გასული რამდენიმე თვის განმავლობაში ქართულ მედიასაშუალებებს გარკვეული პერიოდულობით უხდებოდათ გაეშუქებინათ საქართველოში ბოლო დროს მომრავლებული ნეონაციონალისტური და ფაშისტური დაჯგუფებების საქმიანობა. საზოგადოების ერთი ნაწილი, რომელიც საჯარო სივრცეში განსაკუთრებით ხილვადი 2017 წლის „ქართული მარშის“ შეკრების შემდეგ გახდა ახალ გამოწვევებს ქმნის არა მხოლოდ იმ ჯგუფებისათვის, რომელთაც ისინი უპირისპირდებიან, არამედ მედიის წარმომადგენლებისთვისაც. სადავო არ არის, რომ მედიამ მათი არსებობისა და საქმიანობის შესახებ მოსახლეობას ინფორმაცია უნდა მიაწოდოს, თუმცა მეორე მხრივ მედია შესაძლოა მათთვის ერთგვარი პლატფორმა და მათი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის უბრალო გამტარი გახდეს.

ნეონაციონალისტურ ჯგუფებთან დაკავშირებული საკითხები პრობლემური მხოლოდ ქართული საჯარო სივრცისათვის არაა. მსგავსი ჯგუფების გაძლიერების ტენდენცია ევროპის არაერთ ქვეყანასა და აშშ-ში გასული წლების განმავლობაში განსაკუთრებით ნათელი გახდა. 2017 წლის 25 ნოემბერს ამერიკულმა გამოცემა the New York Times-მა გამოაქვეყნა სტატია აშშ-ის შტატ ოჰაიოში მცხოვრები ერთ-ერთი ნეონაცისტის ცხოვრების ყოფითი დეტალების შესახებ. სტატიამ, რომლის თავდაპირველი სათაურიც იყო „მეზობელი ნეონაცისტი“, შემდეგ კი „სიძულვილის ხმა ამერიკის შუაგულში“ დაერქვა, მომხმარებლების ნაწილის გულისწყრომა გამოიწვია. გამოცემას ედავებოდნენ, რომ სტატიით ისინი ნეონაცისტი ტონი ჰოვატერის შეხედულებებისა და ცხოვრების წესის ნორმალიზებას ახდენდნენ. კრიტიკოსების საპასუხოდ Times-ის ერთ-ერთმა რედაქტორმა განაცხადა: „ამბის მიზანი ის კი არ იყო, რომ რაიმეს ნორმალიზება მოეხდინა, არამედ ის, რომ აღგვეწერა, თუ რა დოზით მოხდა სიძულვილისა და ექსტრემიზმის ნორმალიზება ამერიკულ ცხოვრებაში, რომლის შესახებაც ბევრ ჩვენგანს წარმოდგენაც არ აქვს“. მიუხედავად განმარტებისა, გამოცემის ამგვარი მიდგომა ნეონაცისტების საკითხისადმი, მედია წრეებში არაერთგვაროვნად აღიქვეს. ამ თემის შესახებ გამოცემა VOX-ის ჟურნალისტი ამერიკელ მედია მკვლევარს, ამერიკული პრესის ინსტიტუტის აღმასრულებელ დირექტორს და არაერთი სახელმძღვანელოს ავტორს ტომ როზენსტილს ესაუბრა, რომლის თარგმანსაც მედიაჩეკერი გთავაზობთ.

კარენ ტერნერი

როგორი იყო თქვენი თავდაპირველი პოზიცია ტონი ჰოვატერის შესახებ the New York Times-ში გამოქვეყნებულ სტატიაზე?

ტომ როზენსტილი

ნებისმიერ დროს, როდესაც სიძულვილით მოტივირებული ჯგუფების შესახებ წერ, მთავარი გამოწვევაა, შექმნა ერთგვარი გაგება, კონტექსტი, ისე, რომ არ შეუწყო ხელი მათ პოპულარიზაციას. დღესდღეობით კი ამ მხრივ განსაკუთრებით რთული არის ის, რომ ეს ჯგუფები საკმაოდ კარგად არიან გათვითცნობიერებული თუ როგორ მუშაობს მედია. ისინი არ ცდილობენ ჩრდილში დარჩენას და იქიდან მუშაობას. ისინი მოქმედებენ საჯაროდ, ცდილობენ მიიქციონ მეინსტრიმ მედიის ყურადღება. შედეგად, მათ მოიხადეს უკვე კაპიუშონები და სურთ, რომ ადამიანებმა დაინახონ მათი სახეები. მათ სჯერათ, რომ ისინი არიან უმრავლესობაში. სახეზეა ცხადი სტრატეგია.

კარენ ტერნერი


ტომ როზენსტილი

ჩვენ ვსწავლობთ, ვფიქრობ, რომ სოციალური მედიის ეპოქაში ეს იმაზე უფრო დიდი გამოწვევა აღმოჩნდა, ვიდრე ჟურნალისტებს ეგონათ. მაგალითად, როდესაც ასეთი ჯგუფების შესახებ რაიმე ამბავი გამოქვეყნდება, იგი შეიძლება სხვა მიზნებით გამოიყენონ სოციალურ მედიაში და საყოველთაოდ გაავრცელონ, რათა თქვან „ნახეთ. შემოგვხედეთ, ჩვენ არ ვართ მარგინალური ჯგუფი, ჩვენს შესახებ წერენ.“

და იმის საწინააღმდეგოდ, რომ ადამიანები სოციალურ მედიაში წარმოსახვით ფილტრ-ბუშტებში არსებობენ, სადაც ისინი მხოლოდ იმას ხედავენ, რასაც ეთანხმებიან, ასეთი მარგინაური და სიძულვილით მოტივირებული ჯგუფების სტრატეგიაა, რომ გამოიყენონ სოციალური პლატფორმები, რათა გამოიტანონ იდეები ასეთი ფილტრ-ბუშტებიდან, ასეთი ვიწრო არხებიდან და საფეხურებრივად გააფართოვონ საზღვრები, რომლებიც გამორიცხავს მათ. სოციალური მედია კი ამას მხოლოდ ხელს უწყობს ნაცვლად გართულებისა.

რომ დავუბრუნდეთ თქვენს შეკითხვას იმასთან დაკავშირებით თუ რას აკეთებენ ამ დროს ჟურნალისტები, არ მგონია, რომ თქვენ აიგნორებთ მნიშვნელოვან საკითხებს. თუმცა, თქვენ უნდა გააშუქოთ ეს საკითხები იმგვარად, რომ კონტექსტი ნათელი გახდეს და ისე, რომ თქვენი მასალა არ იქნას სხვა მიზნებით გამოყენებული.

კარენ ტერნერი


ტომ როზენსტილი

წყევლა-კრულვის ატანა მაშინ მოგიწევთ, თუკი არასწორად გააშუქებთ. თუმცა, ადრე, როდესაც ადამიანებს რეალურად ძალიან ცოტა არჩევანი ჰქონდათ თუ საიდან მიეღოთ ინფორმაცია, ნდობის უფრო მაღალი ხარისხი არსებობდა. ყველაფერი, რასაც ინფორმაციის სახით იღებდი ან ერთი წყაროდან მოდიოდა ან მეორიდან.

