საშიშ ინტერნეტ თამაშზე და მოზარდების სუიციდისა  თუ სხეულის დაზიანების ამ თამაშთან დაკავშირების თემაზე, გადაუმოწმებელი და სენსაციური მასალები მედიაში კვლავ პრობლემად რჩება. დღეს, 7 დეკემბერს, ორმა გამოცემამ, "ალიამ" და "რეზონანასმა" ისევ გაავრცელეს ამ თემაზე მასალები, არაზუსტი და სენსაციური სათაურით.

ამბავი 11 წლის გოგოს ეხება, რომელიც მაკრატლით სხეულზე დაზიანებას იყენებს. ალია წერს, რომ "გოგომ სუიციდის მცდელობა გადაიღო ვიდეოზე", რეზონანსი კი ამბობს, რომ გოგო "სასიკვდილო თამაშების მსხვერპლია". ორივე პლატფორმამ ამბავი "რადიო ფორტუნას" მიერ გავრცელებულ ვიდეოზე დაყრდნობით გაავრცელა.

"რადიო ფორტუნას" ვიდეო 1-ელ ნოემბერს აქვს გავრცელებული. აღსანიშნავია, რომ იგივე მასალა "რეზონანსმა" პირველ ნოემბერსაც გამოაქვეყნა, მაშინ გამოცემამ მხოლოდ ვიდეო გამოაქვეყნა, დღეს კი ეს ამბავი თავიდან გაავრცელა, ტექსტად, ვიდეოს გარეშე.

ორივე გამოცემის მიერ გამოქვეყნებული მასალა მხოლოდ ერთ რესპონდენტზე - გოგოს კლასელის მშობელზე დაყრდნობით არის მომზადებული. არასრულწლოვნის დედა ამბობს, რომ ეს ამბავი მან მშობელთა კრებაზე გაიგო, ვიდეო კი ერთ-ერთმა მშობელმა აჩვენა. მისივე თქმით, ეს პირველი შემთხვევა არ არის და იმავე სკოლაში ორი მსგავსი შემთხვევა მოსწავლეების სუიციდით დასრულდა. თუმცა ამის დამადასტურებელ ფაქტს არც მშობელი ასახელებს და, როგორც მასალიდან ჩანს, არც ჟურნალისტს უცდია ამბის გადამოწმება და დაზუსტება.

გარდა ამისა, მშობელი ამბობს, რომ არასრულწლოვანი, რომელიც მაკრატლით თვითდაზიანებებს იყენებდა, ოჯახში ძალადობის მსხვერპლია და მან ამის შესახებ მასწავლებლისგან გაიგო. აღნიშნული ინფორმაციაც გადაუმოწმებელი და დაუზუსტებებელია.

იგივე ამბავი, 1-ელ ნოემბერს არაერთი გამოცემის გვერდზე მოხვდა. "rustavi 2-მა" ამბავს ვრცელი სიუჟეტი მიუძღვნა, ასევე სენსაციური სათაურით - "შოკისმომგვრელი ვიდეო -11 წლის მოზარდმა ბასრი იარაღით ხელები დაისერა, ოჯახი ბავშვის ქმედებას ე.წ. ლურჯ ვეშაპს უკავშირებს". "rustavi 2-ზე" ან "რადიო ფორტუნაზე" დაყრდნობით, ინფორმაცია 1-ელ და 2 ნოემბერს გაავრცელეს სხვა პლატფორმებმაც: newposts.ge, primetime.ge, presa.ge, newsport.ge, akhalitaoba.ge, palitravideo.ge, timenews.ge, dianews.ge და bulvar.ge. მაშინ გამოცემების ნაწილი წერდა, რომ გოგოს ფსიქიკური პრობლემებიც აქვს.

საშიშ ინტერნეტთამაშზე, ე.წ ლურჯ ვეშაპსა და არასრულწლოვნების სუიციდის თემაზე "მედიაჩეკერს" არაერთი მასალა აქვს მომზადებული.

• იხილეთ: მოზარდების სუიციდი, ქართველი მენტორები, დიდი ფული - სიუჟეტი "პოსტ სკრიპტუმში"
• ასევე: დაუდასტურებელი ინფორმაცია საშიშ ინტერნეტ თამაშზე სენსაციური სათაურებით

ყველა ამგვარ მასალაში ცალსახადაა ნათქვამი, რომ ისეთი თემის გაშუქებისას, როგორიცაა: მოზარდების პრობლემები, სუიციდი, თვითდაზიანებები და ა.შ. მედიამ განსაკუთრებული სიფრთხილე უნდა გამოიჩინოს.

საქართველოს ურნალისტური ეთიკის ქარტიის ვებგვერდზე რამდენიმე სახელმძღვანელო იძებნება, რომელიც ჟურნალისტს ამგვარ თემებზე მუშაობისას დაეხმარება. ასეთებია მაგალითად: ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესები და ასევე, გაიდლაინი სუიციდის გაშუქების შესახებ. ბავშვთა საკითხების გაშუქების გაიდლაინში ნათქვამია, რომ მედიამ უპირატესი ინტერესი ყოველთვის ბავშვს უნდა მიანიჭოს.

