეთის სასამართლო სისტემაშიც მოასწრო მუშაობა. ამერიკაში დაბრუნების შემდეგ, ცოტა ხანში ახლადდაარსებულ სატირულ ჟურნალში - Help დაიწყო მუშაობა. პარალელურად, თანამშრომლობდა სხვადასხვა გამოცემებთან ფრილანსერის სტატუსით. როგორც სტაინემი იხსენებს, მისი პირველი სერიოზული სტატია, 1961 წელს, Esquire-ში გამოქვეყნდა. ეს იყო მასალა კონტრაცეპტივებზე, რასაც მნიშვნელოვანი გამოხმაურება მოჰყვა. მომდევნო წლიდან მან უკვე აქტიურად დაიწყო ქალთა უფლებებზე წერა და იმის განხილვა, როგორ ხდებიან ქალები იძულებული კარიერასა და ქორწინებას შორის არჩევანი გააკეთონ.

1963 წლიდან გლორია ცოტა ხნით ცნობილი გამოცემის, Playboy-ს კლუბში მუშაობდა მიმტანად. სწორედ ამ დროს მან Show magazine-სთვის დაიწყო სტატიის წერა, სადაც კლუბში მუშაობის გამოცდილებას აღწერდა. „კურდღლის ამბავი“ - ასე ერქვა სტატიას, რომელიც 1963 წლის მაისში გამოქვეყნდა. მასში სტაინემი დეტალურად ყვებოდა, როგორ ექცეოდნენ ქალებს ასეთ კლუბებში და როგორ ხდებოდა მასკულინური სისტემის მიერ მათი ჩაგვრა და ექსპლუატაცია. სტატია ორ ნაწილად გამოქვეყნდა და მალევე გახდა დიდი ინტერესის საგანი. 1985 წელს, სტაინემის მონათხრობის მიხედვით, ტელეარხმა ABC-მ სატელევიზიო ფილმიც კი გადაიღო.

1964 წლის დეკემბერში გლორია სტაინემმა Cosmopoliten-ისთვის ჯონ ლენონთან ჩაწერა ინტერვიუ, რომელიც ჟურნალის გარეკანზე მოხვდა. მომდევნო წლიდან კი ტელეკომპანია NBC-ის სატირული გადაცემაში დაიწყო სცენარისტად მუშაობა. 1968 წელს სტაინემს New York Magazine-ში შესთავაზეს სამსახური. ჟურნალი ახალი დაარსებული იყო და საინტერესო ავტორებს ეძებდა. თანამშრომლობა ორმხრივად წარმატებული გამოდგა. ჟურნალში სტაინემის არაერთი მნიშვნელოვანი მასალა გამოქვეყნდა, რამაც მასაც და გამოცემასაც დიდი პოპულარობა მოუტანა. განსაკუთრებული ინტერესი გამოიწვია მისმა სტატიებმა აბორტის და ქალთა ემანსიპაციის თემებზე. გლორია სტაინემი ფემინისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი გახდა. წერასთან ერთად ის სოციალურ და პოლიტიკურ აქტივიზმშიც მონაწილეობდა და სხვადასხვა გაერთიანებებთან და მოძრაობებთან თანამშრომლობდა. ქალების და შავკანიანების უფლებები, შრომის უფლებები, ვიეტნამის ომის საპროტესტო კამპანიები - გლორია სტაინემი 60-იანი წლების ამერიკის ყველა აქტუალურ მოვლენაში იყო ჩართული და საკუთარი მნიშვნელოვანი წვლილი შეჰქონდა.

1972 წელს მან აფრო-ამერიკელ ფემინისტ აქტივისტთან, დოროთი პიტმან ჰიუგსთან ერთად ფემინისტური ჟურნალი Ms. დააფუძნა. სატესტო 300 000 ეგზემპლარი ერთ კვირაში სრულად გაიყიდა. მალე ჟურნალმა 26 000-მდე ხელმომწერი შეაგროვა, რედაქციაში კი მუდმივად მიდიოდა მკითხველთა წერილები და შეკითხვები. იმავე 1972 წელს გლორია სტაინემი პირველი ქალი ჟურნალისტი გახდა, რომელიც ამერიკის „ეროვნულ პრეს კლუბში“ სიტყვით გამოვიდა. 1976 წელს გლორია Women's Institute for Freedom of the Press -ის წევრი გახდა. ეს ორგანიზაცია ქალთა შორის კომუნიკაციის ზრდაზე და მათთვის აქტუალური მედია გამოცემების მხარდაჭერაზე მუშაობდა.

1978 წელს „კოსმოპოლიტენში“ მისი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სტატია დაიბეჭდა, რომელსაც ასე ერქვა : „კაცებს რომ მენსტრუაცია ჰქონდეთ“. სტაინემი სატირულ ჟანრში განიხილავდა, როგორ ჰეროიკულად იქნებოდა აღქმული ეს მოვლენა მამაკაცების შემთხვევაში, მაშინ როცა ქალებისთვის ხშირად სასირცხვილო და დასამალ ამბად მიიჩნევა. დიდი გამოხმაურება მოჰყვა ასევე სტაინემის New York Times- ში გამოქვეყებულ მასალას ბილ კლინტონის სექსუალური სკანდალის შემდეგ. სტატიაში „ფემინიზმი და კლინტონის დაკითხვა“ ის წერდა, რომ კლინტონის კრიტიკისას მთავარი საკითხი სექსუალური შვიწროვება უნდა ყოფილიყო, რაც ასე არ მოხდა და პრეზიდენტი კრიტიკის ობიექტი სულ სხვა მიმართულებით გახდა.

2000-იან წლებიდან გლორია სტაინემი ისევ აქტიურად აგრძელებს როგორც ჟურნალისტურ საქმიანობას, ისე ქალების უფლებების თუ სხვა სოციალური და პოლიტიკური უფლებებისთვის ბრძოლას. 2005 წელს მან მსახიობ და აქტივისტ, ჯეინ ფონდასთან და პოეტთან და პოლიტიკის თეორეტიკოსთან, რობინ მორგანთან ერთად „ქალთა მედია ცენტრი“ დააარსა. ორგანიზაცია ქალთა ადვოკატირების, მათი მედიაში ხილვადობისა და გავლენის მიმართულებით მუშაობს.

ბოლო 20 წელია, სტეინემი აკადემიურ საქმიანობაშიც აქტიურად არის ჩართული და სხვადასხვა უნივერსიტეტებში ლექციებს კითხულობს. მას სხვადასხვა საჯარო შეხვედრებსა თუ დემონსტრაციებზეც ხშირად შეხვდებით. დონალდ ტრამპის ინაუგურაციის შემდეგ, 2017 წლის 21 იანვარს გამართულ ქალების მარშზე ვაშინგტონში, 82 წლის სტაინემი ერთ-ერთი მთავარი სპიკერი იყო. 2018 წლის მაისიდან გლორია სტაინემი მსოფლიოს გარშემო მოგზაურობს და საჯარო ლექციებს ატარებს ქალების უფლებებისა და თანასწორობის თემაზე.

კვლევითი ორგანიზაცია, Pew Research Center-ის მიერ 2016 წელს ჩატარებული გამოკითხვის მიხედვით, ამერიკის მოსახლეობის ზრდასრული ნაწილის 23 პროცენტს, ამა თუ იმ სოციალურ ქსელში, ერთხელ მაინც გაუზიარებია Fake news, ზოგჯერ არაინფორმირებულობის გამო, ზოგჯერ კი შეგნებულად.

ტყუილი ინფორმაცია, ე.წ. Fake News 2010-იანი წლების ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად იქცა როგორც პასუხისმგებლიანი მედიებისთვის, ისე მთლიანად საზოგადოებისთვის. სოციალური მედიის მზარდი როლი ნებისმიერ მოხმარებელს პროფესიონალი ჟურნალისტის პოტენციურ კონკურენტად აქცევს. შედეგად კი, სულ უფრო რთულდება ახალი ამბის სანდოობისა და ავთენტურობის დადგენა. ინფორმაციის მოხმარების კულტურის ტრანსფორმაციასა და მის საფრთხეებზე ბოლო ორი წელია ინტერნეტ გიგანტებიც აქტიურად ალაპარაკდნენ. მიმდინარე წლის დასაწყისში ფეისბუკის აღმასრულებელმა დირექტორმა, მარკ ზაკერბერგმა Fake News-თან ბრძოლა 2018 წლის უმთავრესი გამოწვევად დაასახელა. მალე, იგივე განცხადება გააკეთა Google -მაც.

Fake News-ის ფენომენით ფსიქოლოგები და სოციოლოგებიც დაინტერესდნენ. ამერიკისა და ევროპის ქვეყნებში ბოლო წლებში ამ თემაზე არაერთი კვლევა ჩატარდა და ტყუილი ინფორმაციის ზემოქმედების მექანიზმებზე საგულისხმო ნაშრომები გამოიცა. მედიაჩეკერი შეეცადა Fake News- ის შესახებ საინტერესო კვლევები მოეძიებინა და მისი გავლენის, გავრცელების ფორმებისა თუ ტენდენციების რამდენიმე ფსიქოლოგიურ ასპექტზე გაემახვილებინა ყურადღება.

ამერიკული პოლიტიკურ მეცნიერებათა ასოციაციის ექსპერიმენტული კვლევითი სექციის მიერ ჩატარებული კვლევა გვაჩვენებს, რომ დეზინფორმაციის ან მისინოფრმაციის კორექტირება საკმაოდ რთულია და მას განგრძობითი ეფექტები შესაძლოა ამბის შესწორების შემდეგაც ჰქონდეს. ფსიქოლოგების აზრით, ამის ერთ-ერთი მიზეზი ადამიანების დიდი ნაწილისთვის დამახასიათებელი ჩვევაა, რომ გაუაზრებლად, შემთხვევითი ინფორმაციის საფუძველზე გააკეთონ დასკვნები ამა თუ იმ მოვლენაზე და აღარ დაელოდონ დეტალების გარკვევას. პირველი გაგონილი ინფორმაცია იმდენად ილექება გონებაში, რომ მისი სიყალბის დადასტურების დროსაც ხშირად თავდაპირველი ვერსია უფრო რჩება მეხსიერებაში. ეს ინფორმაცია შესწორების შემდეგაც აგრძელებს ზეგავლენის მოხდენას შეხედულებებსა და განწყობაზე. ფსიქოლოგების დაკვირვებით, ასეთ დროს შესწორებაზე მეტად ალტერნატიული ინფორმაციის მიწოდება მუშაობს, ანუ მომხმარებელმა ინფორმაცია როგორც მნიშვნელოვანი სიახლე, ისე უნდა აღიქვას, ისეთივე ფორმით, როგორც ეს თავდაპირველი ტყუილი ამბის გაცნობისას მოხდა და არა როგორც რაღაცის გაგრძელება და უარყოფა.

ამავე თემას ეხმიანება სამეცნიერო გამომცემლობა Plos-იც, რომელიც ინოვაციების ადვოკატირების კუთხით მუშაობს და ღია და თავისუფალ წვდომას გვთავაზობს სამეცნიერო ლიტერატურაზე. ორგანიზაციის მკვლევარები გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნავენ, რომ როდესაც რაიმე ძალიან მნიშვნელოვანი ახალი ამბავი ვრცელდება, ადამიანები აქტიურად ერთვებიან სოციალურ მედიაში, რომ თვალყური ადევნონ ინფორმაციას და მოვლენების განვითარება არ გამორჩეთ. სოციალური ქსელების გამოყენება ასეთ ვითარებაში აჩენს რისკებს, რომ განახლებული და დანაწევრებული ინფორმაცია შესაძლოა დაუზუსტებელი იყოს. მათი ნაწილი კი დიდხანს დარჩეს გადაუმოწმებელი გავრცელების მომენტიდან.

კვლევაში მოცემულია მეთოდოლოგია, რომლის საშუალებითაც მოხდა მონაცემთა ბაზაში 330 ტყუილი ინფორმაციის შეგროვება, იდენტიფიცირება და განმარტება. ორგანიზაციამ გააანალიზა ეს მონაცემები, რომ მიმხვდარიყო, როგორ ავრცელებენ მომხმარებლები ტყუილს, ჭორებს, ცდილობენ მათ არგუმენტირებას, შემდეგ კი ზოგ შემთხვევაში როგორ უარყოფენ მას, როცა უკვე სიცრუე დადასტურდება.

კვლევები აჩვენებს, რომ მომხმარებელებში ჭარბობს ტენდენცია დაიჯერონ ნებისმიერი დაუდასტურებელ ჭორი. აქვე, ერთი საინტერესო ტენდენციაც გამოიკვეთა, ჭორი, რომელიც შემდეგ მართლდება, გაცილებით მალე, მაქსიმუმ ორ საათში დასტურდება, ხოლო ცრუ ინფორმაციის გადამოწმებას დაახლოებით 14 საათამდე შეიძლება დასჭირდეს. გამოდის, რომ იმის მტკიცება, რომ ფაქტი არასწორია, ბევრად რთულია, ვიდრე მისი სისწორის დადასტურება.

მომხმარებლის ფსიქოლოგია გვაჩვენებს, რომ ისინი ახალ, წუთების გავრცელებულ თუნდაც დაუდასტურებელი ინფორმაციას უფრო ხშირად ავრცელებენ, ვიდრე შემდგომ, დადასტურებულს და გადამოწმებულს, როცა უკვე ყველამ ყველაფერი იცის. მიზეზი მარტივია: ასეთ ამბავს თუ ჭორს ბევრად მეტი რეაქცია და გამოხმაურება მოჰყვება სოციალურ ქსელში, ვიდრე მოგვიანებით, უკვე გარკვეული დეტალების გაზიარებას. ამიტომ, ტყუილი ინფორმაციაც უფრო მეტი ადამიანის მიერ ვრცელდება, ვიდრე შემდეგ მისი უარყოფა და კორექტირებული ვერსია.

ასევე, მნიშვნელოვანია მომხმარებელთა ტიპები, ვინც ინფორმაციას აზიარებს. კარგი რეპუტაციის მქონე პერსონების მიერ გავრცელებული დაუდასტურებელი ინფორმაცია კიდევ უფრო მეტი ჭორების და ტყუილის გავრცელების საბაბს იძლევა, რადგან მათდამი ნდობა უფრო მაღალია. გარდა ამისა, კვლევამ აჩვენა, რომ ადამიანებს, რომლებიც ხშირად ავრცელებენ დაუდასტურებელ ინფორმაციას და ჭორებს, მიუხედავად იმისა, მართლდება შემდგომში ისინი თუ არა, უფრო მეტი მიმდევარი ჰყავთ, ვიდრე მათ, ვინც არ პოსტავენ ან მუდმივად ეჭვქვეშ აყენებენ დაუდასტურებელ ინფორმაციას.

ქარიშხალ სენდის დროს თვითერზე 10 350 თვითი გავრცელდა, რომლებიც ყალბ ფოტოებს შეიცავდა. კვლევამ აჩვენა, რომ ამ თვითების 86 პროცენტი სხვებისგან იყო წამოღებული. ანუ რეალურად, 30-მა მომხმარებელმა ( 0,3 % ) მოახდინა პროვოცირება, რომ 10 ათასზე მეტ ადამიანს ყალბი ფოტო გაევრცელებინა.

საინტერესოა ასევე ონლაინ გამოცემა Buzzfeed-ის მიერ ჩატარებული ანალიზი, რომელიც 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებს ეხებოდა ამერიკაში. მკვლევარების ინფორმაციით საპრეზიდენტო კამპანიის ბოლო სამი თვის განმავლობაში, არჩევნების თემაზე გავრცელებულ 20 ყველაზე პოპულარულ Fake News-ს, 1,3 მილიონით მეტი გაზიარება, რეაქცია და კომენტარი ჰქონდა ფეისბუკზე, ვიდრე ასევე 20 ყველაზე პოპულარულ ნამდვილ ამბავს. ყველაზე ბევრჯერ გავრცელებული ტყუილი ამბავი კი პაპი ფრანცისკეს მიერ დონალდ ტრამპის მხარდაჭერა იყო.

Fake News-ის საფრთხეებსა და გავლენებზე მსჯელობა აქტიურად გრძელდება და ამ თემით სულ უფრო მეტი პროფესიის ადამიანი თუ კომპანია ინტერესდება. თუმცა, იმ ფონზე როცა ეს ბევრისთვის ფულის შოვნის მარტივ გზად ან საზოგადოებრივ აზრზე ზეგავლენის საშუალებად იქცა, ძნელი სათქმელია რამდენად შედეგიანი იქნება მასთან ომი და მოახერხებს თუ არა Google ან Facebook ინფორმაციის ულევი ნაკადის დინებისას მისი ავთენტურობის კონტროლს.

2008-2016 წლებში თუ კი ვინმეს ფოტოს ხშირად შეხვდებოდით ინტერნეტში, ერთ-ერთი პირველი ნამდვილად ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი ბარაკ ობამა იყო. ქარიზმატული და პოპულარული ლიდერის პრეზიდენტობა სოციალური ქსელების აქტუალობის პიკს დაემთხვა, რის გამოც ობამა თითქმის ყოველდღიურად ექცეოდა ამა თუ იმ გამოცემის ყურადღების ცენტრში. ამაში დიდი წვლილი თეთრი სახლის იმ დროინდელ ფოტოგრაფს, პიტ სუზასაც მიუძღვის, რომელსაც პრეზიდენტისთვის ორ მილიონამდე ფოტო აქვს გადაღებული. მათ შორის ბევრი საკულტო ფოტოც.

თუმცა, სუზას ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული და ისტორიული ფოტო, ალბათ მაინც 2011 წლის 1 მაისს ბინ ლადენის წინააღმდეგ ჩატარებული სპეცოპერაციისას გადაღებული კადრია, - პატარა ოთახში პრეზიდენტი ობამა ვიცე პრეზიდენტთან, სახელმწიფო მდივანთან და უსაფრთხოების გუნდის სხვა წევრებთან ერთად უყურებს სპეცოპერაციას. ეს კადრი მაშინ არაერთი გამოცემის მთავარ გვერდზე მოხვდა. ვინაიდან არც სპეცოპერაციის კადრები არსებობს და არც ბინ ლადენის გარდაცვალების დამადასტურებელი რაიმე ფოტო მასალა, ეს ერთადერთ გასაჯაროებულ ფოტოდ რჩება, რომელიც პროცესის დროს არის გადაღებული და კარგად ასახავს ვითარებას.

2017 წლის ნოემბერში პიტ სუზამ წიგნი გამოსცა, სახელწოდებით „ობამა: ახლო პორტრეტი“. ფოტოფრაფმა ამ ისტორიული კადრის გადაღების დეტალებზე სწორედ მაშინ ისაუბრა:

„სპეცოპერაციის დღეს პრეზიდენტი და მისი უსფრთხოების გუნდი ერთ პატარა ოთახში შეიკრიბა რომ თვალყური ედევნებინა პროცესისთვის. მე ოთახის ერთ-ერთი კუთხე ავირჩიე, იმდენი ხალხი იყო, რომ მოძრაობა რთული იყო და იქიდან ვიღებდი ფოტოებს. ცოტას ლაპარაკობდნენ, მხოლოდ აკვირდებოდნენ რა ხდებოდა. როდესაც პრეზიდენტი შემოვიდა ამ პატარა საკონფერენციო ოთახში, მაგიდის თავში ბრიგადირი გენერალი იჯდა. ის წამოდგა, რომ პრეზიდენტისთვის ადგილი დაეთმო, თუმცა, პრეზიდენტმა უთხრა: „არა, არა, დარჩი მანდ“. გენერალი ლეპტოპთან იჯდა და ადმირალ მაკგრავენს ეკონტაქტებოდა. პრეზიდენტმა იქვე მდგარი სკამი გამოსწია და მის გვერდით დაჯდა. ეს ფოტო მაშინაა გადაღებული, როდესაც სპეცოპერაცია დასასრულისკენ მიდიოდა. რთულია, კარგად განსაზღვრო, ზუსტად რა მომენტი იყო, მაგრამ მე ვფიქრობ, ეს იყო ის ეპიზოდი, როცა სპეციალური ძალები ბინ ლადენის სახლში შევიდნენ და ეკრანზე არ ჩანდა ვიდეო, რა ხდებოდა შიგნით, ისინი კი ელოდებოდნენ, რა მოხდებოდა. მთელი ეს 40 წუთი ძალიან დაძაბული და მშფოთვარე იყო, ეს მათ სახეებზეც ჩანს. ოპერაციის დასრულება, რა თქმა უნდა, ყველასთვის შვება იყო, მაგრამ მილოცვები და მხიარულება ნამდვილად არ ყოფილა. ოპერაციის ბოლოს პრეზიდენტი უბრალოდ ადგა და რამდენიმე ადამიანს ხელი ჩამოართვა. განწყობა ერთდროულად დამთრგუნველიც იყო და სადღესასწაულოც.“ - იხსენებს სუზა.

სამაუწყებლო კომპანია BBC-ს სარედაქციო პოლიტიკაში ცვლილებები შეაქვს. კომპანიის ახალი ამბების განყოფილების დირექტორმა, ფრენ ანსვორთმა  სარედაქციო ჯგუფებს განცხადება გაუგზავნა, სადაც თქვა, რომ კლიმატის ცვლილება ბუნებაში მიმდინარეობს, ამიტომაც დებატების დასაბალანსებლად არ არის საჭირო ისეთი რესპონდენტი, რომელიც საერთოდ უარყოფს კლიმატის ცვლილებას - „ადამიანების მიერ პროვოცირებული კლიმატის ცვლილება არსებობს. თუ ამას მეცნიერება ადასტურებს, ჩვენ ეს უნდა გადმოვცეთ. BBC-ს მიერ კლიმატის ცვლილებების გაშუქებისას მიუკერძოებლობის მისაღწევად არ გჭირდება ის, ვინც საერთოდ უარყოფს ამ პროცესს. ისევე, როგორც არ გჭირდება ვინმე, ვინც უარყოფს იმას, რომ შაბათს მანჩესტერმა 2:0 მოიგო მაშინ, როცა ეს მსაჯის მიერ დადასტურებულია", - წერს ანსვორთი.

ეს ნაბიჯი კომპანიამ მას შემდეგ გადადგა, რაც თანამშრომლებს არაერთხელ მოუხდათ ბოდიშის მოხდა კლიმატის ცვლილების სკეპტიკოსებთან ინტერვიუების შემდეგ. განცხადება, რომელიც BBC-ის ახალი ამბების დირექტორმა გაავრცელა, ასე იწყება „კლიმატის ცვლილება BBC-სთვის რთული საკითხი იყო და ჩვენ ამ თემას ხშირად არასწორად ვაშუქებდით“. 

ბოლოს BBC-მ ბოდიში გასული წლის ოქტომბერში მოიხადა საკუთარი მასალის გამო, მას შემდეგ რაც BBC Radio4-მა პოლიტიკოსთან, ლორდ ლოუსონთან ჩაწერა ინტერვიუ და მას იმის მტკიცების საშუალება მისცა, რომ ბოლო დეკადის განმავლობაში გლობალური ტემპერატურა არ აწეულა, რაც მეცნიერულ დასკვნებს ეწინააღმდეგება. მსგავსი შემთხვევები კომპანიას მანამდეც ჰქონია, რის გამოც არაერთხელ გაუკეთებიათ სპეციალური განცხადება და შესწორება.

