ბოლო სამ დღეში, 20-დან 22 თებერვლის ჩათვლით, Droni.ge-მ ხუთი ამბავი გაავრცელა Worldnewsdailyreport.com-ზე დაყრდნობით, რომელიც ყალბი, სატირული შინაარსის მასალების გამავრცელებელი გვერდია. Droni.ge-ს არცერთ სტატიაზე არ მიუთითებია, რომ ის ყალბი იყო. ხუთიდან ორი ისე გამოაქვეყნა, მასში ისიც არ აღნიშნა, რომ World News Daily Report-ზე დაყრდნობით წერდა.

ხუთიდან სამ სტატიაში ბავშვების მიმართ ძიძების მიერ ჩადენილი მძიმე და არარეალური დანაშაულებია აღწერილი. ერთ-ერთი სტატია გვაცნობს ალკოჰოლისა და ნარკოტიკული საშუალების ქვეშ მყოფ „კანიბალ ძიძას“, რომელმაც სამი თვის ჩვილი მიკროტალღურ ღუმელში შესვა. მეორე ამბავიც ნარკოტიკული თრობის ქვეშ მყოფ ძიძას ეხება, რომელმაც ერთი თვის ჩვილი ტირილის გამო ჭაღის ვენტილატორზე ჩამოკიდა. მესამე სტატიაში კი მოყოლილია ძიძაზე, რომელმაც ბავშვი თავის სასქესო ორგანოში მოათავსა.

ორი სტატიიდან ერთი 189 ადამიანის მკვლელობაში ეჭვმიტანილ ქალს ეხება, მეორე სტატია კი კათოლიკური ეკლესიის წინამძღვარზეა, რომელიც ანალურ ხვრელში მოთავსებული ჯვრის გამო საავადმყოფოში გადაიყვანეს.

World News Daily Report გვერდის აღწერაში წერს, რომ გამოცემა ქმნის სატირული კონტენტს, არც გამოქვეყნებული ამბები შეესაბამება სინამდვილეს და არც გმირები არიან ნამდვილი. ასევე უთითებს, რომ მათ მიერ გამოგონილი პერსონაჟებსა და რეალურ ადამიანებს შორის ნებისმიერი სახის მსგავსება უბრალოდ „სასწაულად“ შეიძლება ჩაითვალოს.

გამოცემებს: ვერსია, მარშალპრესი, დაიჯესტი, ექსკლუზივნიუსი, რეზონანსი და ITV.ge, რომელთა წინააღმდეგაც საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიას მიმართა, საბჭომ პირველი (სიზუსტე) და მეხუთე (შესწორება) პრინციპების დარღვევა დაუდგინა.

სადავო იყო სტატია სათაურით "ეკა ბესელიას იჭერენ?! რატომ არ იყიდა ივანიშვილმა ბესელიას კომპრომატები". მასალა თავდაპირველად "ვერსიამ" გამოაქვეყნა, დანარჩენმა ვებსაიტებმა კი იდენტური ინფორმაცია "ვერსიაზე" დაყრდნობით გაავრცელეს.

სადავო მასალებში პარლამენტის წევრის, ეკა ბესელიას მიმართ გამოთქმულ ბრალდებებთან ერთად ნახსენები იყო საქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელი, სამოქალაქო საქმეთა პალატის თავმჯდომარე მზია თოდუა. განმცხადებელი მიიჩნევდა, რომ მზია თოდუას შესახებ გავრცელებული ინფორმაცია იყო დაუზუსტებელი. ამასთან გამოცემებისთვის მიმართვის შემდეგ მასალა სათანადო წესით არ გასწორდა.

განმცხადებელი მიიჩნევდა, რომ პირველ და მეხუთე პრინციპთან ერთად დარღვეული იყო მესამე პრინციპიც, რომლის მიხედვითაც ჟურნალისტმა უნდა გადასცეს ინფორმაცია მხოლოდ იმ ფაქტებზე დაყრდნობით, რომელთა წყარო დადასტურებულია. ჟურნალისტმა არ უნდა მიჩქმალოს მნიშვნელოვანი ფაქტები, არ უნდა გააყალბოს დოკუმენტები და ინფორმაცია. თუმცა, საბჭომ ამ პრინციპის დარღვევა არ დაადგინა.

18 თებერვალს რადიო ფორტუნას ვებგვერდმა ქსენოფობიის გამაღვივებელი ინფორმაცია გამოაქვეყნა. ამბავი შეეხება თბილისში, ერთ-ერთი დიზაინერული მაღაზიის, CO.MODE-ის არასრულწლოვნის მიერ გაქურდვას.

ვებგვერდმა ამბავი მაღაზიის დამფუძნებლისა და კრეატიული დირექტორის ნინი უგრეხელიძის მიერ ერთი კვირის წინ, 13 თებერვალს  Facebook-ში გამოქვეყნებულ პოსტზე დაყრდნობით გაავრცელა. მასალაში არასათანადოდ არის მითითებული სავარაუდო დამნაშავის ეთნიკური წარმომავლობა, რითაც ხელი შეუწყო ბოშათა ეთნიკური ჯგუფისადმი სტერეოტიპის გამყარებას, რომ ისინი არიან ქურდები. მიუხედავად იმისა, რომ არავითარ საჭიროებას არ წარმოადგენდა დანაშაულის სავარაუდო ჩამდენის ეთნიკურ წარმომავლობაზე ხაზგასმა, ხოლო ინფორმაციის წყარო მხოლოდ და მხოლოდ მაღაზიის მეპატრონეა, რადიოს ვებგვერდმა უაპელაციოდ და გადამოწმების გარეშე გაავრცელა ინფორმაცია არასრულწლოვნის ბრალეულობისა და ეთნიკურობის შესახებ. 

ნიუსში არ არის მითითებული შეეცადა თუ არა მედიასაშუალება ინფორმაციის ოფიციალურ უწყებებთან გადამოწმებას. გარდა ამისა, საინტერესოა, რომ რადიომ ეს ამბავი ფაქტის სავარაუდო ჩადენიდან ერთი კვირის შემდეგ გამოაქვეყნა ნიუსად.

აღსანიშნავია, რომ Facebook-პოსტის ავტორი დანაშაულის სავარაუდო ჩამდენის ეთნიკურობაზე ხაზგასასმელად იყენებს ტერმინს „ციგანი“ რომელსაც დამამცირებელი კონოტაცია აქვს ქართულ ენაში. რადიო ფორტუნამ აღნიშნული ტერმინი თავიდან აირიდა, და ნიუსი შემდეგი სათაურით გამოქვეყნდა „ბოშა ბავშვებმა აბაშიძეზე მდებარე ქართველი დიზაინერების მაღაზია გაქურდეს - „სახელმწიფო მათ ვერ სჯის, ეს ნორმალურია?“

რადიო ფორტუნას Facebook-ის ფეიჯზე ინფორმაციის მომხმარებელთა კომენტარები ცხადყოფს, რომ აღნიშნული ნიუსი ამგვარი ფორმით გამოქვეყნებამ წაახალისა ქსენოფობიური, დისკრიმინაციული და სტერეოტიპული მოსაზრებების გამოხატვა. „ისევ ხალხმა მოვიგერიეთ ეს ბოშა ნაბ....ები , მიდი და უხსენი იმ ტურისტებს, რომ ესენი ქართველები არ არიან“; „ამათ ქურდობა, უზრდელობას ზღვარი არა აქვს!! როგორ დავიცვათ თავი ამ ველური ყაჩაღებისგან??!! დაადეპორტეთ საქართველოდან..!!“ - წერს მომხმარებლების ნაწილი კომენტარებში.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტის მე-7 პრინციპი ცალსახად უსვამს ხაზს, რომ მედიამ უნდა გაითვალისწინოს მათ შორის ერთნიკური წარმომავლობის ნიშნით დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე: "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.“

გარდა ამისა, ადგილობრივი თუ საერთაშორისო მედიაორგანიზაციები ცალსახად უსვამენ ხაზს, რომ პიროვნების ეთნიკურ და რელიგიურ კუთვნილებას მხოლოდ მაშინ შეიძლება გაესვას ხაზი, როდესაც ამბავი უშუალოდ არის დაკავშირებული ეთნიკურობასთან თუ რელიგიასთან. მედიის განვითარების ფონდის მიერ გამოცემულ „ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების თემატიკის გაშუქების საბაზისო პრინციპებში“ ვკითხულობთ, რომ მედიასაშუალებებმა არ უნდა „აღნიშნონ (ყურადღება არ გაამახვილონ) უმიზეზოდ, აუცილებლობის გარეშე, პირის (პირების) ეთნიკური და რელიგიური კუთვნილება. პირის ეთნიკური ან რელიგიური კუთვნილება აღნიშნონ მხოლოდ მაშინ, როდესაც ამას არსებითი მნიშვნელობა აქვს გასაშუქებელი ამბისთვის“.

