ზუსტად 200 წლის წინ, 1819 წლის 21 მარტს (ძველი სტილით 8 მარტს), პირველი ქართული გაზეთი გამოვიდა. „საქართველოს გაზეთი“ - ასე ერქვა თაბახის ფურცლის ზომის,  4 გვერდიან გაზეთს, რომელშიც ძირითადად აქვეყნებდნენ ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობის ბრძანებებსა და განკარგულებებს, რუსეთისა და საქართველოს ამბებს, მოთხრობებს, ანეკდოტებს, განცხადებებს, მათ შორის ყმების გაყიდვის შესახებ და ასევე, ამბებს უცხოეთიდან.

საგამომცემლო საქმიანობის დაწყება საქართველოში მე-19 საუკუნის მეორე ათწლეულს უკავშირდება. კონკრეტული პიროვნებებისა და საგამომცემლო საქმიანობის დეტალებზე დოკუმენტები შემორჩენილი არ არის, თუმცა, ისტორიული წყაროების მიხედვით, გაზეთის დაარსების იდეა თბილისში 1818 წელს გასჩენიათ.

ინიციატორებს კავკასიის მთავარმმართებელი, გენერალი ერმალოვი დაურწმუნებიათ, რომ ადგილობრივი გაზეთი მთავრობის ღონისძიებების შესრულებას გააადვილებდა, რადგან რუსული ენა მოსახლეობის დიდი ნაწილისთვის გაუგებარი იყო. ერმალოვს კი რუსეთის იმპერატორისთვის უთხოვია ნებართვა. საბოლოოდ, ნებართვა გაიცა და საგამომცემლო საქმიანობის ხელმძღვანელობა თბილისის გუბერნატორს, ხოვენს დაევალა.

ფინანსურად მთავრობა ამ საქმიანობაში ჩართული არ ყოფილა. გაზეთი იმედს ხელისმომწერებზე ამყარებდა. პირველი ნომერი, ავტორების მიერ გავრცელებული განცხადების თანახმად, 1819 წლის 1 მარტს უნდა გამოსულიყო, თუმცა, ვერ შეუკრებიათ ხელისმომწერთა საკმარისი რაოდენობა, 500 ადამიანი. მომდევნო დღეებში ხელისმომწერთა შეგროვებაში გამომცემლებს სომხეთის გრიგორიანული ეკლესიის საქართველოს ეპარქიის არქიეპისკოპოსი, ნერსე დახმარებიათ.

საბოლოოდ, 8 მარტს (ძველი სტილით) თბილისში პირველი ქართული გაზეთი, „საქართველოს გაზეთი“ გამოვიდა. 

გაზეთის ტირაჟი დაახლოებით 150-200 ეგზემპლარი იყო. თავდაპირველად იგი 2 მანეთი ღირდა, მოგვიანებით კი 3 მანეთი და 20 კაპიკი გახდა. იმ დროისთვის თბილისში მხოლოდ ერთი სტამბა არსებობდა, რომელიც სამხედრო კორპუსის შტაბში იყო მოწყობილი. „საქართველოს გაზეთი“ ამ სტამბაში იბეჭედებოდა. იმავე შენობაში მოეწყო რედაქციაც.

გაზეთი კვირაში ერთხელ, პარასკევობით გამოდიოდა. მას რუსულ ენაზე აწყობდნენ, რადგან ცენზურა უნდა გაევლო, შემდეგ კი მასალები ქართულად ითარგმნებოდა და დასაბეჭდად უშვებდნენ. გამოცემაში აქვეყნებდნენ ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობის ბრძანებებსა და განკარგულებებს, რუსეთისა და საქართველოს ამბებს, უცხოეთის ამბებს, მოთხრობებს, ანეკდოტებს და სხვადასხვა სახის განცხადებებს, მათ შორის განცხადებებს ყმების გაყიდვის შესახებ.

შერეული ამბავი

„ანანურის მაზრის სოფელს ჟინვანს მცხოვრებს სახელმწიფოს ყმას ქარველს თამაზა სასია შვილს, როგორც გვარწმუნებენ მოხუცებულნი მეზობელნი და მისი მოძღვარი ანანურის დეკანოზი ბეჟანოვი, უცოცხლია ასცამეტი წელიწადი თავის სიცოცხლეში სრულიად უსნეულოდ და ფებერლის იბ. მომკვდარა ჩვეულებითი სიკვდილით“, - ასეთი განცხადებით მთავრდება გაზეთის პირველი ნომერი.

 

1820 წლის 30 ივლისის ნომერში ვკითხულობთ: 

"საჯაროდ იქნება გაყიდული გლეხი გოგი ელბაქიძე თავის ცოლით, შვილით და სამი სული რქოსან საქონელით".

1820 წელს გაზეთს სახელი შეეცვალა და"ქართული გაზეთის" სახელით გამოდიდა. სახელწოდებასთან ერთად პირველ გვერდზე წმინდა გიორგის გერბიც გამოჩნდა. 1921 წლის ბოლოს გამომცემლებს გაზეთის დახურვა მოუხდათ, რადგან ხელისმომწერების საკმარისი რაოდენობა ვეღარ შეგროვდა. მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს არ ჰქონდა იმის ფული, რომ ყოველკვირეულად 3 მანეთი და 20 კაპიკი გადაეხადა გაზეთში. გამოცემის ერთ-ერთი პირობა კი, მინიმუმ 500 ხელისმომწერის არსებობა იყო.

რა მნიშვნელობა ჰქონდა პირველ ქართულ გაზეთს

ისტორიკოსი ლაშა ბაქრაძე ამბობს, რომ მიუხედავად ყველაფრისა, ამ გაზეთის გამოცემა მაინც მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო, რადგან ამ ფაქტმა დაუდო სათავე ქართულ ჟურნალისტიკას: "გაზეთი პირველ რიგში იმპერიის იდეებს ემსახურებოდა და ოფიციალურ ინფორმაციას აწვდიდა ქართულ საზოგადოებას. თუმცა, მისი გამოცემა ძალიან მნიშვნელოვანია ქართული ჟურნალისტიკისთვის, რადგან ეს პირველი ქართულენოვანი გაზეთი იყო. მასში უცხოეთის ამბებიც იბეჭდებოდა, მაგალითად რა ხდებოდა „ ანგლიაში“ ან „ფრანციაში“.

„და მაინც, კარგი იყო, თუ ცუდი პირველი ქართული გაზეთის დაარსება? ჩვენი აზრით, ეს იყო ცუდ გარემოებებში განხორციელებული კარგი საქმე. ცუდი იყო ის, რომ გაზეთი არ იყო ადგილობრივთა ეროვნული ინიციატივა, ცუდი იყო ის, რომ გაზეთი რუსეთის იმპერიამ საკუთარი პრაგმატული მიზნებისათივს, ანუ ყოფილ საქართველოს ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახელობის ერთიან რუსულ სივრცეში ინტეგრაციისა და ასიმილაციისთვის დაგეგმა, ცუდი იყო ის, რომ ამ გაზეთის მესვეურს, ანუ რუსეთის მმართველობას სინამდვილეში სძულდა ქართული ენა და მაშინ, როდესაც ერთი ხელით გაზეთს აარსებდა, მეორე ხელით ქართულ წერა-კითხვას, საქმის წარმოებასა და ქართულ ენაზე წირვა-ლოცვას კრძალავდა.

თუმცა, კარგიც იყო. კარგი იყო ის, რომ საქართველოს მოსახლეობამ ბოლოსდაბოლოს მშობლიურ ენაზე იხილა ცივილიზაციის ისეთი მნიშვნელოვანი პროდუქტი, რასაც გაზეთი ჰქვია“, - წერს ჟურნალისტი მაგდა მემანიშვილი 2016 წელს „მედიაჩეკერისთვის“ დაწერილ ბლოგში “საქართველოს გაზეთის” სიტკბო და სიმწარე“.

ამავე ბლოგის მიხედვით, ევროპაში პირველი გაზეთი ჯერ კიდევ 1605 წელს სტრასბურგში გამოვიდა. რუსეთში გაზეთი პირველად 1702 წელს, ამერიკის შეერთებულ შტატებში კი - 1704 წელს იხილეს. იმპერიებსა და დასავლური ცივილიზაციის ლიდერ ქვეყნებს რომ თავი გავანებოთ, აფრიკასა (1773) და ინდოეთშიც (1780) კი, პირველი გაზეთი უფრო ადრე გამოვიდა, ვიდრე საქართველოში. თუმცა, იქაც ეს ცივილიზაციის ძალისმიერი მეთოდით შეტანის შედეგი იყო, ოღონდ იქ დამპყრობლები ევროპის ქვეყნები - საფრანგეთი და დიდი ბრიტანეთი - იყვნენ.

დღეს, 20 მარტს,  94 ხმით არცერთის წინააღმდეგ, საქართველოს პარლამენტმა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრად მიხეილ ჩიკვილაძე აირჩია. 

 

მაუწყებლობის შესახებ კანონის 24-ე მუხლის მიხედვით, მეურვის უფლებამოსილების ვადა არაუმეტეს ექვსი წელია. ჩიკვილაძე საზოგადოებრივ მაუწყებელში ზაზა შათირიშვილს ცვლის და ვინაიდან შათირიშვილი ამ პოზიციაზე ერთი წელი მუშაობდა, იგი ხუთი წლის ვადით აირჩიეს.  

4 მარტს, საკონკურსო კომისიასთან გასაუბრებისას, ჩიკვილაძემ  აღნიშნა , რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორის, ვასილ მაღლაფერიძის მეგობარია. 

„ბატონ ვასილს მე ვიცნობ ჯერ კიდევ უნივერსიტეტიდან... ჩვენ ვმეგობრობდით და დღესაც გრძელდება ეს მეგობრობა", - განაცხადა მიხეილ ჩიკვილაძემ და დაამატა, რომ ამჟამად საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორს იშვიათად ხვდება. 

 

.

---

მიხეილ ჩიკვილაძე 2014 წლიდან დღემდე თბილისის N35-ე საჯარო სკოლის დირექტორია.
2014 წლამდე, სხვადასხვა დროს იგი იყო თბილისის მეორე გიმნაზიის და საერო სკოლა „ოლიმპის“ დირექტორი და ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი თბილისის 51-ე, 46-ე 101-ე და 6-ე საჯარო სკოლებში.
1993-1997 წლებში საქართველოს ტელერადიო კორპორაციის მთავარი რედაქტორის თანამდებობას იკავებდა. 
1982 წლიდან დღემდე მიხეილ ჩიკვილაძე ვაჟთა ვოკალური ანსამბლის, „ფაზისის“ სოლისტია. 

