8 მარტს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ერთ-ერთი სიუჟეტი პოლიციის მხრიდან 15 წლის მოზარდზე განხორციელებულ სავარაუდო ძალადობას ეხებოდა, რომლის შედეგადაც არასრუწლოვანი ფიზიკურად დაშავდა. მიუხედავად იმისა, რომ სიუჟეტში თავად მოზარდი დაფარულია, მისი ამოცნობა ნაცნობებს არ გაუჭირდებათ, ვინაიდან იდენტიფიცირებულია დედა და ჩანს მისი საცხოვრებელი სახლი.

მასალიდან ცნობილი ხდება, რომ ბოლნისის პოლიციაში ქურდობაში ბრალდებულ მოზარდს 8 საათის განმავლობაში სავარაუდოდ, გაუპატიურებით ემუქრებოდნენ და მასზე მორალურად ძალადობდნენ, ბოლოს კი მას ფიზიკურად გაუსწორდნენ, რა დროსაც არასრულწლოვანს ხელი მოსტყდა და საავადმყოფოში გადაყვანა გახდა საჭირო.

სიუჟეტში სავარაუდო მსხვერპლი არასრულწლოვნის დედა კამერის წინ სამართალდამცველების მხრიდან განხორციელებულ ფსიქოლოგიურ ზეწოლაზე ღიად საუბრობს. ამასთან, სიუჟეტში კარგად ჩანს სავარაუდო მსხვერპლის სახლი და ეზო. კადრში ასევე ხვდება ქუჩის სახელწოდება და ნომერი, სადაც სახლი მდებარეობს.
საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის “ბავშვთა საკითხების გაშუქების” სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში, არასრულწლოვნის როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი იდენტიფიცირება დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა “ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”.

“უფრო მეტად ნუღარ მოახდენთ ბავშვის სტიგმატიზებას. თავი აარიდეთ კატეგორიზაციას ან სიუჟეტის ისეთ აღწერას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ბავშვისათვის სამაგიეროს გადახდა - დამატებითი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენება, დამცირება, დისკრიმინაცია ან საზოგადოების მიერ გარიყვა”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

„ეს ვლინდება ყველაფერში. მაგალითად, ერს, რომელსაც საკუთარი ენა და სამი უნიკალური ანბანი აქვს, დამოუკიდებლობის შემდეგაც გზებსაც კი უცხო ენაზე ნიშნავს. მე ასეთ ფენომენს კოლონიურ ქვეყნებში ვხვდები, როგორიც ინოეთი და აფრიკის ქვეყნებია“, - ეს ციტატა გამოცემებმა იოსტ გიპერტის ნათქვამად გამოაქვეყნეს, წყაროდ კი სოციალური ქსელის მომხმარებელი მიუთითეს.

Presa.ge და Progressnews.ge-ის წყარო გოგა ჩანადირის მიერ სოციალურ ქსელში გამოქვეყნებული პოსტი გახდა. თავად გოგა ჩანადირი ეყრდნობოდა პაატა ვარდანაშვილს, რომლის კედელზეც ეს ინფორმაცია აღარ იძებნება.  For.ge-მ იდენტური მასალა progressnews.ge-ის სტატიაზე დაყრდნობით დაწერა. Geotimes.ge-მ კი, წყაროს მითითების გარეშე, მხოლოდ ციტატა გამოაქვეყნა, რომელიც, თითქოს, პროფესორ იოსტ გიპერტს ეკუთვნოდა. არცერთ მასალაში არ ჩანს ჟურნალისტის მიერ ამბის გადამოწმების მცდელობა, რათა ზუსტი და სანდო ინფორმაცია მიეწოდებინა მკითხველისთვის.

აღმოჩნდა, რომ ეს სიტყვები იოსტ გიპერტს საერთოდ არ უთქვამს. მედიაჩეკერთან საუბრისას, პროფესორმა იოსტ გიპერტმა მისი სახელით გავრცელებული ინფორმაცია კატეგორიულად უარყო: „ეს გამონათქვამი, რომელიც გამოქვეყნდა ჩემი სახელით, მე არ მეკუთვნის და არანაირი კავშირი არ მაქვს ამ ამბავთან. ეს არის ინფორმაციის გაყალბება, ამგვარი ქმედება მიუღებელია და იძულებული ვარ მივმართო სათანადო ორგანოებს რეაგირებისათვის“, - აღნიშნა იოსტ გიპერტმა

„ახალი ეპიდემია საქართველოში: ასობით პედოფილი, ათასობით განადგურებული ბავშვი“ - ამ სათაურით 2 მარტს „ქრონიკა+“-მა გამოაქვეყნა სტატია, რომელიც არასრულწლოვნების მიმართ ჩადენილ სექსუალური ხასიათის ძალადობას ეხება. მასალაში პედოფილებისა და სექსუალური მოძალადეების რაოდენობის შესახებ არგუმენტების და ოფიციალური სტატისტიკის გარეშე, მტკიცებით ფორმაში დაუდასტურებელი მონაცემებია მოყვანილი.

მაგალითად, სტატიის შესავალში ავტორი პედოფილიას ფსიქიკურ დარღვევად აფასებს, შემდგომ კი აღნიშნავს: „ბევრი ექსპერტის აზრით, საქართველოში ყოველი მე-10 პოტენციური სექსუალური მოძალადეა, ხოლო ყოველი მე-5 - პედოფილი.“ - სტატიაში არ არის მოყვანილი ამ მონაცემების დამადასტურებელი ოფიციალური სტატისტიკა და არსად ჩანს, თუ რომელი „ექსპერტების“ მოსაზრებას ეყრდნობა ავტორი, ან როგორ დადგინდა ვინ არის პოტენციური მოძალადე.

„ქრონიკა+“-ის მასალაში ბოლო პერიოდში არასრულწლოვანთა მიმართ ჩადენილი სექსუალური ხასიათის დანაშაულის ოთხი შემთხვევა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს 2018 წლის სტატისტიკაა განხილული.

სტატიის დასკვნით ნაწილში კი ვკითხულობთ: „მიუხედავად იმისა, რომ არსებული ოფიციალური ინფორმაციის მიხედვით, საქართველოში პედოფილების რიცხვი შემაშფოთებლად მაღალია, სტატისტიკა ნახევრადაც არ ასახავს ბავშვის მიმართ სექსუალური ძალადობის რეალურ მდგომარეობას“ - ავტორს არგუმენტად შიშის ან „სხვადასხვა მიზეზების“ გამო დანაშაულის შეუტყობინებლობა მოჰყავს, თუმცა, ამ შემთხვევაშიც უცნობია ინფორმაციის წყარო და მასალაში არ ჩანს, თუ რაზე დაყრდნობით წერს ავტორი, რომ პედოფილების რიცხვი შემაშფოთებლად მაღალია.

ქვეყნის სხვადასხვა საერთაშორისო რეიტინგში დაწინაურება დადებითი ბიძგებისა და პროცესების მაჩვენებელი რომ არის, ამაში ყველა ვთანხმდებით. ამაზე თვალს ვერც მედია დახუჭავს, მათ შორის, კონკრეტული ხელისუფალის მიმართ უკიდურესად კრიტიკულად განწყობილიც კი. თუმცა, მთავარი აქ მაინც ის კრიტიკული ზღვარია, რომელიც მედიამ არასდროს უნდა დაკარგოს, ქებათა-ქების მორევში აღებული სიჩქარით ერთბაშად არ გადაეშვას და წონასწორობის მექანიზმი არ მოშალოს.