14 თებერვალს alia.ge-მ უცვლელად და გადამოწმების გარეშე გამოაქვეყნა ერთ-ერთი ფეისბუკმომხმარებლის პოსტი, რომელსაც ქსეონოფობიური შინაარსი აქვს.

მომხმარებელი წერს, რომ ერთ-ერთ ქალს, რომელსაც სიმსივნის დიაგნოზი დაუსვეს, ძვირადღირებული მკურნალობა ესაჭიროება. მისივე პოსტიდან ირკვევა, რომ იგი სავარაუდოდ თბილისში არ ცხოვრობს, რადგან ადგილობრივ ბიუჯეტში არ არის მედიკამენტებით დახმარების პროგრამა, ის რაც არის გათვალისწინებული თბილისის ბიუჯეტში.

“თბილისელი ირანელისთვის,თურქისთვის, არაბისთვის, ფინანსდება წამლის ფული, გორელიქართველისთვის, ხაშურელისთვის, სიღნაღელისთვის .....არა”, - წერს იგი.

მისი ეს პოსტი კი უცვლელად, გადამოწმების გარეშე აქვს გამოქვეყნებული ალიას და სათაურად ქსეონოფობიური შინაარსის ფრაზა აქვს შერჩეული.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მეშვიდე პრინციპის თანახმად: "ჟურნალისტს უნდა ესმოდეს მედიის მიერ დისკრიმინაციის წახალისების საფრთხე; ამიტომ ყველაფერი უნდა იღონოს ნებისმიერი პირის დისკრიმინაციის თავიდან ასაცილებლად რასის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების, ეროვნული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე ან რაიმე სხვა ნიშნით.“

12 თებერვალს, Droni.ge-ზე გამოქვეყნდა ინფორმაცია არასრულწლოვნის სავარაუდო სუიციდის შესახებ. გამოცემა ანონიმურ წყაროზე დაყრდნობით წერს, რომ 17 წლის ბიჭმა თავი მოიკლა და მოტივად შეყვარებულთან დაშორებას ასახელებს. სტატიაში აღწერილია სუიციდის მეთოდი, შემთხვევა ერთ კონკრეტულ, ამავე დროს დაუდასტურებელ მიზეზამდეა დაყვანილი და არ ჩანს მცდელობა, მომხდარზე დამატებითი ინფორმაციის მოძიების, ან პრობლემაზე მსჯელობის.

Droni.ge-ზე დაყრდნობით, იდენტური ინფორმაცია გამოაქვეყნეს შემდეგმა გვერდებმაც: primetime.ge, dianews.ge, sarkenews.ge, newposts.ge, resonancedaily.com, paqtebi.ge, newsmakers.ge, alia.ge, night.ge, plus.kvira.ge, news.coa.ge.

თითქმის ყველა ამ გვერდზე პრობლემურია მასალების სათაურებიც. ჟურნალისტური ეთიკის ქარტია მედიებს ურჩევს, რომ მოერიდონ სათაურში სიტყვების "თვითმკვლელობა", "სუიციდი" გამოყენებას. მიუხედავად ამისა, გამოცემებს მასალა ძირითადად მსგავსი სათაურებით აქვთ გამოქვეყნებული: “ერთმანეთი ძალიან უყვარდათ” – თბილისში მოზარდმა თავი მოიკლა, „სუიციდი სიყვარულის გამო“, "შეყვარებულს დაშორდა და შემდეგ ეს უბედურება დატრიალდა" - 17 წლის მოზარდმა თავი მოიკლა“ და ა.შ.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ შემუშავებული სუიციდის გაშუქების სახელმძღვანელო წესების თანახმად, ისეთი სენსიტიური თემის გაშუქებისას, როგორიც სუიციდია, მნიშვნელოვანია ფოკუსირება პრობლემაზე ზოგადად და არა კონკრეტულ შემთხვევაზე, თუ არ არსებობს მის მიმართ განსაკუთრებული საჯარო ინტერესი. ამ კონკრეტული შემთხვევის ასე გაშუქებისას კი ეს საზოგადოებრივი ინტერესი არ ჩანს.

ამავე დოკუმენტში ნათქვამია, რომ სუიციდის რომანტიზება და სენსაციურ ჭრილში გაშუქება დაუშვებელია. ასევე, არ უნდა დავიყვანოთ სუიციდი მხოლოდ ერთ მარტივ მიზეზამდე, მაგალითად, პირად ურთიერთობებში არსებული პრობლემები, ფინანსური მდგომარეობა, ნარკოტიკები და ა.შ. რადგან, “ამგვარი გაშუქება ფარულ მესიჯს ატარებს, რომ ამ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისთვის გამოსავალი სუიციდია”.


⇒   ამავე თემაზე:  რომანტიზებული სუიციდის ხიბლი
 

13 თებერვალს, გამოცემებმა On.ge-მ და ტაბულამ, ასევე, საიტმა esport.ge და ტელეკომპანია მაესტრომ, არასწორი ინფორმაცია გაავრცელეს მოჭიდავეთა ეროვნული ნაკრების წევრის ჯაბა ყველაშვილის შესახებ. თუმცა, მალევე On.ge-მ და ტაბულამ შეცდომა გაასწორეს და მკითხველს ბოდიში მოუხადეს, esport.ge-მ და მაესტრომ კი გავრცელებული მცდარი ინფორმაცია მკითხველისთვის ყოველგვარი განმარტების გარეშე წაშალეს.

⇒  უზუსტობა მასალებში

უფრო კონკრეტულად, 13 თებერვალს სოციალურ ქსელ ინსტაგრამში საქართველოს მოჭიდავეთა ეროვნული ნაკრების წევრების ბაკურიანში მიმდინარე წვრთნების ამსახველი ფოტოები გავრცელდა. ფოტოზე ჩანდა, რომ ნაკრების ერთ-ერთ წევრს ჯაბა ყველაშვილს ეხურა ქუდი, რომელზეც იკითხებოდა წარწერა RUSS, სიტყვის დაბოლოება კი არ ჩანდა.

გამოცემებმა - ტაბულამ და On.ge-მ, ასევე, საიტმა esport.ge და ტელეკომპანია მაესტრომ სპორტსმენის ქუდზე ასახული წარწერა RUUSSIA-ად აღიქვეს და მასალები მოამზადეს.



 on.ge-ს მასალა შესწორებამდე



მაესტრო და esport.ge 

ტექსტებში ნათქვამი იყო, რომ მოჭიდავეთა ეროვნული ნაკრების წევრის წევრს ჯაბა ყველაშვილს, ვარჯიშის დროს ქუდი ეხურა წარწერით - RUSSIA. On.ge-ც და ტაბულაც წერდნენ, რომ ცდილობდნენ სპოერტსმენთან დაკავშირებას გადასამოწმებლად, რა ეწერა ქუდზე, თუმცა, მას ვერ დაუკავშირდნენ.

[ტაბულამ შეცდომა იქამდე გაასწორა, ვიდრე მედიაჩეკერი სტატიის პირველ ვერსიას შეინახავდა, ამიტომ მასალაში მისი  ფოტოასლი მოცემული არ არის. რედ.]


⇒ რა წერია ქუდზე

სინამდვილეში კი აღმოჩნდა, რომ მოჭიდავის ქუდზე ცნობილი სპორტული ბრენდის RUSSELL ATHLETIC-ის წარწერა RUSSELL იყო დატანილი. სოციალურ ქსელში გავრცელებული ფოტო კი ისეთი რაკურსით იყო გადაღებული, რომ ბრენდის სახელწოდების ბოლო სამი ასო არ იკითხებოდა. როგორც ჩანს, მედიის ნაწილის შეცდომაც სწორედ ამან განაპირობა.

მასალების გამოქვეყნებიდან მალევე მედიაში არასწორად გავრცელებულ ინფორმაციას Facebook-ის საშუალებით თავად სპორტსმენი ჯაბა ყველაშვილი გამოეხმაურა.