დღესდღეობით ამბები ატომიზირებულია. ისინი დანაწევრებულია იმგვარად, რომ თუკი დღეს რაიმე ამბავს კითხულობთ რომელიმე წყაროში, არსებობს იმის ალბათობა, რომ ეს ერთადერთი წყარო იყოს ამ თემაზე, რომელიც შეიძლება ოდესმე ნახოთ. შესაბამისად, ამბის წერის სირთულეა ის, რომ მკითხველს სრული სურათი უნდა შეექმნას მხოლოდ ამ ერთი ამბის წაკითხვისას. ანუ თუკი ბევრი არაფერი ვიცი ნეონაცისტების შესახებ, მხოლოდ ამ ერთი ამბიდან მჭირდება მივიღო კონტექსტი, რათა გავიგო ყველაფერი, რაც მჭირდება რომ ვიცოდე მათ შესახებ. შესაბამისად, პასუხისმგებლობა ნებისმიერი ცალკეული ამბისა გაცილებით უფრო მაღალია, ვიდრე აქამდე იყო.

კარენ ტერნერი

რა ტიპის კონტექსტი უნდა მიაწოდონ ჟურნალისტებმა მკითხველებს ასეთი ამბების გაშუქებისას?

ტომ როზენსტილი

ჟურნალისტებმა უნდა იცოდნენ, რომ საჯაროობის მიღება სიძულვილით მოტივირებული ჯგუფების განცხადებული ტაქტიკა და მათი სტრატეგიის ნაწილია. თუკი ჟურნალისტებს ეს არ ეცოდინებთ ისინი ვერასდროს მიხვდებიან ბოლომდე პასუხისმგებლობას, რომელიც მათ აკისრიათ ან რისკებს, რომელიც თან ახლავს ასეთი ჯგუფების გაშუქებას.

ამასთან, ესაუბრეთ ექსპერტებს თუ რა დგას ყურადღების მიქცევის სტრატეგიის უკან. რატომ გამოვიდნენ ისინი მზის შუქზე და როგორ გაიზარდნენ ან ვერ გაიზარდნენ ეს მოძრაობები. უბრალოდ ხელში კამერის დაკავებით, გადაღებით და შემდეგ იმის თქმით, რომ „აქ აქცია მიმდინარეობს“ ან „აქა და აქ მარში მიმდინარეობს, ღმერთო ჩემო, შეხედეთ რამდენი ხალხია“ ჟურნალისტები ვერ აარიდებენ თავს ზედაპირულობას და ეჭვებს.

კარენ ტარნერი

საერთო ჯამში, ფიქრობთ, რომ მედია ასეთი მოძრაობების გაშუქებით კარგ საქმეს აკეთებდა ამ დრომდე?

ტომ როზენსტილი

თავი უნდა დავიძვრინო ცალსახა პასუხისგან და უნდა ვთქვა, რომ დიახ და არა. შეგვიძლია ორივე შემთხვევის ცალკეული მაგალითები მოვიტანოთ - მინახავს მასალები სატელევიზიო ქსელებში, რომლის დროსაც მიფიქრია „ღმერთო ჩემო, ეს რა არის, ამ მასალას საერთოდ არ გააჩნია კრიტიკული ასპექტი.“ დაახლოებით ისეა მომზადებული, უბრალოდ რომ დაჯდე და ინტერვიუ ჩამოართვა ნაცისტს მისი შეხედულებების შესახებ, რომლის დროსაც ჟურნალისტები საერთოდ არანაირ სირთულეს არ უქმნიან მას, არანაირ კონტექსტუალიზაციას არ ახდენენ თუ ვინ არის ის და რატომ ამბობს იმას, რასაც ამბობს. გარდა ცარიელი ინტერვიუსი, არაფერია ხოლმე ამ მასალებში, თითქოს უბრალოდ ქუჩაში რიგითი გამვლელი იყოს ეს ადამიანი.

ასევე მინახავს მასალები, რომლებიც ვფიქრობ ,რომ საკმაოდ სიღრმისეულია და საკითხის ნორმალურად გაგების საშუალებას გაძლევს. შარლოტსვილის მარშის გაშუქება მეტნაკლებად დაგვეხმარა, რომ შეგვესწავლა ცალკეული საკითხები ამ ადამიანების აღზევებისა და მათი ტაქტიკების შესახებ. The Vice-ის დოკუმენტური ფილმში, რომელიც HBO-ზე გავიდა, რეპორტიორი ძალიან დაუახლოვდა ამ ადამიანებს და მათ საშუალება მისცეს ჟურნალისტს, რომ ისინი ახლო ხედიდან გადაეღო. იგი საკმაოდ კრიტიკულ შეკითხვებს უსვამდა მათ და რესპონდენტებიც საკმაოდ გულწრფელად პასუხობდნენ. ვფიქრობ, ეს კარგი მაგალითი იყო იმისა თუ როგორ უნდა გააშუქო ნეონაცისტები. ასი წლის წინ, როდესაც New York Times ლინჩის წესით გასამართლების შემთხვევებს აშუქებდა და მათ შესახებ მასალებს ამზადებდა, როგორც წესი ლინჩის წესის მომხრეებს აძლევდა ტრიბუნას, რომ აზრი გამოეთქვათ. თუმცა მოგვიანებით, მათ გადაწყვიტეს „არა, ჩვენ აღარ გვინდა რომ ასე მოვიქცეთ.“ იმიტომ, რომ ლინჩის წესში სხვა ლეგიტიმური „მხარე“ გარდა მოწინააღმდეგეებისა არ არსებობს.

კარენ ტერნერი

მისაღებია თუ არა რომ სიძულვილით მოტივირებული ჯგუფები წარმოვაჩინოთ როგორც ნორმალურები? ვფიქრობ, რომ ზოგჯერ ასეთი სტატიები გარკვეულ სამსახურს სწევენ, რათა აჩვენო, რომ შენს კეთილგანწყობილ მეზობელსაც კი შესაძლოა ჰქონდეს ასეთი დამალული რასისტული და შემაძრწუნებელი შეხედულებები.

ტომ როზენსტილი

დიახ. ასეთი შემთხვევები საშიშად უახლოვდება ხოლმე სიძულვილის მეინსტრიმიზაციის საფრთხეს. ერთი, რაც Times-მა იცოდა გასულ წელს თუ სხვა დროსაც, არის ის, რომ იგი მთელი ქვეყნის მასშტაბით გამოიცემა, მაგრამ მას ქმნიან ადამიანები, რომლებიც ძირითადად ნიუ-იორკის შუაგულში ცხოვრობენ. და თუკი შენ ქმნი გაზეთს მხოლოდ ვესტ-საიდ მანჰეტენის ცნობიერებით, რომლის მაცხოვრებლებიც ერთგვარად გაოცებული ან შეშინებულები არიან იმ ადამიანების არსებობით, რომლებიც ტრამპის მარშს ესწრებიან ან თუკი გაზეთით აჩვენებ, რომ მთელი დანარჩენი ქვეყნის მოსახლეობის არსებობა შენთვის შოკია, ამით შენ ასუსტებ შენს შესაძლებლობას, რომ იყო ქვეყნის მასშტაბის ან საერთაშორისო გამოცემა. ეს სიღრმისეული კულტურული გამოწვევაა ნებისმიერ გამოცემისათვის, რომელიც ერთ კონკრეტულ ადგილას არსებობს ფიზიკურად, თუმცა, ცდილობს, რომ გააშუქოს ყველაფერი.