---

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრის პოზიცია ვაკანტური მას შემდეგ გახდა, რაც იგი საპარლამენტო უმრავლესობის კვოტით არჩეულმა ზაზა შათირიშვილმა, ვადაზე ადრე დატოვა. მან უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის თაობაზე განცხადებით პარლამენტს 2018 წლის 24 დეკემბერს მიმართა. როგორც შათირიშვილმა გამოცემა „ლიბერალს“ განუცხადა, აფუძნებს ახალ ტელევიზიასა და ჟურნალს, ამიტომ ინტერესთა კონფლიქტის გამო ბორდიდან გადის.

 

მეურვის ვაკანტურ ადგილზე გამოცხადებულ ღია კონკურსში სულ ცხრა კანდიდატი მონაწილეობდა: მალხაზ ასლამაზაშვილი, დონარა შონავა, მიხეილ ჩიკვილაძე, ზაალ ანჯაფარიძე, მიხეილ ჭიაურელი, მანანა ღოღობერიძე, ნინო მინდიაშვილი, ია მამალაძე.  თავდაპირველად, საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატის შესარჩევმა კომისიამ მათგან  სამი შეარჩია - მიხეილ ჩიკვილაძე, ნინო მინდიაშვილი და მანანა ღოღობერიძე.  

პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის მიერ წარდგენილი აშშ-ს 2020 წლის ბიუჯეტის პროექტი, რადიო „თავისუფლების“ სამი სამსახურის დახურვას ითვალისწინებს. მათ შორის, ქართული ბიუროსი. საბოლოო გადაწყვეტილება ბიუჯეტის თაობაზე აშშ-ის კონგრესმა უნდა მიიღოს, რომელსაც ხშირად დოკუმენტში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეაქვს.

რადიო თავისუფლების ქართული ბიუროს ინფორმაციით, თეთრი სახლის მიერ კონგრესში გაგზავნილი ბიუჯეტის პირველადი პროექტით, 2020 წელს, რადიო თავისუფლების ბიუჯეტი 124 მილიონიდან 87 მილიონამდე მცირდება. ეს ითვალისწინებს ქართული, თათარ-ბაშკირული და ჩრდილო-კავკასიური სამსახურების დახურვას. გარდა ამისა, პროექტის მიხედვით ბალკანეთის სამსახურში უნდა გაუქმდეს მონტენეგროს და მაკედონიის მიმართულებები.

თეთრი სახლის მიერ კონგრესში გაგზავნილი ბიუჯეტის პირველადი პროექტი აშშ-ის გლობალური მედიის სააგენტოს (USAGM) გვერდზე 18 მარტს გამოქვეყნდა.

საბოლოო გადაწყვეტილება ბიუჯეტის თაობაზე აშშ-ის კონგრესმა უნდა მიიღოს, რომელსაც ხშირად თეთრი სახლის პროექტში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შეაქვს. რადიო თავისუფლების ქართული ბიუროს ცნობით, 2019 წელს კონგრესმა რადიო თავისუფლებისთვის 124 მილიონიანი ბიუჯეტი დაამტკიცა, მაშინ როდესაც პრეზიდენტი მხოლოდ 91 მილიონის დამტკიცებას ითხოვდა.

რადიო თავისუფლება 22 ქვეყანაში 26 ენაზე მაუწყებლობს. მისი მისიაა ობიექტური და პროფესიული ახალი ამბებისა და ინფორმაციის მიწოდება ქვეყნებში, სადაც თავისუფალი მედია შეზღუდულია.

2018 წელს, საქართველოს მოქალაქეებს, ზოგადად, საშუალება ჰქონდათ, ესარგებლათ გამოხატვის, მათ შორის, პრესის თავისუფლებით, თუმცა, ზოგჯერ ფიქსირდებოდა ბრალდებები მთავრობის მისამართით, აღნიშნული უფლებების არასათანადოდ დაცვის გამო. ჟურნალისტები, არასამთავრობო ორგანიზაციები და საერთაშორისო საზოგადოება კი, 2018 წლის მანძილზე ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად მედიის პლურალიზმს ასახელებდა. ამის შესახებ საუბარი აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ადამიანის უფლებათა 2018 წლის ანგარიშშია, რომელიც რამდენიმე დღის წინ გამოქვეყნდა.

ანგარიში პრესისა და მედიის თავისუფლების, ძალადობისა და შევიწროებისა და მედიაზე ზეგავლენის კუთხით არსებულ სიტუაციას მიმოიხილავს და პრობლემურ საკითხებზე ამახვილებს ყურადღებას.

მედიის თავისუფლების თვალსაზრისით განსაკუთრებული ყურადღება აქვს დათმობილი ტელეკომპანია „იბერიის“ დახურვის ფაქტსა და მეპატრონეთა მიერ ხელისუფლების ზეწოლის ბრალდებებს. „იბერიის“ დახურვასთან ერთად, სამი ტელეკომპანიის (იმედი, GDS, მაესტრო) გაერთიანება არის დასახელებული მედიის პლურალიზმის შემცირებისა და მმართველი ძალის სასარგებლოდ მედიების კონცენტრირების მიზეზად. ამავე კონტექსტში, ანგარიში საუბრობს, რომ ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები აკრიტიკებდნენ საზოგადოებრივი მაუწყებლის გენერალური დირექტორისა და კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარის ახლო ურთიერთობებს. მედიამონიტორინგმა კი აჩვენა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარედაქციო მიკერძოება ხელისუფლების სასარგებლოდ.

ანგარიშში საუბარი შეეხება 2017 წლის ბოლოს პარლამენტის მიერ მიღებულ ახალ კანონს მაუწყებლობის შესახებ, რომელსაც პრეზიდენტმა მარგველაშვილმა ვეტო დაადო, საპარლამენტო უმრავლესობამ კი აღნიშნული ვეტო 2018 წელის დასაწყისში დაძლია. შეცვლილი კანონმდებლობის შედეგად კი საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარეკლამო შემოსავლები გაიზარდა, სხვა ტელეკომპანიების შემოსავლების კლების პარალელურად.

ანგარიშში საუბარია მედიის დაფინანსების გამჭვირვალობისა და პლურალიზმის კუთხით არსებულ გამოწვევებზეც:

„კანონის მიხედვით, მედიასაშუალებები ვალდებულებია არიან, რომ გაასაჯაროონ ინფორმაცია თავიანთი მფლობელების შესახებ. მფლობელთა შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებამ თუკი მომხმარებლებს მისცა საშუალება, რომ უკეთ განესაჯათ ახალი ამბები ობიექტურობა, მაუწყებლების ფინანსური წყაროების შესახებ ინფორმაციის გასაჯაროების ვალდებულებასთან დაკავშირებული კანონი ბოლომდე არ სრულდბოდა.

ზოგიერთი მედიასაშუალება, უოჩდოგი ჯგუფები და არასამთავრობო ორგანიზაციები გამოხატავდნენ წუხილს მედია პლურალიზმისა და მედიაში პოლიტიკური ზეგავლენების შესახებ, განსაკუთრებით კი მთავრობისადმი კრიტიკულად განწყობილი მედიების წინააღმდეგ.“

ჟურნალისტების მიმართ ძალადობასა და შევიწროვებასთან დაკავშირებით კი აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიში ყურადღებას ამახვილებს 2018 წლის მარტში ქართული მარშის მიერ „რუსთავი 2-ის“ ჟურნალისტზე, გიორგი გაბუნიაზე მოწყობილ თავდასხმას, რომელიც პირდაპირ ეთერში ჟურნალისტის იესო ქრისტეზე ნათქვამ ხუმრობას მოჰყვა. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ უფლებადამცველთა მოთხოვნის საფუძველზე, შსს-მ თავდამსხმელებზე აღძრა საქმე, თუმცა ბრალდებულები სასამართლომ თავდებით გამოუშვა.

ანგარიშში მოკლედ არის საუბარი საქართველოში ინტერნეტის თავისუფლების საკითხებზეც. ამასთან დაკავშირებით, აღნიშნულია რომ არ ფიქსირდება მთავრობის მიერ ინტერნეტის შეზღუდვის ან ცენზურის შემთხვევები, თუმცა პრობლემურ საკითხად რჩება 2017 წელს მიღებული მიყურადების კანონი, რომელიც მთავრობას ინტერნეტ-მომხმარებელთა მონაცმებზე გადაჭარბებულ ხელმისაწვდომობის საშუალებას აძლევს. ამავე კონტექსტში გამახვილებულია ყურადღება ინტერნეტსერვისების სიძვირესა და ინფრასტრუქტურულ პრობლემებზე, განსაკუთრებით, საქართველოს რეგიონებში.

 

 

2019-2020 სასწავლო წელს ჟურნალისტიკის მიმართულებებზე მიღებას 17 უნივერსიტეტი აცხადებს. ჩვიდმეტივე უნივერსიტეტს საერთო ჯამში 1692 აბიტურიენტის მიღება შეუძლია.

ჟურნალისტობის მსურველებისთვის ბაკალავრის საფეხურზე სწავლა ოთხწლიანია და ყველა უნივერსიტეტში ინდივიდუალური პროგრამით მიმდინარეობს. სახელმწიფო უნივერსიტეტებში წლიური გადასახადი 2250 ლარია, კერძო უნივერსიტეტებში კი 1500-დან 5900 ლარამდე მერყეობს.

სახელმწიფო სასწავლო გრანტის (50%, 70% და 100%) მოპოვების შანსი ყველა აბიტურიენტს აქვს. უნივერსიტეტების ნაწილი წარმატებულ აბიტურიენტებსა და სტუდენტებს ინდივიდუალურ შიდა დაფინანსებებსაც სთავაზობს.

საბაკალავროსგან განსხვავებით, ჟურნალისტიკის სამაგისტრო პროგრამა საქართველოში მხოლოდ 8 უნივერსიტეტს აქვს. მაგისტრატურაში ჯამში 130 ვაკანტური ადგილია. სამაგისტრო პროგრამა ორწლიანია და წლიური გადასახადი 2000-დან 3200 ლარამდე მერყეობს.

მაგისტრატურაში დაფინანსების კონკურსი ბაკალავრიატისგან განსხვავებულია. სამაგისტრო პროგრამებზე სასწავლებლად სახელმწიფო მხოლოდ 100%-იან გრანტს გასცემს.