გასულ კვირას გაირკვა, რომ აუტოგრაფ ქოლექშენის“ (Autograph Collection) სასტუმროებს შორის შეკვეთილის სასტუმრო “პარაგრაფი” მომხმარებელთა კმაყოფილების ინდექსით ევროპაში პირველ ადგილზე გავიდა და უკან კოპენჰაგენის, ვარშავის, ბარსელონისა და მილანის სასტუმროები ჩამოიტოვა. თავად ფაქტი თავისთავად კარგია, იმდენად კარგიც კი, რომ ზოგიერთ მედიამესვეურში სიამაყის გრძნობა გაათმაგებით, უფრო ზუსტად კი, გაორმაგებით გააღვიძა და ამბავს პრაიმ-ტაიმში ორი ვრცელი სიუჟეტი მიუძღვნა - ტელეკომპანია "იმედმა" “პარაგრაფის” პირველობის ამბავი ისეთი მასშტაბებით შეაფასა, რომ მას 28 თებერვალს ჯერ თითქმის 7 წუთიანი სიუჟეტი დაუთმო, კვირის მთავარ შემაჯამებელ გამოშვებაში კი მთელი 15 წუთი მხოლოდ ამაზე ისაუბრა.

თუკი იმასაც დავაზუსტებთ, რომ ზემოთ ხსენებული სასტუმრო მმართველი პარტიის თავმჯდომარე ბიძინა ივანიშვილის სახელთან ასოცირდება, ბევრისთვის, ალბათ, ყველაფერი გეომეტრიული სიზუსტით დალაგდა. სასტუმროს ფლობელი არც ერთ სიუჟეტში უხსენებიათ. მათ, ვინც ამ სიახლეს სულმოუთქმელად ელოდა, “იმედმა” ნამდვილი დღესასწაული მოუწყო და რამდენიმე წუთის განმავლობაში საოცნებო ადგილას ვირტუალურად ამოგზაურა. პარალელურად კი პირველ ადგილოსანისადმი საქებარი სიტყვები არც წამყვანებმა დაიშურეს და არც თავად სიუჟტების ავტორმა ჟურნალისტებმა.

“... 200-ზე მეტი ნომერი, ზღვაში შეჭრილი აუზი და ზამთრის ბაღი სასტუმროს განსაკუთერებით მიმზიდველს ხდის. პარაგრაფის სავიზიტო ბარათი კი გრანდიოზული აკვარიუმია, რომელსაც რეგიონში ანალოგი არ ჰყავს. სასტუმროში დასაქმებული 450 ადამიანიდან 400 ადგილობრივი მცხოვრებია”, - წამყვანის ამ სიტყვებით დაიწყო “პარაგრაფში” მოგზაურობის პირველი დღე “იმედმა”.

ამის შემდეგ სათქმელს კიდევ უფრო აკონკრეტებს და დეტალებში შლის ნანახით მოხიბლული ჟურნალისტი და ყოველი შემთხვევისთვის ადგილსაც აზუსტებს და ამბობს, რომ თუკი ისეთ ადგილას მოხვედრა გვინდა, რომელიც “ქართულ რეალობას” არ ჰგავს, გეზი შეკვეთილისკენ უნდა ავიღოთ. ის სასტუმროს თვალის მომჭრელი ინტერიერისა და ექსტერიერის კადრების ფონზე მის უპირატესობებზე საუბრობს და  ხაზს ისიც უსვამს “აკვარიუმის” გრანდიოზულობას”, რომელსაც “რეგიონში ანალოგი არ აქვს”.

სიუჟეტიდან სასტუმროს ე.წ. საპრეზიდენტო ოთახის არსებობაც შევიტყეთ, რომელშიც ღამეს ცნობილი ვარსკვლავები ათევენ. ისიც გავიგეთ, რომ “ამ აპარტამენტების სტუმრებს კაბინეტი, პირადი საუნა, მინისავარჯიშო დარბაზი და რაც ყველაზე მთავარია, საუკეთესო პანორამული ხედი აქვთ ზღვასა და ტყეზე”.

ეს ყველაფერი არ არის. თუკი “პარაგრაფში” სტუმრობისას, ჯიბე საპრეზიდენტო აპარტამენტამდე ვერ გაგწვდათ, გული ხედზე მაინდამაინც არ დაგწყდეთ, თურმე, “აივანი შეკვეთილის სასტუმროში ხუთი სხვადასხვა კატეგორიის 220-ივე ნომერს აქვს”. ჟურნალისტს არც იმის აღნიშვნა დავიწყებია, რომ ბიზნეს შეხვედრებისთვის, პრეზენტაციებისა და კონფერენციებისთვის სასტუმროში სპეციალური სივრცეც არის გამოყოფილი".  ჟურნალისტს არც გურული მზარეული გამორჩენია, რომლებიც 35 სახეობის კერძით “ერთნაირად აოცებენ როგორც ქართველ, ისე უცხოელ სტუმრებს”.

ორი დღის შემდეგ "იმედზე" იმავე მარშრუტის დრო დგება, იმავე კონტექსტით, თითქმის იდენტური ტექსტებითა და ცხადია ზუსტად იმავე ადგილით, თუმცა გაორმაგებული დროით და ოდნავ განსხვავებული, უფრო მკაფიო აქცენტებით.

თუკი პირველ სიუჟეტში “იმედმა” მაყურებელს მხოლოდ “პარაგრაფზე” მოუყვა, ახლა მსჯელობა მისგან მოტანილ სიკეთეებზე გააკეთა. ამას “ბლექ სი არენა”, მინიატურების, და მუსიკოსებისა და დენდროლოგიური პარკები დაუმატა და ლოგიკური ჯაჭვი, მთავარი პერსონით აქაც შეიკრა. “ფაქტია, ამ ყველაფერმა რეგიონის განვითარებას მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი. უამრავი ადგილობრივის საცხოვრებელი პირობები არის გაუმჯობესებული. ნახეთ მსოფლიო დონის ტურისტული ზონა შეკვეთილიდან ნატა ქაჯაიას და კახა როინიშვილის რეპორტაჟში”, - გვაცნობა ახლა უკვე კვირის მთავარი შემაჯამებელი გადაცემის წამყვანმა.

ზემოთ უკვე ერთხელ მონათხრობი, გაორმაგებული დოზით რომ არ შემოგთავაზოთ, ყურადღებას მხოლოდ 15 წუთიანი სიუჟეტის მიწურულს დასმულ აქცენტებზე გავამახვილებთ. ასე მაგალითად, თურმე “პარაგრაფის პირველობა და საერთაშორისო წარმატება, პირდაპირ აისახება ქვეყანაში ტურიზმის განვითარებაზე, ამ აღიარების შემდეგ, საქართველოში დამსვენებელთა კმაყოფილებაზე ორიენტირებული მომსახურების თამასაც აიწევა და დიდი ალბათობით, ეს ეკონომიკურ სარგებელსაც მოიტანს”.

თუმცა, რამდენად სწორია ერთ კონკრეტულ ფეშენებელურ სასტუმროს ტურიზმის განვითარება, მომსახურების თამასის აწევა და ეკონომიკური სარგებლის მოტანა მიაწერო, რთული სათქმელია. მით უფრო, იმ ფონზე, რომ მის ამ მსჯელობას აჭარის ტურიზმის დეპარტამენტის თავმჯდომარის კომენტარი აძლიერებს, რომელიც ამბობს -, “აქ [პარაგრაფში] ჩამოსული ტურისტი ნიშნავს იმას, რომ ის იმოგზაურებს აუცილებლად აჭარაში, ბათუმში, გურიის სოფლებში, სადაც არის ფანტასტიკური ეკოტურისტული შესაძლებლობები, მთიანი გურია არის ფანტასტიკური. ანუ, ასეთი ტიპის ბიზნესპროექტი აჩენს მიზიდულობის ცენტრს”, - ამბობს ის.

“პარაგრაფიდან” სიუჟეტში აქცენტი უკვე შეკვეთილისა და ზოგადად რეგიონისთვის “ბლექ სი არენას” მნიშვნელობასა და მისგან მომდინარე სიკეთეებზე გადადის. ვიგებთ, რომ მისი ამუშავებიდან მალევე საოჯახო ტიპის სასტუმროების მშენებლობის ბუმი დაიწყო და მათი რიცხვი ბოლო რამდენიმე წელში, თითქმის გაათმაგდა, მნიშვნელოვნად გაიზარდა ტურისტების რაოდენობაც.