აქ არ არსებობს იოლი გზა. გარკვეული ფენომენის, მოვლენის იგნორირება არ არის გამოსავალი. თუმცა, თუკი შენ აშუქებ ასეთ საკითხს ან ამგვარ ჯგუფებს, ეს ყველაფერი საჭირო სიღრმისეულობით უნდა გააკეთო, რასაც, ჩემი აზრით, საკმარისად ხშირად ვერ ვხედავთ ხოლმე.

ინტერვიუ გამოქვეყნდა ვებ-საიტ VOX-ზე, 2017 წელს.

როგორ მუშაობდა ქართული პრესა დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე, რაზე წერდნენ 1918 წლის 26 მაისამდე და მას შემდეგ, ვინ იყვნენ იმ პერიოდის ცნობილი ავტორები, რამდენად ძლიერი იყო ცენზურა, - „მედიაჩეკერი“ ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორს, საქართველოს უახლესი ისტორიის მკვლევარს ოთარ ჯანელიძეს ესაუბრა.

- როგორი იყო ქართული პრესა დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე - რა ფინანსებით მუშობდა გაზეთები და რამდენად ძლიერი იყო ცენზურა?

ქართული პერიოდული პრესის ისტორია მეცხრამეტე საუკუნის პირველი ოცწლეულიდან იწყება. საქართველოსა და მთელს კავკასიაში პირველი გამოცემა „საქართველოს გაზეთი“ 1819 წლის 8 მარტს გამოვიდა. მასში ძირითადად საიმპერიო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი რუსული ადმინისტრაციის ბრძანება-განკარგულებები, განცხადებები, უცხოეთის ქრონიკა, პოპულარული რუსული მოთხრობების ნაწყვეტები და მსგავსი მასალები ქვეყნდებოდა.

მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევრიდან ჟურნალ-გაზეთებს, სათანადო ნებართვით, კერძო პირები აარსებდნენ, რომლებიც თვითონვე იყვნენ დამფინანსებლები. პრესა არ ყოფილა ბიზნესი, გამომცემლებს მუდმივად ჰქონდათ ფინანსური პრობლემები.

ცენზურა განსაკუთრებით ეროვნული მიმართულების გამოცემებს დარაჯობდა. დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდელი ქართული პრესის ისტორიაში ცალკე უნდა გამოიყოს 1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდგომი პერიოდი, როდესაც გაუქმდა ცენზურა და ჟურნალ-გაზეთების რედაქციებს შესაძლებლობა მიეცათ ეწერათ და გამოექვეყნებინათ რაც სურდათ. ამ დროიდან ბეჭდვით სიტყვაზე, ისე როგორც გამოხატვის თავისუფლებაზე, აღარავითარი შეზღუდვა აღარ არსებობდა.

- რა შეიცვალა 1918 წლიდან, როგორი მიდგომა ჰქონდა სოციალ-დემოკრატიულ მთავრობას პრესის მიმართ? იყო თუ არა იმ დროინდელი ქართული პრესა ისეთივე განვითარებული და ევროპული სტანდარტის, როგორც მაგალითად ხელოვნება ან პოლიტიკური სფერო?

თავისუფლების ხარისხით და შინაარსით პრესა არ ჩამოუვარდებოდა სხვა სფეროებს. ცალკე საკითხია, რომ პოლიგრაფიული ხარისხი დაბალი იყო, არ ვარგოდა ქაღალდი და სტამბაც ძველი იყო. ქაღალდი აქ არც იწარმოებოდა, შემოჰქონდათ. ამიტომ, ზოგჯერ ყოფილა, რომ არასაკმარისი მასალის გამო ჩავარდნილა ნომრები. მაგრამ პუბლიკაციებს რაც შეეხება, ხარისხით, დონით, ძალიან კარგი იყო. ხშირად იწერებოდა ძალიან საინტერესო ანალიტიკური სტატიებიც, რომლებსაც ძირითადად ევროპაში განათლება მიღებული პუბლიცისტები წერდნენ. გამოცემებიც მრავალფეროვანი იყო. სახელმწიფოს მხოლოდ ერთი გაზეთი ჰქონდა, ეს იყო ოფიციოზი - „საქართველოს რესპუბლიკა.“ დანარჩენი ან პარტიული გაზეთები იყო, ან პროფესიული და თვითმმართველობის გამოცემები.

საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში დამკვიდრებული იყო პრესის სრული თავისუფლება ყველა მეტ-ნაკლებად გავლენიან პოლიტიკურ ძალას თავისი გაზეთი ჰქონდა. მაგალითად, ,,საქართველო“ (ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიას), ,,სახალხო საქმე“ (ფედერალისტთა პარტიას), ,,შრომა“ (ესერთა პარტიას). მმართველი სოციალ-დემოკრატიის მთავარი ბეჭდვითი ორგანო იყო გაზეთი ,,ერთობა“.

დაშვებული თავისუფლების პარალელურად, შინაგან საქმეთა სამინისტროს შეეძლო დაეხურა ნებისმიერ ბეჭდვითი ორგანო, საქართველოს საზღვრებიდან გაეძევებინა ან დაეპატიმრებინა ყოველი პირი, რომელიც თავისი მოქმედებით ზიანს აყენებდა საქართველოს რესპუბლიკის ინტერესებს, მის მთლიანობას ან სიტყვით თუ წერილობით აგიტაციას ეწეოდა რესპუბლიკის წინააღმდეგ.



განსაკუთრებით მტრულად ბოლშევიკები იყვნენ განწყობილი სახელმწიფოსადმი, ისინი არ სცნობდნენ საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას, სეპარატისტულ მოძრაობებს ახალისებდნენ, აჯანყებებს გეგმავდნენ, ამიტომ მათ პრესას ყველაზე ხშირად ჰქონდა პრობლემები მთავრობასთან. თუმცა, მსგავსი მიზეზებით შინაგან საქმეთა მინისტრის განკარგულებით, ბოლშევიკური გამოცემების გარდა, სხვადასხვა დროს დროებით დაუხურავთ გაზეთები ,,Новости дня“, ,,Тифлисская газета“, ,,საქართველო“, ,,სალი კლდე“ და სხვ. 1920 წლის 7 მაისს, რუსეთთან ხელშეკრულება გაფორმდა და რუსეთმა აღიარა საქართველო, ერთ-ერთი პუნქტი ამ საზავო ხელშეკრულების ბოლშევიკური პრესის ლეგალიზაცია იყო. ამის მერე მათი გამოცემები აღარ იდევნებოდა, მაგრამ ანტისახელმწიფოებრივი საქმიანობისთვის მაინც ყველა ისჯებოდა.