აბიტურიენტებს სასურველი მიმართულებისა და უნივერსიტეტის შერჩევა აბიტურიენტების ცნობარში შეუძლიათ. ბაკალავრის ხარისხის მქონე პირებისთვის კი 2019 წლის სამაგისტრო პროგრამების გაცნობა სამაგისტრო გზამკვლევშია ხელმისაწვდომი.

ერთიანი ეროვნული გამოცდებისა და საერთო სამაგისტრო გამოცდისთვის რეგისტრაცია 12 მარტს დაიწყო. გამოცდების ჩასაბარებლად მსურველებმა რეგისტრაცია 3 აპრილის 18:00 საათამდე უნდა გაიარონ.

„იბერიიდან“ გათავისუფლებულმა ჟურნალისტებმა  თბილისის საქალაქო სასამართლოში ტელეკომპანიას დავა მოუგეს. ჟურნალისტები 5 თვეზე მეტია შრომით ანაზღაურებას ითხოვენ.

18 გათავისუფლებული ჟურნალისტის უფლებებს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია(საია) იცავდა. საიას მედია მიმართულების იურისტის, მარიამ გოგოსაშვილის თქმით, საქალაქო სასამართლომ ჟურნალისტების ყველა მოთხოვნა დააკმაყოფილა:

„საერთო ჯამში სამი მოთხოვნა იყო - ჟურნალისტები ითხოვდნენ ორი თვის კომპენსაციას. ასევე, ერთი კვირის სახელფასო დავალიანების და ამ დავალიანებაზე პირგასამტეხლოს ანაზღაურებას. სამივე დააკმაყოფილა თბილისის საქალაქო სასამართლომ“, - უთხრა “მედიაჩეკერს” მარიამ გოგოსაშვილმა.

ტელეკომპანია „იბერიამ“ მაუწყებლობა 16 ოქტომბერს შეწყვიტა. 19 ოქტომბერს კი „იბერიას“ თანამშრომლების ნაწილს გენერალური დირექტორის მიერ ხელმოწერილი გათავისუფლების ბრძანება ჩაბარდა. ბრძანების საფუძველზე ტელევიზიის ათობით თანამშრომელს 22 ოქტომბრიდან შრომითი ხელშეკრულება ოფიციალურად შეუწყდა. ტელეკომპანიის ხელმძღვანელობა, თანამშრომლების გათავისუფლების მიზეზად ხელისუფლების მიერ „ომეგა ჯგუფისთვის“ შექმნილ ფინანსურ პრობლემებს ასახელებდა.

 

ხელმძღვანელობას საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრებისთვის გადაწყვეტილების ჩაბარებიდან ორ კვირიანი ვადა აქვს. თუ ამ პერიოდის განმავლობაში არ გაასაჩივრეს, მაშინ გადაწყვეტილება ძალაში შევა.

ამ ეტაპზე უცნობია, გაასაჩივრებს თუ არა „იბერიის“ ხელმძღვანელობა საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებას. ტელეკომპანიის ადვოკატმა “მედიაჩეკერთან” თქვა რომ ამ საკითხზე კომენტარს ვერ გააკეთებს. არხის დამფუძნებელი ნატო ჩხეიძე და დირექტორი მარიამ ჯაფარიძე კი ზარებს არ პასუხობენ. დაახლოებით, ხუთი თვის წინ, მედიაჩეკერთან საუბრისას, კომპენსაციის გადახდასთან დაკავშირებულ კითხვაზე ნატო ჩხეიძემ აღნიშნა, რომ “წესითა და კანონით რაც არის განსაზღვრული, “იბერია” იმას შეასრულებს.“

ფოტო: საზოგადოებრივი მაუწყებელი

2019 წლის 10 თებერვალს, ბელგიის პატარა ქალაქ ლიეჟში, ქართველ ემიგრანტთა ნაწილი საქართველოს მესამე პრეზიდენტთან, მიხეილ სააკაშვილთან შესახვედრად შეიკრიბა. შეხვედრაზე ერთმანეთს ყოფილი პრეზიდენტის მომხრეები და მოწინააღმდეგეები დაუპირისპირდნენ. იმ დღეს ლიეჟში გამართული შეკრება სამი წამყვანი ქართული ტელევიზიის მთავარი თემა გახლდათ. თუმცა, თუკი თქვენ საღამოს საინფორმაციო გამოშვებას „რუსთავი 2-ზე” უყურებდით, დიდი ალბათობით, ლიეჟში მომხდარი დაპირისპირების შესახებ იმ მოქალაქეებისაგან განსხვავებული წარმოდგენა შეგექმნებოდათ, ვინც 10 თებერვლის საღამოს „იმედს“ ან საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველ არხს უყურებდა. როგორც "მედიაჩეკერის"  მონიტორინგმა აჩვენა, ამ დღეს სხვადასხვა ტელევიზიის მაყურებელი ერთმანეთისაგან რადიკალურად განსხვავებულ მესიჯებს ისმენდა. განსხვავებული იყო თემის გაშუქების კუთხეები და ინტენსივობაც.

ქართული ტელემედიის რეგულარული მაყურებლებისათვის სხვადასხვა არხისგან რეალობის განსხვავებული სურათების მიღება გასაკვირი ნამდვილდ არ იქნება. მას შემდეგ, რაც ხელისუფლების ცვლილებასთან ერთად, ტელეკომპანია „იმედი“ პატარკაციშვილების ოჯახს დაუბრუნდა, „რუსთავი 2“ კი იმჟამინდელი მფლობელების ხელში დარჩა, ორი ყველაზე რეიტინგული ტელევიზიის განსხვავებული პოლიტიკური კეთილგანწყობა უბრალო მოცემულობად იქცა ჩვენს მედიარეალობაში და ამის უარყოფას თავად ტელევიზიებიც არ ცდილობენ მაინცდამაინც. მას შემდეგ, რაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის მენეჯმენტში ბიძინა ივანიშვილთან დაახლოებული გენერალური დირექტორი მოვიდა, პირველი არხიც “ტელეიმედის” ბანაკში აღმოჩნდა, რაზეც თავად არხისავე სამეურვეო საბჭოს მიერ დაქირავებული ექსპერტების დასკვნა ცხადყოფს.

ტელეკომპანიების პოლიტიკურ მიკერძოებულობასა და პოლიტიკურ შკალაზე მათი საპირისპირო პოლუსებისკენ აშკარა გადახრაზე მიუთითებდა ევროკავშირისა და გაეროს განვითარების პროგრამის (UNDP) ხელშეწყობით 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს ჩატარებული მედიამონიტორინგის ანგარიშიც, სადაც ვკითხულობთ: „2018 წელს კი, [ტელევიზიების] მიკერძოება ჩანდა არასასურველი კანდიდატების ნეგატიურ გაშუქებაში, რასაც თან ახლდა პროფესიული ეთიკის დარღვევისა და მანიპულაციის შემთხვევები. მმართველი პარტიის მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის, სალომე ზურაბიშვილის ნეგატიური გაშუქებით ერთ მხარეს აღმოჩნდა „რუსთავი 2“, მეორე მხარეს კი გრიგოლ ვაშაძის უარყოფითად წარმოჩენით ‐ „იმედი“, საზოგადოებრივი მაუწყებელი და „ობიექტივი“.

საჯარო სივრცეში მედიების ასეთ გადაჯგუფებას პოლიტიკური პოლუსების მიხედვით, როგორც წესი, პოლარიზაციად მოიხსენიებენ ხოლმე ექსპერტები. თუმცა, ფართო მკითხველისათვის შესაძლოა ბუნდოვანი რჩებოდეს უფრო ზუსტად რა პროცესია იგი, რა უწყობს ხელს პოლარიზებული პოლიტიკური სივრცის წარმოშობას, რა როლი აქვს ამ ყველაფერში მედიას და რა ზეგავლენა აქვს მას თავად მედია გარემოსა თუ საზოგადოებაზე.

 ♦  რას ნიშნავს პოლარიზაცია და როგორ ვლინდება ის ქართულ პოლიტიკაში?

პოლიტიკური პოლარიზაცია, თავისი არსით, კომპლექსური და კონტექსტზე მიბმული საკითხია. უპირველეს ყოვლისა, იგი დამოკიდებულია ამა თუ იმ ქვეყნის ისტორიული, პოლიტიკური და სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების თავისებურებებზე. აქედან გამომდინარე, რთულია პოლარიზაციის გამომწვევ მიზეზებსა თუ შედეგებზე ერთნაირად ისაუბრო მაგალითად, აშშ-სა და საქართველოში. მიუხედავად ამისა, შეგვიძლია, გამოვყოთ რამდენიმე ნიშანი, რომელიც პოლარიზებულ პოლიტიკურ გარემოს ახასიათებს გეოგრაფიისა თუ ისტორიული განვითარების დამოუკიდებლად.

პოლარიზაციამ შესაძლოა განსხვავებული ფორმები მიიღოს და გამოიხატოს, მაგალითად, პარტიულ პოლიტიკაში სხვადასხვა ჯგუფს შორის დაპირისპირებაში, ინტერეს ჯგუფებს შორის იდეოლოგიური ნაპრალის გაღრმავებასა და საზოგადოებრივ ჯგუფებს შორის დემოკრატიისათვის აუცილებელი დისკუსიის შეუძლებლობაში.

პოლარიზაციაზე საუბარი შესაძლებელია ელიტებისა და მასების დონეზეც. მაგალითად, პოლიტიკურ პარტიებსა თუ მედიასაშუალებებს შორის პოლიტიკური უფსკრულის გაღრმავება და მათი სხვადასხვა პოლიტიკური პოლუსისასკენ გადახრა ელიტურ პოლარიზაციად შეიძლება დავინახოთ. ამისაგან განსხვავებული პროცესია პოლარიზაცია, რომელიც შესაძლოა ფართო საზოგადოებაში გაჩნდეს და წარმოიქმნას ელიტების ძალისხმევით.
მიუხედავად კომპლექსურობისა და მასში მრავალი ცვლადის არსებობისა, ერთი რამ ცხადია, პოლარიზაცია არ არის უბრალოდ უთანხმოება პოლიტიკურ თუ სხვა ტიპის ჯგუფებს შორის. ის უფრო მასშტაბური პროცესია და საზოგადოებასა და პოლიტიკურ სივრცეზე მისი გავლენაც უფრო შორსმიმავალია.

„პოლარიზაცია საქართველოში ძირითადად, პოლიტიკური და პერსონალურია, განსხვავებით იდეოლოგიურისგან. ტრადიციულად, ქართული პოლიტიკური პარტიები იდენტიფიცირდებიან არა საკუთარი იდეოლოგიებით, არამედ პარტიების ლიდერების მეშვეობით. “ - ვკითხულობთ საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციისა (საია) და Democracy Reporting International-ის (DRI) ერთობლივ ანგარიშში, რომელიც ქვეყანაში არსებულ უკიდურესად პოლარიზებულ გარემოსა და მისი გამოსწორების გზებზე საუბრობს.