"ამ ციფრების და მშრალი სტატისტიკის მიღმა 100-ობით დასაქმებული ადამიანი დგას, გაუმჯობესებული მატერიალური და საყოფაცხოვრებო პირობებით”, - ამბობს ჟურნალისტი და მაყურებლისთვის სრულიად უცნობი რჩება რა სტატისტიკასა და მონაცემებს ეყრდნობა ის. ისევე როგორც არაფერია იმის დამადასტურებლად წარმოდგენილი, რომ საოჯახო სასტუმროების ბუმი სწორედ "პარაგრაფმა" გამოიწვია. დასასრულიც ისევე იყო მოკლებული არგუმენტებსა და მტკიცებულებებს, როგორც მისი სხვა ტექსტები .

“ფაქტია, რომ გურია რეგონის განვითარების ცენტრად იქცა, შეკვეთილი კი პარაგრაფის წყალობით მსოფლიო დონის ტურისტულ ცენტრად”, - ამ სიტყვებით დასრულდა 15 წუთიანი ოდისეა ისე, რომ ჟურნალისტს არაფერი უთქვამს, რეგიონის წინაშე არსებულ სხვადასხვა ინფრასტრუქტურულ პრობლემებსა თუ გამოწვევებზე, ეს მაშინ, როდესაც ტურიზმის განვითარება აღნიშნულთან პირდაპირ კავშირშია. რომ არაფერი ვთქვათ ტურისტების მონაცემების დივერსიფიკაციაზე, მათი კონკრეტულ ტურისტულ ობიექტებთან კორელაციასა და ბმაზე, ბლექ-სი არენას შენახვაზე სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ყოველწლიურად დახარჯულ თანხაზე და ჩატარებული კონცერტებიდან მიღებულ შემოსავალზე და მათ დისპროპორციაზე.

სიუჟეტში ასევე არაფერი თქმულა, უკვე ტურისტებისთვის უკვე ლეგენდად ქცეულ წინაღობაზე, რომელიც ტურისტულ ცენტრებში საპირფარეშოების არარსებობას უკავშირდება. ასევე, ყურადღება არ გამახვილებულა, ზღვის სანაპირო ზოლის დასუფთავების საკითხზე, რომელიც ადგილობრივებისთვის, მათ შორის მცირე მეწარმეებისთვის, ერთ-ერთი ყველაზე აქტუალური პრობლემაა, რომლის გადაჭრასაც ისინი ზღვის ყველა სეზონზე თითქმის უშედეგოდ ითხოვენ.

და ბოლოს რიტორიკული კითხვა, რომელიც, შესაძლოა, ჩემსავით თქვენც დაგებადათ - მოხვდებოდა კი ნებისმიერ სხვა სასტუმრო, ან ტურისტული ობიექტი, “იმედის” ასეთი განსაკუთრებული ყურადღებისა და ფოკუსის ქვეშ, მსგავსი დოზითა და იდენტური აქცენტებით, რომ არა ერთი კონკრეტული სახელი და გვარი, რომელსაც ყველა ეს ობიექტი უკავშირდება? ალბათობის ჩემეულ ვერსიებს უკან წავიღებ, კითხვის ღია ფორმატს და პასუხისთვის ცარიელი სივრცეს დავტოვებ.

გასული იანვრის მსგავსად, ყალბი ამბების, ე.წ. Fake News-ების გარეშე არც თებერვალს ჩაუვლია. განსხვავებით იანვრისგან, როდესაც ასეთი ამბები იმ პერიოდში მიმდინარე მოვლენებთან იყო კავშირში, თებერვალში გავრცელებული Fake News-ების რამე თემასთან დაკავშირება შედარებით რთულია.

თებერვლის თვეში ონლაინ მედიასა და სოციალურ ქსელში განსაკუთრებული პოპულარობით სამი ყალბი ამბავი სარგებლობდა: უძველესი თაფლის აღმოჩენა ბორჯომში, ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის ემიგრანტებთან შესახვედრად საჭირო ფულის მოსაგროვებლად გაყიდული ეროვნული საგანძური და ქორწილის ღამეს უსაწოლოდ დარჩენილი სიძე-პატარძლის ამბავი, რომელიც მიუხედავად იმისა, რომ ერთი შეხედვითვე ტოვებდა ყალბი ამბის შთაბეჭდილებას, ონლაინგამოცემებში მაინც ვირუსულად გავრცელდა.

საქართველო არამხოლოდ ღვინის, თაფლის სამშობლოცაა - ამ პათოსით სტატიები სხვადასხვა საიტებზე 7 თებერვლიდან გაჩნდა. გამოცემები სოციალური ქსელის ერთ-ერთი მომხმარებლის გეგა ხვედელიძის სტატუსს ეყრდნობოდნენ. იგი წერდა, რომ “ბორჯომში, სოფელ საკირეში ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების შედეგად უძველესი თაფლი აღმოაჩინეს. რამდენიმე წლიანი ლაბორატორიული კვლევების შედეგად კი დადასტურდა, რომ აღმოჩენილი თაფლი 5 500 წლის წინანდელია”.

მიუხედავად იმისა, რომ კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტომ გავრცელებული ინფორმაცია არ დაადასტურა, ხვედელიძის ფეისბუკ პოსტი დღემდე პოპულარობით სარგებლობს. ამ დროისთვის მას 16 192 გაზიარება აქვს.

ინფორმაციაგადამოწმების გარეშე გამოქვეყნდა საიტებზე: ქართული აზრი, ჯორჯიან თაიმსი, არტინფო, ინტერმედია, ასევე იძებნება საიტებზე: itar.ge, cnobisfurceli.ge, geonewss.com.

ძვ.წ. V საუკუნით დათარიღებული ყელსაბამის მოპარვასა და გაყიდვასთან დაკავშირებული ყალბი ინფორმაციის ერთადერთი წყაროც ფეისბუკის მომხმარებელი იყო. დეზინფორმაცია ამჯერად მანჩო მენაბდემ გაავრცელა. 9 თებერვალს ფეისბუკის პირად გვერდზე გამოქვეყნებულ პოსტში იგი წერდა, რომ საქართველოს ეროვნული მუზეუმიდან 2011 წელს „მოპარული“ ძვ.წ. V საუკუნით დათარიღებული ყელსაბამის ნაწილი - 12 ცალი კუს გამოსახულებიანი ფიგურა, საფრანგეთში სოსო თოფურიძის ცოლმა გაყიდა. მენაბდე მომხდარს საქართველოს მესამე პრეზიდენტთან აკავშირებდა. ამბობდა, რომ საგანძურის გაყიდვით მიღებული თანხა მიხეილ სააკაშვილისა და ემიგრანტების ლიეჟში დაგეგმილ შეხვედრის ორგანიზებას მოხმარდებოდა და ფეისბუკის მომხმარებლებს ამ ინფორმაციის გავრცელებისკენ მოუწოდებდა.

„გუშინწინ შემთხვევით წავაწყდი ამ განცხადებას ფრანგულ საიტზე სადაც ყიდიან ხელოვნების ნიმუშებს და ანტიკვარიატს, ეს არის 2011 წელს საქართველოდან გამქრალი, ვანის არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოჩენილი ოქროს ყელსაბამის ფრაგმენტი. ყელსაბამი თარიღდება ქრ.შობამდე მე-5 საუკუნით!!! ეს არის უნიკალური ქმნილება და ნიმუში ქართული კულტურისა. მაშინ როდესაც 2011 წელს პატიოსანმა ხალხმა ვისაც არ შეეშინდა განგაშის ზარების რეკვა დაიწყო და გამოიტანა ინფორმაცია რომ სამკაულს აკლდა 12 ცალი კუს გამოსახულებიანი ფიგურა, ამ ფაქტს არავინ ყურადღება არ მიაქცია. იყო მუქარის ზარები მაშინდელი მესვეურებიდან რომელთა სახელების დასახელებას მოვერიდები სხვადასხვა მიზეზებიდან გამომდინარე!“ - წერდა მენაბდე.