„გავრცელდა ინფორმაცია რომ მე ვარჯიშის დროს მეფარა რუსეთის ქუდი. მინდა ყველას ვთხოვო, ნუ გაავრცელებენ ცრუ ინფორმაციას. ქუდს, რომელიც ფოტოზეა, აწერია RUSSELL და არა RUSSIA. გთხოვთ გვაცალოთ მშვიდად ვარჯიში და ინტრიგების ნაცვლად დაინტერესდეთ სპორტის გაშუქებით...!!!!“ - დაწერა მან.

⇒  როგორ შეასწორეს მედიებმა შეცდომა

სპორტსმენის განმარტების შემდეგ, On.ge-მ და ტაბულამ დაშვებული შეცდომისთვის ბოდიში მოიხადეს. 

ტაბულამ მასალის პირველი ვერსია 12:26 საათზე გამოაქვეყნა. დაახლოებით სამი საათის შემდეგ,  [15:47სთ], მას შემდეგ, რაც მოჭიდავემ განმარტება გააკეთა, გამოცემამ ახალი ინფორმაცია გაავრცელა, რომელშიც მკითხველს განუმარტა, რომ ქართველ მოჭიდავეს ქუდზე RUSSELL აწერია და არა RUSSIA. იქვე აღნიშნა, რატომ მოუვიდა უზუსტობა და შეცდომისთვის ბოდიში მოიხადა. ამავე ტექსტში გამოცემამ მიუთითა, რომ როგორც საიტიდან, ასევე ფეისბუკის გვერდიდან ინფორმაცია აიღო. მოგვიანებით, ტაბულამ სტატიის თავდაპირველი ვერსიის ბმული აღადგინა და ახლა ამ ბმულზეც ახალი ტექსტია გამოქვეყნებული, -  რედაქციის განმარტება და ბოდიში.



ტაბულას ჩასწორებული მასალა


On.ge-მ ტექსტი იმავე ბმულზეც  ჩაასწორა და ახალი მასალაც დაწერა. ორივე მასალა იდენტურია და სათაურშივეა მითითებული, რომ ჯაბა ყველაშვილზე არასწორი ინფორმაციის გავრცელებისთვის ბოდიშს იხდის. ამავე ტექსტში გამოცემამ განმარტა, რატომ მოუვიდა შეცდომა და რა გზებით ცდილობდა ინფორმაციის გადამოწმებას მასალის თავდაპირველ ვერსიაში. 

 

On.ge-ს ჩასწორებული მასალა
 
ყველაშვილზე არაზუსტი ინფორმაცია აღარც მაესტროს ფეისბუკ გვერდსა და esport-ზე იძებნება, თუმცა, არცერთ მათგანს მკითხველისთვის არ აუხსნია, რომ შეცდომა მოუვიდა, მათ ტექსტი განმარტების გარეშე  წაშალეს.


ასე გამოიყურება esport.ge-ზე ის ბმული, სადაც ყველაშვილზე იყო ინფორმაცია  გამოქვეყნებული.

⇒   როგორ უნდა შესწორდეს არაზუსტი ინფორმაცია

შეცდომისგან მედია დაზღვეული არ არის. ეს შესაძლოა რამდენიმე ფაქტორით აიხსნას. მსგავსი შემთხვევები ხდება საერთაშორისო მედიაშიც.

ამ თემაზე:   2018 წლის 15 მთავარი შესწორება მსოფლიო მედიაში  

თუმცა, ყველა ასეთ შემთხვევაში მნიშვნელოვანი ის არის, როგორ რეაგირებს მედია დაშვებულ შეცდომებზე.

საქართველოს “ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის” მე-5 პრინციპის მიხედვით, “მედია ვალდებულია შეასწოროს გამოქვეყნებული არსებითად არასწორი ინფორმაცია, რომელსაც შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება. ამ პრინციპის განმარტების თანახმად, მიუღებელია შესწორება იმგვარად, რომ თავიდან გაკეთდეს სიუჟეტი ან სტატია, რა დროსაც არაზუსტ ინფორმაციას ჩაენაცვლება ზუსტი ინფორმაცია, მაგრამ არ იქნება გაცხადებული უკვე დაშვებული შეცდომის შესახებ.

 ონლაინმედიის თვითრეგულირების გზამკვლევში, რომელიც 2013 წელსაა გამოცემული, ვკითხულობთ:

• მედიამ არასწორი ინფორმაცია არ უნდა წაშალოს ან არ უნდა ჩაანაცვლოს ის ახლით;  
• მედიამ უნდა ჩაასწოროს მასალა და მკაფიოდ განმარტოს, რომ მასალის წინა ვერსია შეიცავდა უზუსტობებს;
• მედიამ ერთმანეთთან უნდა დააკავშიროს ძველი და შესწორებული მასალები.

შესწორების სახელმძღვანელო წესები შემუშავებული აქვს საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიასაც. ამ დოკუმენტშიც ხაზგასმულია, რომ არასწორად გამოქვეყნებული მასალა ისე უნდა შესწორდეს, რომ აუდიტორიისთვის ცნობილი გახდეს რა გასწორდა. 

„მასალა სრულად მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში შეიძლება წაიშალოს. მაგალითად მაშინ, როდესაც საჯარო ინტერესის არარსებობის შემთხვევაში ის ზიანს აყენებს, ლახავს სხვათა უფლებებს და განსაკუთრებით უხეშად არღვევს ეთიკურ სტანდარტებს“, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელო წესებში.

ამ თემაზე ვრცლად  ნახეთ: დაშვებული შეცდომის შესწორების წესები მედიაში

მიუხედავად იმისა, რომ ყველა გაიდლაინი და რეკომენდაცია მედიას აფრთხილებს მოერიდოს აუდიტორიას თვითმკვლელობის ხერხები, 5 თებერვალს palitravideo.ge-მ და intermedia.ge-მ მაინც გამოაქვეყნეს ვიდეო, რომელზეც ახალგაზრდა კაცის თვითმკვლელობის მცდელობაა ასახული.

ვიდეოს მხოლოდ რამდენიმე წინადადება ახლავს, რომელიც გვამცნობს, რომ კაცმა თვითმკვლელობა მას შემდეგ სცადა, რაც მეგობარი გოგო და მისი 5 წლის შვილი მოკლა. სად მოხდა შემთხვევა, მასალაში მითითებული არ არის. ვიდეოს გახსნის შემდეგ ვხვდებით, რომ ფაქტი საქართველოში არ მომხდარა, ხმა ცუდად ისმის და ძნელი გასარჩევია რას ამბობს ახალგაზრდა კაცი, რომელსაც თვითმკვლელობის მცდელობა აქვს.

გაფრთხილება, რომ ვიდეო შესაძლოა მძიმე სანახავი იყოს, ტექსტურად მასალას არ ახლავს. Intermedia.ge-ზე გამოქვეყნებულ ვიდეოს დასაწყისში აქვს ტექსტი, რომელიც გვაფრთხილებს, რომ კადრები შესაძლოა ზოგისთვის მძიმე სანახავი აღმოჩნდეს, palitravideo.ge-ს კი ვიდეომასალის ეს ნაწილი არ აქვს.

მასალებიდან არც იმის გარკვევაა შესაძლებელი, რა ინფორმაციული ღირებულება ჰქონდა და რატომ იყო საჭირო ამ ვიდეოს გამოქვეყნება. ასევე, არ არის მითითებული მასალის პირველწყარო.

“მედიაჩეკერმა” ვიდეომასალის შესახებ ინფორმაცია მოიკვლია და აღმოჩნდა, რომ შემთხვევა 3 თებერვალს, ამერიკაში, ოჰაიოს შტატში მოხდა. Dailymail-ისა და TheSun-ის ინფორმაციით, 33 წლის კაცმა, ყოფილმა სამხედრო მოსამსახურემ, ფეისბუკის პირდაპირ ეთერში თავი მას შემდეგ მოიკლა, რაც მეგობარი გოგო მძიმედ დაჭრა, მისი შვილი კი მოკლა (შეგახსენებთ, ქართული საიტები წერენ, რომ კაცმა გოგოც და მისი შვილიც მოკლა).