- რა მოლოდინი იყო დამოუკიდებლობის გამოცხადების წინა პერიოდში პრესაში? რამდენადაც ვიცი, ბოლო დღემდე ამ თემაზე სტატიები თითქმის არ იწერებოდა...

1910-იან წლებში საქართველოს თავისუფლების საკითხებზე შეფარვით წერდა ეროვნულ-დემოკრატიული მიმართულების პრესა: ჟურნალები „ერი“, „კლდე“ და გაზეთები „სამშობლო“ და საქართველო“. 1913-1914 წლებში ჟენევაში გამოდიოდა ქართული ჟურნალი ,,თავისუფალი საქართველო“, რომელიც პირდაპირ აყენებდა საქართველოს დამოუკიდებლობის საკითხს.

საქართველოში დამოუკიდებლობის გამოცხადების წინა პერიოდში დროდადრო ქვეყნდებოდა პუბლიკაციები, რომლებიც გამსჭვალული იყო დამოუკიდებლობის სულისკვეთებით, მაგრამ კონკრეტულად დამოუკიდებლობის აღდგენაზე პრესა არ წერდა.

1917 წელს, როდესაც რუსეთში დროებითი მთავრობა შეიქმნა, გამოცხადდა, რომ მოიწვევდნენ რუსეთის დამფუძნებელ კრებას და ის კრება გადაწყვეტდა შემდგომ რუსეთის და მასში შემავალი ქვეყნების ბედს. ამიტომ არავინ არსად გარბოდა, ყველა ელოდებოდა ამ კრების გადაწყვეტილებას. ყველაზე რადიკალურები მაშინ ეროვნულ-დემოკრატები იყვნენ და მათ გაზეთზე ეწერა „თავისუფალი საქართველო თავისუფალ რუსეთში“, ანუ ისინიც კი ავტონომიას სჯერდებოდნენ ჯერ, რადგან თუ რუსეთი დემოკრატიული გახდებოდა, ეს ავტონომიაც საკმაოდ მაღალი ხარისხის იქნებოდა: შინაგან საქმეებში არავინ ჩაერეოდა და საგარეო უსაფრთხოებას რუსეთის ჯარი დაიცავდა.

თუმცა ვითარება კიდევ უფრო უკეთესად წარიმართა, საბოლოოდ 1918 წლის აპრილში ამიერკავკასიის სეიმი რუსეთს გამოეყო და შეიქმნა ამიერკავკასიის ფედერაციულ-დემოკრატიული რესპუბლიკა. ანუ 3 ერი გაერთიანდა ერთ სახელმწიფოში. საქართველოს ცალკე გამოყოფაზე ვიღაცები ფიქრობდნენ, რა თქმა უნდა, მაგრამ პრესაში ამაზე არ იწერებოდა, ჯერ არ იყო დადასტურებული ყველაფერი და თან ბევრი საფრთხე იყო. რუსის ჯარი, ფრონტი მოშლილი იყო და რამე რომ ყოფილიყო, ისინი უკვე ეშელონებად კი არა, მოროდიორებად წამოვიდოდნენ საქართველოში, ბოლშევიკებიც ცდილობდნენ ეს ჯარი გამოყენებინათ და აქ გადატრიალება მოეწყოთ. რთული სიტუაცია იყო. ის კი არა, 25 მაისსაც არსად ეწერა, ხვალ დამოუკიდებლობას ვაცხადებთო. უკვე 26-დან, რა თქმა უნდა, როგორც მთელს ქვეყანაში, ისე პრესაშიც დიდი ზეიმია.

- რა თემები იყო აქტუალური 1918-1921 წლების ქართულ გამოცემებში?

- 1918-1921 წწ. ქართულ პერიოდულ პრესას რაიმე გამოკვეთილი დომინანტური დისკურსი არ გააჩნდა. პრიორიტეტული იყო სახელმწიფოებრივი მშენებლობის პრობლემები, ახლად შექმნილი სახელმწიფოს წინაშე წამოჭრილი საშინაო თუ საგარეო გამოწვევები.

- ვინ იყვნენ იმ პერიოდში გამორჩეული ავტორები და რა გავლენა ჰქონდათ მათ და ზოგადად პრესას საზოგადოებრივ აზრზე?

დემოკრატიული რესპუბლიკის პერიოდში თითქმის ყველა გამოცემას ჰყავდა თავისი გამორჩეული პუბლიცისტები. ასეთები იყვნენ მაგალითად: გერონტი ქიქოძე და შალვა ამირეჯიბი (ეროვნულ-დემოკრატები), სამსონ ფირცხალავა, სამსონ დადიანი, არჩილ ჯაჯანაშვილი (სოციალისტ-ფედერალისტები), ლეო შენგელაია (ესერი) და სხვ. ისინი წერდნენ ყველა იმ მნიშვნელოვან საკიხებზე, რაც იმ დროს ქვეყანაში აქტუალური იყო. პრესა იყო საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების ერთ-ერთი ძირითადი საშუალება.

პრორუსული მედიასაშუალებების ნაწილი 1921 წელს გაფორმებული ყარსის ხელშეკრულებით მანიპულირებს და მას ანტიდასავლური, ასევე ანტითურქული პროპაგანდისთვის აქტიურად იყენებს. ხელშეკრულება 1921 წელს თურქეთის ქალაქ ყარსში, თურქეთის რესპუბლიკად ტრანსფორმაციის პროცესში მყოფ ოსმალეთის იმპერიასა და ამიერკავკასიის რესპუბლიკების საბჭოთა მთავრობებს შორის გაფორმდა. ამ შეთანხმებით, თურქეთმა აჭარის ნაწილი და ქალაქი გიუმრი (სომხეთი) საბჭოთა კავშირს გადასცა, ხოლო ნაცვლად მიიღო არტაანი, ყარსი და ართვინი. დღეს კი ანტიდასავლური მედიასაშუალებები ავრცელებენ მესიჯს, რომ „ყარსის ხელშეკრულებას ვადა გასდის და თურქეთი საქართველოსგან აჭარას მოითხოვს“.

აქვს თუ არა რაიმე მნიშვნელობა დღევანდელ რეალობაში თითქმის 100 წლის წინ გაფორმებულ ხელშეკრულებას და რატომ გახდა მასზე საუბარი აქტუალური, ამ საკითხებზე მედიაჩეკერი ესაუბრა საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო კვლევის ფონდის უფროს მკვლევარს, პროფესიით ისტორიკოსს, ასევე საერთაშორისო ურთიერთობების მაგისტრს, გიორგი ბადრიძეს.

ანტიდასავლური მედიასაშუალებები აქტიურად წერენ იმაზე, რომ 1921 წელს გაფორმებულ ყარსის ხელშეკრულებას 2021 წელს გასდის ვადა, რის შემდეგაც თურქეთს აქვს უფლება, მოითხოვოს თავის შემადგენლობაში აჭარის დაბრუნება. რამდენად რეალურია მსგავსი რამ და რას ითვალისწინებს ყარსის ხელშეკრულება?