"ეცადეთ, არ გამოიყენოთ სოციალური ქსელში არასრულწლოვნის მიერ/შესახებ განთავსებული ფოტოები ან ინფორმაცია, თუ ეს რედაქციულად არ არის დასაბუთებული. სოციალურ ქსელში გავრცელებულ ინფორმაციას ორმაგი გადამოწმება სჭირდება, რადგან მცდარი ინფორმაციის გავრცელების რისკი უფრო მაღალია", - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში. (შეგახსენებთ, 11 წლის გოგოს შესახებ ვიდეო მედიებმა სოციალური ქსელიდან მოიპოვეს).

ამავე დოკუმენტში, არასრულწლოვანთა სუიციდის ქვეთავში კი ნათქვამია, რომ მედიამ არ უნდა აღწეროს პროცესი: "ზედმეტად დეტალურ აღწერასა და სენსაციაზე ორიენტირებულმა სტატიებმა, რომლებიც ფოკუსირდებიან სუიციდის მსხვერპლთა მიერ გამოყენებულ მეთოდებზე, შესაძლოა სხვებს, ვინც რაიმე ფორმით, საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას მოახდენს მსხვერპლთან, ასწავლოს თუ როგორ უნდა გაიმეორონ იგივე ქმედება. არასოდეს მოყვეთ დეტალები და ნუ აჩვენებთ იმ გარემოს, სადაც სუიციდი მოხდა".

„აღმაშენებლის გამზირზე ათობით მრავალწლოვანი ხე მოთხარეს“ - ამ სათაურით 5 დეკემბერს, „რუსთავი 2“-ის 19:00 საათიან გამოშვებაში კადრ-სინქრონი გავიდა. სათაური მანიპულაციურია, რადგან მაყურებელს აწვდის ინფორმაციას, რომ კონკრეტული ტერიტორიიდან ნარგავები უმიზეზოდ ამოთხარეს, მასალიდან კი ირკვევა, რომ ისინი უნდა ჩაანაცვლონ.

გარდა სათაურისა, მასალაში აქცენტიც ხეების მოთხრაზე, და არა მათ ჩანაცვლებაზეა, მიუხედავად იმისა, რომ ყველა რესპონდენტი ამბობს, რომ ხეები უნდა ჩაანაცვლონ.

მასალის წარდგენისას საინფორმაციო გამოშვების წამყვანი ამბობს, რომ ხეების მოთხრის მიზეზად მათი ჩანაცვლება სახელდება, მაგრამ იქვე ასეთ ტექტს ამატებს: “თუმცა ადგილზე მომუშავე პერსონალს არ აქვს ზუსტი ინფორმაცია რატომ გახდა აუცილებელი ძველი ხეების ახლით შეცვლა”.

ამის შემდეგ ისმის მუშებისა და სამუშაოების შემსრულებელი კომპანიის თანამშრომლის კომენტარი. ერთ-ერთი რესპონდენტი, რომელიც სამუშაოს ასრულებს, ამბობს, რომ მას არ აქვს ინფორმაცია მიზეზზე და ამის გასაგებად მის ხელმძღვანელს უნდა მიმართონ. იქვე იგი ამატებს, რომ “ალტერნატივა იქნება, ჩავრგავთ ახალს და უკეთესს”. ჩანაცვლებაზე საუბრობს მეორე რესპონდენტიც, სამუშაოების შემსრულებელი კომპანიის წარმომადგენელი და ბოლოს მერის მოადგილე ხსნის როდის დარგეს ეს ხეები და რატომ გადაწყდა მათი ჩანაცვლება.

მასალის ამგვარი შინაარსის მიუხედავად კი სათაურში აქცენტი მაინც ხეების მოთხრაზეა.

29 ნოემბერს გამოცემა NewPosts-ზე გამოაქვეყნებულ მასალაში ბულინგის მსხვერპლი 12 წლის გოგოს პირდაპირი იდენტიფიცირება მოხდა. ახალ ამბავს ერთვის არასრულწლოვნის ფოტო და დასახელებულია ის სკოლა, სადაც შემთხვევა ხდება. მასალაში პრობლემურია სათაურიც, რადგან აქცენტირებულია ის მიმართვები, რითაც არასრულწლოვანს აბულინგებენ.

გამოცემამ ახალი ამბავი არასრულწლოვნის დეიდის მიერ სოციალურ ქსელში გავრცელებულ სტატუსზე დაყრდნობით მოამზადა, ფაქტობრივად, მისი პოსტი გადაიტანა უცვლელად. ფოტოც, რომელიც მასალას დაურთო, ასევე გოგოს დეიდას ჰქონდა გამოქვეყნებული.

12 წლის გოგოს შესახებ ამბავი აქტიურად გავრცელდა რამდენიმე საიტსა [მაგ.: vitube.ge, news media] და სოციალური გვერდის სხვადასხვა ჯგუფში. ამბავს არაერთი კომენტარი მოჰყვა. “რა აქვს ამ ბავშვს მახინჯი”... “ლამაზია და შურთ” - მსგავსი ტიპის კომენტარებს წერენ მომხმარებლები.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში რამდენიმე მნიშვნელოვანი დათქმაა, რაც მედიამ ამგვარ შემთხვევებში უნდა გაითვალისწინოს. მათ შორის, უმნიშვნელოვანესია ის, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში, როდესაც საქმე ბავშვებს ეხება, მედიამ უპირატესი მნიშვნელობა უნდა მიანიჭოს ბავშვის ინტერესს და არ მოამზადოს ისეთი მასალა, რომელიც მისთვის საზიანო იქნება.