“კლიმატის ცვლილება ნამდვილად ხდება. არსებობს ზოგადი კონსესუსი იმაზე, რომ ამან შეიძლება გამანადგურებელი შედეგი მოგვიტანოს სხვადასხვა მიმართულებით - წერს ანსვორთი 4-გვერდიან განცხადებაში. თუმცა, აქვე აღნიშნავს, რომ კლიმატის ცვლილება მანამდეც მომხდარა და ზოგჯერ შესაძლოა გარკვეული სკეპტიკოსების აზრი საინტერესო იყოს: „მაგალითად, სიჩქარის ინტენსივობაზე და იმაზე, თუ რა მოხდება მომავალში ან რა პოლიტიკა უნდა შეიმუშაოს მთავრობამ“, - ნათქვამია ტექსტში. აქ ასევე ვხვდებით კონკრეტულ რეკომენდაციებს ჟურნალისტებისთვის, რომ მათ ყოველთვის კარგად გამოიკვლიონ რესპონდენტების ხედვები და მათი საქმიანობა: „ჩვენ უნდა მივაწოდოთ აუდიტორიას ინფორმაცია, რომელ ორგანიზაციას წარმოადგენს სპიკერი, როგორ ფინანსდება ეს ორგანიზაცია და საუბრობენ თუ არა მისი წარმომადგენლები მეცნიერული პოზიციიდან“.

აღსანიშნავია, რომ ლორდ ლოუსონის ორგანიზაცია „გლობალური დათბობის პოლიტიკის ფონდი“ (Global Warming Policy Foundation ) დაფინანსების წყაროს არ ასაჯაროებს. ორგანიზაცია Energy and Climate Intelligence Unit-ის დირექტორი, რიჩარდ ბლექი, რომელიც წლების განმავლობაში გარემოსდაცვით საკითხებს აშუქებდა BBC -ში, ამ ნაბიჯს მიესალმება: “ამ კურსის აღება ძალიან სწორი ნაბიჯია. ჩემი აზრით BBC შეცდა, როცა 2011 წელს დაწყებული სამეცნიერო სემინარების კურსი მალევე შეწყვიტა - ძალიან ცოტა პროდიუსერს თუ წამყვანს აქვს სამეცნიერო ბექგრაუნდი“.

პროფესორო ედ ჰოუკინსი, მეცნიერი, რომელიც რიდინგის უნივერსიტეტში კლიმატის თემაზე მუშაობს, ამბობს, რომ ეს კომპანიას დიდი ხნის წინ უნდა გაეკეთებინა: „ძალიან ბევრი შემთხვევა იყო, როდესაც BBC-ის აუდიტორია შეცდომაში იქნა შეყვანილ“.

აგვისტოში 57-მა გავლენიანმა გარემოს დაცვის სპეციალისტმა, მათ შორის ჯონათან პორიტმა და ეროლაინ ლუკასმა გარდიანს წერილი გაუგზავნა, რომელშიც ნათქვამი იყო: „ჩვენ აღარ მივიღებთ იმ ადამიანებთან დებატებში მონაწილეობას, ვინც უარყოფს, რომ ადამიანის მიერ გამოწვეული კლიმატის ცვლილება რეალურია. უამრავი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი საკითხია კლიმატის თემის ირგვლივ, რაზეც უნდა ვიკამათოთ და განვიხილოთ და ამაზე დროის კარგვა ნამდვილად არ ღირს. ჩვენ მოვუწოდებთ მაუწყებლებს იგივე გააკეთნ“ - წერდნენ ისინი განცხადებაში.

წყარო: www.theguardian.com

მასალებს გამოცემების საიტზეც და სოციალურ ქსელში დიდი დისკუსია მოჰყვა, კომენტარებს შორის ჭარბობდა ქსენოფობიური და სიძულვილის ენის შემცვლი ტექსტები. ამ მასალების გაზიარების მაჩვენებლის მიხედვით, ინფორმაცია ათასობით მომხმარებელმა ნახა.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურში „მედიაჩეკერს“ განუცხადეს, რომ მსგავსი ფაქტი არ მომხდარა, - არც ზარი შესულა 112-ში და შესაბამისად, არც პატრულის თანამშრომლებს მოუთხოვიათ ტაძრისთვის ზარის რეკვის შეწყვეტა.

იგივე დაადასტურა ვაშლიჯვრის ჯვართამაღლების სახელობის ტაძრის წინამძღვარმა, დეკანოზმა გიორგი სახვაძემაც. მისი თქმით, ეკლესიის არსებობის ისტორიაში არასდროს მომხდარა რაიმე დაპირისპირება ეთნიკურ თუ რელიგიურ ნიადაგზე და არც ვინმეს გამოუთქვამს პრეტენზია ზარების რეკვასთან დაკავშირებით, რაც რიტუალის ნაწილია და ჩვეულებრივი მოვლენაა ყველა ეკლესიაში.

„აბსოლუტური სიცრუეა რაც დაიწერა. არ ვიცი ვის ინტერესებშია მსგავსი რამის გავრცელება. არანაირი შეფერხება არ ყოფილა და ეკლესიაში ჩვეულებრივ გრძელდება ღვთისმსახურება. მათ შორის 21 სექტემბერსაც, დღესასწაულთან დაკავშირებით ღამისთევა გვქონდა, ზარებიც დაირეკა და რიტუალიც ჩატარდა“, - უთხრა დეკანოზმა „მედიაჩეკერს“.

ვაშლიჯვრის ჯვართამაღლების სახელობის ეკლესიამ ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ მსგავსი რამ არ მომხდარა, ფეისბუკის გვერდზეც გაავრცელა.



„მედიაჩეკერმა“ ინფორმაციის პირველწყაროსთან დაკავშირებაც სცადა, თუმცა, მას ვერ დავუკავშირდით. მოგვიანებით, მას შემდეგ, რაც გავრცელდა ონლაინგამოცემა"ნეტგაზეთის" ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ გავრცელებული ინფორმაცია ტყუილი იყო, მარინა ჩეხაშვილმა სტატუსი წაშალა. თუმცა, 24 სექტემბრის მონაცემებით, გამოცემებს პირველადი ინფორმაცია არ შეუსწორებიათ და ამბავი, რომ ვაშლიჯვარის ტაძარში ირანელების მოთხოვნის საფუძველზე ზარებს აღარ რეკენ, მათ გვერდებზე ისევ იძებნება.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი პრინციპის თანახმად, ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია. შესწორების სტანდარტის შესახებ ქარტიის სახელმძღვანელო დოკუმენტში კი ვკითხულობთ, რომ:

• ჟურნალისტებმა და რედაქტორებმა პასუხისმგებლობა უნდა აიღონ დაშვებულ შეცდომებზე და დროულად გაასწორონ უზუსტობები. (მუხლი 1).
  
  
• გამოქვეყნებული მასალა უნდა შესწორდეს ისე, რომ აუდიტორიისთვის ცნობილი გახდეს თუ რა გასწორდა. ყველგან, სადაც ეს შესაძლებელია და არ უწყობს ხელს ვინმესთვის საზიანო ინფორმაციის გავრცელებას, მასალის ბოლოს შენიშვნის სახით უნდა მიეთითოს რა ეწერა მცდარ ვერსიაში. (მუხლი 2.1)

მედიის ფორმებისა და როლის ცვლილება ციფრულ ეპოქაში სულ უფრო მეტ თავსატეხს უჩენს ამ სფეროში მომუშავე ადამიანებს. ერთის მხრივ, ისინი უნდა აჰყვნენ თანამედროვე ტენდენციებს და ტრენდებს, მეორეს მხრივ კი, აკადემიურობა და პროფესიონალიზმი შეინარჩუნონ და ინფორმაციის გაფილტვრაში დაეხმარონ აუდიტორიას. ცრუ ინფორმაციის გავრცელება ერთ-ერთი მთავარი პრობლემაა, რაზეც უკვე აქტიურდ მსჯელობენ მედიაპროფესიონალები და სახელმძღვანელოების შედგენაზეც დაიწყეს მუშაობა. სულ ახლახანს „იუნესკოს“ დახმარებით ამ თემაზე წიგნი გამოიცა, რომელიც ძალიან დროული და საჭირო რესურსია ციფრულ ერაში მომუშავე პრაქტიკოსი ჟურნალისტებისა და ჟურნალისტიკის მასწავლებელთათვის.

ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში განვითარებულმა მოვლენებმა ჟურნალისტიკა დიდი გამოწვევების წინაშე დააყენა. სხვადასხვა ფაქტორების ერთობლიობა კომუნიკაციების ლანდშაფტს სრულიად ცვლის და ჟურნალისტიკის ხარისხზე, სანდოობასა და გავლენაზე შეკითხვებს აჩენს. არსებობს ორგანიზებული კამპანიები, რომლებიც სიცრუის ტირაჟირებაზე მუშაობენ და დეზინფორმაციას, მისინფორმაციას ან მალ-ინფორმაციას ავრცელებენ საზოგადოებაში. ამ ყველაფერს კი ადამიანები ხშირად გაუცნობიერებლად აზიარებენ სოციალურ მედიაში.

• დეზინფორმაცია: ინფორმაცია, რომელიც ყალბია და განგებ არის შექმნილი, რომ კონკრეტულ პიროვნებას, სოციალურ ჯგუფს, ორგანიზაციას ან ქვეყანას ზიანი მიაყენოს.
• მისინფორმაცია: ინფორმაცია, რომელიც ასევე ტყუილია, მაგრამ მისი მიზანი ზიანის მიყენება არ არის.
• მალ-ინფორმაცია: ინფორმაცია, რომელიც დაფუძნებულია რეალობაზე და გამოიყენება პიროვნების, სოციალურ ჯგუფის, ორგანიზაციის ან ქვეყნისთვის ზიანის მისაყენებლად.

დეზინფორმაციასთან ბრძოლის ექსპერტების მიერ დაწერილი წიგნი ჟურნალისტიკის ბუნებას იკვლევს და ცდილობს მოდულებით ამოხსნას, რატომ არის ნდობა მნიშვნელოვანი; პუბლიკაციაში ნახავთ კრიტიკულ მსჯელობას იმაზე, თუ როგორ გახდნენ ტექნოლოგია და სოციალური პლატფორმები საინფორმაციო უწესრიგობის ერთგვარი მილსადენები, გაეცნობით როგორ შეიძლება დეზინფორმაციასა და მისინფორმაციასთან დაპირისპირება მედია და საინფორმაციო წიგნიერების საშუალებით და რატომ არის ფაქტების გადამოწმება და სოციალური მედიის ვერიფიკაცია მნიშვნელოვანი, რომ ონლაინ სივრცე ბოროტად არ გამოიყენონ.

ეს უმნიშვნელოვანესი გამოცემაა და სახელმძღვანელოდ უნდა იქცეს მათთვის, ვინც ჟურნალისტიკას ასწავლის ან პრაქტიკოსი ჟურნალისტი და რედაქტორია და ინფორმაციის მოხმარების და გავრცელების საკითხით არის დაინტერესებული. წიგნში მათთვის საინტერესო დეტალებს აღმოაჩენენ ასევე პოლიტიკური პარტიები, ჯანდაცვის პროფესიონალები, ბიზნესმენები, მეცნიერები, არჩევნების მონიტორები და სხვები.

წყარო - www.unesco.org

ცენტრისგან ისედაც საკმაოდ მივიწყებული რეგიონი - რაჭა, ნაციონალური სატელევიზიო მედიის დღის წესრიგში იშვიათად თუ მოხვდება. საქართველოს ამ კუთხიდან ინფორმაციას ძირითადად მხოლოდ მაშინ ვიგებთ, როცა იქ მაღალი თანამდებობის პირი ჩადის ან განსაკუთრებული სტიქიური მოვლენა ხდება. ამ დროს კი, რაჭას, როგორც მაღალმთიან რეგიონს, უამრავი პრობლემა აქვს, რაც სათანადოდ თითქმის არასდროს შუქდება. იგივე შეიძლება ითქვას რეგიონის ტურისტულ პოტენციალზე, რასაც ასევე უცნაურად ცოტა ყურადღება ეთმობა.

ინფორმაციის ნაკლებობის ერთ-ერთი მიზეზი სავარაუდოდ ადგილობრივი მედიის სიმწირეა. რაჭის ორ რაიონში ამ ეტაპზე მხოლოდ ერთ გაზეთი, ადგილობრივი თვითმმართველობის მიერ დაფინანსებული ყოველთვიური გამოცემა „ამბროლაურის მოამბე“ ფუნქციონირებს. დამოუკიდებელ გამოცემას, ტელევიზიას ან რადიოს აქ ვერ ნახავთ. ონი კი, ალბათ ერთ-ერთი იშვიათი რაიონია დღეს საქართველოში, სადაც ადგილობრივი მედიასაშუალება საერთოდ არ არსებობს, შესაბამისად, ადგილობრივების ხმაც თითქმის არასოდეს ისმის.

ქალაქ ონში სტამბა 1900-იანი წლებიდან არსებობდა. დამოუკიდებლობის წლებში (1918-1921) აქ როგორც პერიოდული გამოცემები, ისე წიგნებიც აქტიურად იბეჭდებოდა. მათ შორის იყო ლიტერატურული ჟურნალი „ონი“, რომელიც ახალგაზრდა მწერალმა, გერცელ ბააზოვმა მხატვარ უჩა ჯაფარიძესთან და თეატრმცოდნე დიმიტრი ჯანელიძესთან ერთად გამოსცა. მოგვიანებით, უკვე საბჭოთა კავშირის დროს, ონში გამოდიოდა გაზეთი „სოციალისტური მშენებლობა“, რომელიც კვირაში ერთხელ, ზოგ წლებში კი ორჯერაც იბეჭდებოდა. გამოცემამ ამ სახელით 1930 -დან 1962 წლამდე იარსება, 1965 წლიდან კი უკვე „განთიადი“ დაერქვა და 1990 წლამდე, თითქმის საბჭოთა კავშირის დაშლამდე გამოდიოდა.

1991 წელს, რაჭაში მომხდარი ძლიერი მიწისძვრის დროს, ონის სტამბა დაინგრა. განადგურდა საბეჭდი დანადგარი, რომელიც თავის დროზე გერმანიიდან იყო ჩამოტანილი და ელექტროენერგიის გარეშეც მუშაობდა. ამის შემდეგ რაიონში საგამომცემლო საქმიანობა შეწყდა.

15-წლიანი პაუზის შემდეგ, 2006 წელს ქალაქის მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლებმა ონში მცხოვრებ ჟურნალისტს ინგა მეტრეველს სთხოვეს გაზეთის საცდელი ნომერი გამოეშვა. „ონი ნიუსი“ - ასე ერქვა ყოველთვიურ გამოცემას, რომელსაც მეტრეველი ერთი წლის განმავლობაში გამოსცემდა და 500-მდე ხელმომწერიც შეაგროვა. 2007 წლიდან გაზეთისთვის მცირე თანხა ადგილობრივმა ბიუჯეტმა გამოყო.

„რა თქმა უნდა, მესმის, რომ მთავრობის მიერ დაფინანსებული გამოცემა ვერ იქნება ბოლომდე თავისუფალი და ეს არ არის საუკეთესო გამოსავალი. მაგრამ რაიონში, სადაც არანაირი მედიასაშუალება არ არსებობს, ეს გაზეთი მაინც ძალიან მნიშვნელოვანი იყო“, - ამბობს ინგა მეტრეველი. გაზეთში უმეტესად ტენდერებზე, კულტურულ ღონისძიებებზე და პოლიტიკური თუ სხვა ტიპის ვიზიტებზე ქვეყნდებოდა ინფორმაცია, მაგრამ ინგა იხსენებს, რომ ხანდახან პრობლემებზე წერასაც ახერხებდა. “ონი ნიუსი” 50 თეთრი ღირდა და ქალაქშიც ვრცელდებოდა და სოფლებშიც, - „ძირითადად მე ვწერდი, რედაქცია არ გვქონდა, სახლიდან ვმუშაობდი. თუმცა, ერთფეროვანი რომ არ ყოფილიყო სტილი, თუ ვინმეს უნდოდა და შეეძლო, ვცდილობდი ისიც ჩამერთო. რამდენიმე ახალგაზრდასთანაც ვითანამშრომლეთ”.

2016 წლის ბოლოს გაზეთის გამოცემა შეწყდა. მუნიციპალიტეტმა დაფინსება აღარ გააგრძელა, კერძო დონორი არ გამოჩნდა და ონი მედიის გარეშე დარჩა.



ახლა ონის რაიონში ადგილობრივი ინფორმაციის მიღების ერთადერთი წყარო საკრებულოს ფეისბუკის გვერდია. მუნიციპალიტეტს ვებგვერდიც აქვს, მაგრამ ფეისბუკი უფრო ხშირად ახლდება. თუმცა აქ ძირითადად მხოლოდ ისეთი ტიპის ინფორმაცია ქვეყნდება, როგორიცაა: ტენდერები, ვიზიტები, ახალი პროექტები და ა.შ. ამასთანავე, ამ ეტაპზე ონის რაიონის 6000-მდე მოსახლიდან, მაქსნეტის მონაცემებით, ინტერნეტი მხოლოდ 300-მდე აბონენტს აქვს.

ინგა ამბობს, რომ გაზეთის დახურვით განსაკუთრებით უფროსი თაობა დაზარალდა: „მთელი წლის განმავლობაში მირეკავდნენ და მეუბნებოდნენ, საიდან გავიგოთ ახლა ინფორმაციაო“.

ნაზი გავაშელი ონის სკოლაში ბიოლოგიას ასწავლის: “იმდენი პრობლემაა რაიონში, აუცილებელი ამაზე იწერებოდეს“.

ინფორმაციულ ვაკუუმზე საუბრობს იური რეხვიაშვილიც, რომელიც ონის ერთ-ერთ კვების ობიექტში მზარეულია. ამბობს, ცენტრალური ამბები უფრო იცის, ვიდრე ადგილობრივი: “ხან ვიგებთ ამბებს, ხან ვერა ამბებს, ხან ვიღაც გვეტყვის, ხან ისე. ინტერნეტთან მე კავშირი არ მაქვს”.

იზოლდა ლობჯანიძე კერძო მეწარმეა. ყველა გამოცემას აქტიურად კითხულობდა, რაც ათეული წლების განმავლობაში გამოდიოდა ონში: „ტელევიზორში კი ვუყურებ ინფორმაციას, მაგრამ რაიონის ამბები დიდად არაფერი ვიცი, ჩვენ ინტერნეტი და ეგეთები არ გვაქვს სახლში. კარგი იქნება ადგილობრივი ტელევიზია, რადიო ან გაზეთი იყოს“.

ინტერნეტთან წვდომის მიუხედავად, ინფორმაციის ნაკლებობას ახალგაზარდებიც უჩივიან. მაცაცო რეხვიაშვილი ონის რაიონის ერთ-ერთ სკოლაში ინგლისურის მასწავლებელია. საკრებულოს ფეისბუკის გვერდს ხშირად ამოწმებს, მაგრამ, ამბობს, რომ ეს ის არაა, რაც ხალხს უნდა, ადგილობრივების ხმა ცენტრამდე მაინც არ მიდის: „რა თქმა უნდა, ვისურვებდი, რომ სხვა რეგიონების და რაიონების მსგავსად, აქაც იყოს ადგილობრივი ტელევიზია, ონლაინ გამოცემა თუ გაზეთი, საიდანაც სანდო ინფორმაციას მიიღებდნენ ადამიანები. ახლა სახელმწიფო უწყებების გარდა, ინფორმაციას ერთმანეთისგან თუ გავიგებთ, გადმოცემით, როგორც ძველად ხდებოდა ხოლმე. ასეთ დროს კი, ზოგჯერ სიმართლე გზაში იკარგება და საბოლოოდ ბევრ ადამიანამდე არასწორი ინფორმაცია მიდის”.



ინგა მეტრეველი ამჟამად არასამთავრობო ორგანიზაცია „რაჭის სიძველეთა შესწავლის დაცვის ფონდში“ მუშაობს. გასულ წელს პროექტი დაწერა და გრანტიც მოიგო. კითხვაზე, ხომ არ ფიქრობს ადგილობრივი მედიის თემაზეც მოამზადოს პროექტი და დამოუკიდებელ ფონდებში შეიტანოს, მპასუხობს, რომ ამისთვის გუნდი და გამოცდილებაა საჭირო, ასე ერთ ადამიანს ფულს არავინ მისცემს, ამიტომ, იდეა ამ ეტაპზე უპერსპექტივოდ ეჩვენება.

საჯარო ფიგურები - პოლიტიკოსები, მწერლები, მსახიობები და ა.შ. მოითხოვენ, შეიცვალოს მედიაში სუიციდის გაშუქების დროს გამოყენებული ტერმინები და ფორმები. 

მწერალი, იან რანკინი, ლონდონის მერი სადიქ ხანი, წამყვანი სტივენ ფრაი, რეჟისორი რიჩარდ კერტისი და დიჯეი ლოურენ ლავერნი იმ 130 ხელმომწერს შორის არიან, ვინც ბრიტანეთში მედიას მიმართა ამ საკითხის გაშუქების ფორმის ცვლილებაზე.

წერილი ფსიქიკური ჯანმრთელობის აქტივისტებმა, პარლამენტარმა, ლუსიანა ბერგერმა და ტელეგრაფის ჟურნალისტმა, ბრიონი გორდონმა შეადგინეს. ამ ინიციატივას ფსიქიკური ჯანმრთელობის ორგანიზაციებმა: Samaritans-მა და Mind-მაც დაუჭირეს მხარი. მათი განცხადებით, პირველ რიგში უნდა აღმოიფხვრას ფრაზა - „თვითმკვლელობის ჩადენა“, რაც ისე ჟღერს, რომ თვითმკვლელობა კრიმინალური აქტია და სუიციდური ფიქრები ცოდვაა, არადა, სუიციდს დანაშაულის სტატუსი ჯერ კიდევ 1961 წელს ჩამოშორდა ბრიტანეთში.

მიმართვაში ნათქვამია, რომ ეს დრომოჭმული სიტყვები და ფორმები სუიციდს წარმოაჩენს უფრო როგორც „ეგოისტურ, მხდალ, კრიმინალურ ან არარელიგიურ აქტს, ვიდრე ექსტრემალურ ფსიქიკურ აშლილობას და აუტანელ ტკივილს“. ხელმომწერების ინიციატივაა, მედიამაც და საზოგადოებამაც ფაქტის ალტერნატიული აღწერა გამოიყენონ და „თვითმკვლელობა ჩაიდინას“ ნაცვლად თქვან - „თვითმკვლელობით გარდაიცვალა“.

წერილი 10 სექტემბერს, მსოფლიო სუიციდის პრევენციის დღესთან დაკავშირებით გამოქვეყნდა. მისი ავტორები ახალი ამბების ორგანიზაციებს ასევე სთხოვენ, თავი აარიდონ სპეკულაციებს სუიციდის გამომწვევი მიზეზების თემაზე, რადგან მიზეზი ძირითადად კომპლექსური და მრავალმხრივია ხოლმე. კამპანიის ინიციატორები იმაზეც საუბრობენ, რომ თვითმკვლელობის დეტალების აღწერაც უნდა შეწყდეს, იმისათვის, რომ სხვებმა იგივე არ გააკეთონ.

კვლევებმა აჩვენა, რომ როდესაც სუიციდის სპეციფიური მეთოდების შესახებ რეპორტაჟები გადაიცემა, მსგავსი ფორმის სუიციდის ზრდა ფიქსირდება, განსაკუთრებით ახალგაზრდებში. ბევრი მედია უკვე თავს არიდებს ასეთ აღეწერებს და დეტალებზე ყურადღების გამახვილებას და ფსიქიკური ჯანმრთელობის საკითხებზე მომუშავე ორგანიზაციების რეკომენდაციებს ითვალისწინებს, მათ შორის გარდიანი, ტელეგრაფი და სხვები.