ყარსის ხელშეკრულებასთან დაკავშირებით ორი რამ არის მნიშვნელოვანი. პირველი: ამ ხელშეკრულებას საერთოდ არ გააჩნია ვადა და მეორე: ამ ხელშეკრულებას საერთოდ არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს დღევანდელ სამართლებრივ სისტემაში, ძალიან მარტივი მიზეზის გამო: ეს ეს ხელშეკრულება დაიდო ოსმალეთის იმპერიასა და საქართველოს საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკას შორის, რომელთაგანაც არცერთი აღარ არსებობს, ხოლო მათმა სამართალმემკვიდრეებმა, საქართველოს რესპუბლიკამ და თურქეთის რესპუბლიკამ 1992 წელს გააფორმეს ორმხრივი ჩარჩო ხელშეკრულება, რომელიც ძირითადი საფუძველია ორმხრივი ურთიერთობის, ურთიერთცნობის, მათ შორის, საზღვრების ცნობის. ამ ხელშეკრულებაში ყარსის ხელშეკრულება ნახსენებია, ოღონდ მხოლოდ და მხოლოდ ერთ სრულიად კონკრეტულ კონტექსტში: ეს ხსენება ეძღვნება იმას, რომ ორი ქვეყანა აღიარებს საზღვარს, რომელიც განისაზღვრა ყარსის ხელშეკრულებით, სულ ეს არის.

თუ ყარსის ხელშეკრულება არანაირ საფრთხეს არ წარმოადგენს თანამედროვე რეალობაში, თქვენი აზრით, რატომ დაიწყო ამით სპეკულირება დღეს?

მთავარი არის ის, რომ ყარსის ხელშეკრულებაზე ლაპარაკი წამოიწყეს არა საერთაშორისო სამართლის სპეციალისტებმა და მაშინ კიდევ გასაგები იქნებოდა, არამედ, პოლიტიკოსებმა, ან პოლიტიკურად ანგაჟირებულმა პირებმა. მათი მიზანი ძალიან მარტივია: ეს არის რუსეთთან არსებული რეალური პრობლემიდან, რეალური ოკუპაციიდან ყურადღების გადატანა წარმოსახვით პრობლემაზე ქვეყანასთან, რომელიც ჩვენ მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების დღიდან, სრულიად მყარად იყო მხარდამჭერი ამ დამოუკიდებლობის, ტერიტორიული მთლიანობის, სუვერენიტეტისა და არსებული საზღვრების. საქართველოს, თურქეთის გარდა, არცერთი საზღვარი არ აქვს დელიმიტირებული და დემარკირებული. მხარეებს, ამასთან დაკავშირებით, ერთმანეთთან რაიმე დავა, ან გაუგებრობა არ გააჩნიათ.

ყარსის ხელშეკრულებაში 100 წლის წინ რა ეწერა, ეს თანამედროვე ეპოქაში უმნიშვნელოა. თუმცა, რაც იქ წერია, არის შედეგი რუსეთის იმპერიისა და ოსმალეთის იმპერიის შეთანხმებისა, ის ასახავს იმდროინდელი რუსეთისა და ოსმალეთის იმპერიის მისწრაფებებს. გარდა იმისა, რომ ყარსის ხელშეკრულება დღეს რელევანტური არ არის, თანამედროვე თურქეთს სრულიად ჩამოყალიბებული, მკაფიო პოლიტიკური ინტერესი აქვს, რაც გამოხატული აქვს ქმედებებში.

კონკრეტულად რას გულისხმობთ?

თურქეთი დაინტერესებულია მასსა და რუსეთს შორის დამოუკიდებელი სახელმწიფოს, საქართველოს არსებობით. აი, ეს არის სრულიად კონკრეტულ ქმედებებში გამოხატული პოლიტიკური ხაზი, რომლის მიმართაც თურქეთის სხვადასხვა ყაიდის მთავრობა და ამჟამინდელი ხელისუფლებაც ავლენს მემკვიდრეობას. მიუხედავად იმისა, რომ იცვლება მთავრობები, ეს პოლიტიკური ხედვა და სტრატეგია არ იცვლება. თურქეთს სჭირდება დამოუკიდებელი საქართველო, მეგობრული, პარტნიორული სახელმწიფო, რომელსაც მისთვის ექნება ხიდის, შემაერთებლის როლი კასპიის რეგიონთან. თურქეთს ასევე ურჩევნია, რომ მასსა და რუსეთს შორის არსებობდეს ერთგვარი “ბუფერი”, პრობლემა ამასთან აქვს რუსეთს და არა – თურქეთს.

თურქეთთან დაკავშირებით არსებულ სპეკულაციებში ანტიდასავლური მედიასაშუალებები ივიწყებენ იმას, რომ თურქეთი არის ნატოს წევრი, საქართველოსაც ალიანსის წევრობა სურს. რამდენად მნიშვნელოვანია ეს ფაქტორი?

ნატოს წევრობა უნდა შევახსენოთ მათ, ვინც ჩვენ მოგვიწოდებს, რომ განვიხილოთ არა რუსეთი ოკუპანტად, არამედ რუსეთიც და თურქეთიც. ისინი ამბობენ: “აი, რუსეთს ხომ აქვს საქართველოს ტერიტორიები ოკუპირებული, თურქეთსაც ხომ აქვს?” ეს არის უბრალოდ ტყუილი. დიახ, ტრაგიკულად ქართველი ერისთვის, 1921 წელს, ის ტერიტორია, რომელსაც ჩვენ ისტორიულად ქართულ ტერიტორიად მივიჩნევთ, გადაეცა თურქეთს. მე შევახსენებ ყველას, რომ ეს ტერიტორია, ართვინი და არტაანი, არასდროს არავის უღიარებია საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ნაწილად. ეს ტერიტორია რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შედიოდა, ხოლო საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას კონტროლი ჰქონდა ამ ტერიტორიის სულ მცირე ნაწილზე, არტაანზე (რიზეზე, ანუ ლაზეთზე, არ ჰქონია) და ეს მხოლოდ ორი წლის განმავლობაში გრძელდებოდა. სამწუხაროა, რომ ეს ტერიტორია საქართველოს შემადგენლობაში ვერ მოხვდა, მაგრამ ის საქართველოს დამოუკიდებელი რესპუბლიკის შემადგენლობაში არც არავის უღიარებია. აქედან გამომდინარე, საქართველოს სახელმწიფოს საზღვრების ერთადერთი საფუძველი, ეს არის საზღვრები, რომელიც ჩვენ მივიღეთ 1991 წელს გამოცხადებული დამოუკიდებლობის პაქტით და 1992 წელს გაეროსა და შემდეგ, უკვე კონკრეტული სახელმწიფოების აღიარებით. აღნიშნულ საზღვრებს 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ არ აღიარებს მხოლოდ რუსეთი, ნიკარაგაუა, ვენესუელა და ნაურუ.