აღნიშნული პოსტი დღემდე იძებნება მის პირად გვერდზე და ამ დროისთვის მას 2 886 გაზიარება აქვს.

მომხმარებლის მიერ გავრცელებული ინფორმაცია, გადამოწმების გარეშე, გამოაქვეყნეს გამოცემებმა: მარშალპრესმა, ქართულმა აზრმა, ფაქტნიუსმა,  ასევე,  გავრცელდა საიტებზე:  otime.ge, infopostalioni.com, progressnews.ge.

ვანში აღმოჩენილ, ძვ.წ. V საუკუნით დათარიღებულ სამკაულთან დაკავშირებით დეზინფორმაციის გავრცელების ეს პირველი შემთხვევა არ ყოფილა. ყალბი ინფორმაცია „ოქროს კუების“ დაკარგვის შესახებ ბოლო რვა წლის განმავლობაში პერიოდულად ქვეყნდება. ინტერნეტ სივრცეში დღემდე იძებნება 2011 წელს ghn.ge-ზე გამოქვეყნებული მასალა, რომლის წყაროც გაზეთ „ალიაში“ დაწერილი სტატიაა.

სოციალურ ქსელში ვირუსულად გავრცელებულ დეზინფორმაციას საქართველოს ეროვნული მუზეუმი ოფიციალური განცხადებით გამოეხმაურა. განცხადებაში ნათქვამია, რომ ინფორმაცია, თითქოს, სამკაულს 12 ცალი კუს გამოსახულებიანი ფიგურა აკლiა, სიმართლეს არ შეესაბამება.

„მსგავსი ცრუ ინფორმაცია გასულ წლებშიც ვრცელდებოდა და საზოგადოების მაღალი ინტერესიდან გამომდინარე 2013 წელს საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრის ბრძანებით შეიქმნა „საქართველოს ეროვნული მუზეუმიდან 2004-2012 წლებში ექსპონატების გატანა-შემოტანის საკითხის შემსწავლელი დროებითი კომისია", რომელიც დაკომპლექტდა დარგის მაღალკვალიფიციური სპეციალისტებით. კომისიის მუშაობის შედეგად მიღებულ დასკვნაში ვკითხულობთ: „კომისიის მიერ ექსპონატების თანმხლები დოკუმენტაციის, შენახვა-დაცვის პირობებისა და მათი მდგომარეობის ვიზუალური შესწავლით დადგინდა, რომ ყველა ექსპონატი ადგილზეა და მათი ავთენტურობა ეჭვს არ იწვევს".

ეროვნული მუზეუმის ინფორმაციით, ვანის ყელსაბამი სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმის საგანძურის მუდმივმოქმედ გამოფენაზეა წარმოდგენილი. „ქურდობა მამათში - სიძე-პატარძალი ქორწილის ღამეს საწოლის გარეშე დარჩა“ - ამ სათაურით, მესამე და ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული დეზინფორმაცია, 15 თებერვალს „გურიის მოამბემ“ გაავრცელა. გამოცემის ინფორმაციით, ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის სოფელ მამათში ახალდაქორწინებული წყვილი ქორწილის დღეს გაქურდეს.

„ქორწილის დღეს მასპინძელი ოჯახი ისე გაქურდეს, რომ რესტორნიდან უკან დაბრუნებულ სიძე-პატარძალს არც საწოლი დახვდათ და არც ქვეშაგები“, - წერდა „გურიის მოამბე“. გამოცემა ირწმუნებოდა, რომ ქურდობასთან დაკავშირებით საქმე აღიძრა და გამოძიება მიმდინარეობდა.

აღნიშნული ამბავი, „გურიის მოამბის“ სტატიაზე დაყრდნობით, გადამოწმების გარეშე გამოაქვეყნეს ვებგვერდებმა:  resonancedaily.com, alia.ge,  imedinews.ge, dianews.ge, droni.ge, newposts.ge, info9.ge, geonewss.com, plus.kvira.ge, 2020news.ge, sputnik-georgia.com, paqtebi.ge, newsmakers.ge, citytv.ge, geoinformer.tk, itar.ge, topnews.ge, mediamall.ge, exclusivenews.ge, zodiaqo.club,  cyc.ge, , lasose.com, digest.pia.ge.

გამოცემები ცრუ ინფორმაციას ახალ ამბად, კომიკური სათაურებით აქვეყნებდნენ. მოგვიანებით კი ცნობილი გახდა, რომ ოჯახის გაქურდვასთან დაკავშირებით გავრცელებული ინფორმაცია სიმართლეს არ შეესაბამებოდა.

პირველ მარტს „პრაიმტაიმმა“, ანონიმურ წყაროზე დაყრდნობით, გაავრცელა ინფორმაცია ერთი არასრულწლოვნის მხრიდან მეორეზე სავარაუდო სექსუალური ძალადობის შესახებ. სტატიაში დეტალურად არის მოთხრობილი, რა მოხდა ერთ-ერთ სკოლაში და იდენტიფიცირებულია სკოლის მდებარეობა. გარდა ამისა, ხაზგასმულია სავარაუდო ინცინდენტში მონაწილეთა ეთნიკური წარმომავლობა, რასაც ამ შემთხვევაში არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს და გარდა იმისა, რომ ამ ჯგუფის შესახებ სტერეოტიპებს აჩენს,  დამატებითი ინფორმაციული ღირებულება არ აქვს.

„პრაიმტაიმზე“ დაყრდნობით იდენტური ინფორმაცია გაავრცელეს შემდეგმა ვებგვერედებმა: dianews.ge, resonancedaily.com, cyc.ge, alia.ge, 2020news.ge, news.coa.ge, mediamall.ge, newposts.ge, exclusivenews.ge.

ვებსაიტების ნაწილი სათაურშივე მტკიცებით ფორმაში, ნაწილი კი - კითხვის ნიშნით წერს, რომ მეოთხე კლასელ გოგონაზე მეექვსე კლასელმა ბიჭმა სექსუალურად იძალადა.

„პრაიმტაიმს“ ანონიმური წყაროს გარდა, სხვა რესპონდენტი მომხდარს არ უდასტურებს. ამ წყაროს გარდა მასალაში ჩანს მხოლოდ სკოლის დირექტორი, რომელიც ამბობს, რომ მსგავსი შემთხვევა არ მომხდარა. მიუხედავად ამისა, გამოცემების ნაწილი სათაურშივე მტკიცებით ფორმაში, ნაწილი კი - კითხვის ნიშნით წერს, რომ ერთმა არასრულწლოვანმა მეორეზე სექსუალურად იძალადა.

ტექსტებში არ ჩანს ჟურნალისტის მცდელობა, სხვა წყაროებთანაც გადაემოწმებინა, ჰქონდა თუ არა მსგავს ფაქტს ადგილი; ვერ ვიგებთ ინფორმირებულია თუ არა სავარაუდო ძალადობის შესახებ განათლების სამინისტრო; ვინ და რა ფორმით იმუშავა მომხდარში მონაწილე არასრულწლოვნებთან, თუ ასეთ ფაქტს ნამდვილად ჰქონდა ადგილი და ა.შ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ხაზგასმით აღნიშნულია, რომ მედია ბავშვებთან დაკავშირებული პრობლემების სენსაციურ და სტერეოტიპულ ჭრილში გაშუქებას უნდა მოერიდოს. გარდა ამისა, სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი, დაუშვებელია, იმის მიუხედავად ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის.