სუიციდი, მსოფლიოში, წელიწადში დაახლოებით 800 000 ადამიანის გარდაცვალების მიზეზია. წერილი ავტორებმაც და აქტივისტებმა სპეციალური ვებგვერდიც შექმნეს: www.talkingsuicide.co.uk - ამ მისამართზე ნებისმიერ მსურველს შეუძლია დეტალური ინფორმაცია მიიღოს ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და სუიციდის შესახებ. ასევე, ამ თემებთან დაკავშირებულ ეთიკურ თუ სხვა სახის დილემებზე.

წერილში ასევე ნათქვამია: „ჩვენ არ უნდა აღვწეროთ სუიციდი, როგორც „ადვილი, „სწრაფი“ ან „ეფექტური“ და უნდა გვახსოვდეს, რომ არშემდგარ მცდელობებს გრძელვადიანი შედეგები აქვს. ამავდროულად, არ უნდა დავივიწყოთ ის დიდი ტკივილი, რასაც თვითმკვლელობის შემდეგ ამ ადამიანის ახლობლები განიცდიან მთელი ცხოვრების განმავლობაში.

წერილს დართული აქვს კვლევა, რომელშიც ნაჩვენებია, როგორი გავლენა აქვს ცნობილი პიების სუიციდს მოწყვლად ადამიანებზე. ერთ -ერთ ფაქტად მოყვანილია მსახიობ რობინ უილიამსის სუიციდის შემთხვევა, როდესაც 10 პროცენტით გაიზარდა თვითმკვლელობების რიცხვი. „ეს კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს იმ პასუხისმგებლობას, რაც ჩვენ ყველას გვაქვს, როდესაც სუიციდზე ვსაუბრობთ“- ნათქვამია განცხადებაში.

წყარო: The Guardian

ომსა თუ კონფლიქტის ზონაში მუშაობა ნებისმიერ ადგილზე დიდ ფსიქოლოგიურ და ფიზიკურ მზადყოფნას მოითხოვს. თუმცა, საქმე გაცილებით რთულადაა, როდესაც შენს ქვეყანაში მიმდინარე ომს აშუქებ. რუსეთ-საქართველოს ომიდან 10 წლის შემდეგ “მედიაჩეკერთან” საუბარში ქართველი რეპორტიორები იხსენებენ, როგორ მუშაობდნენ იმ დღეებში.

გოგა აფციაური


გოგა აფციაური რადიო თავისუფლების ჟურნალისტია და წლებია კონფლიქტის ზონაში მუშაობს. ამბობს, რომ სროლა და ხალხის დაშინება დღეს უკვე ოკუპირებულ სოფლებში 2008 წლის ივლისის ბოლოდან დაიწყო. 4 აგვისტოდან კი უკვე აქტიური შეტევა განხორციელდა სოფლებზე - ნული და ავნევი. პირველი მსხვერპლი და დევნილები სწორედ ამ სოფლებში იყო.

„საკუთარი ქვეყნის ომის გაშუქება, ალბათ, ყველაზე რთული ამბავია ჟურნალისტისთვის. გარდა იმისა, რომ პროფესიული მოვლეობა უნდა შეასრულო და ნაკლები ემოციით ილაპარაკო იმ ომზე, რომელიც შენს ქალაქში მიმდინარეობს, ვალდებული და პასუხისმგებელი ხარ ოჯახის წევრები დაიცვა. გორში მეუღლე, დედა და შვილები ცხოვრობდნენ, მათ ევაკუაციაზეც უნდა მეზრუნა. 8-ში საღამოს ბავშვები ნათესავებმა წაიყვანეს, 9-ში, გორი რომ დაიბომბა, მეუღლეც გავიყვანე ერთ-ერთ სოფელში. ამ დროს ბავშვი მოიწამლა და თბილისში, კლინიკაში მოგვიხდა მისი გადაყვანა. ჩავიყანეთ და მალევე დავბრუნდი უკან, უკვე ოკუპირებულ ქალაქში, სადაც 7 თუ 8 საგუშაგოს გავლა მოგვიწია. რუსები გვიმოწმებდნენ ყველაფერს, ისინი აკონტორლებდნენ იქაურობას. გორი მდუმარე ქალაქად იყო ქცეული, საკუთარი ნაბიჯების ხმა რომ გესმოდა ექოსავით. ცოტა უფრო მშვიდად ვიყავი, რადგან ოჯახი აღარ იყო ქალაქში და ვცდილობდი მაქსიმალურად ვკონცენტრირებულიყავი საქმეზე. მინდოდა ყველაფერი გამეშუქებინა, რომ ყველას ენახა ის სურათი, რასაც ჩემი თვალით ვხედავდი. მახსოვს, დღიურები გავაკეთე რადიოსთვის, დღესაც ინახება ინტერნეტში, „ომის დღიური გორიდან“- ასე ქვია.

ვუყურებდი რუსებს, როგორ დადიოდნენ ქალაქში და მიუხედავად იმისა, რომ ემოციურად ძალიან გადაღლილი ვიყავი, ვცდილობდი მათი კომენტარი მომეპოვებინა, მეკითხა რას ფიქრობდნენ, როდის წავიდოდნენ და ა.შ. ეს არ იყო ადვილი, მაგრამ პროფესიული ვალდებულება უფრო წინ დგება ასეთ დროს. რა თქმა უნდა, ფსიქოლოგიურად ურთულესი იყო იმ ადამიანებთან კონტაქტი, რომლებიც ძარცვავდნენ და წვავდნენ შენს ქალაქს, ადამიანებს კლავდნენ. როგორია მათთან ინტერვიუს ჩაწერა?! მაგრამ დავძლიე ყველანაირი ემოციური განწყობა და მაინც ვიმუშავე.

ჟურნალისტები ძალიან მოუმზადებლები ვიყავით, პრესის ჯავშან ჟილეტებიც კი არ გვქონდა, ჩვეულებრივი მაისურით და ბოტასებით, სამოქალაქო ფორმით ვმუშაობდით. მერე კი ჩამოუვიდათ ეკიპირება, ჩემიც ჩამოვიდა რედაქციაში, მაგრამ აღარ წამომიღია თბილისიდან.

პირველ დღეებში ინფორმაციის ვაკუუმი იყო ჟურნალისტებს არ ჰქონდათ სათანადო ინფორმაცია, სად რა ხდებოდა, ვინ რომელ სოფელს აკონტროლებდა. მე ვიცოდი, რადგან ადგილობრივი ვარ, დეტალურად ვიცოდი რუკაზე რომელია ქართული სოფელი, რომელი - ოსური, ამან გამიადვილა მუშაობა. ჩამოსულ ჟურნალისტებს კი თავიდან ძალიან უჭირდათ, რის გამოც ტრაგიკული შემთხვევაც მოხდა - ჩვენი კოლეგები დაიღუპნენ. 12 აგვისტოდან ხელისუფლებაც მობილიზდა და რუკები მოიტანეს, მედიაცენტრი გაიხსნა. ხაზები გაავლეს, სადამდე იყო შედარებით უსაფრთხო მისვლა და ა.შ.

დათო ჩხიკვიშვილი


20 წელზე მეტია დათო ჩხიკვიშვილი სააგენტო „როიტერის“ ოპერატორია. მსოფლიოს სხვადასხვა ცხელ წერტილში კონფლიქტები და ომები არაერთხელ გაუშუქებია . გამოცდილ რეპორტიორს საკუთარ ქვეყანაში ომის დროს მუშაობა განსაკუთრებით მძიმედ ახსოვს.

„რა თქმა უნდა, ყველგან რთულია ასეთი ტრაგედიების ყურება. როდესაც სხვაგან ვხვდებოდი ცხელ წერტილებში, რატომღაც სულ ვფიქრობდი, - კიდევ კარგი, რომ ჩემი ქვეყანა არაა, მოვრჩები მივლინებას და დავბუნდები სახლში. ომი რომ დაიწყო, მაშინვე ეს გამახსენდა, თითქოს გამიზნულად, რასაც ფიქრობ და რისიც გეშინია, ზუსტად ის მოხდა.

5-ში ჩავედით სოფელ ნულში სროლების ხმა პერიოდულად უკვე ისმოდა, პროვოკაციები გახშირებული იყო. მაგრამ მაინც ყველას გვეგონა, რომ განიმუხტებოდა ვითარება, ომზე მაინც არავინ ფიქრობდა. იქ ადგილობრივ პოლიციელებსაც ვესაუბრეთ. როგორც მერე გავიგეთ, 6-ში თუ 7-ში ორი მათგანი მოუკლავთ.

9 აგვისტოს დაბადების დღე მაქვს, შვებულებაში გავდიოდი, ბაკურიანში ვგეგმავდი წასვლას, მაგრამ ბაკურიანის მაგივრად ომში აღმოვჩნდი. 7 აგვისტოს საღამოდან სოფელ მეღვრეკისის გადასახვევთან გავჩერდით გადასაღებად და ვითარების განვითარებას ველოდებოდით. ჯერ კიდევ არ ვფიქრობდი, რომ ამას ომის სახე მიეცემოდა. გამთენიისას სროლების ხმა თანდათან გააქტიურდა, ცოტა ხნით ჩავთვლიმე და უცებ გასროლის ძლიერმა ხმამ გამეღვიძა. მერე ორი ვერტმფრენი გამოჩნდა. კამერა მქონდა ფირზე, კასეტებით, ახლა ჩიპებია, რაც ბევრად სწრაფია, ერთიანად გადააქვს მასალა. იქ კი დრო გჭირდებოდა ვიდეოს კომპიუტერში შესაყვანად,თან ინტერნეტიც ცუდად იჭერდა.

8-ში დილით უკვე სხვა ჟურნალისტებიც მოვიდნენ და ჩვენი სამხედრო მანქანების კოლონაც გამოჩნდა, ცხინვალის მიმართულებთ მიმავალი. ისე დამაჯერებლად მიდიოდნენ, ვიფიქრე, რომ ბოლოს და ბოლოს დასრულდებოდა ის, რაც წინა დღეებში ხდებოდა. დაახლოებით 3 საათზე , როცა უკან დაიწყეს გამოსვლა და დაჭრილებიც დავინახეთ, მიხვდი, რომ ცუდად იყო საქმე. ერთი კადრი მახსოვს: სამხედრო სატვირთო მანქანა გამოდიოდა, გადაღება დავიწყეთ, გავაყოლეთ კამერა მანქანას და კადრის ბოლოს ჩამოწეული ბორტიდან ფეხები დავინახეთ. ალბათ დაჭრილები იყვნენ, ან დაღუპულები, ან ორივე ერთად, არ ვიცი. უცებ ყველამ დავწიეთ კამერები, გადაღება შევწყვიტეთ, ასეთი რაღაც არასდროს გაგვიკეთებია ადრე, გამოცდილი ოპერატორები ვიყავით, ინსტინქტურად მოხდა.

მერე დაბომბვებიც დაიწყო, ერთ-ერთი მონტაჟის დროს, დაახლოებით 100 მეტრში ჩამოვარდა ჭურვი. ნახევარი გრადუსის სხვაობა რომ ყოფილიყო ლულის დამიზნებისას, შეიძლებოდა ზუსტად ჩვენს ადგილზე დაცემულიყო. თუმცა, იმაზე თუ დაიწყე ფიქრი, 5 წუთის მერე რა იქნება, ვერ იმუშავებ. იმ მომენტში უბრალოდ შენს საქმეს აკეთებ. მეორე ამბავია, რომ უაზრო რისკი არ უნდა გასწიო და ზღვარი დაიცვა, თან საქმე გააკეთო, თან თავს გაუფრთხილდე. ეს ზღვარი კი გამოცდილებაა. ადრე უფრო ვრისკავდი ხოლმე, მაგრამ ყველას ვეუბნები და ეს ჩემი სიტყვები არაა, რომ არცერთი კადრი არ ღირს სიცოცხლის ფასი. თუ გადაიღე და მოგკლეს, აზრი?! უნდა გადაიღო და გამოიტანო მასალა. ამიტომაც იყო, იქ რომ გავჩერდით და უფრო შორს, ცხინვლისკენ აღარ წავედით.

შენს ქვეყანაში მიმდინარე ომის გაშუქება ემოციურად ძალიან რთულია. სხვაგან რომ ხარ, მაინც ის განწყობა გაქვს, რომ შენ ნაკლებად გეხება. კი, რა თქმა უნდა გეცოდება ის ხალხი, ცდილობ დაეხმარო რითიც შეგიძლია, თუნდაც შენი კადრებით და ამის მსოფლიოსთვის ჩვენებით. მაგრამ ამ შემთხვევაში ვერსად მიდიხარ, ომი მოდის შენთან. სახლში გაიქცევი და იქაც შეიძლება მოგადგეს. დასაბრუნებელი არსად გაქვს. მახსოვს, ახალი ფეხსაცმელი მქონდა ლონდონში ნაყიდი, რომელიც ძალიან მომწონდა და პირველად 7 აგვისტოს რომ წავედით გადასაღებად, მაშინ ჩავიცვი. იმ ამბების მერე დანახვაც არ მინდოდა, არასდროს ჩამიცვამს, იმდენად ცუდთან ასოცირდებოდა, გადავყარე.

დათო კაკულია


დათო კაკულია ომის დროს 23 წლის იყო და ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ში”მუშაობდა. 7 აგვისტოს, გამთენიისას, მეგობრებთან ერთად გასართობად იყო გასული, როცა პროდიუსერმა დაურეკა და გორში წასვლა სთხოვა.

“მითხრა ხვალ პრეზიდენტმა გორში დაჭრილი სამხედროები უნდა მოინახულოსო, სამხედრო ძალიან ცუდად მომხვდა ყურში, - სამხედრო თუ დაიჭრა, ე.ი. რაღაც ცუდი ხდება. მაშინვე სახლში წავედი, მოვემზადე და გორის ჰოსპიტალში ჩავედი. სამხედროები მძიმედ იყვნენ დაჭრილი, ნაღმმტყორცნის გამოყენებით. გამოვედი თუ არა ჰოსპიტალუდან, ნახევარ საათში ერთ-ერთმა წყარომ დამირეკა, სამხედრო ძალებში განგაშაო, ამან საერთოდ დამაბნია. წავედით შემოვლით გზაზე, რომელსაც ახლა ჩვენ ვერ ვაკონტროლებთ, რომ გადაგვეღო, გვქონდა ინფორმაცია, რომ იცხრილებოდა სოფლები.

როცა ომს აშუქებ, აუცილებელია შენს სამშვიდობო ძალებს გააგებინო, რომ ამ მონკვეთზე მუშაობ, საჭიროების შემთხვევაში დახმარება რომ შეძლონ. ამიტომ მათ ტერიტორიაზე შევედით. ამ დროს ჯავშანმანქანა შემოვიდა, საიდანაც დასისხლიანებული ჯარისკაცები გადმოვიდნენ, - მთელი ღამე ვიბრძვით, გვიტევენ მაგრად, ასეთი ჯერ არ ყოფილაო. უფრო მეტად შევშფოთდით, გზა გავაგრძელეთ, ზუსტად არ მახსოვს სახელი, მაგრამ ჩვენი საგუშაგო პოსტი იყო და იქ ვერ ვნახეთ ჩვენი სამშვიდობოები. დავინახეთ ძალიან ბევრი გილზა, გავსრიალდით კიდეც, უცებ შევედით ამ ტერიტორიაზე და მახსოვს ვიღაცის ხელი დავინახეთ, გვიყვირეს დაიხარეთო, გადავირბინეთ. ჩვენები ჩასაფრებული იყვნენ, გვითხრეს გადარჩენილები ხართ, სნაიპერი გვამუშავებს, არ ჩერდებაო. ამას რასაც უყურებთ, მთელი ღამის ბრძოლის შედეგია, სავარაუდოდ უფრო მაგრად დაგვარტყამენ, ასეთი რაღაც არ მომხდარა აქამდეო.

ომი არ დაწყებულა 8 აგვისტოს, არც 7-ში, ვინც იქ დადიოდა, აშუქებდა მოვლენებს ან დამკვირვებელი იყო, ყველამ იცის, რომ ივლისის ბოლოდან სულ იყო ინტენსიური სროლები, ხან ნაღმმტყოცნების აფეთქება. ქართული მედია აბსოლუტურად მოუმზადებელი იყო ომში მუშაობისთვის. ზოგადად, სახელმწიფო იყო ამ მხრივ მოუმზადებელი, იმიტომაც წავაგეთ საინფორაციო ომი, ჩვენი დაშავებულები გაასაღეს თავისად და ა.შ. ჩვენ ბევრ რამეზე არ გვქონდა ინფორმაცია, ამ დროს რუსული მედია ყველანაირად მობილიზებული იყო. ყველაფერი ჰქონდათ იმისთვის, რომ გაეშუქებინათ ომი, ჯავშანჟილეტები, გადამცემები, ყველანაირი ტექნიკა. ახლა რომ ვიხსენებ, ვერ ვიმუშავე ისე, როგორც მინდოდა, არავის უსწავლებია. მერე დაიწყო ამის სწავლება, მერე გავიარეთ რაღაც კურსები. სამხედრო ჟურნალისტიკას სჭირდება სწავლა.

თუკი ვსაუბრობთ იმაზე, რომ ჩვენ რაღაც ვერ გავაშუქეთ და ვერ ვაჩვენეთ, ალბათ ერთი ისაა ჩემთვის, რომ ვერ გადავიღე და ვერ ვაჩვენე, როგორ იბრძვის საკუთარი ქვეყნისთვის ქართველი ჯარისკაცი, რამდენიმე მომენტის გარდა. არადა ძალიან ბევრი იყო საჩვენებელი. ჟურნალისტების უმეტესობა მშვიდობიანად რომ გადავრჩით, ამაში დიდი წვლილი სწორედ ჩვენს ჯარისაცებს მიუძღვით. არ გვაძლევდნენ საშუალებას მათთან ერთად ჯავშანმანქანებზე დამსხდარიყავით და ისე შევსულიყავით გადასაღებად. იყო შემთხვევები, როდესაც შევიპარე და მომატრიალეს. მუშაობა ურთულესია და არავინ თქვას, რომ არ ეშინია, ისე გეშინია, როგორც არასდროს, - როდესაც 15 მეტრში ყუმბარა სკდება, შენს წინ ხეს ან ქვას ტყვია ხვდება, დაჭრილს და დასისხლიანებულ ადამიანს ხედავ დაგდებულს, გეშინია. არ გიყვებით ფილმიდან, რეალობაში ნანახს გიყვებით, შენი ქვეყნის ომია, შენი რეალობა და ეს ძალიან მძიმეა.

ამერიკისა და რუსეთის პრეზიდენტების, დონალდ ტრამპისა და ვლადიმერ პუტინის ჰელსინკში გამართულ შეხვედრას დასავლურ მედიაში მძაფრი რეაქცია მოჰყვა. ასეთ მასშტაბურ და საყოველთაო კრიტიკის ქარცეცხლში, რიჩარდ ნიქსონის შემდეგ, ამერიკის არცერთი პრეზიდენტი გახვეულა. ტრამპს რესპუბლიკური პარტიის მხარდამჭერი გამოცემები და ტელევიზიებიც კი აკრიტიკებენ.

16 ივლისს გამართულ შეხვედრაზე, მოსალოდნელი კრიტიკის ნაცვლად, ტრამპმა პუტინისა და მისი პოლიტიკისადმი კომპლიმენტები არ დაიშურა და რუსეთთან მისი ქვეყნის ცუდი ურთიერთობა ამერიკის „წლების განმავლობაში ჩადენილ სისულელეებს“ დააბრალა. ტრამპმა პუტინის მტკიცებაც კი გაიზიარა იმის შესახებ, რომ რუსეთი 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში არ ჩარეულა.

პრეზიდენტის გამოსვლას ამერიკელ პოლიტიკოსებში აღშფოთება მოჰყვა. „სამარცხვინო“, „ ისტორიაში ყველაზე ცუდი“ - მსგავსი ეპითეტებით შეამკეს დონალდ ტრამპი სენატორებმა და ბრალი დასდეს პუტინის პოზიციის მხარდაჭერასა და რუსული აგრესიის გამო საკუთარი ქვეყნის დადანაშაულებაში.

„მედიაჩეკერი“ რამდენიმე საერთაშორისო გამოცემის რეაქციას გაგაცნობთ:


ჟურნალი Time, როგორც ყოველთვის, ფორმაშია და მომდევნო, 30 ივლისის ნომრის გარეკანი უკვე დააანონსა, სადაც დონალდ ტრამპისა და ვლადიმერ პუტინის ერთმანეთში არეული სახეა გამოსახული,  მინაწერით - „ სამიტის კრიზისი“.

ფინური გამოცემა Kauppalehti პრეზიდენტების შეხვედრის აღსაწერად საფეხბურთო ანალოგიას იყენებს. გარეკანზე გამოსახულია ფოტო, რომელზეც ტრამპს პუტინის მიერ მიწოდებული ფეხბურთის ბურთი უჭირავს ხელში. „ტრამპი 0 - პუტინი 1“- ასე ჰქვია სტატიას, რომელიც ცხადია, გაზეთის მთავარი თემაა, რადგან სამიტი სწორედ ფინეთში ჩატარდა.

ფრანგული Le Monde პირველ გვერდზე გამოტანილ ფოტოს და სტატიას ასე ასათაურებს: „დონალდ ტრამპი, პუტინის საუკეთესო მოკავშირე“.

New York Post სამიტს ირონიული წარწერით ეხმაურება, რომელიც გარეკანზე გამოტანილ ფოტოს ახლავს თან: „ბოროტებას ვერ ვხედავ“ - ვკითხულობთ ფოტოზე, რომელზეც ტრამპი მრავალმნიშვნელოვნად აკვირდება პუტინს.

ისტორიულ სამიტს ბრიტანული Guardian - იც ეხმაურება და პირველ გვერდზე პუტინი - ტრამპის ხელის ჩამორთმევის ფოტო გამოაქვს, მინაწერით: „ღალატს ბევრი არაფერი უკლია - ტრამპს პუტინთან მოლაპარაკებებში ადანაშაულებენ“. გამოცემა CIA-ს ყოფილ დირექტორს ციტრებს, რომელმაც პირველმა უწოდა ტრამპის გამოსვლას „ამერიკის ღალატი“.

ბრიტანული ტაბლოიდური გამოცემა Daily Mirror კიდევ უფრო თამამია და დონალდ ტრამპს „პუტინის პუდელს“ უწოდებს.

ორშაბათს, 9 ივლისს, მიანმარის სასამართლომ როიტერის ორი ჟურნალისტს  ბრალი წაუყენა საიდუმლო სახელმწიფო დოკუმენტების გამოყენებისთვის. პრესის თავისუფლებისთვის ეს გარდამტეხი საქმე, ექვსთვიანი წინასწარი განხილვების შემდეგ, სასამართლო პროცესამდე მივიდა. მოსამართლემ რეპორტიორებს ვა ლონისა (32) და ჩო სო უს (28), ბრალი დასდო კოლონიური პერიოდის ოფიციალური საიდუმლოებებების აქტის დარღვევაში, რაც მაქსიმუმ 14 წლამდე პატიმრობას ითვალისწინებს.

ჟურნალისტები თავს დამნაშავედ არ სცნობენ და მბობენ, რომ ისინი ჟურნალისტური ეთიკის მიხედვით მოქმედებდნენ. სასამართლოს დადგენილების შემდეგ ვა ლონმა განაცხადა, რომ მას და ჩო სო უს -ს დანაშაული არ ჩაუდენიათ და საკუთარ უდნაშაულობას სასამართლოსაც დაუმტკიცებენ: „მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ბრალი დაგვდეს, დამნაშავეები არ ვართ, განაცხადა ხელებზე ბორკილებდადებულმა ჟურნალისტმა, როდესაც მას პოლიციის მანქანაში სვამდნენ, - „ჩვენ უკან არ დავიხევთ, არ დავნებდებით და არ შევშინდებით ამით“.