დეივ ბლოსი ორგანიზებული დანაშაულისა და კორუფციის გაშუქების პროექტის (OCCRP) კავკასიის რეგიონული რედაქტორია. ორგანიზაცია საერთაშორისო ჟურნალისტურ გამოძიებებზე მუშაობს და მას ცალკე შტატი აქვს ე.წ. fact checker-ისთვის, ესაა ადამიანი, რომელიც ჟურნალისტების მიერ შექმნილ მედიაპროდუქტში ფაქტების სიზუსტეს ამოწმებს.

რა არის fact checker-ის არსი, როგორ მუშაობს, და რატომაა მედიასაშუალებაში ამგვარი შტატის არსებობა მნიშვნელოვანი, ამის შესახებ მედიაჩეკერი დეივ ბლოსს ესაუბრა.

დეივ ბლოსი:

ადამიანმა, რომელიც ფაქტებს ამოწმებს რედაქციაში, პირველ რიგში უნდა გაიაზროს, რამდენად მნიშვნელოვანია ეს პროცესი. ეს ადამიანი შეიძლება იყოს ჟურნალისტი ან რედაქტორი. ის მხოლოდ პასუხისმგებელია იმაზე, რომ ყველა ფაქტი მასალაში გადამოწმებული იყოს. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მას არანაირი საერთო არ ჰქონდეს ისტორიასთან, რომელიც მედიაპროდუქტშია მოთხრობილი. მან უნდა დასვას რაც შეიძლება მეტი კითხვის ნიშანი. მაგალითად, კავკასიის რეგიონში ფაქტების გადამმოწმებელი გვჭირდება ხუთ ენაზე (ქართულად, აზერბაიჯანულად, სომხურად, ინგლისურად და რუსულად) . პროცესში ჩართვამდე ეს ადამიანები გადიან გარკვეულ მომზადებას, ტრენინგს. ჩვენს ორგანიზაციას ასეთი 3-4 ადამიანი ჰყავს თითოეულ ქვეყანაში.

რედაქციებში ასეთი შტატის არსებობა ძალიან მნიშვნელოვანია. პირველ რიგში, ეს არის სანდოობის საკითხი. 50 ფაქტი რომ სწორად გქონდეს სტატიაში და 51-ე არა, სანდოობას კარგავ. ამავე დროს, თუ ვინმე სასამართლოში გიჩივლებს, ყველაზე კარგი დაცვა არის იმის ჩვენება, რომ შენი ყველა ფაქტი არის გამყარებული დოკუმენტებით, აუდიო და ვიდეო მასალით.

ამიტომაც OCCRP მოითხოვს, რომ სტატიაში ყოველი ფაქტი იყოს გადამოწმებული.

მედიაჩეკერი: მაგალითად, რა ფაქტები შეიძლება გადამოწმდეს?

დეივ ბლოსი: ვამოწმებთ ფაქტობრივად ყველაფერს: სახელ-გვარს, რიცხვებს, ადამიანის სტატუსს. ჩვენ ვხარჯავთ ბევრ დროს სტატისტიკის დამუშავებაზე, რომ დავრწმუნდეთ ციფრების ნამდვილობაში. თუ სტატიაში გამოყენებულია ციტატები, ვამოწმებთ, რათა დავრწმუნდეთ რომ ნამდვილად იმას ვიყენებთ და იმ კონტექსტში, რაც რესპონდენტმა თქვა. ფაქტების გადამოწმების პროცესში ზოგჯერ ისტორია ან ისტორიის ფოკუსიც კი იცვლება. მაგალითად, სტატია შეიძლება იყოს იმის შესახებ, რომ ვიღაცამ ძალიან ცოტა გადაიხადა რაღაცისთვის. ფაქტების გადამოწმების დროს შეიძლება აღმოაჩინო, რომ თანხა რაც გადაიხადეს, იყო სამართლიანი საბაზრო ფასი. ეს ნიშნავს, რომ ჟურნალისტი ისევ აგრძელებს ამ თემაზე მუშაობას, შემდეგ კვლავ გადის ფაქტების გადამოწმების პროცესს და შემდეგ იბეჭდება სტატია.

მედიაჩეკერი: რამდენი ხანი სჭირდება ფაქტების გადამოწმებას?

დეივ ბლოსი: თუ ჟურნალისტი მომზადებულია, ეს შეიძლება დასრულდეს რამდენიმე საათში. სხვა შემთხვევაში, შეიძლება რამდენიმე კვირაც კი გაგრძელდეს, რადგან ფაქტების გადამმოწმებელი სთხოვს ჟურნალისტს დაამტკიცოს ის, რაც დაწერა.

მედიაჩკერი: თქვენ დიდ ყურადღებას უთმობთ ფაქტების გადამოწმების პროცესს. ყოფილა შემთხვევა რომ რაიმე სახის შეცდომა დაგიშვიათ?

დეივ ბლოსი: მნიშვნელოვანი შეცდომა არ გვქონია. უფრო დეტალები. მაგალითად, დავწერეთ, რომ ონტარიო იყო ამერიკაში, არადა ის კანადაშია.

მედიაჩეკერი: როგორ ფიქრობთ, ფაქტების გადამოწმება ისეთი მედიაორგანიზაციითვისაა საჭირო, რომელიც საგამოძიებო მასალებს ამზადებს თუ ახალი ამბებისთვისაც?

დეივ ბლოსი: რა თქმა უნდა, ახალი ამბების ორგანიზაციებსაც სჭირდებათ ფაქტების გადამმოწმებელი სიზუსტისა და სამართლებრივი დაცვისთვის. ახალი ამბების შემთხვევაში ფაქტების გადამოწმება ხშირად დამოკიდებულია დედლაინებზე, ამ მიმართულების ჟურნალისტებს უფრო ნაკლები დრო აქვთ ამისთვის. მაგრამ არ აქვს მნიშვნელობა რამდენად პატარაა გუნდი და რამდენად ცოტაა დრო. ყველა მედიაორგანიზაციას სჭირდება ფაქტების გადამოწმების საკუთარი სისტემა. ფოტო: newscafe.ge

იმ ღონისძიებას Hague’s Talking (ჰააგური საუბრები) ერქვა. ორი ჟურნალისტი და ერთი ხელოვნებათმცოდნე იმაზე საუბრობდა, როგორ შეიძლება კონფლიქტის გაშუქებისას მედიამ და ხელოვნებამ დადებითი როლი ითამაშოს. მოდერატორი ჯანეტ ანდერსონი იყო. ჟურნალისტი, რომელიც წლების განმავლობაში აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში სხვადასხვა გამოცემისთვის მუშაობდა, იყო BBC-ს რეგიონული რედაქტორი. ახლა ჰააგაში ცხოვრობს, International Justice Tribune-ის რედაქტორი და ორგანიზაცია RNW Media-ს მენეჯერია. ასწავლის ჟურნალისტებს ახლო აღმოსავლეთიდან, სამხრეთ ამერიკიდან, აღმოსავლეთ ევროპიდან, თუ როგორ გააშუქონ კონფლიქტები.