“ეცადეთ თავიდან აიცილოთ ბავშვის რეტრავმირება და არ გაახსენოთ ის ამბავი, რაც მასზე ნეგატიურად იმოქმედებს, თუ ეს რედაქციულად დასაბუთებული არ არის და არ გადაწონის საჯარო ინტერესი, მაგალითად გამოააშკარავებს სხვა დანაშაულს”, - ვკითხულობთ დოკუმენტში.

27 თებერვალს ონლაინგამოცემა faqtebi.ge-მ გამოაქვეყნა მასალა სათაურით - “სალომე ზურაბიშვილი დათანხმდა აზერბაიჯანული მხარისთვის დავით გარეჯის ტერიტორიის გადაცემას - თენგიზ ომანაძე”. გამოქვეყნებული ტექსტი პარტია “თავისუფალი საქართველოს” თავმჯდომარის მოადგილის თენგიზ ომანაძის ინტერპრეტაციას ეყრდნობა და არა რაიმე კონკრეტულ ფაქტს.  
faqtebi.ge-ზე დაყრდნობით, იგივე მასალა გამოაქვეყნეს alia.ge-მ, infonews.ge-მ   და news.coa.ge-მ.

პრეზიდენტების სალომე ზურაბიშვილისა და ილჰამ ალიევის შეხვედრა 27 თებერვალს შედგა. როგორც ომანაძე წერს, ამ შეხვედრის შემდეგ, ერთობლივ პრესკონფერენციაზე, პრეზიდენტებმა განაცხადეს, რომ ორი ქვეყნის საზღვრის დელიმიტაციაზე ისაუბრეს. “ეს ნიშნავს, რომ სალომე ზურაბიშვილი დათანხმდა აზერბაიჯანული მხარისთვის დავით გარეჯის ტერიტორიის გადაცემას, რადგან ამ დრომდე, საზღვრის დემილიტაციის პროცესის ერთადერთი შემაფერხებელი იყოს სწორედ ის, რომ აზერბაიჯანული მხარე აცხადებდა ტერიტორიულ პრეტენზიებს უდაბნოს სრულ ტერიტორიაზე, ხოლო სალომე ზურაბიშვილის დღევანდელი განცხადება ნიშნავს, რომ ქართული მხარე დათანხმდა აზერბაიჯანული მხარის პირობებს”, -ასეთ დასკვნას აკეთებს თენგიზ ომანაძე.

მისივე შეფასებით, ეს სალომე ზურაბიშვილის მიერ მიღებული ერთპიროვნული გადაწყვეტილება ვერ იქნებოდა და ის “მიღებული არის გარკვეული კულუარული პროცესების შედეგად”: “მთავრობა გეგმავს, რომ სალომე ზურაბიშვილის ხელით გააკეთოს და მისი პასუხისმგებლობის საგნად აქციოს, ქვეყნისთვის საზიანო გადაწყვეტილება“.

♦    რა თქვა სალომე ზურაბიშვილმა?

საქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი, აზერბაიჯანს ოფიციალური ვიზიტით 27-28 თებერვალს სტუმრობდა. აზერბაიჯანის პრეზიდენტთან ილჰამ ალიევთან შეხვედრის შემდეგ გამართულ ერთობლივ პრესკონფერენციაზე პრეზიდენტმა განაცხადა:

“ვისაუბრეთ, რომ ტურიზმი უნდა გაიზარდოს ორ ქვეყანას შორის და ის ციფრული ნიშნული რაც მიღწეული არის, არ არის საკმარისი. უნდა მიიღოს სხვა მასშტაბი ამ ტურიზმის განვითარებამ, ორ ქვეყანას შორის, როგორც გარედან მოსული ტურისტებისთვის, რომ ეს სივრცე გაიხსნას… ამ კუთხით, მაგრამ, არა მხოლოდ ამ კუთხით, ასევე ჩვენი მეგობრობიდან გამომდინარე, ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ უნდა მივცეთ საზღვრის სადემილიტაციო კომისიას მითითება, რომ განაახლონ თავიანთი მუშაობა და მივიყვანოთ ეს მუშაობა ბოლომდე და საბოლოოდ დავადგინოთ ჩვენი ერთობლივი საზღვარი, რომელიც უნდა იყოს გამაერთიანებელი საზღვარი და არა გამიჯვნის საზღვარი… მაგრამ ნორმალური არის, რომ გამომდინარე ჩვენი მეგობრული ურთიერთობების, ეს საკითხი ბოლოს და ბოლოს დასრულდეს, ამდენი წლის შემდეგ”.

აღსანიშნავია, რომ აზერბაიჯანთან სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციასთან დაკავშირებით, პრეზიდენტს პრესკონფერენციაზე სხვა განცხადება არ გაუკეთებია. საკითხთან მიმართებით, დამატებითი ინფორმაცია არც პრეზიდენტის ადმინისტრაციას გაუვრცელებია. შესაბამისად, მხოლოდ აღნიშნულზე დაყრდნობით იმის მტკიცება, რომ ზურაბიშვილი აზერბაიჯანისთვის დავით გარეჯის ტერიტორიის გადაცემას დასთანხმდა, ცალსახად არასწორი და სახიფათოა.

კონკრეტული გამოცემის მიერ ცალკეული პოლიტიკოსის პირადი შეფასების უაპელაციო გავრცელება და საზოგადოებამდე მსგავსი მნიშვნელობის მქონე საკითხის არასწორი კონტექსტით მიტანა, ორმხრივად სახიფათოა. ეს საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში ისედაც არსებული სტერეოტიპული დამოკიდებულებების გაღრმავებას უწყობს ხელს და მეგობარი სახელმწიფოსადმი და კონკრეტული ეთნიკური ჯგუფისადმი ნეგატიური დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას ახალისებს.

ბოლო მონაცემების მიხედვით, საქართველოში 233 ათასამდე ეთნიკურად აზერბაიჯანელი ცხოვრობს, აზერბაიჯანში კი - 10 000-მდე ეთნიკურად ქართველი.

♦  საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვარი

საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის საზღვრის დელიმიტაცია ბოლომდე დასრულებული არ არის. ამ დრომდე საზღვრის მხოლოდ 65 %-ია შეთანხმებული (300 კმ). შეუთანხმებელია საზღვრის ის მონაკვეთი, სადაც დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ნაწილია განთავსებული.

ვებსაიტებმა presa.ge, cyc.ge და droni.ge გაავრცელეს ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ შესაძლოა  თბილისის საკონცერტო დარბაზი  ბერა ივანიშვილის საკუთრება გახდეს. სამივე საიტი მტკიცებით ფორმაში წერს, რომ ბიძინა ივანიშვილის ოჯახი „ამჯერად ფილარმონიის ხელში ჩაგდებას ცდილობს.“ თუმცა, მასალებში არ არის მოყვანილი არც ერთი რესპოდენტი, რომელიც ამბის სინამდვილეს დაადასტურებდა ან უარყოფდა. ასევე, სტატიებში არ ჩანს, რომ ავტორი რაიმე გზით ინფორმაციის გადამოწმებას შეეცადა.