“ნებისმიერი ფორმის ძალადობის შემთხვევაში არასრულწლოვნის იდენტიფიცირება, როგორც პირდაპირი, ისე ირიბი, დაუშვებელია, იმის მიუხედავად ბავშვი მოძალადის როლშია, მსხვერპლის თუ მოწმის”, - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

კიდევ ერთი ჩანაწერი ამბობს, რომ ბავშვთა უფლებების დარღვევის ფაქტები მედიამ უნდა განიხილოს, როგორც უმნიშვნელოვანესი საკითხი, რომელიც საჭიროებს გამოძიებასა და საზოგადოების ყურადღებას. NewPosts-ის მასალაში კი თემა არ არის ფართოდ გაშლილი, არ არის ნაჩვენები პრობლემის სიღრმე და გადაჭრის გზები, ასევე, როგორ უნდა მოიქცნენ ასეთ დროს მაგალითად სკოლა, ოჯახი, რა სჭირდება მსხვერპლ ბავშვს და ა.შ.

ამ სახელმძღვანელოს მიხედვით, მედიას განსაკუთრებული სიფრთხილე მართებს ფოტოს გამოყენებისას: “ეცადეთ, არ გამოიყენოთ სოციალურ ქსელში არასრულწლოვნის მიერ/შესახებ განთავსებული ფოტოები ან ინფორმაცია, თუ ეს რედაქციულად არ არის დასაბუთებული”.

29 ნოემბერს პრაიმტაიმის,  ალიას, რეზონანსისა და სივაისჯის საიტებზე გამოქვეყნდა ახალი ამბავი ავტოსაგზაო შემთხვევის შესახებ, რომელსაც წლინახევრის ბავშვი ემსხვერპლა. მასალაში ხაზგასმულია, რომ ავტომანქანას, რომელმაც მცირეწლოვანი იმსხვერპლა,18 წლის გოგო მართავდა. მეტიც, ოთხივე შემთხვევაში ეს დეტალი სათაურშია გატანილი.

"ლისის ტბასთან ავარიამ წლინახევრის ბავშვი იმსხვერპლა - დაკავებულია 18 წლის გოგო", - წერს პრაიმტაიმი. სწორედ პრაიმტაიმზე დაყრდნობით ავრცელებენ ამბავს დანარჩენი საიტები, რომელთა სათაურები იდენტურია: "წლინახევრის ბავშვი ავარიას ემსხვერპლა - მანქანის მძღოლი 18 წლის გოგოა".

მასალიდან ვიგებთ, რომ ლისის ტბაზე ავტოავარია ორი დღის წინ მოხდა. წლინახევრის ბავშვი ტბაზე და-ძმასთან და მამასთან ერთად იმყოფებოდა. ავტომანქანის მძღოლს ბრალი 276-ე მუხლის მე-5 ნაწილით წარუდგინეს. მასალაში სხვა არანაირი ინფორმაცია არ არის მომხდარის შესახებ, არ არის დამატებითი დეტალები მძღოლის შესახებ და გაუგებარია, რა ინფორმაციული ღირებულება აქვს მისი სქესის ხაზგასმას. მასალების ამგვარი აქცენტი და სათაური ამყარებს საზოგადოებაში გავრცელებულ სტერეოტიპს იმის შესახებ, რომ "ქალები ცუდი მძღოლები არიან".

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტის გენდერული საკითხების გაშუქების სახელმძღვანელო წესებში ნათქვამია, რომ მედიამ არათუ ხელი არ უნდა შეუწყოს გენდერული სტერეოტიპების გამყარებას, არამედ უნდა ებრძოლოს მას. მედია უნდა მოერიდოს ამბის მონაწილე პირთა სქესის აღნიშვნას, როდესაც ის რაიმე დამატებით ინფორმაციას არ აძლევს აუდიტორიას.

"მაგალითად, ავტოსაგზაო შემთხვევის დროს დამნაშავე მძღოლი ქალი იყო თუ კაცი არსებითი მნიშვნელობა არ აქვს. მასალაში იმის მითითება, რომ მანქანას ქალი მართავდა, ამყარებს სტერეოტიპს თითქოს ქალი ცუდი მძღოლი იყოს მაშინ, როდესაც ავტოსაგზაო შემთხვევების მონაწილე არაერთი კაცი მძღოლია", - ვკითხულობთ სახელმძღვანელოში.

29 ნოემბერს ალიასა და ფაქტები.ge-ის ვებგვერდებზე გავრცელდა ინფორმაცია, თითქოს ქართველმა ემიგრანტებმა, საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგების პროტესტის ნიშნად, საქართველოს პასპორტები დახიეს. ფაქტის გადამოწმების მცდელობა არცერთ საიტზე არ ჩანს - ალიამ ინფორმაცია სოციალური ქსელის ერთ-ერთ მომხმარებელზე დაყრდნობით გაავრცელა, ფაქტები.ge-ს მასალაში კი წყარო საერთოდ არაა მითითებული.