ვიდეომასალას ახლავს ვრცელი ტექსტი, რომლიდანაც ირკვევა, რომ გარდაცვლილს (იგი გარდაიცვალა თავში მიყენებული მძიმე ჭრილობის შემდეგ), მძიმე პოსტ ტრავმული სტრესული აშლილობა ჰქონდა. ასევე, ცნობილია მისი ერთ-ერთი მიმართვა, რომელშიც ამბობდა, რომ 3.5 წელიწადი მსახურობდა საღვარგარეთ და “უბრალოდ დაიღალა”.

TheSun -ს ამ თემაზე მომზადებულ ტექსტში მითითებული აქვს ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრის საკონტაქტო ინფორმაცია მათთვის, ვისაც შესძლოა ასეთი დახმარება სჭირდებოდეს.

ქართულ საიტებზე კი ვიდეო ამ ყოველგვარი კონტექსტის გარეშეა გამოქვეყნებული. მიუხედავად სახელმძღვანელო წესებისა, რომელშიც ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ მედიამ უნდა უპასუხოს კითხვებს, რატომ აშუქებს თვითმკვლელობის ამ კონკრეტულ შემთხვევას და რატომ ასახელებს გარდაცვალების მიზეზს. ასევე, გვაფრთხილებს, რომ დაუშვებელია სუიციდის რომანტიზება ან სუიციდის, როგორც პრობლემის გადაჭრის გზის ჩვენება. და ცალსახად ამბობს, რომ “სუიციდის განხორციელების ადგილი და დეტალების გასაჯაროვება საჭირო არ არის. ამგვარ დეტალებზე ყურადღების გამახვილებით შესაძლოა, უნებურად თავად ვასწავლოთ, თუ როგორ გააკეთონ ეს [სუიციდისადმი მიდრეკილმა ადამაინებმა]”

მეორე წელია, რაც საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის მთავარმა საინფორმაციო გამოშვება “მოამბემ” ფორმატი იცვალა. კერძოდ, გამოშვებას ე.წ. კადრ-სინქრონების ნაწილი დაემატა, სადაც გარკვეული ამბები მხოლოდ ჟურნალისტის გადასაფარი ტექსტითა და კადრებით არის მოთხრობილი, ან, რიგ შემთხვევებში, ერთი ან ორი რესპონდენტის სინქრონი ემატება. ამ ცვლილებამ არხს შესაძლებლობა მისცა, დღის რომელიმე მნიშვნელოვანი ამბავი არა ვრცელი სიუჟეტით, არამედ მსგავსი ფორმატით გააშუქოს. ანუ, არხი ამბავს არ ტოვებს, მაგრამ აშუქებს მხოლოდ რამდენიმე სიტყვით, რაც მომხდარის სრულად აღქმისთვის საკმარისი არ არის და მაყურებელს საკითხის სიმწვავეს ბოლომდე ვერ გადასცემს. “მედიაჩეკერის” ორთვიანი მონიტორინგი ცხადყოფს, რომ ასე ხშირად ისეთი თემები შუქდება, რომელთა გამოტოვება მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ძალიან თვალშისაცემი იქნებოდა, სიღრმისეული გაშუქება კი ძალიან მწვავე გამოვიდოდა.

ერთ-ერთი ასეთი მაგალითია 24 იანვრის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება, სადაც არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ სასამართლო რეფორმაზე მომუშავე ჯგუფის დატოვების შესახებ ინფორმაცია, სწორედ ამ ფორმატში იყო მოთხრობილი. ჟურნალისტის ტექსტიდან არასამთავრობოების გადაწყვეტილების მიზეზის შესახებ მხოლოდ ის გავიგეთ, რომ “დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მართლმსაჯულებისთვის” კოალიციის მიერ სამუშაო ჯგუფის დატოვების ერთ-ერთი მიზეზი ჯგუფში მხოლოდ ერთი წარმომადგენლის ყოლის შესაძლებლობა იყო. ეს მაშინ, როდესაც მათივე გავრცელებულ ტექსტში ჯგუფის დატოვების უფრო არგუმენტირებული დასაბუთება იყო მოცემული. ამასთან, მოთხრობილ ამბავში პრობლემა სათანადოდ არ იყო წარმოჩენილი და სასამართლო რეფორმასთან დაკავშირებით მხარეთა პოზიციები მკაფიოდ ნაჩვენები არ იყო.

კადრ-სინქრონად გაშუქდა 1-ელ თებერვალს პრეზიდენტისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების შეხვედრა, რომელიც დეზინფორმაციის, პროპაგანდისა და ცილისწამების კუთხით ქვეყენაში არსებულ მდგომარეობას ეძღვნებოდა. სალომე ზურაბიშვილი ამ მიმართულებით გარკვეული საკანონმდებლო რეგულაციების ამოქმედებაზე ჯერ კიდევ წინასაარჩევნო კაპანიიდან მოყოლებული საუბრობს, რაც არასამთავრობო სექტორის მხრიდან არაერთხელ გახდა კრიტიკის საგანი. მსგავსი მნიშვნელობის მქონე საკთხის მხოლოდ კადრ-სინქრონის ფორმატში გადმოცემა და იმ პოტენციურ საფრთხეებზე ყურადღების არ გამახვილება, რამაც შესაძლოა ქვეყანაში გამოხატვის თავისუფლების კუთხით პრობლემები შექმნას, მაყურებლისთვის საკითხს არასამკარისი სიმწვავით წარმოაჩენს და მას საკითხის სრულფასოვნად გაანალიზების შესაძლებლობას არ აძლევს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველმა არხმა ასევე კადრ-სინქრონად გააშუქა, 6 თებერვალს საქართველოს მთავარი პროკურატურის წინ მიმდინარე ამბავი, რა დროსაც, 2017 წლის დეკემბერში ხორავას ქუჩაზე მოკლული დავით სარალიძის მამა ზაზა სარალიძე რამდენიმე საათის განმავლობაში გენერალურ პროკურორთან შალვა თადუმაძესთან შეხვედრას ითხოვდა, თუმცა მას ამის საშუალებას არ აძლევდნენ. შედეგად, ადგილზე რამდენიმე ინციდენტს ჰქონდა ადგილი. საბოლოოდ, თადუმაძე სარალიძეს შეხვდა. საზოგადოებრივი მაუწყებლის მთავარი საინფორმაციო გამოშვებიდან კი შევიტყეთ, რომ მთავარი პროკურორი სარალიძეს შეხვდა, თუმცა შეხვედრამდე პროკურატურაში ინციდენტი მოხდა, სარალიძე ეზოში შეიჭრა და მისი შვილის საქმის პროკურორებთან შეხვედრას ითხოვდა, რის გამოც მას ტერიტორია დაატოვებინეს, ამის შემდეგ კი ზაზა სარალიძემ თვითდაზიანებები მიიყენა.

ამის შემდეგ მოცემული იყო სარალიძის კომენტარი, რომელიც ამბობდა, რომ მისი რწმენით, მისი შვილის მკველობის საქმის პროკურორები თადუმაძეს არასწორ ინფორმაციას აწვდიან. რის შემდეგაც უკვე სარალიძის ადვოკატი განმარტავდა, რომ გენერალური პროკურორი სარალიძეს თავიდანვე რომ შეხვედროდა, საკითხის ასე გამწვავება თავიდან იქნებოდა აცილებული. რეალურად, თუკი მაყურებელი დღის განმავლობაში ამბავს თვალს არ ადევნებდა, მაუწყებლის მიერ მომზადებული მხოლოდ ამ მცირე ქრონომეტრაჟიანი მასალით, პროკურატურის წინ განვითარებული მოცლენების შესახებ ამომწურავ ინფორმაციას ნამდვილად ვერ მიიღებდა.

იმავე დღეს, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა მაყურებელს მხოლოდ კადრებისა და ჟურნალისტის ტექსტით უამბო უზენაესი სასამართლოს წინ არასამთავრობო ორგანიზაციების აქციის შესახებაც, სადაც ისინი სასამარლო სისტემაში არსებულ ე.წ. კლანურ მმართველობას აპროტესტებდნენ.

7 თებერვალს ასევე კადრ-სინქრონად გაშუქდა 2017 წლის დეკემბერში პანკისის ხეობაში ჩატარებული სპეცოპერაციის დროს გარდაცვლილი თემირლან მაჩალიკაშვილის მამის მალხაზ მაჩალიკაშვილისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების შეხვედრა, ასევე პარლამენტში საქმეზე საგამოძიებო კომისიის შექმნის მოთხოვნაც.

საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა ასევე კადრ-სინქრონი მიუძღვნა 8 თებერვალს არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ პარლამენტის წინ გამართულ საპროტესტო აქციასაც, სადაც უფლებადამცველები ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტის თავმჯდომარის სოფიო კილაძის გადადგომას ითხოვდნენ და მას სიძულვილის ენის გამოყენებაში, ასევე დისკრიმინაციულ და ჰომოფობიურ მიდგომებში ადანაშაულებდნენ.

ის, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლის პირველი არხის მხრიდან დღის განმავლობაში განვითრებული მნიშვენლოვანი მოვლენების ე.წ. კადრ-სიქნრონებად გაშუქება პრობლემა და დღის მთავარი საინფორმაციო გამოშვებისთვის შეუსაბამოა, ევროკავშირის დაკვეთით ჩატარებული სამწლიანი მონიტორინგის ანგარიშშიც არის აღნიშნული.

“მაყურებელი ელის მნიშვნელოვანი ამბის ამომწურავ, მრავალმხრივ გაშუქებას, რისი გადმოცემაც ხშირად 30‐50 წამიან კადრ სინქრონით შეუძლებელია. ეს ტენდენცია გაგრძელდა 2018 წელსაც”, - ვკითხულობთ არჩევნების მედიამონიტორინგის 2016-2018 წლების საბოლოო ანგარიშში.

10 თებერვალს ბელგიის ქალაქ ლიეჟში საქართველოს მესამე პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის ემიგრანტებთან შეხვედრა გაიმართა. კონგრესზე მოქალაქეების ნაწილი არ შეუშვეს, რასაც შეხლა-შემოხლა მოჰყვა. გამოიყენეს სავარაუდოდ ე.წ. „წიწაკის სპრეი“. კონგრესის მიმდინარეობისას მოქალაქეთა ის ნაწილი, რომელიც შენობაში არ შეუშვეს, გარეთ აქციას მართავდა. მათ თან ჰქონდათ სხვადასხვა პლაკატები, მათ შორის ბანერი წარწერით - „არა ნაცებს“, რომელიც საპრეზიდენტო არჩევნების წინ საქართველოში, სხვადასხვა ქალაქში იყო გამოკრული. ისინი, ვინც შეხვედრაზე დასასწრებად არ შეუშვეს, ამბობდნენ, რომ სპრეი მიხეილ სააკაშვილის მომხრეებმა გამოიყენეს, ხოლო ექსპრეზიდენტის მომხრეები ირწმუნებოდნენ, რომ ლიეჟში პროვოკაცია „ქართულმა ოცნებამ“ მოაწყო.

საქართველოს მესამე პრეზიდენტისა და ემიგრანტების შეხვედრა მაუწყებელთა კვირის მთავარი გადაცემების ერთ-ერთი წამყვანი თემა იყო. ლიეჟში მიმდინარე შეხვედრის გაშუქებას „მედიაჩეკერი“ სამ არხზე, საზოგადოებრივ მაუწყებელზე, “იმედსა” და “რუსთავი 2-ზე” დააკვირდა. ბელგიაში თითო ტელევიზიიდან რამდენიმე გადამღები ჯგუფი მუშაობდა. განსაკუთრებული ყურადღება თემას „რუსთავი 2-მა“ და „იმედმა“ დაუთმეს. ლიეჟში განვითარებული მოვლენები მაუწყებელთა ღამის ეთერებში გვიანობამდე განიხილებოდა, თუმცა, სრულიად განსხვავებული აქცენტებით.

⇒   გაშუქების დრო

ემიგრანტებთან მიხეილ სააკაშვილის შეხვედრას საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა დაახლოებით - 11, „რუსთავი 2-მა“ - 55, "იმედმა" კი 25 წუთი დაუთმო.

"ახალ კვირაში" [საზოგადოებრივი მაუწყებელი] ლიეჟის თემა მესამე სიუჟეტად გავიდა. გადაცემის 10 მასალიდან, ამ თემას ეს ერთი ეძღვნებოდა.

„იმედმა“ და „რუსთავი 2-მა“ კი კვირის შემაჯამებელი გადაცემები ამ ამბით გახსნეს.

„იმედზე“ პირველი 14-წუთიანი მასალის შემდეგ, მეორე სიუჟეტიც სახელწოდებით - „გაქცეული მთავარსარდლის ლაშქარი - მიხეილ სააკაშვილი ვირტუალური რევოლუციისთვის ემზადება”, მიხეილ სააკაშვილს მიეძღვნა. ბელგიაში მიმდინარე მოვლენებს „იმედის კვირა“ გადაცემის ბოლოსაც დაუბრუნდა, ამჯერად ლიეჟიდან კადრები, ჟურნალისტის ჩართვები და რესპონდენტების კომენტარები 11 წუთს გაგრძელდა. ჯამში, კვირის მთავარი გადაცემის 9 მასალიდან სამი ყოფილ პრეზიდენტს მიხეილ სააკაშვილს შეეხებოდა. 

„რუსთავი 2-მა“ ლიეჟში მიმდინარე ამბებს გადაცემის პირველი ნაწილი, თითქმის მთელი ერთი საათი დაუთმო. ამ თემის გარდა გადაცემის ბოლოს  მხოლოდ 4 სხვა სიუჟეტი ვნახეთ.

⇒    მთავარი აქცენტები და გზავნილები

„იმედი“ და საზოგადოებრივი მაუწყებელი სიუჟეტებშიც და ჩართვებშიც განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებდნენ განსხვავებული აზრის მქონე ემიგრანტების დევნაზე, რომლებიც შეხვედრაზე არ დაუშვეს და რომლებსაც ყოფილმა პრეზიდენტმა არ მოუსმინა; ამ არხებზე ეს გზავნილი ჩანდა ჟურნალისტების ტექსტებიდანაც და იმ კადრებიდანაც, რასაც აჩვენებდნენ. გარდა ამისა, ორივე არხის ჟურნალისტები ჩართვებში ხაზგასმით იმეორებდნენ, რომ ექსპრეზიდენტმა მათ შეკითხვებს არ უპასუხა. „რუსთავი 2-ის“ მთავარი აქცენტი იყო ის, რომ ლიეჟში სუს-ის აგენტები და "ქართულ ოცნებასთან" დაახლოებული პირები  ჩავიდნენ და შეხვედრის ჩაშლა სცადეს. 

"იმედისა" და საზოგადოებრივი მაუწყებლის კადრებში ვნახეთ რომ სავარაუდო, ე.წ. წიწაკის სპრეით ის ემიგრანტები დაშავდნენ, რომლებიც დარბაზში არ შეუშვეს, "რუსთავი 2-ის" თქმით კი, სპრეი დარბაზის მიმართულებით გაუშვეს და დაზიანებები რეგისტრატორებმა მიიღეს. 

"რუსთავი 2-ის" ეთერიდან ისმოდა, რომ ლიეჟში, დარბაზში შეხვედრა მშვიდად მიმდინარეობს, "იმედის" ჟურნალისტი კი ჩართვაში ამბობდა, რომ "დარბაზშიც დაძაბული სიტუაციაა, რადგან (მათი ინფორმაციით) ისეთი განცხადებები კეთდებოდა, რაც მიუღებელი იყო თავად მიხეილ სააკაშვილისთვის". 

მთავარი გზავნილები მოკლედ ასე შეიძლება ჩამოყალიბდეს:

-    საზოგადოებრივი მაუწყებელი [ახალი კვირა] - სააკაშვილთან შეხვედრაზე არ დაუშვეს განსხვავებული აზრის მქონე ადამიანები, ისინი აღმოჩნდნენ ჩარაზულ კარს მიღმა, ექსპრეზიდენტ სააკაშვილის მხარდამჭერები ყველაფერს გაიზიარებენ და გააკეთებენ, რასაც მისგან მოისმენენ.

-    „იმედი“ [იმედის კვირა] - ექსპრეზიდენტი ემიგრანტების იმედად ვირტუალური რევულუციის მოწყობას გეგმავს; სააკაშვილის მოლოდინი არ გამართლდა, ბელგიაში „ნაციონალურ მოძრაობაზე“ განაწყენებული ემიგრანტებიც ჩავიდნენ და „ნაციონალური მოძრაობის“ საწინააღმდეგო აქცია გამართეს; განსხვავებული აზრის მქონე მოქალაქეები შეხვედრაზე არ დაუშვეს.