იმ შეხვედრაზე ერთმა ბულგარელმა სტუდენტმა იკითხა - საერთოდ არსებობს მშვიდობის ჟურნალისტიკა? მე ამ და დანარჩენ კითხვებზეც ჯანეტის პასუხი მიღებული მქონდა. ინტერვიუ ამ საუბრამდე ცოტა ხნით ადრე ჩავწერე.

-თქვენ აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში აშუქებდით კონფლიქტებს. როგორ ფიქრობთ, რა არის ის ძირითადი, რაც ჟურნალისტს უნდა ახსოვდეს კონფლიქტებზე მუშაობისას? საერთოდ, რა განასხვავებს კონფლიქტების გაშუქებას სხვა თემის გაშუქებისგან?

-ერთი მხრივ, კონფლიქტის გაშუქება არ განსხვავდება სხვა დანარჩენი თემებისგან, რასაც ჟურნალისტი აშუქებს. იმავე უნარებით და ღირებულებებით მუშაობ, ეძებ სიზუსტეს, ბალანსს იმისთვის, რომ აუდიტორიას გადასცე სათქმელი, მიაწოდო ინფორმაცია. ნებისმიერ შემთხვევაში აუდიტორიაა ჟურნალისტის ყურადღების ცენტრში, მაგრამ სხვაობა ისაა, რომ კონფლიქტის გაშუქების შემთხვევაში ბევრი კითხვის ნიშანი უნდა გაგიჩნდეს, რადგან წინასწარ განსაზღვრული კუთხით არ შემოიფარგლო. აუცილებელია დაისვას კითხვა: მხოლოდ ძალადობის ფაქტის ასახვა მინდა თუ მიზეზების კვლევაც? მნიშვნელოვანია იფიქრო ადამიანებზე, ვის ციტატებსაც იყენებ. უნდა შეძლო და ასახო რეალობა, მოძებნო ისტორიები, რომლებშიც მხოლოდ „მთავარი ფიგურები“, ლიდერები და სამხედრო პირები არ იქნებიან. საჭიროა დაინტერესდე - რას ნიშნავს ეს კონფლიქტი ხალხისთვის? აქ ჩნდება სხვა კითხვაც - ვინ არიან მხარეები? რატომ არიან ისინი ჩართულები ამ კონფლიქტში და რეალურად რას აკეთებენ? ისინი შეიძლება ამბობდნენ ერთს და აკეთებდნენ მეორეს. ასე რომ, ჟურნალისტი ღია უნდა კითხვებისთვის.

დაბოლოს, უნდა გააცნობიერო, რას ნიშნავს შენთვის იყო ჟურნალისტი, რომელიც კონფლიქტს აშუქებს. ეს შეიძლება იყოს ძალიან დამაბნეველი, შეიძლება იყოს ამაღელვებელი. ბევრი ადრენალინია კონფლიქტის გაშუქებისას. არ არის გამორიცხული, დაუშვა ბევრი შეცდომა, განსაჯო ვიღაც ისე, რომ ვერ გააანალიზო, რეალურად რას აკეთებ. კონფლიქტის გაშუქებისას ჩემთვის საკუთარი როლის გაცნობიერებაა მთავარი.

-თქვენ ახსენეთ მხარეები. ხშირად ჟურნალისტები კონფლიქტში ორ მხარეს ხედავენ, ვიღაც „კარგია“ ვიღაც „ცუდი“, არის ეს შეცდომა? როგორ უნდა გააშუქოს ჟურნალისტმა მხარეები?

-როდესაც შენ ხარ ჟურნალისტი კონკრეტულ ქვეყანაში და ერთ მხარეს ეროვნული ნარატივია, ძალიან ძნელია აირჩიო საკუთარი გზა ამ ნარატივის გავლით და გადაწყვიტო რა თქვა და რა - არა. ძალიან მარტივია გახდე შენს საზოგადოებაში არსებული დომინანტური ნარატივის გამხმოვანებელი. ასეთ დროსაც საკუთარ თავს უნდა დაუსვა კითხვები. ეს ხშირად უკავშირდება იმას, თუ ვის ეკუთვნის მედია, სადაც მუშაობ. შესაბამისად, უნდა გაანალიზო, რისი გაკეთება არის შესაძლებელი, რომ თქვა სიმართლე.

თუ არ დაუსვამ საკუთარ თავს კითხვას, არსებობს დიდი რისკი, რომ გახდე სახელმწიფოს გამხმოვანებელი და არა ჟურნალისტი, რომელიც აკეთებს არჩევანს, რა გააშუქოს.

-განსაკუთრებით რთულია, დარჩე მიუკერძოებელი, როდესაც კონფლიქტი შენს ქვეყანაში ხდება. ჟურნალისტსაც, როგორც რიგით მოქალაქეს, აქვს ემოციური, ადამიანური დამოკიდებულება მომხდართან. ფაქტობრივად ხარ მხარე. ამის გათვალისწინებით უფრო იოლი ხომ არ არის სხვა ქვეყნის კონფლიქტის გაშუქება?

-ორი მხარე აქვს ამ საკითხს. პირველი - არის თუ არა უფრო ადვილი გააშუქო რაღაც სხვა ქვეყანაში? ხანდახან მართლაც ასეა, რადგან შეგიძლია დაიჭირო დისტანცია იმ ამბებისგან, რასაც აშუქებ. მაგრამ როგორ უნდა გაიგო რა ხდება, როგორ უნდა გაიგო ენა, კულტურა, როგორ უნდა გაარკვიო, მართალს გეუბნებიან თუ არა...როდესაც აშუქებ საკუთარ ქვეყანაში მიმდინარე ამბავს, გააცნობიერე რა უპირატესობას გმატებს ეს, რადგან ამ შემთხვევაში ხელმისაწვდომია ყველა ტიპის ინფორმაცია, კარგად იცი მანამდე არსებული სიტუაციაც, გაქვს ცოდნა, რომელიც გეხმარება ყველა დეტალის, სიტყვის, სიმბოლოს, ნიუანსის გააზრებაში. ამიტომაც არ უნდა ფიქრობდე, რომ საკუთარ კონფლიქტს ვერ გააშუქებ.

-სხვა საკითხია, როგორ გააშუქო კონფლიქტი, რომელიც შენს ქვეყანაში ხდება, მიუკერძოებლად. ვიცი, რომ ეს ძალიან ძნელია ყველა ჟურნალისტისთვის. ვიცი, ეს რასაც ნიშნავს. მე ვაშუქებდი ჩრდილო ირლანდიისა და დიდი ბრიტანეთის კონფლიქტს. თავად ბრიტანელი ვარ. მაქვს განათლება, ჩემი საცხოვრებელი ადგილი, ღირებულებები და აშ. ამიტომაც ძალიან რთული იყო ჩემთვის ამ კონფლიქტის გაშუქება. ვფიქრობდი, როგორ უნდა ვყოფილიყავი მიუკერძოებელი. მეგონა, რომ ეს ძალიან დიდი გამოწვევა იყო ჩემთვის. მაგრამ არ უნდა იფიქრო ამაზე. მაგალითად, თუ ქართველი ჟურნალისტი დაუშვებს, რომ აბსოლუტურად მიუკერძოებლად გააშუქებს სამხრეთ ოსეთის ამბავს, სრული სიგიჟეა. როდესაც ქართველმა ჟურნალისტმა იცის, რომ შეუძლებელია იყოს მიუკერძოებელი, მაგრამ რაც არ უნდა ძნელი იყოს, თუ შეძლებს, გაიგოს და აჩვენოს რუსეთის პოზიცია, სამხრეთ ოსეთის პოზიცია, მაშინ ეს შესანიშნავია. იმიტომ რომ მნიშვნელოვანია, უკეთესად გაიგო რა ხდება. თუ არ გინდა, რომ უკეთესად გაგო, მაშინ ვერ დაეხმარები შენს აუდიტორიას კარგად იყოს ინფორმირებული.