საქმეს დიდი საერთაშორისო გამოხმაურება მოჰყვა. დასავლელი დიპლომატების ნაწილი და უფლებადმცველი ჯგუფები ამბობენ, რომ ეს არის დემოკრატიის ტესტი ნობელის ლაურეანტი ონ სან სუნ კის მმართველობისას, სადაც არმიას ჯერ კიდევ ანგარიშგასაწევი ძალა აქვს.

გაეროში ამერიკის შეერთებული შტატების ელჩმა, ნიკი ჰეილიმ განაცხადა, რომ ეს გადაწყვეტილება დიდი უკანგადადგმული ნაბიჯი იყო მიანმარში პრესის თავისუფლების კუთხით.

„თავისუფალი პრესა ფუნდამენტურია დემოკრატიისთვის. ჟურნალისტები არა მხოლოდ ინფორმაციას აწვდიან მოქალაქეებს, არამედ ისინი ლიდერებს ანგარიშვალდებულებსაც ხდიან“, - ნათქვამია ჰეილის განცხადებაში, - „ჩვენ მოვუწოდებთ ბირმის მთავრობას ნება დართონ ამ ჟურნალისტებს, დაბრუნდნენ თავიანთ ოჯახებში და გააგრძელონ მუშაობა“. Reuters-ის პრეზიდენტმა და მთავარმა რედაქტორმა, სტივენ ადლერმა რეპორტიორების წინააღმდეგ წარმოებულ საქმეს უსაფუძვლო უწოდა: „ეს ჟურნალისტები დამოუკიდებლად და მიუკერძოებლად ასრულებდნენ თავიანთ საქმეს და არ არსებობს ფაქტები ან მტკიცებულებები, რომ მათ რაიმე არასწორი ჩაიდინეს ან კანონი დაარღვიეს“.

დაცვის მხარის ადვოკატის თქმით, შემდეგ მოსმენაზე ორივე რეპორტიორს მოიწევს მოწმის სახით ჩვენების მიცემა: „ბუნებრივია, არ ვარ კმაყოფილი, მაგრამ იმედს არ ვკარგავ. ბოლოს მაინც კარგი დასასრული გვექნება“.

თვის დასაწყისში დაცვის მხარის ადვოკატები ამბობდნენ, რომ ჟურნალისტები პოლიციის ოპერაციის შედეგად დაიჭირეს, რაც მათი საქმიანობისთვის ხელის შეშლას ისახავდა მიზნად. იმავე 2 ივლისს პროკურორმა განაცხადა¸რომ დოკუმენტებში, რომლებიც ჟურნალისტებს დაკავებისას ჰქონდათ ხელში, უშიშროების ძალების გადაადგილების დეტალები იყო აღწერილი, სხვა დოკუმენტებში კი, რომლებიც მათ მობილურ ტელეფონებში აღმოაჩინეს, საიდუმლო და ტოპ საიდუმლო მასალები ინახებოდა.

ჟურნალისტების დაკავებისას, დეკემბერში, რეპორტიორები მიანმარის დასავლეთით მდებარე სოფელში როჰინგას ტომის ათი მუსლიმი კაცის და ბიჭის მკვლელობის საგამოძიებო მასალაზე მუშაობდნენ. მკვლელობები სამხედრო სადამსჯელო ღონისძიებების დროს მოხდა, რომელმაც გაეროს სააგენტოების თქმით, 700 000 -ზე მეტი როჰინგა აიძულა ბანგლადეშში გაქცეულიყო.

როგორც რეპორტიორებმა ნათესავებს უთხრეს, ისინი მაშინვე დააკავეს, როგორც კი ჩრდილოეთ იანგონის ერთ-ერთ რესტორანში ორმა ადამიანმა, რომლებიც ადრე არასდროს ენახათ, გადახვეული ქაღალდები მიაწოდეს მათ.

პირველ ივლისს ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის" გადაცემა "პოსტსკრიპტუმში" ერთ-ერთი სიუჟეტი შინაური ცხოველების თემას მიეძღვნა. მასალის ინსპირაცია საქართველოს რამდენიმე საკრებულოს მიერ მიღებული დადგენილება იყო. დოკუმენტი შინაური ცხოველების (ძაღლი, კატა) ყოლის, მოვლა-პატრონობისა და ასევე, მათი პოპულაციების მართვის პირობებს ადგენს.

სიუჟეტმა, რომლის მიზანიც სავარაუდოდ დეპუტატების კომპეტენციის ჩვენება იყო, თავისი შინაარსით, ასევე, წამყვანის შესავლითა და და დასკვნით, არასერიოზული და დამცინავი წარმოდგენა დეპუტატების ნაცვლად მაყურებელს ცხოველთა უფლებებზე შეუქმნა. არადა ჟურნალისტმა მასალის ბოლოს თავადვე ახსენა, რომ ეს თემა სასაცილო არ არის.

სიუჟეტის წარდგენისას წამყვანმა აუდიტორიას რამდენიმესაკრებულოს მიერ სხვადასხვა დროს მიღებული რეალობასთან შეუსაბამო დადგენილებები გაახსენა. შემდეგ კი თქვა:“ადამიანთა პრობლემები ხომ მოგვარებული აქვთ, ახლა ცხოველებს მიადგნენ და სხვადასხვა პირობებთან ერთად, ისიც დაუდგინეს, როგორ უნდა ისექსაონ”.



სიუჟეტში, რომლის მომზადების საფუძველი საკრებულოების მიერ მიღებული დადგენილებები იყო, მაყურებელს არ უნახავს რა წერია დოკუმენტში. მთელ მასალაში მთავარი აქცენტი ცხოველების გამრავლებაზე გაკეთდა და აუდიტორიას არ მიუღია ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ეს დადგენილება არეგულირებს და აწესრიგებს იმ პირობებს, რომელშიც ცხოველები უნდა იმყოფებოდნენ, საუბარია მათ კვებაზე, მოვლაზე, დაავადებებისგან დაცვასა და ასევე მათ მიმართ მომხმარებლური დამოკიდებულებების შემცირებაზე. სწორედ ამ უკანასკნელს ეხება დოკუმენტის მე-11 მუხლი, - შინაური ცხოველების მოშენება, რომელშიც ვკითხულობთ, რომ “პოპულაციური კონტროლის მიზნით აკრძალულია 2 წლამდე და 6 წელს ზემოთ და წელიწადში ერთზე მეტად ცხოველების გამრავლება”.

სიუჟეტში ხაშურის საკრებულოს თანამშრომელი განმარტავს, რომ გამრავლების შესახებ ჩანაწერი სელექციურ მოშენებას ეხება, მაგრამ არც ავტორს და არც გადაცემის წამყვანს ამაზე აქცენტი არ გაუკეთებია. მთელი სიუჟეტის განმავლობაში კადრებში ვხედავდით სხვადასხვა ოჯახის შინაურ ცხოველებს და ვისმენდით მეპატრონეების გაოცებულ კომენტარებს, როგორ გაუკონტროლონ თავიანთ ცხოველებს ინსტინქტები: “უსაქმური ადამიანი უნდა იყო, რომ დიო ძაღლებს”... “სექსს როგოს ავუკრძალავ, ჩემამდე არ მოდის, დავაბავ? ეგ არ არის სწორი”

სიუჟეტში არც სპეციალისტებისა და შეთავაზების ინსპირატორი არასამთავრობო ორგანიზაციების განარტებები ისმოდა იმის შესახებ, რა მიზანი აქვს ამგვარ დადგენილებებს, რატომ დადგა დღის წესრიგში ეს საკითხი, რას ნიშნავს ცხოველებისადმი ჰუმანური მოპყრობა და ეს ყველაფერი, პირდაპირ თუ ირიბად, ისევ ადამიანებს როგორ უკავშირდება. სიუჟეტიდან მაყურებელმა ვერაფერი გაიგო ცხოველების კასტრაცია/ სტერილიზაციაზე, საერთაშორისო გამოცდილებაზე, საქართველოში უპატრონო ცხოველების პრობლემებსა და გადამდებ დაავადებებზე, რაც საკმაოდ სახიფათოა ანუ, ყველაფერ იმაზე, რაზეც დადგენილება საუბრობს.

„ძაღლები და კატები კი არა, ასეთ უმაქნის დეპუტატებს ვინც ამრავლებს, იმას უნდა წააჭრა ძირში ყვერები და კიდევ უნდა მოუწვა ის ადგილი, რომ ახლები არ ამოუვიდეს”, - გადაცემის წამყვანის ასეთი ციტატით, სიუჟეტის დასასრულს, მასალამ აუდიტორიას დადგენილება მხოლოდ მხოლოდ “ცხოველებისთვის სექსის აკრძალვად” გააცნო. სინამდვილეში კი, როგორც “მედიაჩეკერს” “ცხოველთა უფლებების კომიტეტის” თავმჯდომარემ (ორგანიზაცია, რომელიც ცხოველთა მოვლის შესახებ კანონპროექტზე მუშაობს)თინათინ ჭავჭანიძემ განუმარტა, საუბარია გამრავლების კონტორლის მექანიზმის შემუშავებაზე, საკმაოდ მკაცრზე, მაგრამ ისევ ცხოველებისთვის ჰუმანურზე, რომ უპატრონო ცხოველები ქუჩებში სტიქიურად არ გამრავლდნენ.

“სრულიად უაზრო სკანდალი აგორდა და გაუგებარია, რატომ იქცა სასაცილოდ ეს თემა. ვისაც უნდა და როგორც უნდა ისე ამრავლებს ცხოველებს, მერე აღარ მოეწონებათ, გადააგდებენ და იტანჯებიან ეს ქუჩაში გაყრილი კატები და ძაღლები. ზოგი ნაგავშიც კი აგდებს პატარა ლეკვებს და კნუტებს. ცალკე პრობლემაა გენეტიკური, გადამდები და სხვა სახის დაავადებები ცხოველებში. ამიტომ, თუ ამის კონტროლი მეტ-ნაკლებად მოხერხდება, ქუჩის ძაღლების და კატების რაოდენობა აუცილებლად შემცირდება”,- ამბობს ჭავჭანიძე.

ბრიტანეთის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი იურისტის სამართლებრივი დასკვნის თანახმად, სოციალური მედია და სათამაშო ფირმები დამოკიდებულების გამომწვევი ტექნოლოგიის გამოყენებით ბავშვების უფლებებს არღვევენ, რის გამოც მათ მულტი-მილიონიან სარჩელზე პასუხისგება მოუწევთ.

ჯენი აფია, რომელიც საბავშვო კომისიის ციფრული სამუშაო ჯგუფის წარმომადგენელია, ამბობს, რომ სოციალურ მედიაზე და თამაშებზე დამოკიდებულების გამო ოჯახურ ცხოვრებას მნიშვნელოვანი ზიანი ადგება: ბავშვები დაძინებაზე უარს ამბობენ და გარე აქტივობებითაც სულ უფრო ნაკლებად არიან დაკავებული, ამასთან, სასკოლო სამუშაოზე კონცენტრირება უჭირთ და ეს ყველაფერი მათ ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე აისახება. ეს კი ადამიანის უფლებების აქტის მე-8 პუნქტს არღვევს.

აფიას თქმით, დამოკიდებულების გამომწვევი ისეთი ფორმა (როგორც ფეისბუქი, იუთუბი და ინსტაგრამი), რომელიც ფუთავს ტექნოლოგიას და ბავშვებს მუდმივად ონლაინ ყოფნისკენ უბიძგებს, ეწინააღმდეგება კომპანიების განცხადებას, რომ მომხმარებლებს აქვთ თავისუფალი ნება, გამორთონ მოწყობილობები, როცა მოუნდებათ. მის ქეისს ზურგს უმაგრებს როგორც ფსიქოლოგების მტკიცებულება ერთგვარ „კაუჭებზე“, როგორებიცაა მაგალითად ღამის პეიროდში შეტყობინებების მიღება და auto-play რეჟიმის ვიდეოები, ასევე თავად ინდუსტრიაში მომუშავე პირების განცხადებები. მაგალითად, ფეისბუკის თანადამფუძნებელმა, შონ პარკერმა აღიარა, რომ აპლიკაციები იმისთვის იქმნება, რომ ადამიანებმა მათ რაც შეიძლება მეტი დრო და ყურადღება დაუთმონ.

ჯენი აფია, რომელიც ისეთ ვარსკვლავებთან მუშაობს, როგორებიც არიან მადონა, ადელი, ჯ.ქ. როულინგი და ელტონ ჯონი, აქტიურად არის ჩართული ტექნოლოგიურ კომპანიებთან დაკავშირებულ დავებში. ცოტა ხნის წინ მან ინსტაგრამს აიძულა გადაეწერა მოხმარების წესები და პირობები და 17 გვერდიანი ტექსტი ერთგვერდიან, მარტივი ინგლისურით დაწერილ განცხადებამდე დაეყვანა, რომელიც ბავშვებისთვისაც იქნებოდა გასაგები. აფია აპირებს ოჯახის ქეისიც თავის თავზე აიღოს. მისი ეს ნაბიჯი The Daily Telegraph-ის ახალ კამპანიას დაემთხვა, რომელიც სახელშკრულებო ვალდებულებას ითხოვს ტექნოლოგიური ფირმებისთვის, რომ ბავშვებისთვის ზიანის პრევენცია მოახდინონ. ამავდროულად, მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ თამაშებს აშლილობის კლასიფიკაცია მიანიჭა და აღიარა, როგორც სამედიცინო მდგომარეობა, რომელიც ეროვნული ჯანდაცვის სერვისის მკურნალობას ექვემდებარება.

„ევროკონვენციის ადამიანის უფლებების მე-8 პუნქტში ნათქვამია: ყველას აქვს უფლება, პატივი სცეს მის პირად და ოჯახურ ცხოვრებას, სახლსა და კორესპონდენციებს“, - ამბობს აფია.

„წინა ქეისების მიხედვით პიროვნების პირადი ცხოვრება მოიცავს მის „ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ მთლიანობას” და ამას პატივი უნდა ვცეთ, რომ ვუზრუნველვყოთ ადამიანის განვითარება გარეგანი ჩარევების გარეშე.

„ჩემი არგუმენტი ისაა, რომ ფირმების მომხმარებლის მოზიდვაზე ორიენტირებული დიზაინის სტრატეგიები და ყურადღების მისაპყრობი მახეები ბავშვებს ატყვევებენ, ჩაჭერილი ჰყავთ და მათ აქტიურობას ხელს უშლიან. შედეგად, ხდება მათი ავტონომიურობისა და თავისუფალი ნების უგულვებელყოფა, რაც მათ ფიზიკურ და ფსიქიკურ განვითარებაზე აისახება. იურიდიული ჯგუფი, რომელიც სოცილაური მედიისა და თამაშების საკითხზე მუშაობს, არ იყო ვალდებული ზიანის დამადასტურებელი კონკრეტული მაგალითები მოეყვანა, თუმცა ვიდეოთამაშებზე დამოკიდებული ჰოსპიტალიზირებული თინეიჯერების შემთხვევები ამ ზიანის ხარისხს კარგად აჩვენებს.

სნეპჩათი და ფეისბუკი უარყოფენ, რომ პროდუქტს დამოკიდებულების გამოწვევისთვის ქმნიან და ამბობენ, რომ მათი მიზანია, მხარი დაუჭირონ ადამიანებში პოზიტიური და აზრიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბებას, როგორც ოფლაინ, ისე ონლაინ. ფეისბუკმა მილიონები ჩადო ტექნოლოგიებსა და კარგად ყოფნას შორის ურთიერთობის კვლევაში. სნეპჩათი კი აცხადებს, რომ მშობლებს, მზრუნველებს თუ ახალგაზრდებს შესაძლებლობა აქვთ შეზღუდონ ეკრანის წინ გატარებული დრო ოთხი საშუალებით. ესენია: მობილური ოპერატორი, მოწყობილობა, ოეპრაციული სისტემა ან app store.

მძიმე 2017 წლის შემდეგ, უსაფრთხო ჟურნალისტებისთვის არც მიმდინარე, 2018 წელი აღმოჩნდა. რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე (RSF) იუწყება, რომ წლის პირველ ნახევარში უკვე მედია სფეროში მომუშავე 47 ადამიანია მოკლული. მათგან 36 პროფესიონალი ჟურნალისტია, 9 მოქალაქე ჟურნალისტი და 2 მედიის სხვა მიმართულების სპეციალისტი. ყველაზე საშიში ქვეყნების სიაში ავღანეთი ლიდერობს, სადაც11 ჟურნალისტი მოკლეს, მას სირია და მექსიკა მოსდევს, 7 და 5 ჟურნალისტით.

ამ საგანგაშო მდგომარეობის გამო, ორგანიზაციამ რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე მთლიანი გრანტის 40% გამოყო იმისთვის, რომ საფრთხის ქვეშ მყოფ ჟურნალისტებს უსაფრთხო ადგილზე გადაადგილებაში დაეხმაროს. ბიუჯეტის მესამედი ოთხმა ყველაზე საშიშმა ქვეყანამ - ავღანეთმა, სირიამ, იემენმა და მექსიკამ მიიღო გასაჭირში მყოფი ჟურნალისტების დასახმარებლად.

ავღანეთი, რომელიც RSF-ის მსოფლიოს პრესის თავისუფლების ინდექსის მიხედვით, 180 ქვეყნიდან 118 ადგილზეა, მიმდინარე წლის დასაწყისიდან თვითმკვლელი ტერორისტების აფეთქებების ეპიცენტრად იქცა, რასაც ყველაზე მეტი - 11 მსხვერპლი მოჰყვა მედიაში. ბევრი ჟურნალისტი ავღანეთის კონფლიქტში მონაწილე სხვადასხვა მხარეების გამუდმებული მუქარის ქვეშაა. მათ შორის არიან ქალი ჟურნალისტებიც, რომლებიც ისედაც დაუცველები არიან ქვეყანაში, რადგან რამდენიმე რეგიონში ძლიერია ფუნდამენტალისტური პროპაგანდა.

ძალადობა გრძელდება იმ ჟურნალისტებზეც, რომლებიც სირიასა და იემენში ჯერ კიდევ მუშაობენ. სირია პრესის თავისუფლების ინდექსის მაჩვენებლით 177 ადგილზეა, იემენი კი 167- ზე. მიმდინარე წელს სირიაში ერთი პროფესიონალი ჟურნალისტი, 5 მოქალაქე ჟურნალისტი და ერთი მედია სპეციალისტი მოკლეს საარტილერიო და საჰაერო დაბომბვისას. იმენეში კი 3 პროფესიონალი და 5 მოქალაქე ჟურნალისტია გარდაცვლილი. ამ ორ ქვეყენაში, რომლებიც ახალი ამბებისა და ინფორმაციის შავი ხვრელია, ბევრ ჟურნალისტს უბრალოდ არჩევანი არ დარჩა გარდა იმისა, რომ ან შეეწყვიტათ მუშაობა, ან საზღვარგარეთ წასულიყვნენ, რომ მუქარებისთვის თავი დაეღწიათ. მათ, ვინც საზღვარგარეთ მიდის, RSF სპეციალურ დახმარებას უწევს, რომ უსაფრთხო თავშესაფარს მიაღწიონ ან სასწრაფო ხარჯები დაფარონ.

მსოფლიოს მეორე მხარეს მდებარე მექსიკა, რომელიც თავისუფლების ინდექსით 147-ე ადგილზეა, დასავლეთის ნახევარსფეროს ყველაზე საშიში ქვეყანაა ჟურნალისტებისთვის. წლის დასაწყისიდან იქ 5 ჟურნლისტი მოკლეს, 14-ს კი მოკვლით ემუქრებიან.

„ყველა, ვისაც ცხოვრებაში ხვდები, რაღაც ისეთს ებრძვის, რის შესახებაც წარმოდგენა არ გაქვს. იყავი კეთილგანწყობილი. ყოველთვის ...“ - ამ სიტყვებით გამოემშვიდობა იტალიელი მსახიობი და რეჟისორი, აზია არჯენტო ენტონი ბორდეინს თავის ინსტაგრამის გვერდზე. ჟურნალისტი და მსახიობი ერთმანეთს 2016 წლის ბოლოდან ხვდებოდნენ, მას შემდეგ, რაც არჯენტომ მას რომში CNN-ის გადაცემის ჩაწერისას უმასპინძლა. მსახიობის ეს სევდიანი და მრავლისმეტყველი გამოთხოვება საყვარელ ადამიანთან განსაკუთრებით საგულისხმო იყო იმ ფონზე, როდესაც ბოლო წლებში დეპრესიისა თუ სხვადასხვა სახის ფსიქიკური აშლილობის გამო არაერთმა ცნობილმა ადამიანმა დაასრულა სიცოცხლე თვითმკვლელობით. როგორც აღმოჩნდა, დეპრესია იყო ბორდეინის სუიციდის მიზეზიც. ამ ტრაგიკული შემთხვევის შემდეგ დასავლური პრესა კიდევ ერთხელ ალაპარაკდა ფსიქიკური ჯანმრთელობის მნიშვნელობაზე და ამ მიმართულებით არსებული სტიგმების დაძლევაზე.

ენტონი ბორდეინი ბოლო ოცწლეულის ამერიკაში ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული მედია პერსონა იყო. მზარეული, ჟურნალისტი და მწერალი საინტერსო და სახალისო რეპორტაჟების, წიგნების თუ ტელეშოუების გამო ყოველთვის დიდ ინტერესს იწვევდა და გულშემატკივრების მთელი არმია ჰყავდა, როგორც ამერიკაში, ისე სხვა ქვეყნებში. განსაკუთრებული პოპულარობა ბორდეინს CNN-ის სამოგზაურო-კულინარიულმა შოუმ - Parts Unknown მოუტანა, რომელშიც ის მსოფლიოს გარშემო მოგზურობდა და დოკუმენტური ფილმების სახით სხვადასხვა ქვეყნების კულტურასა და კულინარიას გვაცნობდა. ამას ისე ახერხებდა, რომ ტელევიზიის სპეციფიკაც გაეთვალისწინებინა და ის სიღრმე და ავთენტურობაც არ დაეკარგა, რაც ყოველთვის იგრძნობოდა მის ხელწერაში.

8 ივნისს, ყველასთვის მოულოდნელად 61 წლის ბორდეინი საფრანგეთის ერთ-ერთ სასტუმროში გარდაცვლილი იპოვეს. სტრასბურგთან მდებარე პატარა დასახლება, კაიზერსბერგში ის Parts Unknown-ის მორიგი სერიის გადასაღებად იმყოფებოდა, სადაც მეგზურობას ფრანგი მეგობარი და კოლეგა, ერიკ რიპერი უწევდა. სწორედ რიპერმა შეატყობინა პოლიციას მისი გაუჩინარების შესახებ, მას შემდეგ, რაც მეგობარი არც საუზმეზე გამოჩნდა და არც ტელეფონის ზარებს პასუხობდა. ბორდეინის სიკვდილის მიზეზმა საზოგადოება გაოგნებული დატოვა. დაუჯერებელი იყო, რომ ადამიანს, რომელსაც ერთი შეხედვით ბევრისთვის საოცნებო ცხოვრება ჰქონდა, ეკრანს მიღმა საკუთარ ემოციურ მდგომარეობასთან გამკლავება უჭირდა. როგორც მისი და აზია არჯენტოს ახლო მეგობარი, მსახიობი როუზ მაკგოვანი წერს, სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე ბორდეინმა დეპრესიის გამო დახმარებისთვის ექიმსაც მიმართა, თუმცა, შემდეგ მისი რჩევები არ გაითვალისწინა.