-   „რუსთავი 2“ [პოსტსკრიპტუმი] - „ქართული ოცნების“ მიერ წარგზავნილმა სუს-ის აგენტებმა ლიეჟში პროვოკაციების მოწყობა სცადეს, ლიეჟში მთელი მსოფლიოდან ჩავიდნენ ემიგრანტები, „ქართულმა ოცნებამ“ ბელგიაში შეხვედრის ჩაშლა სცადა.

⇒     წამყვანების ტექსტი

ერთმანეთისგან მკვეთრად განსხვავდებოდა კვირის მთავარი გადაცემების წამყვანების ტექსტების აქცენტებიც. ეს განსაკუთრებით თვალშისაცემი „იმედსა“ და „რუსთავი 2-ზე“ იყო.

„ერთსაათიანი დაგვიანებით იწყება საქართველოს პრეზიდენტის - ორგზის მოქალაქეობა დაკარგული მიხეილ სააკაშვილის შეხვედრა ქართველ ემიგრანტებთან ქალაქ ლიეჟში. მოლოდინი არ გამართლდა, სააკაშვილთან შესახვედრად მხოლოდ მხარდამჭერი ემიგრანტები არ მივიდნენ. ბელგიაში იმყოფებიან ადამიანები, რომლებმაც ქვეყანა სააკაშვილის რეპრესიული მმართველობის დროს დატოვეს. ლიეჟში ჩავიდნენ ნაციონალური მოძრაობის დროს მოკლული და ნაწამები ადამიანების მეგობრები და ოჯახის წევრებიც. როგორც უკვე იცით, ლიეჟში სააკაშვილთან შეხვედრის მიზანი ყოფილი პრეზიდენტის სამშობლოში დაბრუნებაა“, - ასეთი იყო „იმედის კვირის“ წამყვანის შესავალი სიტყვა. 

„სულ რამდენიმე წამში ჩვენ შემოგთავაზებთ ექსკლუზიურ კადრებს ლიეჟიდან, სადაც სავარაუდოდ სუს-ის თანამშრომლები გამოჩნდნენ. ამ ადამიანების მისია არის პროვოკაციების მოწყობა და შესაძლოა შეკრების საერთოდ ჩაშლაც კი. შეგახსენებთ, ლიეჟში ქართველი ემიგრანტები მთელი მსოფლიოდან არიან ჩასულები და იქვე არიან ეს პროვოკატორები. ტიტუშკები ლიეჟის კონგრესის სასახლის მიმდებარე ტერიტორიას აკონტროლებენ, თუმცა „კურიერის“ კამერის გამოჩენისთანავე უკანმოუხედავად გარბიან. რა მისიით იმყოფებიან ისინი იქ, რამდენიმე წამში თამარ ნუცუბიძე მოგვიყვება ამას უშუალოდ, მანამდე კი გადავინაცვლოთ ლიეჟის კონგრესის შენობაში, სადაც რამდენიმე ინციდენტს უკვე ჰქონდა ადგილი. დაუდგენელმა პროვოკატორებმა დარბაზის შესასვლელში ცრემლსადენი გაზი გაუშვეს, ადგილი ჰქონდა ფიზიკურ დაპირისპირებასაც, ასევე სიტყვიერ შელაპარაკებას. აგრესიული ადამიანების ჯგუფი სხდომათა დარბაზში შესვლას ცდილობს“, - ასეთი შესავლით დაიწყო გადაცემა "პოსტსკრიპტუმი".  

"ახალი კვირის" მასალას ლიეჟის თემაზე კი ასეთი შესავალი ჰქონდა: “ერთად სახლში ბელგიაში, ქალაქ ლიეჟში, მიხეილ სააკაშვილის და მისი მხარდამჭერების შეხვედრაზე ცოტა ხნის წინ დაპირისპირება მოხდა. ემიგრანტებისა და ჟურნალისტების წინააღმდეგ, რომლებსაც შეხვედრაზე არ უშვებდნენ, წიწაკის სპრეი გამოიყენეს. ლიეჟში, სადაც ნაციონალური მოძრაობის მხარდამჭერების შეკრება მიმდინარეობს, დარბაზში შესვლისას სიტყვიერ და ფიზიკურ დაპირისპირებას ჰქონდა ადგილი“.  

„სამი შვილის დედა ქმარმა მიატოვა - ოჯახი უკიდურეს გაჭირვებაში ცხოვრობს და საზოგადოების დახმარება სჭირდება“ - ამ სათაურით 7 თებერვალს newposts.ge-ზე საქველმოქმედო შინაარსის მასალა გამოქვეყნდა. სტატიაში მცირეწლოვანები სიბრალულის ობიექტებად არიან წარმოჩენილნი და ბავშვების არასაჭირო იდენტიფიცირებით, მათი სტიგმატიზება ხდება.

მასალაში ნათქვამია, რომ მამამ შვილები მიატოვა, აქცენტი გაკეთებულია ოჯახის უკიდურეს გაჭირვებაზე და დრამატულად არის აღწერილი ბავშვების მძიმე ყოფა. ასევე, ნათქვამია, რომ დედა შვილებს უმალავს, რომ ისინი მამამ მიატოვა. თუმცა, სტატიაში დედის სახელი და გვარი ღიად არის ნათქვამი და მასალას ერთვის ფოტოც, რომელზეც სამივე მცირეწლოვანი ჩანს. სტატიის ბოლოს კი ავტორი მკითხველს მათ დახმარებას სთხოვს.

შესაძლოა, ამგვარ სტატიებს კეთილშობილური მიზანი აქვს, თუმცა მსგავსი საკითხების ზედაპირული გაშუქება და აარასრულწლოვნების საქველმოქმედო ობიექტებად წარმოჩენა, მათ სტიგმატიზებას უწყობს ხელს.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ, რომ ჟურნალისტური მასალების მომზადებისას უპირატესი მნიშვნელობა ბავშვის ინტერესებს უნდა მიენიჭოს და ჟურნალისტმა არ უნდა მოამზადოს ისეთი მასალა, რომელიც საზიანო იქნება მისთვის. ასევე, ბავშვი ქველმოქმედების ან მოწყალების მიმღებ ობიექტად არ უნდა იყოს წარმოჩენილი.

5 თებერვალს, გორში, 14 წლის შვილზე სავარაუდო სექსუალური ძალადობის ბრალდებით, 39 წლის კაცი დააკავეს. იმავე დღეს ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” ეთერში, 18:00 საათიან საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა მასალა, რომელიც იყო ცალმხრივი, მასში დადანაშაულებული იყო მსხვერპლი და ხდებოდა მისი ირიბი იდენტიფიცირება.

მიუხედავად იმისა, რომ მასალის წარდგენისას წამყვანმა თქვა, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს ინფორმაციით, ექსპერტიზის დასკვნებით დასტურდება სექსუალური ხასიათის დანაშაული, თავად მასალაში რესპონდენტები მომხდარში გოგონას ადანაშაუელებენ და ამბობენ, რომ მას მცდარი წერილი დააწერინეს. სიუჟეტში სამი რესპონდენტი საუბრობს და სამივე ამბობს, რომ გოგონას მამის დადანაშაულება შეყვარებულმა აიძულა, რადგან იგი მასთან ერთად გაიპარა, მამამ კი სახლში დააბრუნა.

ამ სამი რესპონდენტის გარდა, მასალაში სხვა მხარის მოსაზრება არ ისმის. შესავლის გარდა, არსად გვხვდება ასევე შინაგან საქმეთა სამინისტროს განმარტება, რომელშიც ნათქვამია: “გამოძიებამ დაადგინა, რომ ბრალდებულმა 2017 წელს, საკუთარ საცხოვრებელ სახლში, 14 წლის შვილის მიმართ სხვადასხვა დროს სექსუალური ხასიათის ძალმომრეობითი ქმედება განახორციელა, რასაც დაკავებული ო.მ.-ც აღიარებს”, ასევე, “სისხლის სამართლის საქმეზე ჩატარებული არაერთი საგამოძიებო და საპროცესო მოქმედების შედეგად მოპოვებული მტკიცებულებებით დასტურდება დაკავებულის მიერ აღნიშნული ქმედების ჩადენა”.