 

ალიას  მიერ გამოქვეყნებულ მასალაში დახეული პასპორტების ფოტოა გამოყენებული და ნათქვამია, რომ აღნიშნულ ფოტოს და ინფორმაციას სოციალური ქსელის მომხმარებელი თათა მურაჩაშვილი ავრცელებს.  ფაქტები.ge  კი იგივე ფოტოს აქვეყნებს და წერს მხოლოდ ერთ ფრაზას - „საქართველოში საპრეზიდენტო არჩევნების არასამართლიანად ჩატარების პროტესტის ნიშნად, ქართველმა ემიგრანტებმა საქართველოს პასპორტი დახიეს“.

მედიაჩეკერი გამოქვეყნებული მასალის გადამოწმებას შეეცადა. თათია მურაჩაშვილის პირად გვერდზე აღნიშნული პოსტი ნამდვილად იძებნება. მას მომხმარებლები სხვადასხვა ტიპის კომენტარებს უწერენ, ლანძღავენ ემიგრანტებს და ეკითხებიან სად მოხდა შემთხვევა. პოსტის ავტორი მათ პასუხობს, რომ შემთხვევა საბერძნეთსა და იტალიაში მოხდა და ამის დამადასტურებელი ვიდეომასალაც არსებობს, თუმცა ეს მასალები კომენტარებში არსად ჩანს.

მურაჩაშვილს მედიაჩეკერმა დაზუსტება სთხოვა, რის საფუძველზე ავრცელებს ასეთ ინფორმაციას, თუმცა, მას  რამდენიმე საათის შემდეგ ჩვენი შეტყობინება ისევ არ უნახავს და პასუხი არ მიგვიღია.

ფოტო, რომელიც ამ მომხმარებელმა გაავრცელა, არსად არ იძებნება. მხოლოდ აღნიშნულ ფოტოზე დაყრდნობით, შეუძლებელია იმის დადგენა, თუ სად და ვის მიერ არის გადაღებული, ნამდვილია თუ დამონტაჟებული და თუ ნამდვილია, რას უკავშირდება საქართველოს პასპორტის დახევა.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის პირველი პრინციპის თანახმად, ჟურნალისტმა პატივი უნდა სცეს სიმართლეს და საზოგადოების უფლებას – მიიღოს ზუსტი ინფორმაცია. ქარტიის პირველი პრინციპის განმარტებაში ხაზგასმით წერია, რომ მასალაში უნდა ჩანდეს ჟურნალისტის მცდელობა, რომ მან საზოგადოების მიმართ გამოიჩინა პატივისცემა და ბოლომდე გადაამოწმა ფაქტები, რათა გამოექვეყნებინა სიმართლე და ზუსტი ინფორმაცია. ამგვარი მიდგომა კი ზემოთდასახელებულ არცერთ მასალაში არ ჩანს.

28 ოქტომბერს საქართველოში საპრეზიდენტო არჩევნები ჩატარდა. პირველმა ტურმა გამარჯვებული კანდიდატის ვინაობა ვერ გამოავლინა. არჩევნების მეორე ტური 28 ნოემბერს გაიმართება. ერთმანეთს “ქართული ოცნების” მიერ მხარდაჭერილი საპრეზიდენტო კანდატი სალომე ზურაბიშვილი და ოპოზიციური გაერთიანების “ძალა ერთობაშიას” პრეზიდენტობის კანდიდატი გრიგოლ ვაშაძე დაუპირისპირდებიან.

როგორც ჩანს, არჩევნების პირველი ტური ბევრისთვის ცივი წყლის გადასხმასავით აღმოჩნდა და პოლიტიკური ძალები თუ მედიასაშუალებები ახალ სამოქმედო გეგმაზე და სტრატეგიაზე დააფიქრა. მაგალითად, ტელეკომპანია “იმედი” მუშაობის საგანგებო რეჟიმზე გადავიდა და ღიად განაცხადა: “ ჩვენ ვიმუშავებთ იმისთვის, რომ არ დაბრუნდეს რეჟიმი“. ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-ს კი მმართველი გუნდის მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატისადმი ღია ნეგატიური დამოკიდებულება თავშივე გაცხადებული ჰქონდა.

წინასაარჩევნო პერიოდში ორპოლუსიან განზომილებად ქცეული მედია პოლიტიკურად დაპირისპირებული ორი განსხვავებულ ბანაკის ინტერესებს კარგად მოერგო და ოპონენტებთან საბრძოლველად ყველაზე მძლავრ ინსტრუმენტად იქცა. მკვეთრად პოლარიზებულ ტელესივრცეში, კანდიდატების მაკომპრომეტირებელი მთავარი ხაზიც საერთო აღმოჩნდა და ჩრდილოელ მეზობელზე გავიდა. განსხვავებული ფორმით, შინაარსითა და მეთოდებით ორმა დაპირისპირებულმა მხარემ გამალებით დაიწყო საპრეზიდენტო კანდიდატებში რუსული ფესვებისა და კავშირების ძიება.