ენტონი, იგივე ტონი ბორდეინი 1956 წლის 25 ივნისს, ნიუ იორკში ფრანგი დედისა და ამერიკელი მამის ოჯახში დაიბადა. მედიასთან და სახელოვნებო ინდუსტრიასთან ბავშვობიდანვე ჰქონდა შეხება, რადგან დედა Ney York Times- ის ერთ-ერთი რედაქტორი იყო, მამა კი ხმის ჩამწერი სტუდიის, Columbia Records-ის მენეჯერი. სკოლის დამთავრების შემდეგ ტონიმ კოლეჯში გააგრძელა სწავლა, თუმცა, არასათანადო ინტერესისა და ნარცისულ/დესტრუქციული მიდრეკილებების გამო 2 წელიწადში გარიცხეს. იმ პერიოდში მან ნარკოტიკების აქტიური მოხმარება დაიწყო და მალე ჰეროინ-დამოკიდებული გახდა, რასაც შემდეგ დიდი ხანი ებრძოდა. მოგვიანებით ბორდეინი არაერთხელ ისაუბრებს ამ თემაზე თავის რეპორტაჟებსა და წიგნებში.

კოლეჯში სწავლისას ტონიმ პარალელურად ზღვის პროდუქტების რესტორანში ჭურჭლის მრეცხავად დაიწყო მუშაობა. სწორედ იქ მიხვდა, რომ კულინარია ძალიან აინტერესებდა და ამ მიმართულებით  უნდოდა კარიერის გაგრძელება. ამიტომ, კოლეჯიდან გაგდებულს, ბევრი არ უდარდია და იმავე წელს ამერიკის კულინარიულ ინსტიტუტში ჩააბარა. 3-წლიანი სწავლის შემდეგ, პრაქტიკული გამოცდილების მისაღებად, ნიუ იორკის რესტორნებში დაიწყო მუშობა.



1985 წელს სკოლის დროინდელ შეყვარებულზე, ნენსი პუტკოსკიზე დაქორწინდა, რომელთანაც 2005 წლამდე ცხოვრობდა. 80-90- იან წლებში ბორდეინმა უამრავი  სამუშაო ადგილი გამოიცვალა. იმუშავა ნიუ იორკის არაერთ რესტორანსა თუ კაფეში, შეისწავლა სხვადასხვა ქვეყნების სამზარეულოები. 1998 წელს, უკვე გამოცდილი და პროფესიულ წრეში პოპულარული კულინარი, მანჰეტენზე მდებარე პოპულარულ ფრანგულ რესტორნის, Brasserie Les Halles-ის მთავარი მზარეული გახდა. ეს იყო ადგილი, სადაც ტონიმ ყველაზე დიდხანს იმუშავა და სადაც მიხვდა, რომ მისი კიდევ ერთი მოწოდება წერა იყო. სწორედ ამ რესტორნის ინსპირაციით დაწერა 2000 წელს მემუარის ჟანრის წიგნი Kitchen Confidential , რომელიც მალევე გახდა კულინარიული ჰიტი და New York Times-ის ბესტსელერი. წიგნში ის Brasserie Les Halles -სთან ერთად სხვა რესტორნებში მუშაობის გამოცდილებას იგონებს და იმასაც ჰყვება, როგორ მუშაობდნენ ახალგაზრდობაში ის და მისი მეგობრები კოკაინის, LSD-ის, კანაფის და სხვა ნარკოტიკების ზეგავლენის ქვეშ: „გამუდმებით კაიფში ვიყავით, საწყობ-მაცივარში ვიპარებოდით „კონცეპტუალიზებისთვის“. ნარკოტიების გარეშე იშვიათად ვიღებდით მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებას" - იხსენებს ბორდეინი.

წიგნის პოპულარობიდან გამომდინარე მისით მალე ტელევიზიებიც დაინტერესდნენ. 2002 წელს ბორდეინი Food Network-ის სახე გახდა და ერთი წლის განმავლობაში მიჰყავდა კულინარიული გადაცემა A Cook's Tour. 2005 წლიდან Discovery -ის მფლობელობაში მყოფ ტელეარხ Travel Channel -ზე გადავიდა და 2012 წლამდე გადაცემა No Reservations -ის ავტორი იყო. მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში მოგზაურობითა და კულინარიული გამოცდილებების გაზიარებით, ბორდეინის შოუმ მალევე მოიპოვა პოპულარობა.

2007 წელს ჟურნალისტი იტალიელ სპორტსმენზე, ოტავია ბუსიაზე დაქორწინდა და იმავე წელს, 51 წლის ასაკში პირველი და ერთადერთი შვილი, არიანი გაუჩნდა. 2013 წლიდან ბორდეინი უკვე CNN-ზე მიიწვიეს ასევე სამოგზაურო-კულინარიული სტილის გადაცემის, Parts Unknown-ის მოსამზადებლად. ეს გადაწყვეტილება როგორც ტელევიზიის, ისე ავტორის მხრიდან საკმაოდ რისკიანი ნაბიჯი იყო, რადგან მანადმე CNN მხოლოდ ახალ ამბებთან ასოცირდებოდა. თუმცა, შოუმ გაამართლა. ნიჭიერმა და ქარიზმატულმა ბორდეინმა მალევე მოიპოვა მაყურებლის სიყვარული და მისი ექსკლუზიური რეპორტაჟები ერთ-ერთ მთავარ მოვლენად იქცა ტელეარხზე. თავად ავტორი კი პოპულარობის ზენიტში აიყვანა. 2000-იან წლებში ბორდეინმა კიდევ არაერთი წიგნი გამოსცა კულინარიის თემაზე. მათ შორის ბესტსელერები - "No Reservation" და "Medium Raw". 

2014 წელს Smithsonian-ის ინსტიტუტმა მას კულინარიული სამყაროს როკ-ვარსკვლავიც კი უწოდა. ეს შეფასება შემთხვევითი არ იყო - ბორდეინს თინეიჯერობიდან განსაკუთრებულად უყვარდა როკ-მუსიკა და მეგობრობდა კიდეც მუსიკოსებთან. მათ შორის იყვნენ იგი პოპი, მარკი რემონი (Ramones), ელის კუპერი და სხვებთან.

მარკი რემონმა მისი გარდაცვალების შემდეგ ვრცელი კომენტარი მისცა ჟურნალ Rolling Stone-ს, სადაც ბორდეინს როგორც უბრალო, გულწრფელ ადამიანს, ისე იხსენებს, რომელიც ზუსტად ისეთივე იყო კამერის მიღმა, როგორც კამერის წინ. მუსიკოსი მეგობრის იშვიათ უნარზეც ამახვილებს ყურდღებას, რის გამოც მან შეძლო მასობრივი პოპულარობის ფონზე საკუთარი იდენტობა არ დაეკარგა : „ის ნამდვილი პანკი იყო. მიუხედვად იმ ნაგავისა, რაც მის სისტემაში იყო, ცდილობდა საკუთარი ცხოვრების სტილი შეენარჩუნებინა, რაც ძალიან რთული იყო“.





შედარებით გვიანდელ ასაკში მიღწეული წარმატების გამო ენტონი ბორდეინი ხშირად ხუმრობდა ხოლმე საკუთარ თავზე და ამბობდა, რომ წესით 20-ან წლებში უნდა მომკვდარიყო, არადა, პოპულარული 40-ის მერე გახდა, შვილი კი 50-ის მერე გაუჩნდა. ბოლომდე მაინც ვერ იჯერებდა საკუთარ პოპულარობას და ცხოვრების ასე განვითარებას: „44 წლამდე შემნახველი ანგარშიც კი არ მქონია... ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს მანქანა მოვიპარე, ძალიან კარგი მანქანა და გამუდმებით უკან ვიყურები პოლიციის ანთებული ფარების მოლოდინში“- უთხრა მან 2016 წელს მიცემულ ინტერვიუში გამოცემა biography.com-ის ჟურნალისტს.

14 ივნისს რუსეთში ფეხურთის მსოფლიო ჩემპიონატი დაიწყო, რაც იმას ნიშნავს, რომ უახლოესი ერთი თვის განმავლობაში ფეხბურთი ყველაზე აქტუალური და ხშირად განხილვადი თემა იქნება როგორც საქართველოში, ისე მთელს მსოფლიოში.

მედიაჩეკერი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიულ ფოტოებს გაგახსენებთ. კადრებს, რომლებიც ფეხბურთის მოყვარულებისთვის განსაკუთრებულ სენტიმენტებს იწვევს.

ინგლისელ ფეხბურთელს, რეი უილსონს მოედანზე ძაღლი გაეკიდა. 1962 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის მეოთხედფინალში ერთმანეთს ბრაზილია და ინგლისი ეთამაშებოდნენ.

ინგლისელი ბობი მური ხელს ართმევს და ულოცავს ბრაზილიელ პელეს გამარჯვებას. 1970 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ჯგუფურ ეტაპზე ბრაზილიამ ინგლისი ანგარიშით 1:0 დაამარცხა.

დასავლეთ გერმანიის საფეხბურთო ნაკრების კაპიტანი, ფრანც ბეკენბაუერი და აღმოსავლეთ გერმანიის კაპიტანი, ბერნდ ბრაუხი მატჩის დაწყებამდე ტრადიციული ხელის ჩამორთმევის ცერემონიის დროს. 1974 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის მერვედფინალის ისტორიული მომენტი, როდესაც გერმანიის ორი გაყოფილი მხარე სპორტულ მატჩში პირველად დაუპირისპირდა ერთმანეთს.

ლეგენდარული არგენტინელი ფეხბურთელის, დიეგო მარადონას ხელით გატანილი გოლი 1986 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე, ინგლისის ნაკრებთან გამართულ მეოთხედფინალურ მატჩზე. კადრის განმეორებით ჩვენებისას კარგად გამოჩნდა, რომ ფეხბურთელმა გოლი ხელით გაიტანა. ინგლისელი ფეხბურთელების პროტესტის მიუხედავად, ტუნისელმა მთავარმა მსაჯმა ალი ბინ ნასერმა გოლი ჩათვალა. 2005 წელს, მარადონამ აღიარა, რომ ბურთს ხელი შეგნებულად მოარტყა. ეს გოლი ფეხბურთის ისტორიაში „ღმერთის ხელის“ სახელით შევიდა.

90-იანი წლების იტალიის ნაკრების ვარსკვლავი, რობერტო ბაჯო სევდიანად დაჰყურებს მოედანს ფინალში გაფუჭებული პენალტის შემდეგ. 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ მატჩში ერთმანეთს იტალიისა და ბრაზილიის ნაკრებები ხვდებოდნენ. ბაჯოს მიერ დარტყმული ბურთი კარს ასცდა, რამაც საბოლოოდ გადაწყვიტა თამაშის ბედი და ბრაზილია მსოფლიო ჩემპიონი გახდა.


დევიდ ბექჰემი წითელ ბარათს იღებს 1998 წლის მსოფლიოში ჩემპიონატის მეოთხედფინალში არგენტინასთან გამართული დრამატული მატჩის მეორე ტაიმში. დევიდ ბექჰემი თამაშისას არგენტინელმა დიეგო სიმეონემ წააქცია, რის შემდეგაც ბექჰემმა მას ფეხი ჩაარტყა. პენალტების სერიაში გამარჯვების შედეგად ნახევარფინალში არგენტინა გავიდა. ბექჰემის ემოციურ საქციელს დიდი კრიტიკა მოჰყვა ინგლისში. ამ მარცხს ბევრი სწორედ მას აბრალებდა.

სამხრეთ აფრიკის პირველი პრეზიდენტი ნელსონ მანდელა მსოფლიო ჩემპიონის თასით ხელში ციურიხში, 2004 წელს. რამდენიმე წამის წინ მან FIFA-ს აღმასრულებელი კომიტეტის გადაწყვეტილება მოისმინა, რომლის მიხედვითაც 2010 წელს სამხრეთ აფრიკას ფეხბურთის ისტორიაში პირველად მიეცა მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძლობის საშუალება.

ASSOCIATED PRESS

ზინედინ ზიდანი საერთაშორისო კარიერას უხერხული ინცინდენტით ასრულებს. 2006 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის  ფინალში მატჩის დროს შელაპარაკებისას გაბრაზებულმა ფრანგმა ფეხბურთელმა იტალიის ნაკრების მცველს, მარკო მატერაცის მუცელში თავი ჩაარტყა, რის გამოც წითელი ბარათი მიიღო და მოედანი დატოვა. საბოლოოდ იტალიამ საფრანგეთი პენალტების სერიაში დაამარცხა და მსოფლიო ჩემპიონობა მოიპოვა.

არგენტინელი ფეხბურთელი ლიონელ მესი დამწუხრებული უყურებს მსოფლიო თასს 2014 წლის ჩემპიონატის ფინალის შემდეგ. მესი ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშე გახდა, თუმცა მისმა გუნდმა ფინალში გერმანიასთან 0:1 წააგო. ეს ფოტო 2015 წლის მსოფლიო პრესის ფოტო კუნკურსის გამარჯვებული გახდა

ამერიკელი მწერალი და ჟურნალისტი, ჰანტერ ტომპსონი გასული საუკუნის ერთ-ერთი გამორჩეული ავტორი და საკულტო ფიგურაა. მისი წიგნები და ჩანაწერები დღემდე მილიონობით ახალგაზრდის შთაგონების წყაროა და პოპ კულტურაშიც ერთ-ერთ ყველაზე ხშირად ციტირებადი ავტორია.

ტომპსონი ჟურნალისტიკაში ახალი მიმდინარეობის - გონზო ჟურნალისტიკის ფუძემდებლად მიიჩნევა, რაც თხრობისას ამბავში ავტორის აქტიურ ჩართულობას მოიაზრებს. მისი ტექსტები სავსეა თავისუფალი, სუბიექტური ინტერპრეტაციებით და მოვლენების ავტორისეული შეფასებებით.

ჰანტერ ტომპსონი 1937 წლის 18 ივლისს დაიბადა კენტუკის შტატის ქალაქ ლუისვილში, ბიბლიოთეკარი დედისა და სადაზღვევო აგენტი მამის ოჯახში. წერით ჯერ კიდევ კოლეჯის პერიოდში დაინტერესდა, როდესაც სპორტული კლუბის წევრობის გამო ყოველწლიური წიგნისთვის სტატიების დაწერა მოუწია. მოგვიანებით უკვე სხვადასხვა სპორტულ ჟურნალ-გაზეთებთანაც დაიწყო თანამშრომლობა, თუმცა, რადგანაც კარიერის აწყობას სამხედრო ავიაციაში აპირებდა, გარკვეული შეზღუდვები ჰქონდა და საკუთარი სახელით წერილების გამოქვეყნება არ შეეძლო.

დაახლოებით ერთწლიანი სამხედრო სამსახურის შემდეგ მას უარი უთხრეს ამ საქმიანობის გაგრძელებაზე. მთავარი მიზეზი ტომპსონის მეამბოხე ხასიათი და სხვების აყოლიების განსაკუთრებული უნარი იყო, რის გამოც ის სამხედრო რეჟიმისთვის შეუფერებლად ჩათვალეს. ამის შემდეგ მან უკვე აქტიურად დაიწყო წერა და სპორტის გარდა სხვა თემებითაც დაინტერესდა.

ჰანტერ ტომპსონის ახალგაზრდობა 60-70 -იან წლებს დაემთხვა, დიდი კულტურული ძვრების პერიოდს ამერიკასა და ევროპაში. ჰიპების მოძრაობა, ახალგაზრდული ამბოხი, ბრძოლა უთანასწორობის და ჩაგვრის წინააღმდეგ, სექსუალური რევოლუცია... ეს ყველაფერი ცხადია ახალგაზრდა მწერალსა და ჟურნალისტს ყურადღების მიღმა არ დარჩებოდა, მით უმეტეს, როდესაც თავადაც ამ ყველაფრის ნაწილი იყო. თავისუფლებისა და ბოჰემური ცხოვრების მოყვარული ტომპსონი ექსპერიმენტებს არ ერიდებოდა და ცდილობდა, პირადად ენახა და გამოეცადა ის სიტუაციები, გარემო და კარგად გაეცნო ადამიანები, ვისზეც წერდა.

60-იანი წლების დასაწყისში თანამშრომლობდ ისეთ გამოცემებთან, როგორებიცაა: New York Herald Tribune, National Observer , Rouge magazine და სხვ. მისი ერთ-ერთი მთავარი ინტერესის სფერო ახალგაზრდული კულტურა და ხელოვნება იყო, თუმცა სხვა მიმართულებითაც არაერთხელ მოუსინჯავს ძალები. მაგალითად, 1962 წლის მაისში ის სამხრეთ ამერიკაში გაემგზავრა და დაახლოებით ერთი წლის განმავლობაში იქ national observer -ის სპეციალური კორესპონდენტად მუშაობდა. სტატიების პარალელურად ტომპსონმა ნოველების წერაც დაიწყო. დაგროვილი გამოცდილების შედეგად მიხვდა, რომ უფრო მეტი ჰქონდა მოსაყოლი, ვიდრე ეს საგაზეთო მასალებში შეიძლებოდა გადმოეცა.

ჰანტერ ტომპსონის პირველი წიგნი Hell’s Angels 1967 წელს გამოვიდა და ის ამავე სახელწოდების ცნობილ მოტოციკლეტისტთა კლუბს ეხებოდა. იმისთვის, რომ მათი ცხოვრება კარგად შეესწავლა და თვითონაც ამ სუბ კულტურის ნაწილი გამხდარიყო, ტომპსონი ერთი წელი ცხოვრობდა ბაიკერებთან. მისი ტექსტი ძალიან პერსონალურია და ამ ერთი წლის გამოცდილების ავტორისეული რეფლექსიაა. აქაც, ისევე როგორც სტატიების დიდ ნაწილში, ამბის ერთ-ერთი ცენტრალური ფიგურა ავტორია.

ტომპსონის მეორე და დღემდე ყველაზე პოპულარული წიგნი “შიში და სიძულვილი ლას ვეგასში” პირველად 1971 წელს გამოქვეყნდა ჟურნალ Rolling Stone-ში. საოცარი თავგადასავლებით სავსე ნოველამ ტომპსონს მალევე მოუტანა წარმატება, როგორც გამორჩეული სტილის მქონე ავტორს. მას არაჩვეულებრივად შეეძლო შეეხამებინა ერთმანეთისთვის ჟურნალისტური და მხატვრული თხრობა. ნოველა ორი მეგობრის ველური მოგზაურობის შესახებ მოგვითხრობს ლას ვეგასში და დეტალურად აღწერს მათ ბოჰემურ ცხოვრებას და ფსიქოდელიური ნარკოტიკების მოხმარებისგან მიღებულ დაუჯერებელ გამოცდილებებს. წიგნი მალევე იქცა საკულტო ნაწარმოებად და მომდევნო ოთხი ათეული წლის განმავლობაში არაერთხელ გახდა შთაგონების წყარო ხელოვნების სფეროში მომუშავე ადამიანებისთვის.

რა თქმა უნდა, ეს ნოველაც პირველ პირშია დაწერილი და ერთ-ერთი მთავარი მოქმედი პირი თავად ჰანტერ ტომპსონია. წიგნი ორჯერ იქნა ფილმად ადაპტირებული - პირველად 1980 წელს არტ ლინსონის where the buffalo roam, ბილ მიურეითა და ბოილით მთავარ როლში, მეორედ კი 1998 წელს, როდესაც ტერი გილიამმა ლიტერატურული პირველწყაროს სახელწოდების მქონე ფილმი გადაიღო, სადაც მთავარ როლებს კინოს ხელი და ბენისიო დელ ტორო ასრულებენ.

2005 წლის 20 თებერვალს ჰანტერ ტომპსონმა სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. როგორც ამბობენ, მიზეზი დეპრესია იყო. მან მეუღლეს მოკლე გამოსამშვიდობებელი წერილი დაუტოვა, რომელშიც წერს, რომ ძალიან მოწყენილია და ასე გაგრძელება აღარ უნდა. "No More Games. No More Bombs. No More Walking. No More Fun. No More Swimming. 67. That is 17 years past 50. 17 more than I needed or wanted. Boring. I am always bitchy. No Fun — for anybody. 67. You are getting Greedy. Act your (old) age. Relax — This won't hurt".

როგორ მუშაობდა ქართული პრესა დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე, რაზე წერდნენ 1918 წლის 26 მაისამდე და მას შემდეგ, ვინ იყვნენ იმ პერიოდის ცნობილი ავტორები, რამდენად ძლიერი იყო ცენზურა, - „მედიაჩეკერი“ ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორს, საქართველოს უახლესი ისტორიის მკვლევარს ოთარ ჯანელიძეს ესაუბრა.

- როგორი იყო ქართული პრესა დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე - რა ფინანსებით მუშობდა გაზეთები და რამდენად ძლიერი იყო ცენზურა?

ქართული პერიოდული პრესის ისტორია მეცხრამეტე საუკუნის პირველი ოცწლეულიდან იწყება. საქართველოსა და მთელს კავკასიაში პირველი გამოცემა „საქართველოს გაზეთი“ 1819 წლის 8 მარტს გამოვიდა. მასში ძირითადად საიმპერიო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი რუსული ადმინისტრაციის ბრძანება-განკარგულებები, განცხადებები, უცხოეთის ქრონიკა, პოპულარული რუსული მოთხრობების ნაწყვეტები და მსგავსი მასალები ქვეყნდებოდა.

მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევრიდან ჟურნალ-გაზეთებს, სათანადო ნებართვით, კერძო პირები აარსებდნენ, რომლებიც თვითონვე იყვნენ დამფინანსებლები. პრესა არ ყოფილა ბიზნესი, გამომცემლებს მუდმივად ჰქონდათ ფინანსური პრობლემები.

ცენზურა განსაკუთრებით ეროვნული მიმართულების გამოცემებს დარაჯობდა. დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდელი ქართული პრესის ისტორიაში ცალკე უნდა გამოიყოს 1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდგომი პერიოდი, როდესაც გაუქმდა ცენზურა და ჟურნალ-გაზეთების რედაქციებს შესაძლებლობა მიეცათ ეწერათ და გამოექვეყნებინათ რაც სურდათ. ამ დროიდან ბეჭდვით სიტყვაზე, ისე როგორც გამოხატვის თავისუფლებაზე, აღარავითარი შეზღუდვა აღარ არსებობდა.

- რა შეიცვალა 1918 წლიდან, როგორი მიდგომა ჰქონდა სოციალ-დემოკრატიულ მთავრობას პრესის მიმართ? იყო თუ არა იმ დროინდელი ქართული პრესა ისეთივე განვითარებული და ევროპული სტანდარტის, როგორც მაგალითად ხელოვნება ან პოლიტიკური სფერო?

თავისუფლების ხარისხით და შინაარსით პრესა არ ჩამოუვარდებოდა სხვა სფეროებს. ცალკე საკითხია, რომ პოლიგრაფიული ხარისხი დაბალი იყო, არ ვარგოდა ქაღალდი და სტამბაც ძველი იყო. ქაღალდი აქ არც იწარმოებოდა, შემოჰქონდათ. ამიტომ, ზოგჯერ ყოფილა, რომ არასაკმარისი მასალის გამო ჩავარდნილა ნომრები. მაგრამ პუბლიკაციებს რაც შეეხება, ხარისხით, დონით, ძალიან კარგი იყო. ხშირად იწერებოდა ძალიან საინტერესო ანალიტიკური სტატიებიც, რომლებსაც ძირითადად ევროპაში განათლება მიღებული პუბლიცისტები წერდნენ. გამოცემებიც მრავალფეროვანი იყო. სახელმწიფოს მხოლოდ ერთი გაზეთი ჰქონდა, ეს იყო ოფიციოზი - „საქართველოს რესპუბლიკა.“ დანარჩენი ან პარტიული გაზეთები იყო, ან პროფესიული და თვითმმართველობის გამოცემები.

საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში დამკვიდრებული იყო პრესის სრული თავისუფლება ყველა მეტ-ნაკლებად გავლენიან პოლიტიკურ ძალას თავისი გაზეთი ჰქონდა. მაგალითად, ,,საქართველო“ (ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიას), ,,სახალხო საქმე“ (ფედერალისტთა პარტიას), ,,შრომა“ (ესერთა პარტიას). მმართველი სოციალ-დემოკრატიის მთავარი ბეჭდვითი ორგანო იყო გაზეთი ,,ერთობა“.

დაშვებული თავისუფლების პარალელურად, შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეეძლო დაეხურა ნებისმიერ ბეჭდვითი ორგანო, საქართველოს საზღვრებიდან გაეძევებინა ან დაეპატიმრებინა ყოველი პირი, რომელიც თავისი მოქმედებით ზიანს აყენებდა საქართველოს რესპუბლიკის ინტერესებს, მის მთლიანობას ან სიტყვით თუ წერილობით აგიტაციას ეწეოდა რესპუბლიკის წინააღმდეგ.



განსაკუთრებით მტრულად ბოლშევიკები იყვნენ განწყობილი სახელმწიფოსადმი, ისინი არ სცნობდნენ საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას, სეპარატისტულ მოძრაობებს ახალისებდნენ, აჯანყებებს გეგმავდნენ, ამიტომ მათ პრესას ყველაზე ხშირად ჰქონდა პრობლემები მთავრობასთან. თუმცა, მსგავსი მიზეზებით შინაგან საქმეთა მინისტრის განკარგულებით, ბოლშევიკური გამოცემების გარდა, სხვადასხვა დროს დროებით დაუხურავთ გაზეთები ,,Новости дня“, ,,Тифлисская газета“, ,,საქართველო“, ,,სალი კლდე“ და სხვ. 1920 წლის 7 მაისს, რუსეთთან ხელშეკრულება გაფორმდა და რუსეთმა აღიარა საქართველო, ერთ-ერთი პუნქტი ამ საზავო ხელშეკრულების ბოლშევიკური პრესის ლეგალიზაცია იყო. ამის მერე მათი გამოცემები აღარ იდევნებოდა, მაგრამ ანტისახელმწიფოებრივი საქმიანობისთვის მაინც ყველა ისჯებოდა.

- რა მოლოდინი იყო დამოუკიდებლობის გამოცხადების წინა პერიოდში პრესაში? რამდენადაც ვიცი, ბოლო დღემდე ამ თემაზე სტატიები თითქმის არ იწერებოდა...

1910-იან წლებში საქართველოს თავისუფლების საკითხებზე შეფარვით წერდა ეროვნულ-დემოკრატიული მიმართულების პრესა: ჟურნალები „ერი“, „კლდე“ და გაზეთები „სამშობლო“ და საქართველო“. 1913-1914 წლებში ჟენევაში გამოდიოდა ქართული ჟურნალი ,,თავისუფალი საქართველო“, რომელიც პირდაპირ აყენებდა საქართველოს დამოუკიდებლობის საკითხს.

საქართველოში დამოუკიდებლობის გამოცხადების წინა პერიოდში დროდადრო ქვეყნდებოდა პუბლიკაციები, რომლებიც გამსჭვალული იყო დამოუკიდებლობის სულისკვეთებით, მაგრამ კონკრეტულად დამოუკიდებლობის აღდგენაზე პრესა არ წერდა.

1917 წელს, როდესაც რუსეთში დროებითი მთავრობა შეიქმნა, გამოცხადდა, რომ მოიწვევდნენ რუსეთის დამფუძნებელ კრებას და ის კრება გადაწყვეტდა შემდგომ რუსეთის და მასში შემავალი ქვეყნების ბედს. ამიტომ არავინ არსად გარბოდა, ყველა ელოდებოდა ამ კრების გადაწყვეტილებას. ყველაზე რადიკალურები მაშინ ეროვნულ-დემოკრატები იყვნენ და მათ გაზეთზე ეწერა „თავისუფალი საქართველო თავისუფალ რუსეთში“, ანუ ისინიც კი ავტონომიას სჯერდებოდნენ ჯერ, რადგან თუ რუსეთი დემოკრატიული გახდებოდა, ეს ავტონომიაც საკმაოდ მაღალი ხარისხის იქნებოდა: შინაგან საქმეებში არავინ ჩაერეოდა და საგარეო უსაფრთხოებას რუსეთის ჯარი დაიცავდა.

თუმცა ვითარება კიდევ უფრო უკეთესად წარიმართა, საბოლოოდ 1918 წლის აპრილში ამიერკავკასიის სეიმი რუსეთს გამოეყო და შეიქმნა ამიერკავკასიის ფედერაციულ-დემოკრატიული რესპუბლიკა. ანუ 3 ერი გაერთიანდა ერთ სახელმწიფოში. საქართველოს ცალკე გამოყოფაზე ვიღაცები ფიქრობდნენ, რა თქმა უნდა, მაგრამ პრესაში ამაზე არ იწერებოდა, ჯერ არ იყო დადასტურებული ყველაფერი და თან ბევრი საფრთხე იყო. რუსის ჯარი, ფრონტი მოშლილი იყო და რამე რომ ყოფილიყო, ისინი უკვე ეშელონებად კი არა, მოროდიორებად წამოვიდოდნენ საქართველოში, ბოლშევიკებიც ცდილობდნენ ეს ჯარი გამოყენებინათ და აქ გადატრიალება მოეწყოთ. რთული სიტუაცია იყო. ის კი არა, 25 მაისსაც არსად ეწერა, ხვალ დამოუკიდებლობას ვაცხადებთო. უკვე 26-დან, რა თქმა უნდა, როგორც მთელს ქვეყანაში, ისე პრესაშიც დიდი ზეიმია.

- რა თემები იყო აქტუალური 1918-1921 წლების ქართულ გამოცემებში?

- 1918-1921 წწ. ქართულ პერიოდულ პრესას რაიმე გამოკვეთილი დომინანტური დისკურსი არ გააჩნდა. პრიორიტეტული იყო სახელმწიფოებრივი მშენებლობის პრობლემები, ახლად შექმნილი სახელმწიფოს წინაშე წამოჭრილი საშინაო თუ საგარეო გამოწვევები.

- ვინ იყვნენ იმ პერიოდში გამორჩეული ავტორები და რა გავლენა ჰქონდათ მათ და ზოგადად პრესას საზოგადოებრივ აზრზე?

დემოკრატიული რესპუბლიკის პერიოდში თითქმის ყველა გამოცემას ჰყავდა თავისი გამორჩეული პუბლიცისტები. ასეთები იყვნენ მაგალითად: გერონტი ქიქოძე და შალვა ამირეჯიბი (ეროვნულ-დემოკრატები), სამსონ ფირცხალავა, სამსონ დადიანი, არჩილ ჯაჯანაშვილი (სოციალისტ-ფედერალისტები), ლეო შენგელაია (ესერი) და სხვ. ისინი წერდნენ ყველა იმ მნიშვნელოვან საკიხებზე, რაც იმ დროს ქვეყანაში აქტუალური იყო. პრესა იყო საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების ერთ-ერთი ძირითადი საშუალება.

ხელისუფლებისგან კონტროლირებადი მედია, სამთავრობო გავლენის ქვეშ მყოფი ეროვნული მარეგულირებელი კომისია, ფიზიკური ზეწოლა ჟურნალისტებზე, მედიამფლობელების გამჭვირვალობა, ციფრული მაუწყებლობა, ბრძოლა ტელევიზიებზე გავლენის მოსაპოვებლად, - Freedom House-ის ანგარიშების მიხედვით, ეს ის ფაქტორებია, რაც ბოლო ათ წელიწადში საქართველოს მედიაგარემოზე მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენდა. ეს მაჩვენებლები განსაზღვრავდა ქვეყანაში მედიის დამოუკიდებლობის ხარისხსაც.

Freedom House საერთაშორისო ორგანიზაციაა, რომელიც ყოველწლიურად აკვირდება მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში მიმდინარე მოვლენებს და სამოქალაქო თავისუფლების ხარისხს სხვადასხვა ინდიკატორებით ზომავს. ერთ-ერთი ფოკუსი მედიის თავისუფლებაა. საქართველო ამ მხრივ “ნაწილობრივ თავისუფალი” ქვეყნების ჩამონათვალში შედის.

ორგანიზაციის ბოლო ანგარიშის მიხედვით, საქართველოში მედიის დამოუკიდებლობის მაჩვენებელი 0, 25-ერთეულით შემცირდა, რის გამოც ქვეყანა 9 წლის წინანდელ, 2009 წლის მდგომარეობას დაუბრუნდა.

2008-2010 წლები - კონტროლირებადი მედია, მარეგულირებელი კომისია სამთავრობო გავლენის ქვეშ და ზეწოლა ჟურნალისტებზე

ვარდების რევოლუციის მომდევნო წლებში საქართველო უცნაურ ვითარებაში აღმოჩნდა, ერთის მხრივ ქვეყანა რეგიონში „დემოკრატიის შუქურად“ მოიაზრებოდა, რომელზეც დასავლეთი დიდ იმედებს ამყარებდა, მეორეს მხრივ კი, მთელი რიგი შიდა პროცესები სულ უფრო შორდებოდა დემოკრატიას. რევოლუციური მთავრობა ფასეულობების ერთგული ვერ აღმოჩნდა. ამის ერთ-ერთი მაგალითი მედია იყო. ქვეყნის მთავარი, სრული დაფარვის მქონე მაუწყებლები, მმართველი პარტიის მიერ კონტროლდებოდა, მათ შორის საზოგადოებრივი მაუწყებელიც, რომელიც კანონის თანახმად ყველაზე მიუკერძოებელი და ყველა მხარის ინტერესების ამსახველი უნდა ყოფილიყო. გამონაკლისს მხოლოდ ტელეკომპანია „იმედი“ წარმოადგენდა, რომელიც ბიზნესმენ ბადრი პატარკაციშვილს ეკუთვნოდა. თუმცა, 2007 წელს ტელეკომპანიაში სპეცრაზმის შეჭრისა და „იმედისთვის“ გადატრიალების მცდელობის ბრალის წაყენებით ეს არხიც მთავრობის კონტროლის ქვეშ გადავიდა.

2008 წლიდან ეს გავლენები კიდევ უფრო გაიზარდა. ცალკეული დამოუკიდებელი, მცირებიუჯეტიანი გამოცემების თუ მაუწყებლების გარდა, რომლებიც საზოგადოებრივ აზრზე გავლენას დიდად ვერ ახდენდნენ, მედიის დისკურსს პრაქტიკულად „ნაციონალური მოძრაობა“ განსაზღვრავდა. სწორედ ეს სახელდება Freedom House-ის 2009 წელს გამოქვეყნებულ ანგარიშში (რომელიც 2008 წელს ეხება) მთავარ პრობლემად.

10 წლის წინ ორგანიზაცია საქართველოს მედიაგარემოს მთავარ პრობლემად სრული დაფარვის მქონე მაუწყებლების მმართველი პარტიისგან კონტროლზე საუბრობდა. ამ პერიოდში ასევე სამთავრობო გავლენის ქვეშ იყო კომუნიკაციების ეროვნული კომისია, რომელმაც ტელეკომპანია “მაესტროს“ უარი უთხრა პოლიტიკური პროგრამების გაგრძელებისთვის საჭირო საერთო მაუწყებლობის ლიცენზიის გაცემაზე. Freedom House-ის იმ პერიოდის ანგარიშში საუბარია საქართველოს მთავრობის მცდელობებზე, 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის დროს ხელი შეეშალა სამაუწყებლო მედიაში მისთვის არასასურველი ინფორმაციის გავრცელებისთვის. 2008 წელს იყო ჟურნალისტების ფიზიკური და სიტყვიერი შეურაცხყოფისა და მუქარის ფაქტებიც. წლის ყველაზე გახმაურებული ამბავი გაზეთ „ბათუმელების“ ჟურნალისტის მიმართ სასიკვდილო მუქარები იყო, რომელსაც რედაქცია მეილზე იღებდა.

მედიის კონტროლი და მარეგულირებელი კომისიის მიკერძოება პრობლემად რჩება 2009 წელსაც. კვლავ ხდება ჟურნალისტებზე ზეწოლა და საქმიანობაში ხელის შეშლა. ტელეკომპანია „მაესტროს“ გუნდის წევრებს დემონსტრაციის გადაღებისას აპარატურა წაართვეს და გადაღებული მასალა წაუშალეს. პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლის არაერთი ფაქტი დაფიქსირდა გაზაფხულზე გამართულ საპროტესტო აქციებზეც. გამომძიებელი ჟურნალისტი ვახტანგ კომახიძე კი, როგორც თავად აცხადებდა, დოკუმენტური ფილმის გადაღების შემდეგ ხელისუფლებისგან სასიკვდილო მუქარებს იღებდა. ფილმი 2008 წლის კონფლიქტს ეძღვნებოდა და ომის დროს საქართველოს მთავრობის გადაწყვეტილებების კრიტიკული ანალიზი იყო წარმოდგენილი.

Freedom House-ის 2010 წლის ანგარიშში აღნიშნულია, რომ 2009 წელს ტელეკომპანია „იმედზე“ სამთავრობო გავლენა გაიზარდა. მარტში აქ თავდაცვის სამინისტროს პრესსპიკერი, ნანა ინწკირველი დაინიშნა დირექტორად, რამაც ტელევიზიის თანამშრომლების ნაწილის პროტესტი გამოიწვია. ორი მათგანი სამსახურიდან გაათავისუფლეს, ოთხმა კი პროტესტის ნიშნად ტელევიზია დატოვა. ივლისში ტელევიზიის დირექტორად ეკონომიკის ყოფილი მინისტრი, გიორგი არველაძე დაინიშნა, რამაც ხელისუფლების გავლენა კიდევ უფრო პირდაპირი და აშკარა გახადა.

2010 წლიდან შედარებით მცირდება ჟურნალისტების სამართლებრივი და ფიზიკური დევნა. მაისში ჩატარებული ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებიც საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა წინა წლებთან შედარებით უფრო სამართლიანად გააშუქა. თუმცა, სახელისუფლებო გავლენა მსხვილ მედიაკომპანიებზე ისევ საგრძნობია. იგივე ვითარებაა მარეგულირებელ კომისიაშიც, რომლის დირექტორი გიორგი გეგეშიძე „რუსთავი2 -ის“ მფლობელი იყო.

ადგილობრივმა მედია და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა აქტიურად დაიწყეს საუბარი მედია მფლობელების გამჭვირვალობის შესახებ, რაც 2000-იანი წლების მეორე ნახევარში თავისუფალი მედიის ერთ-ერთი მთავარ გამოწვევად რჩებოდა. ორი მსხვილი მაუწყებლის, „რუსთავი 2-სა“ და „იმედის“ მფლობელების შესახებ ზუსტი ინფორმაცია ხელმისაწვდომი არ იყო, მათი ფიქტიური მეპატრონეები კი ოფშორულ ზონებში იყვნენ დარეგისტრირებული.

ამ პერიოდში ქვეყანაში უკვე არსებობდა რამდენიმე ახალი დამოუკიდებელი ბეჭდური თუ ონლაინ მედია გამოცემა, თუმცა, მცირე ბიუჯეტისა და დაბალი ტირაჟების გამო მათი გავლენის არეალი ძალიან მცირე იყო.

2011 - 2012 წლები - გაძლიერებული ზეწოლა ჟურნალისტებზე და მედიასაშუალებების მფლობელების გამჭვირვალობის პირველი ნიშნები

ჟურნალისტებზე ზეწოლისა და საქმიანობაში ხელის შეშლის მხრივ არსებული ერთწლიანი შედარებით მშვიდი გარემოს შემდეგ, 2011 წელს საქართველო ამ მხრივ განსაკუთრებით „დაწინაურდა“. 26 მაისს ოპოზიციის მიერ გამართულ საპროტესტო დემონსტრაციის დაშლისას პოლიციამ არაერთ ჟურნალისტს მიაყენა ფიზიკური თუ სიტყვიერი შეურაცხყოფა. მათ ნაწილს აპარატურაც დაუზიანეს და ჩამოართვეს. ზოგიერთი პოლიციის განყოფილებაშიც კი მოხვდა.

Freedom House-ის მიერ 2012 წელს გამოქვეყნებულ კვლევაში ფოტოგრაფების გახმაურებულ საქმესაც ეხმიანება. 2011 წლის ივლისში 4 ფოტოგრაფი, მათ შორის პრეზიდენტის პირადი ფოტოგრაფი შპიონაჟის ბრალდებით დააკავეს. მათ სამშობლოს ღალატის მუხლით წარუდგინეს ბრალი და საქმეს გრიფი “საიდუმლო” დაადეს. თუმცა, არაერთი საპროტესტო აქციისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების განცხადებების შემდეგ, ისინი საპროცესო შეთანხმებით გაათავისუფლეს. აღსანიშნავია, რომ ამ ბრალდებით ჟურნალისტების დაკავების პირველი შემთხვევა იყო საქართველოში.

ერთადერთი, რაც 2011 წელს Freedom House-ის ანგარიშში მედიაში პოზიტიურ ცვლილებად არის დასახელებული, მედია მფლობელების გამჭვირვალობის საკითხის ნაწილობრივი მოგვარებაა. აპრილში პარლამენტი მაუწყებლობის შესახებ კანონში ცვლილებებს იღებს, რაც მაუწყებლებს დამფუძნებლების და დაფინანსების წყაროების შესახებ შესახებ სრული ინფორმაციის გამოქვეყნებას ავალდებულებს 2012 წელს დაგეგმილი საპარლამენტო არჩევნების წინ მედიის როლი კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ამიტომ ხელისუფლება მის ხელში არსებულ ბერკეტებს მაქსიმალურად იყენებს.

თუმცა, ამის საპირწონედ აპრილის ბოლოს მედია ბაზარზე ახალი ძლიერი მოთამაშე - ტელეკომპანია „ მე-9 არხი“ შემოდის. ტელევიზიას ზურგს უმაგრებს ხელისუფლებას დაპირისპირებული გავლენიანი მილიარდერი, ბიძინა ივანიშვილი, რომელიც ამავდროულად მთავარი ოპოზიციური პარტიის ლიდერიცაა. კარგი დაფინანსებისა და სოლიდური რეიტინგის მიუხედავად, შეფერხება დაფარვის მხრივ „მე-9 არხსაც“ ექმნება, რადგან სამაუწყებლო სიხშირეების მისაღებად ლიცენზიების გაცემა ჯერ კიდევ პრობლემურია.

არჩევნების წინა პერიოდში ჟურნალისტების მიმართ ძალადობისა და შეურაცხყოფის ფაქტებიც გაიზარდა. ფიზიკური თავდასხმები, შანტაჟი, საქმიანობაში ხელის შეშლა და აქტიური ჩარევა - ეს ყველაფერი არაერთხელ გამოსცადეს ზაფხულის განმავლობაში ოპოზიციურად განწყობილი მედიების ჟურნალისტებმა.

სიტუაცია არც სარეკლამო კუთხით იცვლება. Freedom House 2013 წლის ანგარიშში აღნიშნავს, რომ რეკლამის დამკვეთები უპირატესობას ისევ სამთავრობო მედიებს ანიჭებენ, რაც კომპანიებს არათანაბარ პირობებში აყენებს და ფინანსურად და პოლიტიკურად დამოუკიდებელი მედიის განვითარებას უშლის ხელს.

2012 წლის საპარალამენტო არჩევნებამდე 2 კვირით ადრე, 18 სექტემბერს ტელეკომპანიებმა - „მაესტრო“ და „ტვ-9“ ეთერში, მათი განცხადებით, თბილისის ციხეებში გადაღებული ფიზიკური და სექსუალური ძალადობის კადრები გაუშვეს, რამაც საყოველთაო აღშფოთება და პროტესტი გამოიწვია. იმ დროს მმართველი პარტიის, „ნაციონალური მოძრაობის“ მხარდამჭერმა მედიამ ეს სკანდალი მთავრობისადმი კრიტიკული დისკურსის და შეკითხვების გარეშე გააშუქა. „საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა“ და კი თავდაპირველად საერთოდ უარი თქვა თემის გაშუქებაზე.

მედიის თავისუფლების შეზღუდვის კიდევ ერთ მაჩვენებლად Freedom House-ს საპარლამენტო არჩევნებამდე 5 დღით ადრე ცესკოს მიერ დაწესებული რეგულაცია მოჰყავს, რაც ჟურნალისტებს საარჩევნო უბნებზე ფოტო და ვიდეო გადაღებას უზღუდავს. ამ ამბავს მედიის წარმომადგენლების მხრიდან საპროტესტო განცხადებები და აქცია მოჰყვა. თუმცა, ცესკოს გადაწყვეტილება არ შეუცვლია.

2013-2014 წლები - ცვლილებები მაუწყებლებში

საპარლამენტო არჩევნებში ოპოზიციის გამარჯვების მიუხედავად 2012 წლის ბოლოს და 2013 წლის პირველ თვეებში „ნაციონალური მოძრაობა“ ისევ აკონტროლებს 2 მთავარ მაუწყებელს : „რუსთავი 2 -სა“ და „საზოგადოებრივ მაუწყებელს“. „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ ბორდი პრეზიდენტ სააკაშვილის მიერ არის დამტკიცებული და მისი სარედაქციო პოლიტიკა კვლავ მიკერძოებულია.

არჩევნებიდან ორი კვირის შემდეგ ტელეკომპანია „იმედი“ პირველი მფლობელის, გარდაცვლილი ბადრი პატარკაციშვილის ოჯახს უბრუნდება, რომელსაც ტელევიზია სააკაშვილის მთავრობამ 2007 წელს საეჭვო გარემოებაში ჩამოართვა. ამის შემდეგ ტელევიზია „ქართული ოცნების“ მხარდამჭერ პოზიციას იკავებს.

არჩევნებიდან ერთ წელიწადში, პრემიერ-მინისტრმა ივანიშვილმა ტელეკომპანია „მე-9 არხი“ დახურა. საბოლოოდ, ტელევიზიის სიხშირე ახალმა არხმა, GDS-მა დაიკავა, რომელიც ბიძინა ივანიშვილის შვილს, ბერა ივანიშვილს ეკუთვნოდა და გასართობ გადაცემებზე უნდა ყოფილიყო ორიენტირებული.

ახლადარჩეული მთავრობა ინფორმაციის თავისუფლების საკითხს უფრო პასუხისმგებლობით მოეკიდა. 2013 წლის აგვისტოში ივანიშვილმა ხელი მოაწერა ბრძანებას, რომლის მიხედვითაც დაიხვეწა რეგულაციები ინფორმაციის გაცემასთან დაკავშირებით და სამთავრობო უწყებების ნაწილს დაევალა, პროაქტიულად ონლაინ გამოექვეყნებინათ სხვადასხვა დოკუმენტები და ოფიციალურად მიეღოთ ელექტრონული მოთხოვნები ინფორმაციაზე.

2013 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებისას საერთაშორისო მედია მონიტორებმა აღნიშნეს, რომ ორი მთავარი კერძო მაუწყებელს, „რუსთავი2 -სა“ და „იმედის“ ეთერში აღარ იგრძნობოდა პოლიტიკური პარტიების თუ ფიგურების აშკარა გავლენა. ამჯერად ეს კომპანიები უფრო კონკურენტუნარიანი სარედაქციო მასალების შექმნაზე იყვნენ ორიენტირებული. თუმცა, კრიტიკული დისკურსის ნაკლებობა მაინც შესამჩნევი იყო.