ამ შეხედულებას იზიარებს საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტის დირექტორი კორნელი კაკაჩიაც და აღნიშნავს, რომ თუკი „დასავლეთში პოლარიზაციას ძირითადად განაპირობებს სოციალ-ეკონომიკური და პოლიტიკური მახასიათებლები, ჩვენ მხოლოდ პოლიტიკური პოლარიზაცია გვაქვს, რომელიც ძირითადად ასოცირდება ქარიზმატულ ლიდერებთან და ალტერნატიული აზრის არქონასთან.“

კაკაჩიას თქმით, ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი ამგვარი პოლარიზაციისა არის პოლიტიკური პარტიების დაშორება რეალური საზოგადოებრივი ჯგუფების ინტერესებისაგან.

 ♦    მედიის როლი პოლარიზაციაში და ქართული კონტექსტი

უკანასკნელი რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში პროფესიულ თუ აკადემიურ წრეებში ხშირია საუბარი მიკერძოებული მედიასაშუალებების როლზე პოლიტიკურ პოლარიზაციაში. ერთ-ერთი ქვეყანა, სადაც პოლიტიკური თუ მედია პოლარიზაცია ყველაზე კარგადაა შესწავლილი ამერიკის შეერთებული შტატებია. პოლიტოლოგი მეთიუ ლევენდუსკის მტკიცებით, მიკერძოებულ მედიასაშუალებებს, რომლებიც ფაქტებს ცალმხრივად წარმოაჩენენ და თავს არიდებენ ობიექტურობისა და ბალანსის დაცვას, შეუძლიათ, გავლენა მოახდინონ როგორც ზოგადად მოსახლეობაზე, ისე სხვა მედიაორგანიზაციების ახალი ამბების დღის წესრიგსა თუ პოლიტიკურ ელიტაზე. ლევენდუსკი იქვე აღნიშნავს, რომ ეს გავლენა მართალია ქმნის გამოწვევებს ამერიკულ პოლიტიკურ ცხოვრებაში, მაგრამ მისი შედეგები შესაძლოა ისეთი მასშტაბური სულაც არ იყოს, როგორც ამის თავდაპირველად ეშინოდათ ექსპერტებს.

პრინსტონის უნივერსიტეტის მკვლევრის, მარკუს პრიორის თქმით კი, კვლევებით არ დასტურდება, რომ მიკერძოებულმა მედიასაშუალებებმა ამერიკელი ამომრჩეველი უფრო მიკერძოებული გახადა. ასეთ მედიებს უფრო დრამატული გავლენა შეიძლება ჰქონდეთ იდეოლოგიურად უკვე პოლარიზებულ ადამიანებზე. პრიორის მტკიცებით, აშშ-ში მიკერძოებული მედიები მიუმხრობელ ამომრჩეველზე მეტად სწორედ ასეთ მიკერძოებულ ამომრჩეველზე ახდენს გავლენას და წვლილი შეაქვს მათ კიდევ უფრო რადიკალიზებაში.

თუმცა, ამერიკულ მედიებსა და ამომრჩევლებს შორის ურთიერთმიმართება შესაძლოა ქართული რეალობის აღსაწერად არ გამოგვადგეს. „ხშირად გამიგია, რომ ეს პოლარიზაცია არ არის ცუდი, აი, ნახე, ამერიკაშიც არის ასე, იქაც არის Fox News. საქართველოს და ამერიკას რომ ვადარებთ, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ შესაძლებლობებში, საზოგადოებაში, მედიასა თუ პოლიტიკურ გარემოში ძალიან დიდი განსხვავებაა. Fox News რომ აქვთ, იქ, კიდევ არსებობს ალტერნატიული 200 არხი. საქართველოში, რეალურად, პრობლემა ის არის, რომ აქ არჩევანი არ გვაქვს,“ - აღნიშნავს კორნელი კაკაჩია.

ქართულ და ამერიკულ რეალობას შორის კიდევ ერთ სხვაობაზე საუბრობს მედიამკლვევარი ნინო დანელია. მისი თქმით, გარდა იდეოლოგიისა, თუკი ამერიკაში მედიებზე კორპორაციებისა და ბიზნესის გავლენა არის უფრო მნიშვნელოვანი თემა, ჩვენს რეალობაში ასეთი გავლენები მედიაზე, როგორც წესი, რომელიმე პოლიტიკურ ძალასთან დაკავშირებული ბიზნესის მეშვეობით აისახება ხოლმე. მისი თქმით, მედიაგარემოში არსებულ პოლარიზაციაზე საუბრისას კი უპირველესად იგულისხმება ტელევიზია, როგორც ყველაზე მკაფიოდ გაყოფილი მედიასივრცე ვინაიდან ტელეჟურნალისტები არიან პოლიტიკური ჯგუფების გავლენის ქვეშ, როდესაც ამა თუ იმ პოლიტიკურ თუ ეკონომიკურ მოვლენას აშუქებენ.

ნინო დანელიას თქმით, ტელევიზიების მიკერძოების დასანახად საკმარისია დავაკვირდეთ შემდეგ ნიშნებს: 1) თემები, რომლებსაც აშუქებენ ან არ აშუქებენ მედიასაშუალებები; 2) რესპონდენტები ანუ ინფორმაციის წყაროები მედიებისთვის; და 3) ჟურნალისტურ ტექსტებში გამოყენებული სიტყვები, განსაკუთრებით კი ზედსართავი სახელები, რომლებსაც ისინი იყენებენ კონკრეტულ პოლიტიკურ სუბიექტებთან მიმართებაში.

ამ ნიშნებზე დაკვირვებით შესაძლოა გამოვყოთ ორი მთავარი მოთამაშე ბაზარზე: “რუსთავი 2”, რომელიც ერთიანი “ნაციონალური მოძრაობის” გავლენის სფეროდ მიიჩნევა და ტელეკომპანია “იმედი”, რომელიც ხელისუფლების სასარგებლოდ არის მიკერძოებული. მესამე კი ეს არის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებული საზოგადოებრივი მაუწყებელი, რომელიც გავლენიანობით კონკურენციას ვერ უწევს ზემოხსენებულ ორ ტელევიზიას, თუმცა, ბიუჯეტით ბევრად აღემატება მათ.

ჟურნალისტ ზვიად ქორიძის თქმით, ქართულ რეალობაზე საუბრისას შესაძლოა პოლარიზაცია სულაც არ იყოს ის ტერმინი, რომელიც რეალობას სრულად ასახავს.

„ჩვენ პოლუსები არა გვაქვს. იმიტომ რომ ჩვენ გვაქვს მკვეთრად გამოკვეთილი, პოლიტიკურად დაპირისპირებული ჯგუფები, თუმცა, რომ ვთქვათ, რის გამო არიან ისინი დაპირისპირებულები, რა არის მთავარი პოლიტიკური სოციალ-ეკონომიკური ან ღირებულებითი ასპექტები, ხშირად ჭირს,“ - აღნიშნავს ქორიძე პოლიტიკურ პოლარიზაციაზე საუბრისას, - „რაკი ასეთი მდგომარეობაა, ამ პოლიტიკურ ჯგუფებს რჩებათ ერთადერთი ბერკეტი, რომლითაც ისინი მოახერხებენ საზოგადოების მობილიზებას და ამომრჩევლის აქტივიზაციას - ეს არის მედია. არის პროდუქტი მიშა და არის პროდუქტი ანტიმიშა. დღეს ამაზე არიან ორიენტირებულნი მედიის ის დაჯგუფებები, რომელთაც მოვიხსენიებთ პოლარიზებულებად. შეიძლება ჩავთვალოთ, რომ ესენი არიან პოლუსები, მაგრამ ვერ ვიტყვით, რომ ამ მედიებში შინაარსი არის განსხვავებული”.

სოციოლოგი იაგო კაჭკაჭიშვილიც მიიჩნევს, რომ ქართული მედიის, განსაკუთრებით კი ტელევიზიების პრობლემა სწორედ ის არის, რომ ეს არხები უკვე წლებია ჩამოყალიბდნენ ამა თუ იმ პოლიტიკური ძალის პოლიტიკური ბრძოლის ინსტრუმენტებად. მისი შეფასებით, შეიძლება რამდენიმე მედიასაშუალების მონიშვნაც, რომლებიც არ არიან კონკრეტული პოლიტიკური სუბიექტების ინტერესების გამტარებლები, თუმცა მათი გავლენა საზოგადოებრივი აზრის ფორმირებაზე უმნიშვნელოა.

 ♦    პოლარიზებული მედიაგარემოს გავლენა საზოგადოებაზე

იმის გათვალისწინებით, რომ სულ რამდენიმე წლის წინ, ზემოთ ხსენებული სამი მედიასაშუალებიდან სამივე ერთ პოლიტიკურ პოლუსზე იმყოფებოდა და ზოგჯერ ერთმანეთის იდენტური ტექსტებით აწვდიდა მაყურებელს ინფორმაციას, დღეს არსებული ორპოლუსიანობა შესაძლოა წინ გადადგმულ ნაბიჯად ჩაითვალოს მედიასივრცის პლურალიზმის თვალსაზრისით.

„ჩვენ გვქონდა სამი ეროვნული მაუწყებელი, რომლისთვისაც ახალი ამბები, ხშირად, იწერებოდა შსს-ში ან პროკურატურაში და მერე პირდაპირ მიდიოდა რედაქციაში. ფაქტობრივად, აქ ჩანდა ავტორიტარიზმის ნიშნები,“ - აღნიშნავს ნინო დანელია და დასძენს, - „რაც არ უნდა ცუდი იყოს რადიკალიზებული და პოლარიზებული მედიაგარემო, ცალსახად ახლა უკეთესი მდგომარეობაა გარემოს თვალსაზრისით, ვიდრე რამდენიმე წლის წინ.“

მედიის პოლიტიკურ მიკერძოებულობასა და პოლარიზებას კონკრეტული გავლენა აქვს საზოგადოებაზე და ამ გავლენების კონკრეტულ შედეგებზეც შეგვიძლია საუბარი.