ტელეკომპანია “იმედისთვის” გაერთიანებული ოპოზიციის კანდიდატის მთავარი “მაკომპრომეტირებელი” მისი საბჭოური განათლება და საჭოთა კავშირის პერიოდის დიპლომატიური კარიერაა. ამას ემატება საპრეზიდენტო კადიდატის საარჩევნო კამპანიაში “რუსი პიარტექნოლოგების” ჩართულობა და მაყურებლემადე მისატანი მთავარი სათქმელიც უფრო ნათელი და მკაფიო ხდება - “გრიგოლ ვაშაძე - რუსული პროექტი ქართულ პოლიტიკაში”.



მსგავსი კონტექსტი აქვს “იმედის” არამხოლოდ საინფორმაციო გამოშვებებს, არამედ იგივე მესიჯები ისმის პოლიტიკური გადაცემების წამყვანებისა და რესპონდენტებისგან. “იმედზე” არაერთხელ მოვისმენთ, რომ გაერთიანებული ოპოზიციის საპრეზიდენტო კანდიდატი თავისი საბჭოთა დიპლომატიური წარსულით ამაყობს, არჩევნების მეორე ტურში გამარჯვებისთვის რუს კონსულტანტებთან ერთად იბრძვის, რომ ეს არის “რუსული მოდელი”, “რუსეთთან დაკავშირებული ხელწერა, ინტერესი” და ა.შ.

განსაკუთრებული აქცენტი გრიგოლ ვაშაძის წინასაარჩევნო კამპანიაში ჩართულ პიარსპეციალისტებზე კეთდება და ხაზი მათ რუსულ წარმომავლობას ესმება. “იმედის” სიუჟეტეტებიდან ვიგებთ, რომ ეს სწორედ ის გუნდია, “ვისი სახელებიც წლებია რუსულ პოლიტიკურ ისტებლიშმენტს უკავშირდება”. ისმება კითხვები, თუ რატომ განსაზღვრავენ “რუსი პიარ კონსულტანტები” საპრეზიდენტო კანდიდატის დღის წესრიგს, რომ ამ გუნდის ხელმძღვენელი ვიტალი შკლიაროვი, რუსული ტელეარხების ხშირი სტუმარია, სადაც ის ვაშაძის ე.წ რუსულ უპირატესობაზე თამამად საუბრობს” და ამბობს, რომ “საბჭოთა კავშრის საგარეო საქმეთა სამინისტროში მუშაობის სტაჟი ვაშაძისთვის კარგი გამოცდილებაა”.

რადიკალურად განსხვავებული სურათია ტელეკომპანია “რუსთავი 2”-ზე. აქ რუსული ინტერესების გატარების მცდელობის ბრალდებებს “ქართული ოცნების” მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის სალომე ზურაბიშვილის მიმართ ვისმენთ. განსხვავებულია თემის კონტექსტიც, - არხი მთავარ ყურადღებას საპრეზიდენტო კანდიდატის მიერ აგვისტოს ომთან დაკავშირებულ განცხადებებზე ამახვილებს და ზურაბიშვილის ნათქვამს,“ომი საქართველომ დაიწყო” - ქვეყნის ღალატად აფასებს. აქ რუსულ კვალთან მიმართებით, მთავარი სათქმელი და კონტექსტი სწორედ სწორედ ეს არის.



აღნიშნულ კონტექსტში “რუსთავი 2-ზე” არაერთი სიუჟეტი მომზადდა, რომლებშიც ომთან დაკავშირებული განცხადებების გამო, სალომე ზურაბიშვილი ანალიტიკოსებთან ერთად საეკლესიო პირებმაც გააკრიტიკეს და როგორც წამყვანებმა განმარტეს, მის ნათქვამს “სამშობლოს ღალატი, სიძულვილი, მტრობა და ბოროტება” უწოდეს.

ერთ-ერთ ასეთ მსგავს კრიტიკულ სიუჟეტში ომში დაღუპული სამხედრობის მშობლების შეფასებებიც მოვისმინეთ, სადაც ისინი საპრეზიდენტო კანდიდატის ამ განცხადებას ყოვლად მიუღებლად და გაუმართლებლად მიიჩნევენ. აქცენტი იმაზეც გაკეთდა, რომ სალომე ზურაბიშვილისთვის დიპლომატიის "მეტრი" რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვია.

როგორ დასრულდება პოლარიზებული მედიის ბრძოლა კანდიდატების რუსული კვალის ძიებაში, უკვე სულ მალე, ათ დღეში გამოჩნდება. ერთ-ერთი კი, და არა ერთადერთი, რაც კანდიდატების პრორუსულობის მტკიცებამ აჩვენა, ეს არის საზოგადოების უმეტესი ნაწილის კონსესუსი იმაზე, რომ რუსეთი საფრთხეა.

11 ნოემბერს, რუსთავი 2-ის გენერალურმა დირექტორმა და გადაცემა „კვირის აქცენტების“ წამყვანმა ნიკა გვარამიამ ფოტოგრაფ იური მეჩითოვს პირდაპირ ეთერში აგინა. გინების მიზეზი გახდა ტელეკომპანია Al Jazeera-ს დოკუმენტურ ფილმში 1989 წლის 9 აპრილის მოვლენებთან დაკავშირებით ფოტოგრაფის შეფასებები.