სამთავრობო ცვლილებების მიუხედავად, საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოლიტიკური გავლენები 2013 წელსაც არ კარგავს აქტუალობას. 2012 წლიდან მაუწყებელი „ქართული ოცნებისა“ და „ნაციონალური მოძრაობის“ ძალაუფლებისთვის ბრძოლის პოლიგონად იქცა, რამაც 2013 წელს მმართველობის კრიზისამდე მიიყვანა საქმე. მარტში დირექტორი გაათავისუფლეს, 15-კაციან ბორდში კი 8 ვაკანტური ადგილი დარჩა.

2014-2017 წლები - ბრძოლა ტელევიზიებზე გავლენის მოსაპოვებლად

2014 წელი ქართული მედიისთვის გარდამავალი და შეიძლება ითქვას, ბოლო ათწლეულში ყველაზე თავისუფალი და თვითრეგულირებადი პერიოდი იყო. აღარ ვხვდებით ჟურნალისტებზე პირდაპირი ზეწოლის და პროფესიულ საქმიანობაში უხეში ჩარევის ფაქტებს, მედია უფრო მრავალფეროვანი და პოლარიზებულია. ხელისუფლებას და ოპოზიციას თითქმის ერთნაირი წვდომა აქვთ საზოგადოებასთან მთელი ქვეყნის მასშტაბით. მფლობელების გამჭვირვალობის საკითხიც მეტ-ნაკლებად მოგვარებულია და საერთაშორისო ორგანიზაციები აღარც სარეკლამო დამკვეთების პოლიტიკურ მოტივაციებზე საუბრობენ. თუმცა, პოლიტიკური გავლენები კულისებს მიღმა მაინც არ კარგავს აქტუალობას.

შედარებით მშვიდი და დაბალანსებული სიტუაციის მიუხედავად ცხელი ამბების გარეშე არც 2014 წელი გადის. ივლისში „რუსთავი 2-ის“ დამფუძნებელსა და ყოფილ დირექტორს, ეროსი კიწმარიშვილს საკუთარ ფარეხში, მანქანაში გარდაცვლილს პოულობენ. მას თავის არეში ტყვია აქვს მოხვედრილი. მართალია, გამოძიებამ ჯერაც ვერ დაადგინა, რას უკავშირდებოდა ეს მკვლელობა, მაგრამ ეჭვები კიწმარიშვილის მედიაზე გავლენებსა და მის იდუმალებით მოცულ სიკვდილს შორის მაშინვე გაჩნდა.

ვითარება წლის ბოლოსაც იძაბება, როდესაც დეკემბერში ტელეკომპანია მაესტროდან პოპულარული ტელეწამყვანი და გადაცემის ავტორი, ნინო ჟიჟილაშვილი გაათავისუფლეს, რის შემდეგაც „მაესტრო“ პროტესტის ნიშნად ჟურნალისტების ნაწილმაც დატოვა. ისინი ამ ამბავს სამთავრობო პოლიტიკური ფიგურების ტელეკომპანიის საქმიანობაზე გავლენას უკავშირებდნენ.

2015 წლის ივლისიდან საქართველო ოფიციალურად გადადის ციფრულ მაუწყებლობაზე, რაც ციფრული ტელემაუწყებლებისთვის ლიცენზიების გაცემას აღარ საჭიროებს. წლის პირველი ნახევარში ქვეყანაში შედარებით სტაბილური და თავისუფალი მედია გარემო ისევ შენარჩუნებულია. ირიბი გავლენები კვლავ პრობლემურია, თუმცა, წინა წლებთან შედარებით სიტუაცია მაინც გაუმჯობესებულია.

ეს დროებითი სიმშვიდე ზაფხულის ბოლოდან ირღვევა, როდესაც სატელევიზიო მედიაში რამდენიმე გავლენიანი საზოგადოებრივ- პოლიტიკური გადაცემის დახურვის გამო სამთავრობო ზეწოლის ეჭვები ჩნდება. ამის შესახებ მედიის და არასამთავრობო ორგანიზაციების არაერთი წარმომადგენელი საუბრობს. ტოქშოუები დაუხურეს პოპულარულ ტელეწამყვანებსა და ჟურნალისტებს, ინგა გრიგოლიას და ეკა მიშველაძეს.

ეჭვები ჩნდება ასევე სასამართლოს მიუკერძოებლობის შესახებ, რის მიზეზიც „რუსთავი2-ის“ მფლობელობის საკითხზე სასამართლო დავის წარმართვის ბუნდოვანი პროცესია. 2016 წლიდან ხელისუფლების მხრიდან მედიაზე პოლიტიკური გავლენის მოპოვების მცდელობა თანდათან უფრო თვალშისაცემი ხდება. იმ ფონზე, როდესაც ონლაინ გამოცემების პოპულარობა სულ უფრო იზრდება და მედია ბაზარიც უფრო პლურალისტური და თავისუფალი ხდება, სახელმწიფო ცდილობს, ყველაზე რეიტინგულ ტელეარხები მაინც მოაქციოს გავლენის სფეროში.

ამის ყველაზე ნათელ მაგალითად Freedom House ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ გარშემო მიმდინარე დავას ასახელებს და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებას, შეჩერდეს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულება, ამის მტკიცებულებად მიიჩნევს. სამთავრობო გავლენებზეა საუბარი ტელეკომპანია „მაესტროს“ შემთხვევაშიც. მიუხედავად არსებული პრობლემებისა, მედიაგარემო 2017 წლამდე მაინც ინარჩუნებს გარკვეულ სტაბილურობას. თუმცა, გასულ წელს რამდენიმე ფაქტორმა ეს მაჩვენებელი თითქმის იმ დონემდე დაიყვანა, რაც საქართველოს 2009-2013 წლებში ჰქონდა.

Feedom House-ის შეფასებით, 2017 წელს საქართველოში მედიის დამოუკიდებლობის ინდექსმა 0,25-ით დაიკლო 4,25 ქულა შეადგინა. ამის ერთ-ერთი მიზეზი საზოგადოებრივი მაუწყებლის პოლიტიზებული სარედაქციო პოლიტიკა გახდა. იანვარში მაუწყებლის ახალ დირექტორად ვასილ მაღლაფერიძე აირჩიეს, რომელიც მანამდე „მეცხრე არხსა“ და ტელეკომპანია GDS-ში მუშაობდა პოლიტიკურ გადაცემებზე. ორივე არხის მფლობელი ბიძინა ივანიშვილი იყო, რამაც მაღლაფერიძის პოლიტიკური ნეიტრალურობის შესახებ კითხვები გააჩინა. ამას ისიც დაემატა, რომ ტელევიზიის საინფორმაციო გამოშვების გუნდის მნიშვნელოვანი ნაწილი მან GDS-ის ყოფილი თანამშრომლებით დააკომპლექტა. მაუწყებელზე მისი ინიციატივით დაიხურა რამდენიმე გადაცემა, რომელიც მთავრობის მიმართ კრიტიკული იყო. ნეგატიური შეფასება მოჰყვა ასევე „რუსთავის 2-ის“ მფლობელობასთან დაკავშირებულ დავასაც და სამი პროსამთავრობო კერძო ტელეკომპანიის გაერთიანებას ( იმედი, მაესტრო და GDS ).

„ქართული ოცნების“ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ 2017 წელი მედიის თავისუფლების მხრივ ყველაზე პრობლემური აღმოჩნდა. გაართმევს თუ არა თავს ამ გამოწვევას საქართველო და იქნება თუ არა გასული წელი გარდამტეხი 4 -წლიანი შედარებითი სტაბილურობის შემდეგ, ამას საბოლოოდ მიმდინარე წელს დავინახავთ. ისევ Freedom House-ს თუ დავესესხებით, საქართველოს საკანონმდებლო სივრცე გამოხატვის თავისუფლებას და სარედაქციო პოლიტიკის დამოუკიდებლობას უზრუნველყოფს. მედია გარემოც მეტნაკლებად პლურალური და კონკურენტუნარიანია, ანუ, სასტარტო პირობები არსებობს. თუმცა, შეძლებს თუ არა საქართველო რეგიონის „დემოკრატიის შუქურის“ სტატუსს გასცდეს და მართლაც პროგრესულ და თავისუფალ ქვეყანად ჩამოყალიბდეს, ეს დიდწილად ხელისუფლების ნებასა და მედიის შიდა სამზარეულოსგან მაქსიმალურად თავის შორს დაჭერაზეა დამოკიდებული.

ციფრული ეპოქის ჟურნალისტს მუშაობისას უამრავი ინფორმაციის გადამოწმება და კვლევისა თუ საარქივო მასალის გაცნობა უწევს, იმისათვის, რომ ფაქტებით გამყარებული, საინტერესო და ღირებული მასალა შექმნას. მონაცემთა ბაზებსა და კვლევებზე წვდომა განსაკუთრებით აქტუალურია ანალიტიკოსი ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც ვრცელ, სიღრმისეულ მასალებზე მუშაობენ. საკითხის კარგად გასააზრებლად მათ ხშირად სჭირდებათ ვრცელი ნაშრომების კითხვა და სტატისტიკის მოძიება. მედიაჩეკერი რამდენიმე სასარგებლო საერთაშორისო პორტალს გაგაცნობთ, სადაც საინტერესო, აქტუალური და გლობალური მნიშვნელობის ინფორმაციის მოძიებაა შესაძლებელი.

ვაშინგტონში 2004 წელს დაფუძნებული ორგანიზაცია დღეს საზოგადოებრივი აზრის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი და გავლენიანი ცენტრია ამერიკაში. ეს არის ფაქტების, მოსაზრებებისა და კვლევების ერთგვარი არქივი, სადაც უამრავ საინტერესო მასალას გაეცნობით.

როგორია საზოგადოებრივი აზრი ამა თუ იმ საკითხზე, რა სოციალური, კულტურული თუ პოლიტიკური ტენდენციები იკვეთება სხვადასხვა დემოგრაფიულ და სოციალურ ჯგუფებში და რა ფაქტორები განსაზღვრავს საზოგადოებრივ ცხოვრებას - ამ ყველაფერს Pew Rsearch Center ყოველწლიურად იკვლევს. ორგანიზაცია მედიის კონტენტ ანალიზსაც გვთავაზობს, რაც განსაკუთრებით საინტერესოა ამ სფეროში მომუშავე ადამიანებისთვის. თუ გსურთ გაიგოთ, როგორ მოიხმარს საზოგადოება ახალ ამბებს, რა ინდიკატორები განსაზღვრავს მედიის ფუნქციონირებას, როგორ ცვლის ტექნოლოგია საინფორმაციო ლანდშაფტს და ა.შ. www.pewresearc.org ნამდვილად არის ის რესურსი, რომელიც უნდა გამოიყენოთ.

„ჩვენი მისიაა ინფორმაცია მივაწოდოთ ადამიანებს და არა რეცეპტები გავცეთ. ჩვენ გვჯერა, რომ უკეთესი ინფორმაცია უკეთესი მსოფლიოს შენების წინაპირობაა“,- ვკითხულობთ ორგანიზაციის ვებ გვერდზე.


ფლორიდის შტატის ქალაქ სანკტ-პეტერბურგში არსებული პოინტერის ინსტიტუტი ერთ-ერთი ყველაზე ძველი და გავლენიანი პროფესიული კვალიფიკაციის ასამაღლებელი დაწესებულებაა ამერიკაში. ორგანიზაცია ოთხი ათეული წელია ჟურნალისტებს ტრენინგებს, სემინარებს, ონლაინ კურსებს და სხვა სახის საგანმანათლებლო სერვისებს სთავაზობს.

ინსტიტუტის საიტს აქვს განყოფილება, სადაც ჟურნალისტებს შეუძლიათ ონლაინ მიიღონ ინფორმაცია, თუ როგორ გამოიყენონ სწორად მონაცემთა ბაზები, როგორ გადაამოწმონ ფაქტები, გაეცნონ ეთიკური დილემების შესახებ სიახლეებს და პროფესიულ რჩევებს და ა.შ. აქ არსებული ინფორმაცია გამოადგებათ როგორც ტრადიციული მედიის ჟურნალისტებსა და ფოტო/ვიდეო რეპორტიორებს, ისე ბლოგერებსა და მულტიმედიით დაინტერესებულებს.

თუ გჭირდებათ კვალიფიცური რჩევები და საკუთარი თავის გადამოწმება მუშაობისას, Pointer Institute-ის ვებგვერდზე დარეგისტრირებით არაერთ საინტერესო ინფორმაციაზე გექნებათ წვდომა.



ბრიტანული პორტალი და იუთუბის არხი British Pathe მე-20 საუკუნის მნიშვნელოვანი მოვლენების ერთ-ერთი უმსხვილესი ვიდეო არქივია.

კომპანია ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 10-იანი წლებიდან ფუნქციონირებდა Pathenews-ის სახელით და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური თუ კულტურული ცხოვრების შესახებ მოკლე და სრულმეტრაჟიან დოკუმენტურ ფილმებს ამზადებდა. აქ შეგიძლიათ ისეთი უნიკალურ მასალებს გაეცნოთ, როგორებიცაა მაგალითად: ნაცისტური და კომუნისტური რეჟიმების დროს ჩატარებული დემონსტრაციები, პოლიტიკური ლიდერების ისტორიული მიმართვები, ცათამბჯენების მშენებლობის კადრები ამერიკაში, ქალთა მოძრაობის დასაწყისის, 50-60-იანი წლების სამოქალაქო აქტივიზმისა და სხვა ისტორიული მოვლენების ილუსტრაციები.

გასულ თვეში British Pathe-მ საინფორმაციო სააგენტო Reuters-თან ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი, რომელიც მას სააგენტოს ისტორიული მასალების გამოყენების უფლებასაც მისცემს. ორი უმსხვილესი საინფორმაციო ორგანიზაციის კოლაბორაციამ Britიsh Pathe-ს ისედაც დიდი კოლექცია გააორმაგა და ამ ეტაპზე აქ 208 ათასამდე ფილმის ნახვაა შესაძლებელი. ვიდეომასალის გარდა აქ უამრავ საინტერესო და ისტორიულ ფოტოსაც შეხვდებით.


ეს ვებგვერდი ნამდვილი მისწრებაა კულტურის თემაზე მომუშავე ჟურნალისტებისთვის. გარდა ამისა, ეს ძალიან კარგი საგანმანათლებლო რესურსია, რომლის გამოყენებაც ბევრისთვის სამუშაო პროცესის მიღმაც საინტერესო იქნება.

2006 წელს დამოუკიდებელი ინიციატივით შექმნილ პლატფორმაზე ერთადაა თავმოყრილი ონლაინ არსებული სხვადასხვა კულტურული პროდუქტი, იქნება ეს წიგნები, ფილმები, აუდიო წიგნები, სახვითი ხელოვნების ნიმუშები და ა.შ. უამრავი ღირებული მასალა, რაც ინტერნეტში თავისუფლად მოიპოვება, მაგრამ გაფანტულია და ხშირად მოძიება სჭირს. მაგალითად, აქ შეგიძლიათ მე-20 საუკუნის დასაწყისის შავ-თეთრი, მუნჯი კინოს 100-მდე ფილმი ნახოთ. წაიკითხოთ ათასობით მხატვრული თუ სამეცნიერო ლიტერატურა და მოისმინოთ ან უყუროთ ცნობილი ფილოსოფოსების და მკვლევარების ლექციებს თქვენთვის საინტერესო და საჭირო თემაზე.

აქ ასევე შესაძლებელია ონლაინ კურსების გავლა ხელოვნების, დიზაინის, სოციოლოგიის, ეკონომიკის თუ სხვა უამრავი მიმართულებით. მართალია, Open Culture სერტიფიკატს ვერ მოგცემთ, მაგრამ მასალა, რომელიც საიტზეა ატვირთული, პროფესიონალების მიერაა მომზადებული და თქვენს ინფორმირებულობასა და ცოდნაზე ნამდვილად დადებითად აისახება.


თუ მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის სიახლეებზე მუშაობთ და ამ სფეროებში არსებული საინტერესო და სახალისო ამბებიც გიზიდავთ, Livescince თქვენთვისაა. აქ ყოველდღიურად შეგიძლიათ გაეცნოთ ახალ ამბებსა და ანალიზს საინტერესო აღმოჩენებზე, მიღწევებსა და გამოგონებებზე. ჯანმრთელობა, ტექნოლოგია, ცხოველები, დედამიწა, ასტრონომია, უცნაური სიახლეები - ეს და სხვა რუბრიკები არაერთი სტატიის თუ რეპორტაჟის შთაგონების წყარო შეიძლება გახდეს. გამოცემასთან სხვადასხვა სფეროს ექსპერტებიც აქტიურად თანამშრომლობენ და პერიოდულად მათი ვრცელი, ანალიტიკური სტატიების და ინტერვიუების წაკითხვაც შეგიძლიათ.

ერთ ფოტოში გადმოცემული დიდი და მნიშვნელოვანი ამბები ისტორიამ მრავლად შემოგვინახა. თუმცა, კადრი, რომელიც ფაშიზმზე გამარჯვების სიმბოლოდ იქცა, ყველა დროის ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭავი ვიზუალური ილუსტრაციაა ფოტოგრაფიის ისტორიაში. უცნობი მეზღვაურისა და მედდის სპონტანური კოცნა თაიმ სქუერზე ყველაზე ზუსტად გამოხატავს იმ განწყობას, რაც ომის დამთავრების ამბის გაგებისას შეიძლება ჰქონოდათ ადამიანებს.

ეს ისტორიული კადრი ფოტოგრაფმა, ალფრედ ეიზენშტადტმა 1945 წლის 14 აგვისტოს გადაიღო ნიუ იორკში. ამ დღეს იაპონიამ კაპიტულაცია გამოაცხადა და მეორე მსოფლიო ომის საბოლოო დასასრულს ნიუ იორკელები თაიმ სქუერზე აღნიშნავდნენ. ფოტოგრაფი იხსენებს, რომ გადაღებისას ერთ მომენტში უნიფორმებში გამოწყობილი წყვილი შენიშნა, რომელიც ერთმანეთს კოცნიდა. სცენა იმდენად ეფექტური იყო, წამებში მოიმარჯვა კამერა და რამდენიმე კადრის გადაღებაც მოასწრო. ეიზენშტადტი განსაკუთრებით თეთრი და მუქი ფერის უნიფორმების კომბინაციამ მოხიბლა: „მას ( ფრიდმანს) რომ მუქი კაბა სცმოდა, ან მეზღვაურს თეთრი უნიფორმა, ალბათ ფოტოს საერთოდ არ გადავიღებდი“, - იხსენებს ფოტოგრაფი წლების მერე.

რამდენიმე დღეში ფოტო ჟურნალ Life-ში დაიბეჭდა, მაგრამ რადგანაც კადრში სახეები არ ჩანდა, პერსონაჟების ვინაობა ათეული წლების განმავლობაში დარჩა ინკოგნიტოდ. ჟურნალი უამრავ წერილს იღებდა ადამიანებისგან, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ ფოტოზე ისინი იყვნენ გამოსახული. თუმცა, გმირების ვინაობა საბოლოოდ მხოლოდ 2000-იანი წლების დასაწყისში გაირკვა, როდესაც ამერიკის კონგრესის ბიბლიოთეკამ ომის ვეტერანებზე შექმნილი პროექტისთვის Veteran History Project, ამ ფოტოს ისტორიაც დეტალურად გამოიკვლია.

ფოტოზე გამოსახული ახალგაზრდები მეზღვაური - ჯორჯ მენდონზა და მედდა - გრეტა ციმერ ფრიდმანი არიან. ამ კადრში მათი პირველი, შემთხვევითი შეხვედრაა ასახული. 22 წლის მენდონზა რამდენიმე კვირის დაბრუნებული იყო იაპონიიდან, სადაც მისი გემი ამერიკელ მებრძოლებს ემსახურებოდა. კაპიტულაციის ამბავის გავრცელებისთანავე ის საცოლესთან ერთად თაიმ სქუერზე მოზეიმეებს შეუერთა. 21 წლის გრეტა ციმერ ფრიდმანი კი იმ დორისთვის მანჰეტენზე ერთ-ერთ სტომატოლოგიურ კლინიკაში მუშაობდა და ცხადია, ომის დასრულების ამბავი არც მას დარჩენია უყურადღებოდ. როგორ მოგვიანებით მენდონზა გაიხსენებს, სამედიცინო უნიფირმაში ჩაცმული ქალის დაინახვისას, ჩათვალა, რომ ის სამხედრო მედდა იყო და ვინაიდან ყოველთვის განსაკუთრებულად აფასებდა მათ თავდაუზოგავ შრომას, გახარებული, ინსტინქტურად მივარდა და აკოცა.

"ეს ტრადიციული კოცნა არ ყოფილა, ეს ზეიმი იყო და არა რომანტიული ღონისძიება", - იხსენებს 2005 წელს მიცემულ ინტერვიუში ფრიდმანი. ჯორჯ მენდონზას მტკიცებით, ფოტოზე უკან, მარცხნენა მხარეს, მისი მომღიმარი საცოლე რიტაც ჩანს. ის დღემდე მასთან ერთად ცხოვრობს და სულ ახალხანს 95 წლის იუბილეც მასთან ერთად აღნიშნა. საკულტო ფოტოს გმირი ქალი, გრეტა ციმერ ფრიდმანი კი 2 წლის წინ, 92 წლის ასაკში გარდაიცვალა.

IREX-ის “მედიის მდგრადობის ინდექსი 2018“-ის მიხედვით, საქართველო ისევ რჩება პრესის თავისუფლების მხრივ მოწინავე ქვეყნად რეგიონში, თუმცა, 2018 წელს 2017 წელთან შედარებით, მედიის მდგრადობის ინდექსი 0.03 ქულითაა შემცირებული. საქართველოს 4 ქულიდან 2.31 ქულა ერგო. განსაკუთრებული გაუარესება ქვეყანას გამოხატვის თავისუფლების ნაწილში აქვს.

ორგანიზაცია ამ ინდექსს რამდენიმე მაჩვენებლის მიხედვით ადგენს. ესენია: სიტყვის თავისუფლება, პროფესიული ჟურნალისტიკა, ახალი ამბების პლურალიზმი, ბიზნესის მართვა და მედიის მხარდამჭერი ინსტიტუციები. კვლევა ახლა, 2018 წელს გამოქვეყნდა და იგი გასული, 2017 წლის ამბებს მიმოიხილავს.

ინდექსის ვარდნა წელს გამოხატვის თავისუფლების კუთხით ვითარების გაუარესებამ გამოიწვია. აქ მაჩვენებელი 0.21 ქულითაა შემცირებული და 2.75-დან 2.54-მდეა ჩამოსული. გაუარესებულია მდგომარეობა ბიზნესის მართვის მიხედვითაც, თუმცა უმნიშვნელოდ, მხოლოდ 0.02 ქულით. სხვა მიმართულებით მაჩვენებლები გაზრდილიც კი არის, მაგრამ სიტყვის თავისუფლების კომპონენტის ცვლილება საბოლოო ჯამში მედია მდგრადობაზე ნეგატიურადაა ასახული.


გამოხატვის თავისუფლების გაუარესებას მედიის თავისუფლების ინდექსის მკვლევარები სახელმწიფოს მხრიდან მედიის კონტროლის მცდელობის მზარდ ტენდენციას უკავშირებენ. განსაკუთრებით კი საზოგადოებრივი მაუწყებლის ირგვლივ განვითარებულ მოვლენებსა და „რუსთავი 2 -ის“ საქმეს. ასევე, ხაზგასმულია საქართველოს მთავრობის მიერ აზერბაიჯანელი ჟურნალისტის, აფგან მუხტარლის მისი ქვეყნისთვის გადაცემა, მაშინ, როდესაც მას იქ საფრთხე ემუქრებოდა.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის შეფასების ნაწილში საუბარია მისი დირექტორის, ვასილ მაღლაფერიძის პოლიტიკურ გავლენებსა და იმ გადაწყვეტილებებზე, რაც მან თანამდებობაზე მისვლის შემდეგ მიიღო.