NDI-ის დაკვეთით, CRRC-ის ჩატარებული კვლევებიდან ჩანს, რომ მაგალითად, 2018 წლის დეკემბერში, იმ მოქალაქეების 72%, რომელიც ამბობდა, რომ “ქართული ოცნება" იდგა მათ შეხედულებებთან ახლოს, სრულად ენდობოდა “იმედს” და პირიქით, იმ ადამიანების 59%, ვინც ამბობდა, რომ “ნაციონალური მოძრაობა” დგას ახლოს მათ შეხედულებებთან, სრულად ენდობოდა “რუსთავი 2-ს”. შესაბამისად, პოლიტიკურ პრეფერენციებსა და მედიასაშუალებების ნდობის მაჩვენებლებს შორის კავშირი ცალსახაა.

 

 

იაგო კაჭკაჭიშვილის თქმით, მედიის ასეთი პოლარიზაცია ზრდის საზოგადოების არაჯანსაღ გაყოფასაც. მისი თქმით, ყველა მეტნაკლებად მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი მოვლენა პოლარიზებულ მედიებში რომელიმე პოლიტიკური პარტიის თუ ძალის ინტერესებიდან გამომდინარეა ნაჩვენები და მას საფუძვლად არ უდევს საგნობრივი დისკუსია.

„არავის არ აინტერესებს არგუმენტები, სიღრმეში ჩასვლა, სხვა ქვეყნის გამოცდილებებთან შედარება. რამე რომ მოხდება, ერთი მედია აცხადებს, რომ ეს ხდება იმიტომ, რომ იზრდება მმართველი პარტიის ავტორიტარიზმის და ტოტალიტარიზმის ხარისხი, მეორე მედია აცხადებს, რომ ეს არის “ნაციონალური მოძრაობის” ინტერესებში. ასეთ სრულიად არასერიოზულ დებატებში გადადის ხოლმე დისკუსია,“ - აღნიშნავს სოციოლოგი.

ზვიად ქორიძის შეფასებით კი პოლიტიკური ნიშნით მიკერძოებული მედია, უპირველეს ყოვლისა მოსახლეობის არაინფორმირებულობის რისკებს ზრდის.

„დღეს, მაგალითად, “რუსთავი 2-ის” მაყურებელს სჯერა, რომ დეკანოზი მამალაძე არის უმწიკვლო. “იმედის” მაყურებელს სჯერა, რომ მთლად ასე არ არის. თუმცა, ამ მაყურებლებს რომ მოუყარო ერთად თავი და ჰკითხო რა ხდება, ვერც ერთი და ვერც მეორე ვერ მოგიყვება ამბავს. ჩვენ არა გვაქვს ფაქტების ჟურნალისტიკა, ჩვენ გვაქვს განწყობების ჟურნალისტიკა და განწყობების ჟურნალისტიკაში, რა თქმა უნდა, უკვე ტენდენციას არ კარნახობს ჟურნალისტი, ის კი არ ადგენს და იკვლევს ფაქტს, ის მიყვება რაღაც პოლიტიკურ მოცემულობას.“

ნინო დანელიას შეფასებით, პოლარიზებული მედიაგარემო საბოლოოდ პოლიტიკური სივრცის რადიკალიზებას უწყობს ხელს საქართველოში, ვინაიდან მოქალაქეებიც ორ ბანაკად იყოფიან.

“ეს იწვევს იმას, რომ მოქალაქეებს აღარ აქვთ სურვილი, ანგარიშვალდებული ამყოფონ საკუთარი რჩეულები, სულ ერთია ეს იქნება ოპოზიციიდან თუ მმართველი პარტიიდან. ისინი არიან განწყობილები საომრად და ეს განსაკუთრებით კარგად ჩანს ხოლმე საარჩევნო პერიოდში. არჩევნები არ არის ჩვეულებრივი პოლიტიკური აქტი, ეს არის ხან დიდგორის ბრძოლა, ხან რაღაც სამკვდრო-სასიცოცხლოს მნიშვნელობის მოვლენა, როდესაც ადამიანები ცდილობენ, რომ საკუთარი ფალავნები გაიყვანონ ფონს და არა პოლიტიკოსები“, - ამბობს დანელია “მედიაჩეკერთან” საუბრისას.

საერთაშორისო გამოცდილებით, პოლარიზაციას შესაძლოა პოზიტიური ასპექტიც ჰქონდეს. მაგალითად, მან შესაძლოა ხელი შეუწყოს ამომრჩევლებში რეალისტური მოლოდინების გაჩენას პოლიტიკურ სუბიექტებთან დაკავშირებით. პოლარიზაციის შედეგად მოქალაქეებს უფრო ცხადი წარმოდგენა შეიძლება შეექმნათ თუ რა პოზიციაზე იქნებიან პოლიტიკური პარტიები თუ ცალკეული პოლიტიკოსები ამა თუ იმ თემასთან დაკავშირებით.

თუმცა, ქართულ რეალობაში ამაზე საუბარიც ჭირს. როგორც სოციოლოგმა იაგო კაჭკაჭიშვილმა “მედიაჩეკერს” უთხრა, ამის მიზეზი ისევ და ისევ ჩვენი პოლიტიკური სივრცის პოლარიზაციის თავისებურებებში უნდა ვეძებოთ. კონკრეტულად კი იმაში, რომ საქართველოში პოლიტიკური სუბიექტები იდეოლიგიურ-ღირებულებითი ნიშნით არ არიან გაყოფილები.

„ჩვენთან ღირებულებათა სისტემებს შორის და იდეოლოგიური ბრძოლის ნაცვლად, დისკუსია გადატანილია პოლიტიკური ინტრიგების და ძალაუფლებისთვის ბრძოლის სფეროში. ღირებულებებისგან დაცლილ თუ იდელოგიური ფონის არ მქონე ძალაუფლების განაწილებისთვის ბრძოლას რომ ხედავს მოქალაქე, ეს ხდება ნიჰილიზმის და არა ელექტორატის დაწმენდის საფუძველი", - ამბობს კაჭკაჭიშვილი.

 ♦    დეპოლარიზაციის პერსპექტივები და საზოგადოებრივი მაუწყებლის შანსი

კიდევ ერთი საკითხი, რომელიც პოლარიზებული მედიაგარემოს კონტექსტში წამოიჭრება ხოლმე, ეს არის საზოგადოებრივი მაუწყებლის როლი და ადგილი მიმდინარე პროცესებში. პოლარიზებული მედიაგარემო შესაძლოა, ძალზე ხელსაყრელ პირობებს აჩენდეს, იმისათვის, რომ მაუწყებელმა სათანადო ადგილი დაიკავოს არხების ჩამონათვალში. მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა, რომელიც პოლარიზებულ მედიაგარემოში ალტერნატივას ეძებს, სავსებით რეალურია, არჩევანი საბიუჯეტო კმაყოფაზე მყოფ არხზე გააკეთოს, თუკი მაუწყებელი მათ იმას შესთავაზებს, რასაც “იმედი” და “რუსთავი 2” ვერ ახერხებენ.

ნინო დანელიას თქმით, 2013-14 წლებში საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა ნელ-ნელა დაიწყო იმ ადგილის დაკავება, რაც უნდა ჰქონოდა მას, როგორც ხალხისაგან დაფინანსებულ მედიასაშუალებას. თუმცა, როგორც დანელია აღნიშნავს, 2014 წლის შემდეგ, ხელისუფლებამ დაიწყო მედიაგარემოს მიზანმიმართული დამორჩილება. ეს ხილული გახდა მედიასაშუალებებში, სადაც მთავრობა აკონტროლებდა მფლობელებსა და მენეჯმენტს, კერძოდ კი - “მაესტროსა” და ტელეკომპანია “იმედში”, საიდანაც წამყვანი ჟურნალისტები გამოუშვეს ან იძულებულები გახადეს, რომ წამოსულიყვნენ.

სწორედ ამ პროცესის ნაწილად შეიძლება დავინახოთ ისიც, რაც საზოგადოებრივ მაუწყებელში მოხდა, განახლებული მენეჯმენტის მოსვლით.

„წესითა და რიგით, ასეთ დროს, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა, უნდა მოახდინოს ამ გაფანტული რესურსების მობილიზება, მოიყვანოს მაყურებელი და უთხრას, რომ მე შენ მოგიყვები ფაქტებს, ერთად ვისაუბრებთ ტენდენციებზე და მოდი, ერთად ვნახოთ რა ხდება ჩვენს თავს, მათ შორის, ვისაუბროთ “იმედზეც” და “რუსთავი 2-ზეც”, იმიტომ რომ ისინი არიან მთავარი ენერგეტიკული ბომბები,”- ამბობს ზვიად ქორიძე.

თუმცა, რეალურად, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმაც ვერ შეძლო ამ პოლუსებისაგან შორის ყოფნა და როგორც ზემოთ აღნიშნული მედიამონიტორინგის თუ ექსპერტთა შეფასებები ადასტურებს, ისიც “იმედის” ბანაკში ვიხილეთ.

პოლარიზებული მედიაგარემოს საზოგადოებრივ გავლენებზე საუბრისას, ექსპერტები ყურადღებას ამახვილებენ აღნიშნული სიტუაციიდან რამდენიმე შესაძლო გამოსავალზე.

ზვიად ქორიძის თქმით, პრობლემის სათავე უნდა ვეძებოთ არა ნებაში, თუ როდის გაათავისუფლებენ პოლიტიკური ძალები მედიასაშუალებებს კონტროლისაგან, არამედ ჟურნალისტთა არაკვალიფიციურობაში: „აკვირდებით ხო, როცა იცვლება პოლიტიკური ამინდი, კონვულსიები ეწყებათ ხოლმე ამ მედიასაშუალებებს, ეძებენ ახალ პატრონს, ახალ მიდგომებს და ეს ჯანსაღია? ასეთი მედია ხომ მდგრადი არ არის. მთავარი ამოცანა სწორედ ის არის, რომ მივაღწიოთ მედია მდგრადობას.“

ქორიძე ფიქრობს, რომ გამოსავალი ჟურნალისტის ამოცანის გააზრებაშია - თქვას ის, რაც ვიღაცას სჭირდება თუ თქვას ის, რაც საზოგადოებას სჭირდება.