-კონფლიქტის გაშუქებისას ალბათ, ასევე დიდ მნიშვნელობას იძენს კონტექსტი, ტერმინოლოგია.

-შესაძლოა, ვინმეს მოეჩვენოს, რომ ადამიანის შესაძლებლობებს აღემატება, მაგრამ კონფლიქტზე მუშაობისას მარტივად, „შავისა და თეთრის“ ჭრილში კი არ უნდა გააშუქო მოვლენები, არამედ უდა იცოდე გეოგრაფია, ისტორია, კონფლიქტამდე მიმდინარე ამბები, მთლიანი სურათი, კონკრეტულ ქვეყანას რა ინტერესები აქვს. შეიძლება გარკვეულ როლს თამაშობდნენ მეზობელი ქვეყნები, შეიძლება იყოს ეთნიკური პრობლემები. შენ უნდა ხვდებოდე რაღაც დინამიკას.

მეც ხშირად ვყოფილვარ დარწმუნებული, რომ საკმარისი ცოდნა და ინფორმაცია მაქვს კონტექსტის მისახვედრად, თუმცა შემდეგ გამოჩნდება, რომ არსებობს სხვა დეტალი, შემდეგ კიდევ უფრო სხვა და ა.შ. მერე ვაანალიზებ, რამდენი რაღაცის ცოდნა გჭირდება იმისთვის, რომ უკეთ გაიგო სიტუაცია. ეს მუდმივი ძიება ახალისებს კიდეც სამუშაო პროცესს, მაგრამ თუ გაჩერდები და აღარ ეცდები, გაიგო მეტი და მიხვდე კონტექსტს, როგორ უნდა იმუშაო შენს აუდიტორიასთან? შენ ხომ აუდიტორიისთვის მუშაობ.

-ჟურნალისტიკაში არსებობს ორი ცნება - მშვიდობის ჟურნალისტიკა და ომის ჟურნალისტიკა. რა განსხვავებაა მათ შორის?

-ჩემთვის ომის ჟურნალისტიკაა, როდესაც აშუქებ კონფლიქტის ყველაზე ძალადობრივ ნაწილს, სამხედრო თემატიკას. არ ვიცი არის თუ არა ომის ჟურნალისტიკა ომის რეპორტინგი, როდესაც რეპორტიორი ფიზიკურად იმყოფება ცხელ წერტილში და ყვება რა ხდება. ამგვარ გაშუქებას დიდი ისტორია აქვს, ბევრი ჟურნალისტია, ვინც საკუთარი თვალით ხედავდა რა ხდებოდა ომის შუაგულში. მათი მუშაობა იყო უკიდურესად საჭირო იმისთვის, რომ გაგვეგო რა ხდებოდა.

რაც შეეხება სამშვიდობო ჟურნალისტიკას, მე პირადად, არ მჯერა მისი არსებობის. მე მგონია, რომ არსებობს კონტექსტის ჟურნალისტიკა, ახსნაზე ფოკუსირებული ჟურნალისტიკა, ხალხის ჟურნალისტიკა, რომელიც ორიენტირებულია ადამიანზე კონფლიქტის დროსაც. ასე რომ მე ცოტა სკეპტიკურად ვარ განწყობილი მშვიდობის ჟურნალისტიკისადმი, მაგრამ მოდი დავუტოვოთ არჩევანი ჟურნალისტებს, თავად გადაწყვიტონ რა არის შესაძლებელი.

-დღეს მსოფლიო მედიის მთავარი თემა ტერორიზმია, როგორ აშუქებს მედია ამ თემას თქვენი დაკვირვებით? რა არის მთავარი გამოწვევა ამ სიტუაციაში მედიისთვის?

-ყველაზე მთავარი გამოწვევა ისაა ჩვენ, მედია რა როლს ვასრულებთ ტერორისტული იდეის გავრცელებაში. რის მიღწევას ცდილობენ ტერორისტები? მათი მიზანია შეაშინონ და დააპირისპირონ ადამიანები. თუ მედიას წვლილი შეაქვს იმაში, რომ ხელს უწყობს ხალხის შეშინებას, მაშინ ვფიქრობ, რომ მედია ხელს უწყობს ტერორიზმს. მედიამ ეს უნდა გააცნობიეროს.

-როგორ უნდა გააშუქოს მედიამ ეს თემა? არ გამოაქვეყნოს ყველა პატარა ახალი ამბავი, რაც ტერორიზმს უკავშირდება?

-არა, ყველა ახალი ამბავი უნდა გავაშუქოთ, უნდა გავაშუქოთ მთელი სიზუსტით, ასევე უნდა შევინარჩუნოთ „მოდარაჯე ძაღლის“ როლი. ფიქრობთ, რომ უსაფრთხოების სამსახურები ყოველთვის კარგად იქცევიან? რასაკვირველია არა, ჩვენ ესეც უნდა გავაშუქოთ, დავსვათ კითხვები და დარწმუნებულები ვიყოთ, რომ ჩვენს სამუშაოს კარგად ვასრულებთ. შევასრულოთ ჩვენი მოვალეობა, არ გავაჩეროთ ჟურნალისტიკა - ეს პირველი საკითხია. მეორე საკითხია გავაშუქოთ ისე, როგორც ზემოთ აღვწერეთ. კონტექსტი, ადამიანური მხარე -მნიშვნელოვანია. არ გავაშუქოთ ყველაფერი ერთნაირად. არ ვთქვათ, რომ ყველა ქალი ნიგერიაში სუიციდით ამთავრებს სიცოცხლეს, ყველა მუსლიმი არის ტერორისტი. შევარჩიოთ სიტყვები ძალიან ფრთხილად მაშინაც, როცა მოვლენათა ეპიცენტრში ვართ. უნდა გვქონდეს გაანალიზებული რა ტერმინებს ვიყენებთ მომხდარი ამბის აღსაწერად. ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რა ტონს ვირჩევთ, რათა არ მივცეთ საშუალება სპეკულაციისთვის. სიზუსტე, ბალანსი, სიცხადე და განმარტება აუდიტორიისთვის -ეს არის მთავარი. შენ მუშაობ აუდიტორიისთვის, იმისთვის, რომ მან უკეთ გაიგოს რა ხდება.