გადაუმოწმებელი ინფორმაცია, თავდაპირველად, 18 თებერვალს presa.ge-მ გამოაქვეყნა სათაურით - „ბერას თბილისის საკონცერტო დარბაზი მიაქვს - პროკურატურა მიხეილ გიორგაძის დაკითხვას აპირებს“. იმავე დღეს, presa.ge-ზე დაყრდნობით, იდენტური მასალა გაავრცელა cyc.ge-მაც. 28 თებერვალს კი იმავე შინაარსის სტატია გამოქვეყნდა droni.ge-ზე შემდეგი სათაურით: „თბილისის საკონცერტო დარბაზი ბერას მფლობელობაში გადადის…“

მასალების ავტორები თბილისის საკონცერტო დარბაზის მფლობელი კომპანიის „ინტერნეიშენალ ივენთსის“ სახელმწიფო ბიუჯეტში გადასახდელ ფინანსურ დავალიანებზე წერენ და კომპანიის „ვერშესრულებულ“ ვალდებულებებსა და ივანიშვილის ოჯახის ინტერესებს ერთმანეთთან აკავშირებენ. გარდა ამისა, ზემოთ აღნიშნული ვებსაიტები წერენ, რომ „ინტერნეიშენალ ივენთსის“ დამფუძნებელს, კულტურის ყოფილ მინისტრ მიხეილ გიორგაძეს მალე პროკურატურაში დაკითხვაზე დაიბარებენ, თუმცა, უცნობია, თუ რას ეყრდნობიან ისინი ამ ინფორმაციის გავრცელებისას.

„ინტერნეიშენალ ივენთსმა“ წლების განმავლობაში ვერ შეასრულა აღებული ვალდებულებები და ბიუჯეტის წინაშე მნიშვნელოვანი დავალიანებაც დააგროვა. თუმცა, მიხეილ გიორგაძის გავლენების გამო, მისი კომპანია დღემდე პრივილეგიებით სარგებლობდა. ვითარება მას შემდეგ შეიცვალა, რაც თბილისის საკონცერტო დარბაზით ბერა ივანიშვილი დაინტერესდა“, - წერს droni.ge.

პროკურატურის პრესსამსახურში „მედიაჩეკერს“ განუცხადეს, რომ შპს „ინტერნეიშენალ ივენთსის” საქმეთან დაკავშირებით გამოძიება არ მიმდინარეობს.

გარდა ამისა, Droni.ge, ანონიმურ წყაროზე დაყრდნობით, ვარაუდობს, რომ ბერა ივანიშვილი „Black Sea Arena“-ს და თბილისის საკონცერტო დარბაზის გაერთიანებასაც გეგმავს. სტატიაში არ ჩანს, რომ ავტორი არც ამ ინფორმაციის გადამოწმებას შეეცადა.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი პრინციპის მიხედვით, ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია. ამ პრინციპის განმარტებაში კი ვკითხულობთ, „უნდა ჩანდეს ჟურნალისტის მცდელობა, რომ მან საზოგადოების მიმართ გამოიჩინა პატივისცემა და ბოლომდე გადაამოწმა ფაქტები, რათა გამოექვეყნებინა სიმართლე და ზუსტი ინფორმაცია.“

27 თებერვალს სოციალურ ქსელში 25 წლის გოგოს სავარაუდო თვითმკვლელობის შესახებ გავრცელდა ინფორმაცია. ამბავს, Facebook-ის მეშვეობით, გარდაცვლილის ახლობლები ავრცელებდნენ.

მალევე აღნიშნული ონლაინმედიის ფოკუსში მოექცა. მომხდარის შესახებ დაწერეს შემდეგმა გამოცემებმა : ალია, რეზონანსი, პრაიმტაიმი, დიანიუსი, ახალი თაობა, მარშალპრესი, ნიუსპოსტი, დრონი, ქართული აზრი, თრიალეთი. ასევე ინფორმაციას ავრცელებდნენ საიტები: itv.ge, cyc.ge, paqtebi.ge, news.coa.ge, geonewss.com, for.ge, samgorelebi.club და mediamall.ge.

ყველა ამ საიტზე გამოქვეყნებულ მასალაში, მთავარი ფოკუსი, სუიციდი, როგორც პრობლემა, არ ყოფილა წარმოჩენილი. თითოეულმა მათგანმა მხოლოდ ფაქტის შესახებ დაწერა, თემის გარშემო სპეციალისტების მსჯელობისა და კომენტარების გარეშე. სტატიებში არ იყო საუბარი არც სუიციდის მცდელობების პრევენციისა და ამ მიმართულებით არსებული გამოწვევების გადაჭრის მექანიზმებზე.

გარდა ამისა, ყველა მასალის სათაურში გამოყენებული იყო სიტყვები: “თვითმკვლელობა” ან “სუიციდი”: “ვინ არის 25 წლის გოგონა, რომელმაც სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა?”, “25 წლის გოგომ თავი მოიკლა”, “მიგო ჯაჭვლიანმა პოსტი დაწერა და თავი მოიკლა”, “თბილისში 25 წლის გოგომ თავი მოიკლა” და ა.შ.

ამასთან, თითქმის ყველა მასალაში მოცემული იყო გარდაცვლილის მიერ თვითმკვლელობის წინ Facebook-ის საკუთარ გვერდზე დაწერილი პოსტი, რომელიც საზოგადოებაში, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდებში, სუიციდის მიმართ გარკვეულ რომანტიზებულ წარმოდგენას ქმნის და მსგავს ქმედებას ახალისებს.

მასალებში გამოყენებული იყო ახლობლების, მეგობრებისა და ნათესავების სამგლოვიარო ტექსტები. აღსანიშნავია, რომ მსგავსი ჩანართები მკითხველს მომხდარის შესახებ დამატებით ინფორმაციას არ აწვდის და მისი მთავარი დატვირთვა ამბისთვის უფრო დრამატული კონტექსტის მიცემაა. ამასთან, მასალებში გამოყენებული იყო გარდაცვლილის ფოტოებიც. ზოგიერთ მათგანში ნახსენები იყო თვითმკვლელობის სავარაუდო ადგილი და მეთოდიც.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ სუიციდი თავისთავად ხელშეუხებელი თემა არ არის და ცხადია, მის შესახებ საზოგადოებას ინფორმაცია უნდა მივაწოდოთ. თუმცა, მთავარი კითხვა, რაც ამ დორს ისმის არის ის, უნდა გავაშუქოთ თუ არა სუიციდის ყოველი კერძო შემთხვევა? რაზეც მედიამკვლევარებს ცალსახა უარყოფით პასუხი აქვთ.

მედიაექსპერტებს სუიციდის გაშუქების დროს, ჟურნალისტებისთვის ორი მთავარი რეკომენდაცია აქვთ: პირველი - ამბის გაშუქებიბსას მთავარი ფოკუსი ზოგადად პრობლემაზე მსჯელობა უნდა იყოს და მეორე - თუკი კონკრეტული მედია გადაწყვეტს, რომ საზოგადოებას ინდივიდუალური შემთხვევის შესახებ უამბოს, ის მაღალი საჯარო ინტერესის მატარებელი უნდა იყოს და ფაქტის გაშუქებასთან დაკავშირებით გარდაცვლილის ოჯახის წევრებისა და ახლობლების გაცნობიერებული თანხმობა უნდა არსებობდეს.

ამავე სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ დაუშვებელია სუიციდის რომანტიზება, მისი, როგორც პრობლემის გადაჭრის საშუალებად წარმოჩენა და მისი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე დაყვანა. ამასთან, საჭირო არ არის სუიციდის განხორციელების ადგილისა და სხვა დამატებითი დეტალების გასაჯაროება, რადგან “ამგვარ დეტალებზე ყურადღების გამახვილებით, შესაძლოა, უნებურად თავად ვასწავლოთ, თუ როგორ გააკეთონ ეს”.

“ყურადღებით მოეკიდეთ სათაურსა და ვიზუალურ მასალას, სათაურში მოერიდეთ სიტყვების "თვითმკვლელობა", "სუიციდი" გამოყენებას.ეცადეთ, არ გამოაქვეყნოთ იმ პირის ფოტო, ვინც სუიციდის შედეგად გარდაიცვალა. ამით შეამცირებთ საკითხის რომანტიზებას”, - ვკითხულობთ ქარტიის სახელმძღვანელო წესებში.