ნინო დანელია კი მედიაგარემოს დეპოლარიზაციისათვის სამ ფაქტორს გამოყოფს: იმ მედიასაშუალებების გაძლიერება, რომლებიც აღნიშნული პოლიტიკური სპექტრის პოლუსებისაკენ არ იხრებიან, მედიასკოლებში სტუდენტებთან მუშაობა და თვითრეგულირების მექანიზმებისა და ე.წ. მედიების ვოჩდოგი ორგანიზაციების აქტიურობა. მისი თქმით, დამოუკიდებელმა მედიასაშუალებებმა უნდა მოახერხონ და გამოვიდნენ დიდი მედიასაშუალებების მიერ შექმნილი დღის წესრიგიდან და თავად იმუშაონ უფრო მეტი ექსკლუზიური თემების მოძიებასა და გაშუქებაზე.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატის შესარჩევმა კომისიამ ღია კონკურსში მონაწილე რვა კანდიდატიდან სამი შეარჩია, საიდანაც კენჭისყრის შემდეგ პარლამენტი ერთ მეურვეს აირჩევს. სამ კანდიდატს შორის მოხვდნენ:

• ნინო მინდიაშვილი - ფილოლოგიის დოქტორი, კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი;
• მანანა ღოღობერიძე - „ეტალონი მედიის“ დირექტორი, უფროსი მენეჯერი "ეტალონი-მედია ჯგუფისა", რომელსაც ეკუთვნის ვებსაიტები etaloni.ge და izrune.ge;
• მიხეილ ჩიკვილაძე - თბილისის N35-ე საჯარო სკოლის დირექტორი. სხვადასხვა დროს იყო ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი და დირექტორი სხვადასხვა სკოლაში. საკონკურსო კომისიასთან გასაუბრებისას მან აღნიშნა, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის ამჟამინდელი დირექტორი, ვასილ მაღლაფერიძე მისი მეგობარია. "ბატონ ვასილს მე ვიცნობ ჯერ კიდევ უნივერსიტეტიდან... ჩვენ ვმეგობრობდით და დღესაც გრძელდება ეს მეგობრობა", თქვა მან და დასძინა, რომ იშვიათად ხვდებიან ერთმანეთს.

 სამეურვეო საბჭოს წევრის ადგილი ვაკანტური მას შემდეგ გახდა, რაც უმრავლესობის კვოტით გასულმა წევრმა, ზაზა შათირიშვილმა მეურვის პოზიცია ვადის ამოწურვამდე დატოვა. 

კონკურსში ასევე მონაწილეობდნენ მალხაზ ასლამაზაშვილი, დონარა შონავა, ზაალ ანჯაფარიძე, მიხეილ ჭიაურელი, ია მამალაძე, თუმცა მათ ვერ მოიპოვეს 5 და მეტი ხმა, რაც განსაზღვრული იყო საკონკურსო კომისიის დებულებით.
საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატის შესარჩევმა საპარლამენტო საკონკურსო კომისიამ პირველი სხდომა 25 თებერვალს გამართა. საკონკურსო კომისიის თავმჯდომარე - სოსო გალუმაშვილი, მდივანი კი ერმილე მესხია იყო.

სამეურვეო საბჭოს წევრობის კანდიდატის შესარჩევი კომისიის წევრები იყვნენ

• სოსო გალუმაშვილი(საზოგადოებასთან ურთიერთობის კონსულტანტი, პიარსააგენტო „ჯეპრას“ დამფუძნებელი და ხელმძღვანელი; გოდერძი შარაშია – ტელეკომპანია „იმედის“ ჟურნალისტი;
• ბონდო მძინარაშვილი – ტელეკომპანია „ობიექტივის“ მთავარი რედაქტორი;
• ეთერ (ბაია) გადაბაძე – მედიამენეჯერი;
• ნინო ახვლედიანი – ჟურნალისტი, ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმის პიარ ხელმძღვანელი;
• სალომე უგულავა – ჟურნალისტი, ონლაინგამოცემა „ტაბულას“ მთავარი რედაქტორი;
• ერმილე მესხია – ბათუმის ხელოვნების სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტის რექტორი, პროფესორი;
• დავით ცხადაძე – კინოპერატორი, ხელოვნებათმცოდნე;
• ნათია კუპრაშვილი – ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის თავმჯდომარე.

საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს ახალ წევრს, კანდიდატის შესარჩევი კომისია, 9 მსურველისგან შეარჩევს. ბორდის წევრის პოზიცია ვაკანტური მას შემდეგ გახდა, რაც იგი ზაზა შათირიშვილმა, ვადაზე ადრე დატოვა.

ვაკანტურ ადგილზე გამოცხადებულ ღია კონკურსში ცხრა კანდიდატი მონაწილეობს. 

1. მალხაზ ასლამაზაშვილი
2. დონარა შონავა 
3. მიხეილ ჩიკვილაძე 
4. ზაალ ანჯაფარიძე 
5. მიხეილ ჭიაურელი 
6. მანანა ღოღობერიძე 
7. ნინო მინდიაშვილი 
8. ია მამალაძე 
9. იოსებ ჭუმბურიძე 

 წევრობის სამი კანდიდატი დასახელებულია სამი ოპოზიციური საპარლამენტო პარტიის მიერ, ერთი სუბიექტი აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ხელისუფლების მიერ, ერთი კანდიდატი - სახალხო დამცველის მიერ, დანარჩენები კი საპარლამენტო უმრავლესობის მიერ.

ბორდის წევრმა, ზაზა შათირიშვილმა, რომელიც საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოში საპარლამენტო უმრავლესობის კვოტით იყო არჩეული, უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის თაობაზე განცხადებით პარლამენტს 2018 წლის 24 დეკემბერს მიმართა. როგორც მან გამოცემა „ლიბერალს“ განუცხადა, აფუძნებს ახალ ტელევიზიასა და ჟურნალს, ამიტომ ინტერესთა კონფლიქტის გამო ბორდიდან გადის. კითხვაზე ვისთან ერთად აფუძნებს ტელევიზიას, შათირიშვილმა გამოცემას უთხრა, რომ „ეს საიდუმლოა“.

სამეურვეო საბჭოს წევრობის − მეურვეობის ერთი კანდიდატის შესარჩევი ღია კონკურსი საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის, ირაკლი კობახიძის ბრძანებით, 8 თებერვალს გამოცხადდა, ხოლო, ბორდის წევრის შესარჩევი კომისიის შემადგენლობა 21 თებერვალს დამკიცდა.

კომისიის წევრები არიან:

• სოსო გალუმაშვილი – საზოგადოებასთან ურთიერთობის კონსულტანტი, პიარსააგენტო „ჯეპრას“ დამფუძნებელი და ხელმძღვანელი;
•  გოდერძი შარაშია – ტელეკომპანია „იმედის“ ჟურნალისტი;
•  ბონდო მძინარაშვილი – ტელეკომპანია „ობიექტივის“ მთავარი რედაქტორი;
•  ეთერ (ბაია) გადაბაძე – მედიამენეჯერი;
•  ნინო ახვლედიანი – ჟურნალისტი, ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმის პიარ ხელმძღვანელი;
•  სალომე უგულავა – ჟურნალისტი, ონლაინგამოცემა „ტაბულას“ მთავარი რედაქტორი;
•  ერმილე მესხია – ბათუმის ხელოვნების სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტის რექტორი, პროფესორი;
•  დავით ცხადაძე – კინოპერატორი, ხელოვნებათმცოდნე;
•  ნათია კუპრაშვილი – ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, ჟურნალისტიკის რესურსცენტრის თავმჯდომარე.

საკონკურსო კომისიამ კომისიის თავმჯდომარედ PR-სააგენტოს „ჯეპრას“ დამფუძნებელი და ხელმძღვანელი, საზოგადოებასთან ურთიერთობის კონსულტანტი სოსო გალუმაშვილი, ხოლო კომისიის მდივნად ბათუმის ხელოვნების სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტის რექტორი ერმილე მესხია აირჩია.

კომისიის წევრთა უმრავლესობის გადაწყვეტილებით, პარლამენტს წარედგინება სამეურვეო საბჭოს წევრობის-მეურვეობის ყველა ის კანდიდატი, ვინც კომისიის წევრთა არანაკლებ 5 ხმას მიიღებს. 

დღეს მოქმედი კანონმდებლობა სასამართლო პროცესების გადაღების უფლებას მხოლოდ საერთო მაუწყებლებს აძლევს, ონლაინ მედიაგამოცემები, რეგიონული მედია და საგამოძიებო ჟურნალისტური სტუდიები კი ამ უფლების მიღმა რჩებიან.

სხვა ტელევიზიებთან შედარებით საზოგადოებრივი მაუწყებელი უპირატესობით სარგებლობს. “საერთო სასამართლოების შესახებ” კანონის თანახმად, მას ენიჭება უფლება შეუზღუდავად გადაიღოს ღია სასამართლო პროცესი და ვალდებულია, მოთხოვნის შეთხვევაში მასალა სხვა მედიასაც მიაწოდოს. იმ შემთხვევაში, თუკი საზოგადოებრივ მაუწყებელს არ სურს რომელიმე პროცესის გადაღება, ამ უფლებით სარგებლობა სხვა საეთერო საერთო მაუწყებელს შეუძლია. ჩანაწერის სხვა მედიასაშუალებისთვის გადაცემის ვალდებულება მასაც ეკისრება.

მიუხედავად ამისა, სხვა მედიასაშუალებებს პრაქტიკაში არაერთი პრობლემა მაინც ექმნებათ, ვინაიდან ხშირად მაუწყებლებს საერთოდ არ აინტერესებს ის სასამართლო პროცესი, რომელიც მაგალითად, ონლაინ მედიისთვის მნიშნელოვანია. ამის გამო ისინი ფოტო-ვიდეო მასალის გარეშე რჩებიან.

მედიაგამოცემებში მიაჩნიათ, რომ მიდგომა დისკრიმინაციულია, მათ არათანაბარ მდგომარეობაში აყენებს საერთო მაუწყებლებთან შედარებით და აუდიტორიის სრულყოფილ ინფორმირებაში უშლის ხელს.

სამცხე-ჯავახეთში მოქმედმა საინფორმაციო სააგენტომ “სამხრეთის კარიბჭემ” სასამართლო პროცესის შესახებ ბოლო მასალა რამდენიმე დღის წინ, 21 თებერვალს გამოაქვეყნა, ტექსტს ფოტოდ სასამართლოს შენობის გარე ხედის ფოტო ადევს. 

"სასამართლოს განყოფილებაში მასალებს თვალი რომ გადაავლოთ, ყველგან იდენტური ფოტო შეგხვდებათ - სასამართლოს შენობა. არასდროს გვაქვს ფოტო ან ვიდეო პროცესიდან, არადა ხშირად, განსაკუთრებით მნიშვნელოვან საქმეებზე ფოტოს და ვიდეოს კიდევ სხცა ინფორმაციული დატვირთვა აქვს", - ამბობს “სამხრეთის კარიბჭის” რედაქტორი თამუნა უჩიძე.