„მონაწილეების 90% შეიკრიბა იმიტომ, რომ 9 აპრილი შოუ იყო და ისინი შოუს მონაწილეები იყვნენ. ეს იყო კრიმინალური აქტი, აქციის ორგანიზატორების მხრიდან, რათა მიეღოთ ასეთი შედეგი. ეს იყო გეგმა ძალაუფლების ხელში ჩასაგდებად. არავის სურდა ვინმეს მოკვლა. ისინი ყველა ჭყლეტაში დაიღუპნენ. 20 ქალი ასფიქსიით გარდაიცვალა. ჭრილობები ჰქონდათ, მაგრამ ისინი განზრახ არავის მოუკლავს“, - აღნიშნა მეჩითოვმა ყატარულ ტელევიზიასთან საუბრისას. სწორედ ამ კომენტარის „კვირის აქცენტებში“ გასვლის შემდეგ, არხის გენერალურმა დირექტორმა ფოტოგრაფს შეურაცხმყოფელი ტერმინებით მიმართა და არაერთგზის მოიხსენია არაკორქტულად.

თანაწამყვანის მიერ სიმშვიდისაკენ რამდენჯერმე მოწოდების შემდეგ, გვარამიამ არაერთხელ მოიხადა ბოდიში მაყურებლის წინაშე. აღნიშნული თემა კი საბოლოოდ საპრეზიდენტო კანდიდატს სალომე ზურაბიშვილს დაუკავშირა, ვინაიდან იური მეჩითოვი მისი ღია მხარდამჭერია.

გადაცემა, რომელიც მეინსტრიმულ მედიაში განსაკუთრებით გამოირჩევა ვერბალური აგრესიითა და არაკორექტული ლექსიკის ხშირი გამოყენებით, ტელეეთერში 2018 წლის აპრილის ბოლოდან გადის და ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ ერთგვარ ედიტორიალს წარმოადგენს. ამის შესახებ, გადაცემის წარდგენისას, არხის გენერალურმა დირექტორმა და გადაცემის თანაწამყვანმა ეკა კვესიტაძემ ისაუბრეს, 29 აპრილს, კურიერი P.S.-ში.

„ჩვენ შევეცდებით რომ გამოვხატოთ საინტერესო პოზიციები და პრინციპში რუსთავი 2-ის ედიტორიალის მსგავსი რამ გავაკეთოთ“, - აღნიშნა გვარამიამ. კვესიტაძის თქმით, იგი თავის კერძო მოსაზრებებს გამოხატავს გადაცემაში, ნიკა გვარამია კი არხის პოლიტიკასა და მოსაზრებას.

გადაცემის დაწყებისთანავე აღნიშნული იყო, რომ იგი იქნებოდა არა ობიექტურობასა და ბალანსზე ორიენტირებული, არამედ მას ექნებოდა კონკრეტული დღის წესრიგი, რომლის მიხედვითაც, წამყვანები შეაფასებდნენ კვირის მთავარ თემებს, რამდენიმე სტუმართან ერთად. წამყვანების თქმით, ისინი ფაქტების სიღრმისეულ ანალიზს შესთავაზებდნენ აუდიტორიას. „ჩვენ შევეცდებით, რომ კამათში ვშობოთ ჭეშმარიტება“, - თქვა ნიკა გვარამიამ.

მიუხედავად ამ დაპირებისა, აღნიშნულ გადაცემაში მაყურებელს კამათის ხილვის შესაძლებლობა ყველაზე ნაკლებად აქვს. როგორც წესი, გადაცემის წამყვანების მოსაზრებები სრულ ჰარმონიაშია ერთმანეთთან. აღნიშნულ ჰარმონიას ვერ არღვევს ვერც გადაცემის სტუმართა სრული უმეტესობის მოსაზრებები. განსაკუთრებით წინასაარჩევნო პერიოდში, გადაცემის თითქმის ყველა სტუმარი თუ რესპონდენტი კრიტიკულად ან ნეგატიურად არის განწყობილი მხოლოდ ხელისუფლებისა და “ქართული ოცნების” მხარდაჭერილი საპრეზიდენტო კანდიდატის სალომე ზურაბიშვილის მიმართ.

თუმცა, კამათისგან განსხვავებით, მაყურებელი ხშირად ისმენს ვერბალურ აგრესიასა და შეურაცხყოფის გამომხატველ გამონათქვამებს. აღნიშნული გამონათქვამები, უმეტესწილად ერთ-ერთი წამყვანის და ზოგჯერ სტუმრების მხრიდან, ძირითადად სალომე ზურაბიშვილის („წუნკალი დედაკაცი“ „მოღალატე“ „ცხენი“), “ქართული ოცნების” ხელისუფლების, კახი კალაძის („კლეპტომანი“), პარლამენტის თავმჯდომარის („არარაობა“, „გამოშტერებული“), ბიძინა ივანიშვილის („ჩასვრილი“, „გიჟი“ „შამანობით დაკავებული კაბალისტი“) და ზურაბიშვილის სხვადასხვა მხარდამჭერი საჯარო თუ კერძო პირის მისამართით („ნაძირალა“, „გაღორებული“, „ჩასვრილი“,ერთუჯრედიანი ინფუზორიები“) გაისმის. გარდა აღნიშნული ტერმინებისა, გადაცემიდან ისმის გინებაც და ისეთი სიტყვებიც, რომლებიც საზოგადოებაში არსებულ ეთიკურ ნორმებს არღვევს.