გარდა იმისა, რომ მასალა ცალმხრივია და მასში ფაქტობრივად მომხდარში მსხვერპლია დადანაშაულებული, ნაჩვენებია ის კორპუსი, სადაც სავარაუდოდ დაზარალებული ცხოვრობს, ღიად აჩვენებენ მეზობლებს, მათი ვინაობის იდენტიფიცირებით და ერთ-ერთი რესპონდენტი საუბარში ახსენებს გოგონას სახელსაც. ეს დეტალები კი სრულიად საკმარისია მსხვერპლი არასრულწლოვნის იდენტიფიცირებისთვის.

ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელოში, რომელიც საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერაამომზადებული, ხაზგასმითაა აღნიშნული, რომ ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი, დაუშვებელია, იმის მიუხედავად ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის. ამავე დოკუმენტში ასევე ნათქვამია, რომ ბავშვის სახის დაფარვა არ არის საკმარისი მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით.

კიდევ ერთი ჩანაწერი, რასაც ასეთ დროს მედიამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს, ამბობს, რომ მედია უნდა მოერიდოს ბავშვის რეტრავმირებას და არ გაახსენოს ის ამბავი, რაც მასზე ნეგატიურად იმოქმედებს, თუ ეს რედაქციულად დასაბუთებული არ არის.

2019 წლის დასაწყისი ქართულ მედიაში ყალბი ახალი ამბების გავრცელების სიხშირით გამორჩეული იყო. იანვარში, ონლაინ მედიასაშუალებებსა და სოციალურ ქსელ Facebook-ში არაერთხელ გავრცელდა ყალბი, მცდარი და გადაუმოწმებელი ინფორმაცია, რომელთა თემაც უმეტეს შემთხვევაში, ჯანდაცვისა და სურსათის უვნებლობის საკითხებს შეეხებოდა, თუმცა ასევე მოიცავდა სპორტულ თემატიკასა და სოფლის მეურნეობასაც.

⇒      ლუგარის ლაბორატორია, H1N1 და ბანანები

ჯერ კიდევ 2014 წლიდან მოყოლებული როგორც ადგილობრივ, ისე უცხოურ მედიასაშუალებაში (განსაკუთრებით რუსულენოვან მედიაში) სხვადასხვა პერიოდულობით ჩნდებოდა ყალბი და მცდარი ინფორმაცია საქართველოში მდებარე, აშშ-ის მიერ დაფინანსებული ლუგარის ლაბორატორიის საქმიანობის შესახებ. 2018 წლის მიწურულს, ლაბორატორიაზე მითებისა და არასწორი ინფორმაციის გავრცელებაში რუსული საინფორმაციო არხების მონაწილეობას BBC-იმ ვრცელი საგამოძიებო სიუჟეტიც მიუძღვნა.

2019 წლის იანვარში, საქართველოში H1N1 ვირუსის გავრცელებასთან ერთად, ქართულ მედიაში ლუგარის ლაბორატორიის თემა ხელახლა გააქტიურდა. როგორც მედიაჩეკერის მონიტორინგმა ცხადყო, (ისევე, როგორც სხვა, ვოჩდოგი ორგანიზაციის ანალიზმა) ამ თემაზე მედიაში ძირითადად სამი მითი ვრცელდებოდა: 1) ღორის გრიპი, იგივე H1N1 ლუგარის ლაბორატორიიდან გავრცელდა; 2) H1N1 ხელოვნურად გამოგონილი ვირუსია; და, 3) ღორის გრიპი ქართულ ბაზარზე არსებული ბანანის მეშვეობით ვრცელდება.

ამათგან პირველი ამბავს ყველაზე ხშირად შეხვდებოდით ქართულ მედიაში. მცდარი ამბავი, რომელიც ძირითადად რამდენიმე ადამიანის Facebook პოსტებს ეყრდნობოდა (მათ შორის, ლადო სადღობელაშვილის, ხატია სიჭინავას, ანა ჟღენტის), ვრცელდებოდა ისეთი მედიასაშუალებების მეშვეობით, როგორებიცაა: intermedia.ge, for.ge, alia.ge, euronews.ge, digest.pia.ge, 2020news.ge, infonews.ge, tbiliselebi.com, geonews.ge, akhalitaoba.ge, infopostalioni.com, news.coa.ge, timenews.ge, otime.ge, vanoggg.ge, onone.ge, tvm.ge, news.net.ge, plus.kvira.ge, brandnews.ge, exclusivenews.ge.

არაქართული ორგანიზაციებიდან კი, როგორც მითების დეტექტორის საიტზეა მითითებული, აღნიშნული ყალბი ახალი ამბის წყაროები ძირითადად Sputnik.ru; TV Zvezda, Риа Фан და Tsargrad tv იყვნენ.

გარდა ამისა, მაგალითად, ისეთი გამოცემები, როგორებიცაა primetime.ge, pain.ge, vanoggg.ge, newsmedia.ge, alia.ge. ღორის გრიპის შესახებ წერდნენ, რომ ეს სპეციალურად, მედიკამენტების გასასაღებლად შექმნილი ვირუსია და მოსახლეობაში მიზანმიმართულად გაავრცელეს.

რაც შეეხება ღორის გრიპის ბანანებთან კავშირს, აღნიშნული ყალბი ამბავი, ძირითადად, Facebook-ის მომხმარებლებს შორის ვრცელდებოდა. მაგალითად, Facebook-გვერდმა Welcome to Georgia 9 იანვარს, ხოლო გვერდმა “მე მიყვარს ჩემი პატრიარქი“ 10 იანვარს, გამოაქვეყნა ბმული wwww.ge-დან, სადაც ეწერა, რომ „ჩვენს ბანანებში ღორის გრიპს უშვებენ“. აღნიშნულ გვერდებს 220 000-მდე გამომწერი ჰყავს. იგივე ინფორმაცია ვრცელდებოდა, მაგალითად, vanoggg.ge-სა და gsports.ge-ზე.

საინტერესოა, რომ აღნიშნული ყალბი ამბავი ქართულ ინტერნეტ-სივრცეში პირველად არ გავრცელებულა. ჯერ კიდევ 2016 წელს, თბილისის ფორუმზე, ერთ-ერთი მომხმარებელი პოსტავდა ინფორმაციას, რომ „ბანანებში, რომლებსაც ჩვენ მივირთმევთ, არის ღორის გრიპის ვირუსი შეტანილი“. 2016 წელს ფორუმზე დაწერილ ტყუილი და 2019 წლის იანვარში ვებ-გვერდებსა და Facebook გვერდებზე გავრცელებული ტექსტები თითქმის იდენტურია.

H1N1-ის ვირუსის გავრცელებასთან ერთად, იანვარში იმატა დისკუსიებმა თვითმკურნალობის გზების შესახებ. ძირითადად, Facebook-დისკუსიებში, ხშირად ჩნდებოდა კომენტარები თვითმკურნალობის სხვადასხვა გზების შესახებ (მედიაჩეკერი შეგნებულად არ ასახელებს ნივთიერებებს, რომელთა მოხმარებისკენაც მოუწოდებდნენ დისკუსიის მონაწილეები ერთმანეთს). აღნიშნული დისკუსიების გარდა, ხშირად შეხვდებოდით თვითმკურნალობის შესახებ ინფორმაციას ისეთ ონლაინ მედიებშიც, როგორიცაა: „ალია“, metronome.ge, საინფორმაციო სააგენტო ნიუს დეი, mediamall.ge, marao.ge (მოგვიანებით წაიშალა საიტიდან ინფორმაცია), megatv.ge, info9, tvm.ge, brandnews.ge, venue.ge და ა.შ.

აღნიშნული მედიასაშუალებები, ძირითადად, რუსი ექიმის, ვინმე პროფესორ ივან ნეუმივაკინზე დაყრდნობით ირწმუნებოდნენ, რომ სხვადასხვა ნივთიერებები ეხმარებოდა ადამიანებს ღორის გრიპთან გამკლავებაში, რასაც სამედიცინო სფეროს ექსპერტები და ექიმები არ ეთანხმებოდნენ. აღსანიშნავია, რომ ერთ-ერთი პერსონა, ვისზე დაყრდნობითაც თვითდახმარების აღნიშნული მეთოდის შესახებ ვრცელდებოდა ყალბი ამბები, ჟურნალისტი გიორგი გიგაურია.