იმავე პრობლემაზე საუბრობს “ტაბულას” რედაქტორი სალომე უგულავა: „ყველა სასამართლო პროცესი, რომელსაც ვესწრებით, მნიშვნელოვანია საზოგადოებრივი ინტერესის თვალსაზრისით, თუმცა, ფოტოებს ვერასდროს ვიღებთ. სასამართლო დარბაზში ფოტოებსაც ერთი კამერა იღებს. თუმცა, ავტორი ფოტოებს არ ავრცელებს. ჟურნალისტებს, ვინც ონლაინ მედიაში ვმუშაობთ, ფაქტობრივად, ხელი გვეშლება, ვინაიდან ამბებს მხოლოდ ვერბალურად გადმოვცემთ, ფოტოებით ილუსტრირების საშუალება კი არ გვეძლევა. არადა ფოტო ახალი ამბის ნაწილია.“

სასამართლო პროცესების ფოტო/ვიდეო/აუდიო ჩაწერის მარეგულირებელი კანონმდებლობა 1997 წლიდან დღემდე ოთხჯერ შეიცვალა. 2007 წლიდან სასამართლოს შენობაში ფოტო-კინო-ვიდეო გადაღება და ტრანსლაცია საერთოდ აკრძალული იყო, 2013 წელს კანონმდებლობაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შევიდა. მაუწყებლებისთვის გარკვეული შეზღუდვებით, მაგრამ სასამართლოს კარი გაიღო. ონლაინგამოცემებს, გაზეთებს და სხვა მედიასაშუალებებს, რომლებსაც საერთო მაუწყებლობაზე ავტორიზაცია არ აქვთ, საკანონმდებლო ცვლილება არ შეეხო და ისინი ვიზუალური მასალის გარეშე დარჩნენ.

„იყო შემთხვევა, როცა საზოგადოებრივი მაუწყებლისგან კადრები გვჭირდებოდა, თუმცა აღმოჩნდა, რომ ჩვენთვის საინტერესო ნაწილი ჩაწერილი არ ჰქონდა. გარდა ამისა, ონლაინ მედიისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია სიჩქარე, ვიღაც გასწრებს ერთი წუთით და შენს მასალას აღარავინ კითხულობს. თუ საზოგადოებრივი მაუწყებელი იღებს ვიდეოს, ეს ნიშნავს, რომ მასალა მას პირველი აქვს და ამ შემთხვევაში ჟურნალისტის მოხერხებულობა მედიას ვერ ეხმარება”, - ამბობს On.ge-ს რედაქტორი გელა ბოჩიკაშვილი.

ამ პრობლემას უსვამს ხაზს “ლიბერალის” რედაქტორი ზურა ვარდიაშვილიც: “მაუწყებლები პროცესებს თავიდან ბოლომდე არ იღებენ და რამდენიმე კადრით კმაყოფილდებიან, რაც „ლიბერალს“ არაფერში ადგება”.

არის ისეთი შემთხვევებიც, როცა მაუწყებლები მათ შორის გახმაურებულ, მნიშვნელოვან სასამართლო პროცესებს საერთოდ არ იღებენ, ეგ განსაკუთრებით რეგიონებში ხდება და ადგილობრივ გამოცემებს უქმნის პრობლემებს.

„მქონდა ასეთი შემთხვევა გასული წლის გაზაფხულზე, როცა დემურ სტურუას საქმეზე განაჩენი უნდა გამოეცხადებინა სააპელაციო სასამართლოს. ვამზადებდი მულტიმედია მასალას და ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო კადრები, მაგრამ ხანგრძლივი განსჯის შემდეგ, სასამართლოს პრესსამსახურმა მითხრა, რომ რადგან არ წარმოვადგენდი საეთერო მაუწყებელს, არ მქონდა არც ვიდეოს და არც ფოტოს გადაღების უფლება. საბოლოოდ, მხოლოდ აუდიოჩაწერა შევძელი. საზოგადოებრივი მაუწყებელი მაშინ ამ პროცესს არ აშუქებდა და კადრების გარეშე დავრჩი. ეს ნამდვილად იყო ის შემთხვევა, როცა კადრებს ვთხოვდი საზოგადოებრივ მაუწყებელს, მაგრამ ასეთი რეალურად არ ჰქონდა”, - გვეუბნება ქუთაისში მოქმედი საინფორმაციო სააგენტოს “ქუთაისიპოსტის” ჟურნალისტი მარიამ პატარაია.

„სტუდია მონიტორის“ რედაქტორი გიორგი მგელაძე მიიჩნევს, რომ სასამართლო პროცესების ფოტო/ვიდეო გადაღება ყველა მედიასაშუალებისთვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს და მედიის ნაწილისთვის ბარიერს არ უნდა წარმოადგენდეს: „მგონია, რომ მხოლოდ მაუწყებლისთვის სასამართლოში ვიდეოს გადაღების ნებართვის მიცემა ამ საუკუნეში გაუგებარია. დღეს ბევრი მედია ქმნის ვიდეო პროდუქტს და მათ ხელი არ უნდა ეშლებოდეთ კანონის დაცვით სასამართლოს გადაღებაში.“

სასამართლო პროცესის გაშუქება მოსამართლის ნებართვის საფუძველზე ხდება. დაინტერესებულმა ჟურნალისტმა წერილობითი განცხადება სასამართლო პროცესამდე ერთი საათით ადრე მაინც უნდა დაწეროს, რომ მოსამართლემ მისი განცხადება განიხილოს. ხარვეზები ამ ნაწილსაც ახლავს, მაგალითად, როცა პროცესი ისეთ დროსაა, რომ კანცელარია უკვე აღარ მუშაობს.

„არის შემთხვევები, როდესაც საქართველოს მთავარ პროკურატურას აღკვეთის ღონისძიების შეფარდების პროცესის ჩანიშვნაზე განაცხადი შეაქვს 18:00 საათის შემდეგ. ამ დროს სასამართლოს კანცელარია დახურულია და ვერ ხდება სხდომის ვიდეოგადაღებაზე განაცხადის დაწერა, შესაბამისად პროცესის გადაღება. არის გონივრული ეჭვი, რომ ასე პროკურატურია იქცევა მაშინ, როდესაც მის ინტერესებში არ შედის სასამართლო დარბაზში კამერის ყოფნა”, - ამბობს „რუსთავი 2-ის“ საინფორმაციო სამსახურის უფროსი ნოდარ მელაძე.

საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციაში ფიქრობენ, რომ მიმართვის დროსთან დაკავშირებული ჩანაწერი უნდა გადაიხედოს.

„აღკვეთის ღონისძიების პროცესი შესაძლებელია ჩატარდეს არასამუშაო დროს. ეს პრობლემაა ჟურნალისტებისთვის. კარგი იქნება თუ ამ კუთხითაც დაიხვეწება კანონმდებლობა”, - ამბობს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის (საია) მედია მიმართულების იურისტი მარიამ გოგოსაშვილი.

“მედიაჩეკერი” დაინტერესდა, 2013 წლიდან დღემდე სასამართლოებში ფოტო/ვიდეო გადაღების ნებართვის მისაღებად რამდენი განაცხადი შევიდა. საჯარო ინფორმაცია თბილისის საქალაქო და სააპელაციო, ასევე საქართველოს უზენაესი და ათი რეგიონული სასამართლოდან გამოვითხოვეთ. იმ რეგიონებიდან, სადაც აქტიური ადგილობრივი მედიაა. აღმოჩნდა, რომ ამგვარ სტატისტიკას არ აწარმოებს თბილისის არცერთი სასამართლო და რეგიონული სასამართლოების ნაწილი. რუსთავის, ფოთის, ახალციხის (რომელიც მხოლოდ 2018 წლიდან აღრიცხავს), ახალქალაქისა და ზუგდიდის სასამართლოების მონაცემებით კი, ხუთივე სასამართლოში 2013 წლიდან დღემდე ჯამში 216 განაცხადია შესული. ამათგან, მედიას უარი ეთქვა სამ შემთხვევაში: ერთხელ იმ მიზეზით, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი იღებდა პროცესს, ორ შემთხვევაში კი დაგვიანებით მიმართვის გამო.

მსგავსი სტატისტიკა 2014 წელს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამაც (საია) გამოითხოვა. იმ პერიოდში ორგანიზაცია იკვლევდა როგორ მუშობდა პრაქტიკაში სასამართლო პროცესების ფოტო/ვიდეო/აუდიო ჩაწერის მარეგულირებელი კანონმდებლობა. სურათი მაშინაც იგივე იყო, აღმოჩნდა, რომ ყველა სასამართლო არ აწარმოებდა აღრიცხვას, მათ შორის, თბილისის სასამართლოები.

„აღნიშნული ცალსახად უარყოფით შეფასებას იმსახურებს, ვინაიდან საქმეთა დიდი და მნიშვნელოვანი ნაწილი სწორედ ამ სასამართლოებში [იგულისხმება თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოები. რედ] განიხილება და მნიშვნელოვანია მათ მიერ ზუსტი სტატისტიკის წარმოება მედიის მიმართვიანობასთან დაკავშირებით. ამასთან, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 49-ე მუხლის თანახმად, აღნიშნული არა მხოლოდ სასურველი, არამედ, სასამართლოებისათვის, როგორც საჯარო დაწესებულებებიისათვის, სავალდებულოცაა“, - აღნიშნულია საიას 2014 წლის ანგარიშში.

საინტერესოა, რომ ამ ანგარიშის მიხედვით, 2014 წლისთვის ბათუმისა და ქუთაისის საქალაქო და გორისა და თელავის რაიონული სასამართლოები მედიის მიმართვიანობასთან დაკავშირებით აღრიცხვას აწარმოებდნენ. მედიაჩეკერის მიერ გამოთხოვილ იდენტურ ინფორმაციაზე კი, ოთხივე სასამართლომ გვიპასუხა, რომ მსგავსი ტიპის სტატისტიკური მონაცემები არ აქვთ, რადგან აღრიცხვას არ აწარმოებენ.

საიას მიერ მომზადებული ანგარიშის რეკომენდაციებში ვკითხულობთ, რომ სასაურველია საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ პროცესის გადაღება ყველა სხვა დაინტერესებულ მედიასაშუალებას არ ართმევდეს პროცესის გადაღების უფლებას.