„ის მუშაობდა ტელეარხ GDS-ზე , რომელიც ბიძინა ივანიშვილის ოჯახს ეკუთვნის. მაღლაფერიძის კავშირებმა მმართველ პარტიასთან მღელვარება გამოიწვია სამოქალაქო საზოგადებაში, როდესაც ის იანვარში ბორდმა საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორად აირჩია“,- ვკითხულობთ ანგარიშში, რომელშიც მაღლაფერიძის პოლიტიკური მიკერძოებულობის ერთ-ერთ მაჩვენებლად მის მიერ ტელევიზიაში GDS-ის პოლიტიკური ტოქშოუს, „20-30-ის“ გუნდის დიდი ნაწილის დასაქმებაც არის მოყვანილი. „20-30“ ბიძინა ივანიშვილის ინიციატივით შექმნილი გადაცემა იყო. ტოქშოუს იგი თავად უძღვებოდა გარკვეული დროის განმავლობაში.

კვლევაში საუბარია ასევე საზოგადოებრივ მაუწყებელზე მაღლაფერიძის მიერ გადაცემების დახურვაზე: „მაუწყებელმა ასევე დახურა ორი გადაცემა, რომელიც რადიო თავისუფლების მიერ მზადდებოდა: „წითელი ზონა“, - ის თითქმის ათი წლის განმავლობაში გადიოდა არხზე და „ინტერვიუ“ -  პოლიტიკოსებისა და საჯარო მოხელეების მიმართ მწვავე კითხვებით გამორჩეული ტოქშოუ".

მთავრობის მიერ მედიის შეზღუდვის მცდელობად არის დასახელებული 2017 წლის მარტში პრემიერ-მინისტრ გიორგი კვირიკაშვილის მიერ შემოთავაზებული ინიციატივა მედია ომბუდსმენის ინსტიტუტის შექმნის თაობაზე, რომელიც ქვეყანაში მედიაგარემოს და მის განვითარებას გაუწევდა მონიტორინგს. მედიის წარმომადგენლებმა ეს იდეა გააკრიტიკეს და განაცხადეს, რომ თუ საქმე ჟურნალისტების დაცვას ეხება, ეს სახალხო დამცველის კომპეტენციაშიც შედის და დამატებითი ინტიტუციების შექმნას არ საჭიროებს.

სასამართლოს მხრიდან მედიაზე ზეწოლის ჭრილშია განხილული ტელეკომპანია "რუსთავი 2-ის" საქმე. გასული წლის მარტში მოსამართლე ურთმელიძემ კომპანიის 100-პროცენტიანი წილი მის ყოფილ მფლობელს, ქიბარ ხალვაშს მიანიჭა, რომელიც „ქართული ოცნების“ მოკავშირედ მოიაზრება. მოგვიანებით ეს გადაწყვეტილება უზენაესმა სასამართლომაც დაადასტურა.

კვლევაში საუბარია ასევე რეგიონულ მედიებზე ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლების მხრიდან ზეგავლენის მოხდენის მცდელობებსა და მარეგულირებელი კომისიის რიგ გადაწყვეტილებებზე, რომლებიც ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციების შეფასებით „შერჩევითი და არათანმიმდევრული“იყო.

30 აპრილს, ავღანეთის დედაქალაქ ქაბულში ცხრა ადგილობრივი ჟურნალისტი დაიღუპა თვითმკვლელი ტერორისტის მიერ ბომბის აფეთქების შედეგად. როგორც გაირკვა, თავდამსხმელის სამიზნე სწორედ ჟურნალისტები იყვნენ: მან პოლიციას პრეს ბარათი წარუდგინა, რომ როგორმე იმ რეპორტიორების გვერდით მოხვედრილიყო, რომლებიც მანამდე მომხდარ აფეთქებას აშუქებდნენ. ერთი დღით ადრე ასევე ავღანეთში, ხოსტის პროვინციაში, BBC-ის ადგილობრივ ჟურნალისტს, 29 წლის აჰმად შაჰს შეიარაღებული ჯგუფი დაესხა თავს და ადგილზევე მოკლეს.

ორგანიზაციის „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“ (RSF) მონაცემებით, 2018 წელს 14 ჟურნალისტია პროფესიული საქმიანობასას გარდაცვლილი. ეს სია მხოლოდ იმ შემთხვევებს მოიცავს, როდესაც დადასტურებულია, რომ გარდაცვალების მიზეზი ჟურნალისტური საქმიანობაა. თუმცა, ასევე დიდი საერთაშორისო ორგანიზაციის, „ჟურნალისტთა საერთაშორისო ფედერაციის“ (IFJ) მონაცემებით, მიმდინარე წელს უკვე 32 ჟურნალისტი და მედია პროფესიონალია გარდაცვლილი. მათ ნაწილზე თავმდამსხმელების ვინაობა ჯერ კიდევ არაა გარკვეული.

კვლევების თანახმად, 2017 წელი ჟურნალისტებისთვის ყველაზე სახიფათო იყო. 48 გარდაცვლილი და ასობით დაპატიმრებული ჟურნალისტი - ასეთია გასული წლის მონაცემი. მწვავე კონფლიქტებისა და სხვადასხვა ქვეყნებში არსებული დაძაბული და არათავისუფალი გარემოდან გამომდინარე, ვითარების გამოსწორებას არც 2018 წელს ელიან და ამას გასული 4 თვეც მოწმობს.

ავღანეთი, პაკისტანი, პალესტინა, სირია, კოლუმბია, მექსიკა, ლიბერია... 2017 წლის მსგვასად, ჟურნალისტებისთვის სახიფათო ადგილების სიაში აზიის, სამხრეთ ამერიკისა და აფრიკის ქვეყნები სჭარბობს. თუმცა, მკვლელობის ერთი შემთხვევა ამჯერად ევროპაშიც დაფიქსირდა: 25 თებერვალს სლოვაკეთში, ბრატისლავასთან ახლოს მდებარე სოფელში ახლაგაზრდა გამომძიებელი ჟურნალისტი, იან კუსიაკი, მეგობარ გოგონასთან ერთად მოკლული იპოვეს. ის სლოვაკეთის ბიზნეს და პოლიტიკური ელიტის მიერ გადასახადების თავიდან აცილების თემაზე მუშაობდა და ბოლო ერთი წლის განმავლობაში არაერთი მუქარა მიიღო ბიზნესმენ მარიან კოსნერისგან, რომლის ფინანსურ მაქინაციებსაც იკვლევდა. პოლიციას არაფერი გაუკეთებია.

რთული მდგომარეობა რჩება ჟურნალისტებისთვის თურქეთშიც. მარტის დასაწყისში აქ სასამართლომ 25 ჟურნალისტი სცნო დამნაშავედ 2016 წელს “გადატრიალების მცდელობასთან კავშირისთვის“. ამჟამად ყველა დაკავებულია. 23 მათგანს 7 წელიწადნახევარი პატიმრობა ემუქრება.

პროფესიულ საქმიანობაში ხელის შეშლა და ჟურნალისტთა შევიწროვება კვლავ ჩვეულებრივი ამბავია ისეთ ქვეყნებში, როგორებიცაა: რუსეთი, ირანი, აზერბაიჯანი, ჩინეთი, ჩრდილოეთ კორეა და ა.შ. ცხადია, ცხელი კონფლიქტის ზონებში პირობები კიდევ უფრო რთულია. ყველაზე საშიშ ქვეყანად ისევ სირია რჩება.

სმარტფონების ეპოქაში, როდესაც ინტერნეტის ნებისმიერ მომხმარებელს შეუძლია რეპორტიორი გახდეს, გადაუმოწმებელი ან არასწორი ინფორმაციის გავრცელების შანსი რადიკალურად მატულობს. ამგვარი ამბები ხშირად სოციალურ ქსელებში ვრცელდება, თუმცა, ისტორიას ცნობილი გამოცემების მიერ გავრცელებული ყალბი ამბები, ე.წ. Fake news-ებიც ახსოვს. მათ შორის ისეთი შემთხვევებიც, როდესაც ყალბი ინფორმაციის გამავრცელებელმა ჟურნალისტებმა პულიცერის პრემია მიიღეს.

ვოლტერ დიურანტი და უკრაინის შიმშილობა

Washington Post-ის პულიცერის პრიზის მფლობელი სტატია 8 წლის ნარკოდამოკიდებულ ბავშვზე

Rolling Stones-ის ჯგუფური გაუპატიურების ყალბი ისტორია

სვეტლანა ალექსეევიჩის ტყუილი სიკვდილი

„ტიტანიკი აისბერგთან შეტაკებიდან 4 საათში ჩაიძირა. 866 ადამიანი გადარჩენილია Capra Thia-ს მიერ, სავარაუდოდ 1250 დაიღუპა“

„ჰიტლერი მკვდარია“

„ადამიანი კოსმოსში“

„ადამიანმა მთვარეზე გაიარა“

“მანდელა დღეიდან თავისუფალია“

„დაიანა გარდაიცვალა“

ასეთი სკანდალური და თამამი სათაური გამოიტანა პირველ გვერდზე ამერიკულმა გაზეთმა New York Daily News-მა, მას შემდეგ, რაც ამერიკის 42-ე პრეზიდენტმა, ბილ კლინტონმა რამდენიმეთვიანი უარყოფის შემდეგ, აღიარა, რომ მონიკა ლევინსკისთან სასიყვარულო ურთიერთობა ჰქონდა.


ბარაკ ობამას ისტორიული გამარჯვება ნომერი პირველი ამბავი იყო 2008 წლის 5 ნოემბერს მთელს მსოფლიოში. უამრავ შთამბეჭდავ სათაურს შორის Washington Post ერთ-ერთი გამორჩეული იყო. გამოცემამ ვრცელი სტატია მიუძღვნა ამერიკის ისტორიაში პირველი შავკანიანი პრეზიდენტის არჩევას სათაურით: „ობამა ისტორიას ქმნის“.

„ბოუის ცხოვრება და სიკვდილი“

ლეგენდარული მუსიკოსის, დევიდ ბოუის მოულოდნელმა გარდაცვალებამ, 2016 წლის 11 იანვარს, მთელი მსოფლიო შეძრა. ეს ამბავი თითქმის ყველა გამოცემის პირველ გვერდზე მოხვდა, მაგრამ ყველაზე დაუვიწყარი ალბათ მაინც ფრანგული Libération-ის გარეკანი და სათაური იყო. ფოტოზე ბოუი თვეების შვილთან, ლექსისთან ერთად არის გამოსახული.

On.ge

რა იქნება აქტუალური 2018 წელს და რომელ ტექნოლოგიურ სიახლეებთან ადაპტაცია მოუწევთ მედიაგამოცემებს - ორგანიზაცია Future Today Institute თავის კვლევაში მიმდინარე წლის ტენდენციებს განიხილავს.

Future Today Institute. ერთ-ერთი მხსვილი საერთაშორისო ორგანიზაციაა, რომელიც ტექნოლოგიურ ინოვაციებს იკვლევს.. კომპანია ყოველწიურად აქვეყნებს მოხსენებას ამა თუ იმ სფეროში არსებულ ტენდენციებზე და მათ კავშირზე ტექნოლოგიასთან.

2018 წლისთვის Future Today Institute-მა პირველად გამოაქვეყნა კვლევა, რომელიც მთლიანად მედიის მომავალს და ტექნოლოგიურ ტენდენციებს ეძღვნება. კვლევაში 75 ტენდენციაა განხილული, რომლებიც მიმდინარე წელს, მედია ორგანიზაციების სტრატეგიებისთვის განმსაზღვრელი იქნება.

ამჯერად გაგაცნობთ 5 მნიშვნელოვან და შედარებით ახალ ტენდენციას, რომლებსაც ჟურნალისტებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ 2018 წელს.

ხელოვნური ინტელექტის სისტემების მიერ მოწოდებული ინფორმაცია სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში. ამიტომ, უახლოეს პერიოდში განსაკუთრებული როლი მიენიჭებათ ჟურნალისტებს, რომელთაც ექნებათ უნარი, აღმოაჩინონ დეველოპერების მიერ დაშვებული უნებლიე თუ მიზანმიმართული შეცდომები. ტექნოლოგიურ ინოვაციებთან ადაპტაციისა და მოპოვებული ინფორმაციის გადამოწმებისთვის Future Today Institute ახალი ამბების ორგანიზაციებს მოუწოდებს, აუცილებლად იყოლიონ საგამოძიებო რეპორტიორები, რომლებიც ალგორითმებისა და მონაცემთა ბაზის გამოძიებაში და გადამოწმებაში იქნებიან სპეციალიზირებულები. ამის კეთება უკვე დაიწყეს ისეთმა გამოცემებმა, როგორიც არის: New York Times, ProPublica, Wall Street Journal და The Washington Post.

ალგორითმები, მონაცემთა ბაზები და ზოგადად, ხელოვნური ინტელექტის სისტემები გარკვეული თვალსაზრისით მათი შემქმნელების მოსაზრებების, ხედვების და გამოცდილებების ანარეკლია. მაშინ როცა მედიაში აბოსლუტური ობიექტურობის შეუძლებლობაზე ვსაუბრობთ, არ უნდა გაგვიკვირდეს, თუ ალგორითმის მიერ მოწოდებული ინფორმაცია, ჩატბოტი თუ ხელოვნური ინტელექტის სხვა რომელიმე პროდუქტიც რიგ შემთხვევაში უცნაურად და არადამაჯერებლად მოგვეჩვენება. რაიმეს შექმნა უკვე თავისთავად მოიაზრებს მასში სუბიექტურ, ავტორისეულ გავლენებს. შესაბამისად, ხელოვნური ინტელექტი იმდენად არის ჭკვიანი, რა რაოდენობის, როგორი ტიპის და რამდენად მრავალფეროვანი ინფორმაციაც არის მასში კოდირებული. თუმცა, მისი აღქმის სენსიტიურობიდან გამომდინარე, შეიძლება ისიც მოხდეს, რომ მიღებული მონაცემების გაფილტვრის და დალაგების, ან სულაც მომხმარებლის დამაბნეველი შეკითხვების შემდეგ, ხელოვნური ინტელექტის საბოლოო პასუხი რეალობას იყოს აცდენილი, ან სულაც არაეთიკური იყოს. ამის მაგალითია 2016 წელს მაიკროსოფტის მიერ Twitter-ისთვის შექმნილი ბოტი Tay, რომელიც მომხმარებელთა პროვოცირებით არსებობდა 24 საათში რასისტ და გენოციდის მხარდამჭერ ბოტად იქცა. შედეგად კი შემქმნელებს მისი გაუქმება მოუხდათ.

როგორც ორგანიზაციის დამფუძნებელი, ემი ვების აღნიშნავს, ასეთი ჟურნალისტების საჭიროება განსაკუთრებით არჩევნების წინ დგება ხოლმე, როცა მონაცემთა ბაზების გადამოწმება და მათი მომწოდებლების იდენტიფიცირება ყველაზე აქტუალურია.


თუ ორი ათეული წლის წინ ინტერნეტი ინფორმაციის თავისუფალი მიმოქცევის სივრცედ მოიაზრებოდა და მისი შექმნის ერთ-ერთი მთავარი იდეაც ეს იყო, დღეს უკვე ხშირად გაიგონებთ მსჯელობას, თუ როგორ და ვის მიერ უნდა გაიფილტროს ეს ნაკადი და როგორ დარეგულირდეს ინფორმაციის გავრცელება. ამაზე კი ყველას თავისი მოსაზრება აქვს, იქნება ეს ქვეყანა, პოლიტიკური ჯგუფი, არასამთავრობო ორგანიზაცია და ა.შ. შედეგად, ინტერნეტ სივრცე მალე Splinernet-ად, ანუ დაყოფილ ქსელად იქცევა.

Future Today Institute -ის კვლევის მიხედვით 2018 წელს ეს განსაკუთრებით აქტუალური გახდება, რადგანაც ამა თუ იმ ქვეყანაში სულ უფრო მეტი შემთხვევა ფიქსირდება კონკრეტული ტიპის ინფორმაციის გლობალური საძიებო ქსელიდან ამოღების შესახებ. მაგალითად, 2017 წელს გერმანიამ მიიღო კანონი, რომელიც სოციალური მედიის კომპანიებს გამოქვეყნებიდან 24 საათში სიძულვილის ენის შემცველი მასალის წაშლას აიძულებდა. იმავე წელს, კანადამ გუგლს ძიებიდან მეკობრული გზით მოპოვებული არალეგალური კონტენტის ამოღება მოსთხოვა. საფრანგეთში უკვე რამდენიმე წელია მოქმედებს კანონი Right to be forgotten (le droit à l'oubli), რომელიც მოქალაქის უფლებას აძლევს, შესაბამის უწყებებში განხილვის შემდეგ საძიებო სისტემიდან მის შესახებ მისთვის არასასურველი ინფორმაცია წაიშალოს. ამჟამად ეს ინიციატივა ევროკავშირის სხვა ქვეყნებშიც განიხილება. ცალკე საკითხია ინფორმაციის მასობრივი გაფილტვრის და წვდომის შეზღუდვის ამბავი არადემოკრატიულ ქვეყნებში. შესაბამისად, მოსალოდნელია რომ ძალიან მალე ინტერნეტი მულტი ვერსიებად დაიყოს და თქვენი საძიებო სისტემა იმის მიხედვით „მოგემსახუროთ“, თუ რომელ გეოგრაფიულ ზონაში იმყოფებით. ეს კი ჟურნალისტებისთვის მუშაობის პროცესს გაართულებს და ბევრად დაავიწროვებს იმ არეალს, საიდანაც ისინი ინფორმაციას იღებენ. განსაკუთრებით ეს იმ გამოცემებზე აისახება, რომელთა პროფილიც საერთაშორისო ამბების გაშუქებაა.

აუდიო ფორმატი და პოდკასტები სულ უფრო პოპულარული ხდება ნიუსების მომხმარებლებში. თუმცა, ერთ-ერთი პრობლემა, რასაც პროდიუსერები და მსმენელები აწყდებიან, მათი საძიებო სისტემაში და სოციალურ მედიაში მოძებნის სირთულეა. მაგალითად, თუ თქვენ მარტივად, ერთი კლიკით შეგიძლიათ გუგლში ტექსტი, ვიდეო ან იმიჯი მოძებნოთ, აუდიოს შემთხვევაში ეს უფრო მეტ ძალისხმევასთან და დროსთან არის დაკავშირებული. როგორც მოხსენებაშია ნათქვამი, დიდი ფინანსური ინვესტიციებისა და ხმის ინტერფეისის განვითარების ფონზე, უახლოეს პერიოდში აუდიო საძიებო სისტემის ცვლილებებსაც უნდა ველოდოთ და მალე მომხმარებლებს შეეძლებათ პირდაპირ იპოვონ მათთვის საინტერესო აუდიო ფრაგმენტი თუ პოდკასტი ჰიპერლინკების, თემის და მასთან დაკავშირებული ბმულების ძებნის გარეშე.

ხშირად, როცა მედიასაშუალება იხურება, ან ერთიანდება სხვა ოგანიზაციასთან, მათ ვებსაიტთან ერთად, განთავსებული მასალების მთელი არქივიც იკარგება ხოლმე. დაკარგული მასალების მაგალითები კი მრავლდააა. მათ შორისაა პულიტცერის ფინალისტი, 2008 წელს გამოქვეყნებული ცნობილი საგამოძიებო სერია 1961 წელს კოლორადოში მომხდარ ტრაგედიაზე ( სამგზავრო მატარებლისა და სკოლის ავტობუსის შეჯახების შედეგად 20 ბავშვი დაიღუპა ), ასევე ქარიშხალ კატრინას შედეგებზე გაკეთებული სპეციალური პროექტი და სხვ. ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილი იტალიური ონლაინ გამოცემა la repubblica კი 90-იანი წლების ბოლოს დიდი მოულოდნელობის წინაშე აღმოჩნდა, როდესაც ახალი პროგრამის ჩაშვების შემდეგ ვებ გვერდზე არსებული მასალები მთლიანად წაიშალა.

Future Today Institute ახალი ამბების გამოცემებს ურჩევენ მონახონ გზები და მაქსიმალურად დაიცვან ციფრული არქივები.


თანამედროვე ადამიანისთვის მობილური მოწყობილობები ინფორმაციის მისაღებად ყველაზე მოსახერხებელი და მარტივი გზაა. ამერიკაში ჩატარებული კვლევის მიხედვით 2017 წელს სმარტფონის მფლობელი სრულწლოვანი მოქალაქე დღეში დაახლოებით 5 საათს ატარებს ტელეფონთან,რაც რამდენჯერმე მეტია წინა წლების მაჩვენებლებთან. განსაკუთრებით მზარდია მობილური აპლიკაციების მოხმარების ტენდენცია. მათ შორი მედია გამოცემების აპლიკაციებისაც. მიუხედავად ასეთი მაჩვენებლებისა, პერიოდულად ადამიანები მაინც აღმოჩნდებიან ხოლმე სიტუაციაში, როდესაც ან ცუდი ინტერნეტი აქვთ, ან საერთოდ არ აქვთ ქსელთან წვდომა. Future Today Institute-ის რეკომენდაციით, ეს მედიამ აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს და მომხმარებლებს ინტერნეტის მისცეს წვდომა ახალ ამბებზე.

„სანამ ახალი ამბების მომხმარებლებს არ ექნებათ საყოველთაო წვდომა იაფ და სწრაფ ინტერნეტზე, ინტერნეტის გარეშე ინფორმაციის მოთხოვნაზე აუცილებლად იქნება. ყველაზე ერთგულ აუდიტორიას ის ახალი ამბების ორგანიზაციები მოიპოვებენ, რომლებსაც კარგი offline შეთავაზებები ექნებათ,“ - ნათქვამია კვლევაში.

Washington Post-მა უკვე დაიწიყო ამ კუთხით მუშაობა და პირველ ეტაპზე აპლიკაცია ისე განაახლა, რომ მკითხველს 4 წამის ნაცვლად, წამის მეოთხმოცედში შეუძლია გვერდის ჩატვირთვა, რის შემდეგაც უკვე ინტერნეტთან შეერთების გარეშე გაეცნობა ახალ ამბებს.

ბერლინის საერთაშორისო კინოფესტივალი ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური და გავლენიანი ყოველწლიური კულტურული მოვლენაა მსოფლიოში. თავისი 68 წლიანი არსებობის განმავლობაში ბერლინალე არაერთხელ გამხდარა ნიჭიერი რეჟისორებისა თუ მსახიობების აღმოჩენის ადგილი და ტრამპლინი მომავალი კარიერისთვის. ფესტივალი კარგი პლატფორმაა კინოექსპერიმენტების, პოლიტიკური დებატებისა და საზოგადოებისთვის აქტუალური საკითხების განხილვისთვისაც, რაც ყოველთვის დიდ ინტერესს იწვევდა მედიაში.

ბოლო წლებში ბერლინალეს ყოველწლიურად 4000-ზე მეტი ჟურნალისტი და კინოკრიტიკოსი ესწრება მსოფლიოს 100-მდე ქვეყნიდან. ჟურნალისტი და კულტურის კრიტიკოსი, დავით ბუხრიკიძე, რომელიც უკვე 20 წელია კინოფესტივალს აშუქებს, მისი გამოცდილების შესახებ გვესაუბრება. წელს ის ბერლინალეზე გამოცემა „ ლიბერალისთვის“ მუშაობდა.