„არასრულწლოვანი ეთნიკური ბოშები ტურისტებზე ძალადობენ“, - ამ სათაურით 27 თებერვალს „იმედის“ მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ქსენოფობიური სიუჟეტი გავიდა. მასალა ეხება თბილისში ტურისტების გაქურდვის ფაქტებს, რომელსაც ავტორი, ცალსახად, მტკიცებით ფორმაში ერთ-ერთ ეთნიკურ ჯგუფს უკავშირებს, ამავე დროს, ხაზს უსვამს, რომ ისინი არასრულწლოვნები არიან და “მთავარი პრობლემა ეს არის”.

„კადრებში ჩანს, როგორ ძალადობენ არასრულწლოვანი ბოშები ტურისტებზე და მათ პირად ნივთებს ძალის გამოყენებით ართმევენ. გიდები ყვებიან, რომ ამ დროს განსაკუთრებით მძიმე ვითარება იქმნება, რადგან ბავშვები ჯგუფურად მოქმედებენ. შინაგან საქმეთა სამინისტროსთვის მთავარი პრობლემა მოზარდთა ასაკია”, - ამბობს წამყვანი მასალის წარდგენისას.

სიუჟეტი სოციალურ ქსელში მომხმარებლის მიერ გამოქვეყნებული ვიდეო მასალით იწყება, რომელიც სავარაუდო გაქურდვის ფაქტს ასახავს. კადრების ფონზე ჟურნალისტი არაერთხელ ახსენებს „ბოშებს“ დამამცირებელ კონტექსტში. გარდა წამყვანისა და ჟურნალისტისა, მომხდარში მონაწილეების ეთნიკურ წარმომავლობაზე აქცენტს აკეთებენ რესპონდენტებიც.

ქსენოფობიურ სიუჟეტში დაზარალებული და გიდები დანაშაულის ჩადენის შემთხვევებს იხსენებენ და ეთნიკურად ბოშა არასრულწლოვნებს მოძალადეებად და ქურდებად იხსენიებენ.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე პრინციპში ხაზგასმით აღნიშნულია, რომ „ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.“

გარდა ამისა, ადგილობრივი თუ საერთაშორისო მედიაორგანიზაციები ცალსახად უსვამენ ხაზს, რომ პიროვნების ეთნიკურ და რელიგიურ კუთვნილებას მხოლოდ მაშინ შეიძლება გაესვას ხაზი, როდესაც ამბავი უშუალოდ არის დაკავშირებული ეთნიკურობასთან თუ რელიგიასთან.

ამ სიუჟეტში პრობლემურია ქურდობაში მონაწილე პირების ასაკზე ხაზგასმა და იმის მტკიცებაც, რომ მთავარი პრობლემა მათი ასაკია. ამგვარი მესიჯები ტოვებს განცდას, რომ მართლმსაჯულებაში არასრუწლოვნებთან მიმართებით ხარვეზებია და კანონი პრობლემურია. ასეთი მსჯელობა საზოგადოებაში ახალისებს დისკუსიას, შეიცვალოს არასრულწლოვნებთან მიმართებაში არსებული ლიბერალური კანონმდებლობა (რაც ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი მიღწევაა) და გამკაცრდეს კანონი, რაც ყოვლად დაუშვებელია.

24-დან 28 თებერვლამდე პერიოდში, სოციალურ ქსელსა და რამდენიმე ვებგვერდზე მასწავლებლის გლობალური ჯილდოს ფინალისტის ლადო აფხაზავას შესახებ ღირსების შემლახველი და მადისკრედიტირებელი მასალები გავრცელდა. ონლაინგამოცემები ინფორმაციას სოციალური ქსელის ოთხი სხვადასხვა მომხმარებლების მიერ დაწერილ სტატუსებზე დაყრდნობით აქვეყნებდნენ. არცერთ გამოცემას არ უცდია კონკრეტული პირების მოსაზრებები ლადო აფხაზავას შესახებ რაიმე ფორმით გადაემოწმებინა. ტექსტები შეიცავდა ჰომოფობიურ შეფასებებსა და სიძულვილის ენას, მასალებს ერთგვარი კამპანიური ხასიათი ჰქონდა და სოციალურ ქსელში რამდენიმე დღის განმავლობაში აქტიურად ვრცელდებოდა.

ამგვარ მასალებს ისეთი გამოცემები აქვეყნებდნენ, როგორიცაა: რეზონანსი, ალია, მარშალპრესი, რეპორტიორი, ექსკლუზივნიუსი. ასევე საიტები: otime.ge, intermedia.ge, newweb.ge .

სოფელ ჩიბათის სამოქალაქო განათლების მასწავლებლის მადისკრედიტირებელი მასალები მას შემდეგ გავრცელდა, რაც ცნობილი გახდა, რომ ის გლობალური ჯილდოს ათ ფინალისტს შორის მოხვდა.

კამპანია პირობოთად ორ ნაწილად შეიძლება დავყოთ, თავდაპირველად, ღირსების შემლახველი ტექსტების მიზეზი, ლადო აფხაზავას დომენიკ მანგოსთან ერთად გადაღებული ფოტო გახდა. 24 თებერვალს marshalpress.ge-მ და newweb.ge-მ სოციალური ქსელის ერთ-ერთი მომხმარებლის - გიორგი გიგაურის ჰომოფობიური შინაარსის ფეისბუკის სტატუსი გამოაქვეყნეს. გიგაური, მძიმე ბრალდებებით, ლადო აფხაზავას დისკრედიტაციას ცდილობდა და დამამცირებელ კონტექსტში იხსენიებდა ქვიარ ადამიანებს. სტატუსი ეხებოდა საგან “სამოქალაქო განათლებასაც” და იგი მოხსენიებული იყო როგორც “სოროსის ფონდის დირექტივებით შექმნილი ლიბერასტული საგანი”.

ლადო აფხაზავასა და დომენიკ მანგოს ფოტოს გამოეხმაურა სოციალური ქსელის მომხმარებელი ლევან ადეიშვილიც. მის მიერ დაწერილი ჰომოფობიური შინაარსის შემცველი და ღირსების შემლახველი სტატუსი ალიამ, რეზონანსმა და otime.ge-მ 25 თებერვალს გამოაქვეყნეს. ეს ტექსტები გაჯერებული იყო ანტიდასავლური გზავნილებითაც.

27-28 თებერვალს სოციალურ ქსელში ახალი შინაარსის სტატუსები გამოჩნდა ბაკურ სვანიძისა და გიორგი ფოფხაძის ავტორობით. ბაკურ სვანიძე ლადო აფხაზავას განათლებასა და გამოცდილებას აყენებდ ეჭვქვეშ, ფოფხაძე კი მას ტყუილში სდებდა ბრალს. ეს სტატუსებიც გადამოწმების გარეშე გამოაქვეყნეს გამოცემებმა: რეზონანსმა, ალიამ, ქართულმა აზრმა, რეპორტიორმა, ინტერმედიამ და საიტმა otime.ge.

მის წინააღმდეგ დაწყებულ ამგვარ მადისკრედიტირებელ კამპანიას ლადო აფხაზავა გაზეთ „ბათუმელებთან“ ინტერვიუში გამოეხმაურა. მასალა ეხებოდა პირადი ცხოვრების თემას, - რა იციან მოზარდებმა პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის შესახებ და რას ასწავლიან მათ სკოლაში. ინტერვიუში ლადო აფხაზავამ თქვა, რომ საზოგადოების ნაწილს მოსწონს სხვისი დისკრედიტაცია და ამ თემით ძალიან აჟიტირებულია: „ახლახანს მეც გავხდი კიბერბულინგის მსხვერპლი, ატვირთეს ჩემი ფოტო და შემდეგ სოციალურ ქსელებში ჩემი დისკრიმინაცია მიდიოდა. ბუნებრივია, ამისგან არც მოზარდები არიან დაზღვეული. სწორედ ამიტომ არის მნიშვნელოვანი მათ ხშირად ვესაუბროთ ასეთ საკითხებზე და ვასწავლოთ, როგორ დაიცვან თავი ონლაინ ძალადობისგან“.