სიას იურისტი, მარიამ გოგოსაშვილი მიიჩნევს, რომ დღეს, როდესაც ონლაინმედია უფრო და უფრო ვითარდება და გარკვეულწილად, კონკურენციასაც კი უწევს მაუწყებლებს, მნიშვნელოვანია, რომ ვიდეო ჩაწერა შეძლონ და გააშუქონ პროცესები სრულყოფილად, ისე, როგორც მათ სურთ: “ვფიქრობ, რომ დღევანდელი კანონმდებლობა უნდა დაიხვეწოს და უნდა გავრცელდეს ონლაინ მედიაზეც, რათა მათაც ჰქონდეთ შესაძლებლობა გააშუქონ თუნდაც ისეთი პროცესები, რაც მაუწყებლებისთვის არ არის საინტერესო.”

კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მონაცემებით, 2018 წელს, 2017 წელთან შედარებით, ტელემაუწყებელთა შემოსავლები 7%-თ შემცირდა. თუკი მაუწყებლებმა 2017 წელს 146,628, 371 ლარი მიიღეს, 2018 წელს შემოსავლებმა 135, 961, 492 ლარი შეადგინა. 9.52%-ით კლება დაფიქსირდა რადიო მაუწყებლებშიც, სადაც შემოსავლები 11,001,040-დან 9,953,993 ლარამდე შემცირდა.

შემოსავლების ტიპების ანალიზი აჩვენებს, რომ 2018 წელს ტელემაუწყებლებში ძირითადად სარეკლამო და სასპონსორო შემოსავლები შემცირდა. თუკი ამგვარი კომერციული შემოსავლები 2017 წელს 69 მილიონზე მეტი იყო, 2018 წელს ამ მონაცემმა 66 მილიონს მცირედით გადააჭარბა.

არამხოლოდ სარეკლამო, არამედ ყველა ტიპის შემოსავლების მიხედვით, ყველაზე მნიშვნელოვანი კლება იმ კომპანიებმა განიცადეს, რომელთა შემოსავლებიც წელიწადში 50 ათასიდან 1 მილიონ ლარამდე მერყეობს. მაგალითად 40-დან 66%-მდე მერყეობს შემცირების მაჩვენებელი ისეთ არხებზე, როგორიცაა: ბორჯომი, ოდიში, ხარისხის არხი, ერთსულოვნება, არტარეა, პალიტრა TV, რიონი. 2017 წელთან შედარებით 35%-ით ნაკლები შემოსავალი მიიღო მაესტრომ, კავკასიას კი 23%-ით შეუმცირდა შემოსავალი.

2018 წელს შემოსავლების 25%-ით ზრდა მოახერხა ტვ პირველმა, რომლის შემოსავალი რეკლამიდან და სპონსორობიდან მიღებულ თანხას შეადგენს. 23%-ით გაიზარდა ობიექტივის შემოსავალი, თუმცა ამ კომპანიაში შესული თანხის 70% დამფუძნებლებისა და სხვა პირთა შემოწირულებაა.

თუ 2017 წელს მიღებულ შემოსავლებს კვარტლების მიხედვით შევადარებთ, ვნახავთ, რომ მკვეთრი ვარდნაა განსაკუთრებით მეოთხე კვარტალში, რომელიც მაუწყებლებში ყველაზე აქტიური პერიოდია, ემთხვევა არჩევნებს, განახლებულ სეზონს. თუკი 2017 წელს ბოლო კვარტალში ტელემაუწყებელთა შემოსავლებმა 57 მილიონს გადააჭარბა, 2018 წლის მეოთხე კვარტალში ამ მაჩვენებელმა 41 მილიონ 566 ათასს მიაღწია.

საქართველოში არსებობს მაუწყებლობაზე ავტორიზებული 15 პირი, რომელსაც ორი წელია შემოსავალი საერთოდ არ აქვს. მათ შორისაა, მაგალითად, ტელეკომპანია ”I სტერეო”, ჟურნალისტები და იურისტები დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებებისათვის, ონლაინ მიუზიკ, მედ ეფემი, თბილისი 24, ევრიკა ტელერადიოკომპანია, რადიო-ტელევიზიის საზოგადოებრივი ორგანიზაცია კავშირი ევრიკა, საბავშვო ტელევიზია ცისარტყელა და ა.შ.

ამ ფონზე გამორჩეულად გამოიყურება საზოგადოებრივი მაუწყებელი. 2017 წელს მაუწყებლობის შესახებ კანონში განხორციელებული ცვლილებების შემდეგ მას საბიუჯეტოსთან ერთად კომერციული შემოსავლების ზრდის საშუალება მიეცა, რაც გამოიყენა კიდეც - 2018 წელს საერთო ჯამში საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა სარეკლამო შემოსავლები 70%-ით გაზარდა. თბილისში ბაზირებულმა და აჭარის საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა რეკლამიდან, სპონსორობიდან და პროდუქტის განთავსებიდან (Product Placement) 2,898,365 ლარი მიიღო, მაშინ, როდესაც 2018 წელს ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 858,336.84 ლარი იყო.



სარეკლამო შემოსავლების გარდა, 2018 წელს საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა 2017 წელთან შედარებით დაახლოებით 7 მილიონი ლარით მეტი მიიღო ბიუჯეტიდან. საზოგადოებრივი მაუწყებლის ჯამური შემოსავალი მნიშვნელოვნად აჭარბებს სხვა მაუწყებლების შემოსავალს, უფრო მეტიც, ყველა ტელემაუწყებლის ჯამური შემოსავლის 36%-ს შეადგენს. 2017 წელს ეს მაჩვენებელი 26% იყო.




საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაფინანსება 2019 წელსაც იზრდება, მხოლოდ სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ის დაახლოებით 7 მილიონით მეტს, 58 მილიონს მიიღებს  (თბილისში ბაზირებული და აჭარის საზოგადოებრივმა მაუწყებელი ერთად) , რასაც კომერციული შემოსავლებიც დაემატება. სხვა მსხვილი კომერიციული მაუწყებლები, რომლებიც რეიტინგის თუ საინფორმაციო დღის წესრიგის შექმნის თვალსაზრისით მნიშვნელოვნად უსწრებენ საზოგადოებრივ მაუწყებელს, დაფინანსების თვალსაზრისით სულ უფრო შორდებიან და მკვეთრად ჩამორჩებიან მას.

დღეს, 29 იანვარს, ევროკავშირის წარმომადგენლობამ საქართველოში და ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიამ (EUMM) “ევროკავშირის პრიზი ჟურნალისტიკაში 2018-ის" გამარჯვებულები გამოავლინა.

• ნომინაციაში საუკეთესო სტატია ბეჭდურ ან ელექტრონულ მედიაში გამარჯვებულია ჟურნალი "ინდიგო", მარიამ აბესაძის და ნინო ლომაძის მასალისთვის „ანა, ელენე, ირინა და სხვები“.  
  
  
• ნომინაციაში საუკეთესო სიუჟეტი სამაუწყებლო ან ელექტრონულ მედიაში გამარჯვება მოიპოვა რადიო თავისუფლებამ, ლელა კუნჭულიას სიუჟეტისთვის „პანკისის სტიგმა“.  
  
  
• ნომინაციაში საუკეთესო საგამოძიებო სტატია ან სიუჟეტი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო მედიაში პრიზი ერგო სოფო ზურაბიანს, ტელეკომპანია „რუსთავი 2“.   
  
  
• ნომინაციაში ბლოგი/თვალსაზრისი /სვეტი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო მედიაში გამარჯვებულია ნანა თაკვარელია, OC Media.  
  
  
• ნომინაციაში ორიგინალური და ინოვაციური ნაშრომი ბეჭდურ, ელექტრონულ ან სამაუწყებლო მედიაში გამარჯვებულია ჟურნალი „ინდიგო“, ნინო ლომაძის, ნინო ბაქრაძისა და ნინო ჯაფიაშვილის მულტიმედია პროექტისთვის „როგორ გაქრა ცა ქალაქის თავზე“.  
  
  
• ნომინაციაში დოკუმენტური ფოტო, რომელიც ევროკავშირის ფასეულობებს (ადამიანის უფლებები, მათ შორის უმცირესობათა უფლებები, სოციალური სამართლიანობა, ადამიანის ღირსების პატივისცემა, სიტყვის თავისუფლება, დემოკრატია, თანასწორობა და კანონის უზენაესობა) ასახავს და გამოქვეყნებულია ბეჭდურ ან ელექტრონულ მედიაში გამარჯვებულია - ნინო ბაიდაური, "მრავალფეროვნების სახეები", TDI. 
  
  
• ნომინაციაში კონფლიქტების მიმართ სენსიტიური საუკეთესო ჟურნალისტური ნაშრომი, რომელიც ხელს უწყობს საქართველოში მომხდარი სამხედრო კონფლიქტების მხარეებს შორის ნდობისა და მშვიდობის აღდგენას, ეყრდნობა ჟურნალისტური ეთიკისა და პროფესიონალიზმის მაღალ სტანდარტებს (ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის სპეციალური პრიზი სამშვიდობო ჟურნალისტიკაში) გამარჯვებულია ნიკოლოზ გაბლიშვილი, ტელეკომპანია "დია".

პპირველ ექვს კატეგორიაში თითოეულმა გამარჯვებულმა მიიღო ფულადი ჯილდო დაახლოებით 3800 ლარი, ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის პრიზის მფლობელი კი მიიღებს ლონდონში ,,ომისა და მშვიდობის გაშუქების ინსტიტუტში“ ერთთვიან სტაჟირებას.

ნაშრომები განიხილა სამი წევრისგან შემდგარმა ჟიურიმ: ზვიად ქორიძე - ქართველ ჟურნალისტთა საზოგადოების თანათავმჯდომარე, მამუკა ანდღულაძე - საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“ მედია პროგრამის მენეჯერი და სილვია შტობერი - სამხრეთ კავლასიის რეგიონში მოღვაწე საერთაშორისო ჟურნალისტი.

საკონკურსო განაცხადები უნდა ყოფილიყო გამოქვეყნებული ან გაშუქებული 2017 წლის 2 ნოემბრიდან 2018 წლის 15 ოქტომბრის ჩათვლით ქართულ, ინგლისურ ან რუსულ ენებზე. კონკურსისთვის ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის პრიზი მშვიდობის ჟურნალისტიკაში, განაცხადები ასევე მიღებულ იქნა აფხაზურ და ოსურ ენებზე.

ევროკავშირის პრიზი ჟურინალისტიკაში-საქართველოში ევროკავშირის წარმომადგენლობის ინიციატივაა. ის მიზნად ისახავს ქართულ მედიაში იმ ნაშრომების წარმოჩენასა და აღიარებას, რომლებიც პროფესიონალურ ჟურნალისტურ ეთიკასა და პრინციპებს იზიარებენ.