 ⇒   ჩხუბი შერიგებულ მოჭიდავეებს შორის

ერთ-ერთი ახალი ამბავი, რომელიც ინტერნეტსივრცეში სწრაფად გავრცელდა და გამოხმაურებბა მოჰყვა სოციალურ ქსელ Facebook-ში შეეხებოდა საქართველოს ჭიდაობის ფედერაციაში დაპირისპირებულ მხარეებს შორის მომხდარ ფიზიკურ დაპირისპირებას, მას შემდეგ რაც ისინი საქართველოს პატრიარქმა ილია მეორემ შეარიგა. როგორც მედიაჩეკერის მონიტორინგით ირკვევა, 30 სექტემბერს ამბავი ვებ-გვერდებმა ipost.ge და news.coa.ge გაავრცელეს. ვებგვერდებზე გამოყენებული ტექსტების მიხედვით, ცხადია, რომ ორივე მათგანი საერთო წყაროს Facebook გვერდს „ბაზარი“ დაეყრდნო. ამავე Facebook გვერდიდან იყო აღებული ფოტო, რომელიც ნიუსს თან ერთვოდა. მოგვიანებით ყალბი ამბავი გაავრცელა 2020news-მა, iposti-იმ, resonancedaily.com-მა (რომელიც iposti.ge-ის ინფორმაციას დაეყრდნო), imo.ge-მ, isocial.ge-მ და geonewest.com. მიუხედავად იმისა რომ ზოგიერთ ვებგვერდს ეწერა, რომ ინფორმაცია გადაუმოწმებელი იყო, აღნიშნულ ვებგვერდებზე სათაურები მტკიცებით ფორმაში ეწერა.

“მედიაჩეკერმა” ინფორმაცია გადაამოწმა ჭიდაობის ეროვნულ ფედერაციასა და რესტორან “თავადურში”. ფედერაციაში უარყვეს ინფორმაცია, ხოლო რესტრონის ადმინისტრაციამ განაცხადა, რომ ძიუდოისტები მათთან საერთოდ არ ყოფილან და მსგავსი ფაქტიც, შესაბამისად, არ მომხდარა.

⇒    თბილისში სასმელ წყალში ფეკალური მასალების შერევის შესახებ გავრცელებული ცნობები

31 იანვარს, რამდენიმე გამოცემამ, მათ შორის presa.ge-იმ, ხოლო iposti და rcheva.ge-იმ კი presa.ge-ზე დაყრდნობით გაავრცელეს გადაუმოწმებელი ინფორმაცია, რომლის მიხედვითაც, თბილისში სასმელ წყალში ფეკალური მასები შეერია. გამოცემები წერდნენ, რომ ადამიანები მასობრივად იწამლებოდნენ და სამი დღის განმავლობაში წყლის დალევა საშიში იყო.

presa.ge-ზე აღნიშნული იყო, რომ ინფორმაცია ამის შესახებ Facebook-ზე ვრცელდებოდა, ხოლო თავად მედიასაშუალებამ ერთ-ერთი ექიმისაგან მიიღო ინფორმაცია, რომ საავადმყოფოში „ყოველ ხუთ წუთში ერთხელ ახალი პაციენტი შეჰყავდათ“. ნიუსში მითითებული არ ყოფილა არც ექიმის ვინაობა და არც საავადმყოფოს დასახელება.

აღნიშნულ გამოცემას, მითითებული აქვს, რომ ჯორჯიან უოთერ ენდ ფაუერი უარყოფდა გავრცელებულ ინფორმაციას თბილისის წყლის დაბინძურებასთან დაკავშირებით და რომ სასმელი წყალი შესაბამისობაში იყო მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის სტანდტარებთან. მიუხედავად ამისა, გამოცემამ (ისევე, როგორც ზემოთ ნახსენებმა ორმა სხვა გამოცემამ) სათაურად გაიტანა ინფორმაცია, რომელსაც მკითხველი სიცრუეში შეჰყავდა: „საავადმყოფოში ყოველ 5 წუთში წყლისაგან მოწამლული ადამიანები შემოჰყავთ"- ფეკალიები სასმელ წყალში“.

აღნიშნულ ინფორმაციას არ ადასტურებდა არც სურსათის უვნებლობის ეროვნული სააგენტო. მოგვიანებით თავად presa.ge-იმ გამოაქვეყნა GWP-ის გავრცელებული ცნობაც, რომ ინფორმაცია თბილისში სასმელ წყალში ფეკალიების აღმოჩენასთან დაკავშირებით, სიმართლეს არ შეესაბამება.

⇒    არაზუსტი ინფორმაცია საოჯახო შინამეურნეობების რეგულაციებთან დაკავშირებით

იანვრის ბოლოს კი რამდენიმე მედიასაშუალებამ გაავრცელა ცნობები იმასთან დაკავშირებით, რომ ოჯახებს, რომლებსაც 2-3 ძროხა ჰყავთ და რძის ნაწარმს ყიდიან, 2020 წლიდან ახალი გადასახადის გადახდა მოუწევდათ. ამ თემაზე 1-ელ თებერვალს სიუჟეტები გავიდა TV 25-სა და გურჯაანის ტელევიზიის საინფორმაციო გამოშვებებში.

„ვალდებულებები, რომლებიც 2020 წლიდან საოჯახო მეურნეობებს დაეკისრება. იმ შემთხვევაში, თუ თქვენ თქვენს მიერვე წარმოებული პროდუქციის გაყიდვას გადაწყვეტთ, კანონმდებლობა მოგთხოვთ, რომ ამის საფასური გადაიხადოთ“, - აღნიშნავდა TV 25-ის წამყვანი. „გურჯაანი ტვ-ის“ ინფორმაციით კი ოჯახები, რომლებსაც 2 ან მეტი ძროხა ჰყავთ და ყველს და რძეს ჰყიდიან, 2020 წელს მოუწევთ მეწარმე-სუბიექტად დარეგისტრირდნენ და გადასახადი გადაიხადონ. ტელევიზიების გავრცელებული ინფორმაციით, აღნიშნულ ვალდებულებას საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულება აკისრებდა.

მოგვიანებით, ეს ინფორმაცია გაავრცელეს ბანკები და ფინანსებმა,  ალიამ, კომერსანტმა, პრაიმტაიმმა, tbilisitoday-იმ, otime.ge-მ, vanoggg.ge-მ, imo.ge-მ. ამ თემაზე სხვადასხვა ტიპის ინფორმაცია გავრცელდა სოციალურ ქსელ Facebook-შიც.

3 თებერვალს აღნიშნულის შესახებ განცხადება გაავრცელა აგროგილდიამ. განცხადებაში ნათქვამი იყო, რომ გავრცელებული ინფორმაცია, ძირითადად, ზემოთნახსენებ ორ ტელევიზიაში გასულ დაუზუსტებელ ინფორმაციას ეყრდნობოდა და სიმართლეს არ შეესაბამებოდა. „აგროგილდია მოუწოდებს მედიაორგანიზაციებს თავი შეიკავონ გადაუმოწმებელი ინფორმაციის გავრცელებისგან იმ მნიშვნელოვან სტანდარტებთან და რეგულაციებთან დაკავშირებით, რაც ასოცირების ხელშეკრულებითაა გათვალისწინებული და რის განხორციელებასაც ერთის მხრივ შინამეურნეობების მომგებიანობა და მეორეს მხრივ სურსათის უვნებლობა უნდა მოჰყვეს შედეგად“, - ვკითხულობთ განცხადებაში.

ორგანიზაციის ინიციატივით, ტელევიზიების თვითრეგულირების მექანიზმებმა ინფორმაციის სიზუსტესთან დაკავშირებით გადაწყვეტილება რამდენიმე დღის შემდეგ, 4 თებერვალს გამოიტანეს. საქმის აღწერილობით ნაწილში ვკითხულობთ, რომ რეალურად 200 000 ლარამდე სოფლის მეურნეობის პირველადი წარმოება გადასახადისგან თავისუფალია, ხოლო „ინფორმაციის მსგავსი სახით გავრცელება სადავოს ხდის ჯეროვანი სიზუსტის პრინციპის დარღვევას“. „ტვ 25-ისა" და “გურჯაანის” თვითრეგულირების საბჭოების გადაწყვეტილებით 4 თებერვალს არხების საინფორმაციო პროგრამებში მაყურებელს შესწორებული ინფორმაცია მიეწოდათ.