---

გაზეთ “ბათუმელების" ინფორმაციის მიხედვით, ლადო აფხაზავა ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის სოფელ ჩიბათის სკოლის მასწავლებელია. იგი 2010 წლიდან მუშაობს ამ სოფლის საჯარო სკოლაში სამოქალაქო განათლების მასწავლებლად, 2012 წლიდან კი არის მცირე საოჯახო სახლის მენეჯერი, სადაც რვა ბავშვი ცხოვრობს. 2017 წელს იგი საქართველოში მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს მფლობელი გახდა.

მასწავლებლის გლობალური ჯილდო,    რომლის ფინალისტებს  შორისაც ლადო აფხაზავა მოხვდა, 2015 წლიდან გაიცემა. ამ ჯილდოს დამაარსებელი Varkey-ს ფონდია. მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს მფლობელი ფონდისგან 1 მლნ დოლარს იღებს პრიზის სახით.

24 თებერვალს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ისა” და “იმედის” კვირის შემაჯამებელ გადაცემებში, გასული წლის ივლისში, ხადას ხეობაში სმიტების ოჯახის მკვლელობაში ბრალდებულის მალხაზ კობაურის საქმეზე ვრცელი სიუჟეტები გავიდა. მასალები ტოვებდა შთაბეჭდილებას, რომ ამყარებდა პროკურატურის ვერსიას ბრალდებულის დანაშულის შესახებ, კრიტიკული კითხვების გარეშე იყო გავრცელებული საგამოძიებო ორგანოს ვერსია, რითაც მედიამ ამ კონკრეტულ უწყებას, ფორმალურად, მაგრამ მაინც შეუწყო ხელი ბრალდებულის უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევაში და გარდა ამისა, სიუჟეტებში მოხვდა რამდენიმე ისეთი დეტალი გარდაცვლილების პირადი ცხოვრებიდან, რაც საზოგადოგადოებრივ ინტერესს არ ატარებდა.

ამ თემაზე: მალხაზ კობაურის "განაჩენი" სასამართლოს გარეშე “რუსთავი 2-სა” და “იმედზე”

კრიმინალური ამბებისა და სასამართლო პროცესების გაშუქება მედიისთვის განსაკუთრებული გამოწვევაა. ასეთი ამბების გაშუქებისას, არსებობს დიდი საფრთხე იმის, რომ მედიამ ნებსით ან უნებლიედ ეთიკური სტანდარტები დაარღვიოს.

საერთაშორისო პრაქტიკა, ასევე, მსგავსი ამბების გაშუქების სახელმძღვანელო წესები რამდენიმე დეტალზე ამახვილებს ყურადღებას, რასაც მედიამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს.

• პირი უდანაშაულოდ ითვლება, ვიდრე მისი დამნაშავეობა არ დამტკიცდება სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გამამტყუნებელი განაჩენით.
• მედიამ არ უნდა მოიხსენიოს პირი დამნაშავედ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ სახელმწიფო სტრუქტურის წარმომადგენელი არღვევს უდანაშაულობის პრეზუმფციას, -  წერია კრიმინალის გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში, რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას საერთაშორისო გაიდლაინებზე დაყრდნობით აქვს მომზადებული.

ამავე დოკუმენტში ვკითხულობთ, რომ სასამართლო პროცესების გაშუქებისას, დაუშვებელია, მედიაგაშუქებაში იკვეთებოდეს წინასწარგანწყობა ბრალდებულის ბრალეულობის შესახებ.

• ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებამ შესაძლებელია გამოიწვიოს აგრესია საზოგადოებაში როგორც მის, ისე მისი ახლობლების მიმართ. შესაბამისად, მედიას უნდა ესმოდეს ის რისკი, რასაც ბრალდებულის შესახებ ინფორმაციის გავრცელება გამოიწვევს”, - ნათქვამია ამავე გაიდლაინში.

კრიმინალური ამბების გაშუქებისას მედიამ ყურადღება უნდა მიაქციოს იმ ტერმინებსაც, რასაც თხრობის დროს იყენებს. 

• პირი სასამართლო გადაწყვეტილებამდე უდანაშაულოდ ითვლება მაშინაც, როცა მას აღიარებითი ჩვენება აქვს მიცემული. მოერიდეთ ისეთი სიტყვების გამოყენებას, როგორიცაა „მოიპარა“, „მოკლა“, „დააყაჩაღა“ და ა.შ. 
• იმ შემთხვევაშიც კი, როცა არსებობს გამამტყუნებლი განაჩენი, არ გამოიყენოთ სიტყვები – „დამნაშავე“, „მკვლელი“ „ყაჩაღი“, „ქურდი“ . უმჯობესია აღინიშნოს, რომ პირი მკვლელობაში, ქურდობაში, ყაჩაღობაშია მსჯავრდებული, - ვკითხულობთ კიდევ ერთ სახელმძღვანელოში, რომელიც სასამართლო პროცესების გაშუქებას ეხება. 

ამავე გაიდლაინის მიხედვით, მედიას ყოველთვის უნდა ახსოვდეს, რომ ბრალდებული შესაძლებელია არ იქნეს ცნობილი დამნაშავედ. შესაბამისად, გაშუქებამ ხელი არ უნდა შეუშალოს საზოგადოებაში მის დაბრუნებას.

რაც შეეხება ადამიანების პირადი ცხოვრების შესახებ დეტალების არასაჭირო გასაჯაროებას, პირადი ცხოვრების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში აღნიშნულია, რომ ჟურნალისტის მიერ პირის პირად ცხოვრებაში შეჭრა გამართლებულია მხოლოდ მაშინ, როდესაც მოპოვებული ინფორმაციის მიმართ არსებობს საჯარო ინტერესი, როდესაც გამჟღავნებულ ფაქტებს საზოგადოებისთვის უფრო მეტი სიკეთის მოტანა შეუძლია, ვიდრე ერთი კონრეტული პირისთვის ზიანის მიყენებაა.

• “ჯანმრთელობის და სქესობრივი ცხოვრების შესახებ ინფორმაცია განსაკუთრებული დაცვით სარგებლობს. ამგვარი ინფორმაციის გამჟღავნება ყველა შემთხვევაში პირად ცხოვრებაში შეჭრად ითვლება. შესაბამისად, ყოველი ასეთი ინფორმაციის მიმართ უნდა არსებობდეს განსაკუთრებით მაღალი საჯარო ინტერესი”, - ვკითხულობთ დოკუმენტში. 

ადამიანის პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას ეხება ქარტიის მეათე პრინციპიც - “ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს ადამიანის პირად ცხოვრებას და არ შეიჭრას პირად ცხოვრებაში, თუ არ არსებობს განსაკუთრებული საზოგადოებრივი ინტერესი”.

მალხაზ კობაურის საქმეზე მაუწყებლებში გასული სიუჟეტების შემდეგ საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიამ სპეციალური განცხადება გაავრცელა. ამ განცხადებაში საბჭო მედიას რამდენიმე დეტალს ახსენებს, მათ შორის, საბოლოო სასამართლო განაჩენამდე პირის უდანაშაულობისა და პირადი ცხოვრების დეტალების შესახებ.

“ჟურნალისტურ პროდუქტში აუცილებელი არ არის საქმეში არსებული ყველა დეტალის, ვიზუალური მასალის გამოყენება. მნიშვნელოვანია იმის გააზრება, თუ რა საჯარო ინტერესი არსებობს თითოეული ამ დეტალის მიმართ, რა დამატებით ინფორმაციას აწვდის აუდიტორიას. მედიას არ უნდა დაავიწყდეს, რომ პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის დაცვის ვალდებულება აკისრია მაშინაც, როცა საქმე გარდაცვლილს ეხება”, - ვკითხულობთ განცხადებაში.