საქართველოს მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი ცალსახად არ მიუთითებს ტელეეთერით შეურაცხმყოფელი სიტყვების აკრძალვის ან არგამოყენების აუცილებლობის შესახებ, იმ შემთხვევაში თუკი ტელეგადაცემა ეთერში ე.წ. წყალგამყოფის (21:00 სთ-ის) შემდეგ გადის. ამას „კვირის აქცენტები“ თავისი საეთერო დროის გამო აკმაყოფილებს. თუმცა, აღნიშნული კოდექსის 52-ე მუხლი ცალსახად ამბობს, რომ „აუდიტორიის შეურაცხყოფის თავიდან აცილების მიზნით მაუწყებელი განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა მოეკიდოს შეურაცხმყოფელი ლექსიკის გამოყენებას“.

გარდა ამისა, კოდექსში მითითებულია, რომ ამგვარი ტერმინების გამოყენება ტელევიზიის ეთერით შესაძლოა გამართლებული იყო სარედაქციო კონტექსტით და ზოგჯერ რეალობის აღსაწერად შესაძლოა საჭიროც კი იყოს. თუმცა, „კვირის აქცენტების“ შემთხვევაში, ერთ-ერთი თანაწამყვანისა და არხის გენერალური დირექტორის მიერ შეურაცხმყოფელი და არეთიკური ლექსიკის გამოყენებას, ზურგს, როგორც წესი, არავითარი კონტექსტუალური აუცილებლობა არ უმაგრებს. იგი მხოლოდ და მხოლოდ თავად წამყვანის ნება-სურვილზეა დამოკიდებული.

ზემოხსენებული მაუწყებელთა ქცევის კოდექსი ცალსახად მიუთითებს მე-17 მუხლში, რომ საავტორო გადაცემის ავტორს გადაცემაში საკუთარი მოსაზრებების წარმოჩენის უფლება, რა თქმა უნდა, აქვს, მაგრამ ეს სულაც არ ათავისუფლებს მას პასუხისმგებლობისგან: „საავტორო პროგრამის წამყვანმა არ უნდა გამოიყენოს საკუთარი მდგომარება საკუთარი მოსაზრების იმ ფორმით გავრცელებისათვის, რომელმაც შეიძლება ხელყოს პროგრამის მიუკერძოებლობა“.

მიუკერძოებლობაში კი, ამ შემთხვევაში, სულაც არ იგულისხმება ამბის ყველა მხარისათვის თანაბრად დათმობილი დრო, არამედ ამბავთან დაკავშირებული ყველა მნიშვნელოვანი მოსაზრების სათანადო წარმოჩენა.

გარდა გინებისა და შეურაცხმყოფელი ლექსიკისა, გადაცემაში ხშირად არის შემთხვევები, როდესაც განსაკუთრებით ერთ-ერთი წამყვანი იყენებს ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ ტერმინებს, როგორც პოლიტიკური ოპონენტების დისკრედიტაციისა და შეურაცხყოფის საშუალებას. გადაცემებში მუდმივად მეორდება ისეთი ტერმინები, როგორიცაა: „გიჟი“, „ფსიქიკურად შერყეული პიროვნება“, „შეპყრობილი“, „ფსიქიკური პრობლემების ზღვრულ მდგომარეობაში მყოფი“, „ჩლუნგი“ და ა.შ.

აღნიშნული ტენდენცია რამდენიმე მიზეზით არის პრობლემური. მედიის მიერ ისეთი ტერმინების გამოყენება როგორიცაა „ჩლუნგი“, „გიჟი“ ამყარებს სტიგმას ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ადამიანების მიმართ, ვინაიდან აღნიშნულ სიტყვებს ნეგატიური კონოტაცია აქვთ შეძენილი. ამასთანავე, ფსიქიკური პრობლემების მეშვეობით, პოლიტიკური ოპონენტების თუ ნებისმიერი ადამიანის დისკრედიტაცია ცალსახად ამყარებს არსებულ სტერეოტიპს, რომ ფსიქიკური დაავადება შეიძლება იყოს ამხსნელი მიზეზი რაიმე ტიპის ნეგატიური შინაარსის მქონე გადაწყვეტილებისა, კომენტარისა თუ ქმედებისა.

ცდუნება იმისა, რომ ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ჩვენთვის არასასურველი ქმედებები თუ გადაწყვეტილებები ფსიქიკური პრობლემებით ავხსნათ დიდია, თუმცა მედიას ასეთი კავშირების დამყარებისას ორმაგი სიფრთხილე მართებს. ყველაფერი რაც ძალადობრივი, არალოგიკური ანდა ჩვენი აზრით, საღ აზრთან შეუთავსებელია, ფსიქიკური პრობლემებით არ აიხსნება. განსაკუთრებით, თუკი საუბარი პოლიტიკურ, ბიზნეს თუ სხვა ტიპის ელიტებზეა საუბარი. მათი ქმედებების უკან უმეტესწილად სხვა ტიპის მოტივაციები დგას და არა ვინმეს ფსიქიკური ჯანმრთელობა.

ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელი გადაცემისა, რომელიც არხის ედიტორიალად არის მიჩნეული, არის წამყვანების მიერ პოლიტიკური ოპონენტების დაუსაბუთებელი და უარგუმენტო კრიტიკა. გადაცემაში არაერთხელ დაფიქსირდა ისეთი შემთხვევა, როდესაც წამყვანები ყოველგვარი წყაროს გარეშე, საკუთარი ინტერპრეტაციის საფუძველზე, მოსაზრებებს წარმოაჩენენ როგორც ფაქტებს, ანდა ფაქტების გასამყარებლად წყაროების მოყვანით არ იწუხებენ თავს. სწორედ ერთ-ერთი ასეთი შემთხვევა იყო ნიკა გვარამიას მიერ „საქართველოს რკინიგზის“ სპიკერის დაჩი ცაგურიასა და მისი მამის მისამართით გაკეთებული კომენტარი, რის შემდეგაც ცაგურიამ გვარამიას საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიაში უჩივლა.

როგორც ეთიკის ქარტიის საბჭომ მიიჩნია, აღნიშნულ შემთხვევაში “ კვირის აქცენტების" წამყვანმა ნიკა გვარამიამ ქარტიის პირველი პრინციპი დაარღვია, რომელიც ჟურნალისტს ზუსტი ინფორმაციის გავრცელებას ავალდებულებს”.

მსგავს შემთხვევაზეა საუბარი ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ წინასაარჩევნო მედიამონიტორინგის ანგარიშშიც. „გვარამიას თქმით, სუსის ყოფილი უფროსი სოსო გოგაშვილი სამსახურიდან გაუშვეს სხვადასხვა გარემოების, მათ შორის, საარჩევნოდ ფულის მითვისების და იმის გამო, რომ მისი ბრძანება ისმის რაციაში მაჩალიკაშვილის ლიკვიდაციის შესახებ“, - ამ ფაქტის გასამყარებლად ტელეწამყვანს არ გამოუყენებია არც ერთი წყარო და არ მიუთითებია თუ რას ეფუძნებოდა მისი გაჟღერებული ინფორმაცია”, - ვკითხულობთ ანგარიშში.

მონიტორინგის ანგარიშში საუბარია იმაზეც, რომ წამყვანები, როგორც წესი, არ სწევენ სათანადო ძალისხმევას, რათა სტუმრების მიერ გაჟღრებული დაუსაბუთებელი ბრალდებები გადამოწმდეს.

და ბოლოს, ამავე ანგარიშში ნათქვამია ისიც, რომ გადაცემა ცალსახად ტენდენციურია „ქართული ოცნების“ მხარდაჭერილი საპრეზიდენტო კანდიდატის წინააღმდეგ, რაც გადაცემის დეკლარირებული მიზნებიდან გამომდინარე, გასაკვირი სულაც არ არის. მიუხედავად ამისა, გადაცემის საავტორო თუ სარედაქციო ხასიათი სულაც არ არის ერთგვარი ინდულგენცია პროფესიული სტანდარტებისა თუ ეთიკური ნორმების დარღვევის საპირწონედ. პირიქით, ასეთ დროს გაკეთებული განცხადებები (მათ შორის დედის გინებაც) არა მხოლოდ წამყვანის, არამედ გადაცემისა და მთლიანად არხის პოზიციად ითარგმნება.

10 ნოემბერს, 20:00 საათზე თბილისში, რუსთაველის გამზირზე, პარლამენტის წინ ზაზა სარალიძისა და მალხაზ მაჩალიკაშვილის სოლიდარობის აქცია იყო დაგეგმილი. “კარვებით ვიცავთ თავისუფლებას” - ამ სახელწოდების აქცია არასამთავრობო ორგანიზაციებმა დააორგანიზეს და სარალიძე/მაჩალიკაშვილისთვის კარვების გაშლის ხელისშეშლა და მერიისგან მათთვის ადგილის შეცვლის მოთხოვნა გააპროტესტეს.

აქციის დაწყებიდან მალევე სამართალდამცველებსა და აქციის მონაწილეებს შორის დაპირისპირება მოხდა. პოლიცია დემონსტრანტებს ტერიტორიაზე კარვების გაშლის საშუალებას არ აძლევდა. გაწევ-გამოწევის დროს დაშავდა ზაზა სარალიძე და შეუძლოდ გახდა მისი დედა. ორივე მათგანი სასწრაფო სამედიცინო დახმარების სამსახურმა ინგოროყვას კლინიკაში გადაიყვანა.

რუსთაველის ქუჩაზე ვითარების დაძაბვისთანავე მაუწყებელთა ნაწილმა საეთერო ბადე შეცვალა - შეწყვიტა ის გადაცემა, რაც იმ დროს გადიოდა და პარლამენტის წინ მიმდინარე მოვლენების პირდაპირ ეთერში გადაცემა დაიწყო. ასე მოიქცა: ტვ პირველი, რუსთავი 2 და აჭარის ტელევიზია. საზოგადოებრივ მაუწყებელს, იმედსა და მაესტროს კი საპროტესტო აქციები პირდაპირ ეთერში უწყვეტ რეჟიმში არ გაუშუქებია.

რუსთაველის ქუჩაზე მიმდინარე ამბების შესახებ, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა მაყურებელს აქციისა და დაპირისპირების დაწყებიდან ერთი საათის შემდეგ, 21:00-საათიან მოამბეში უამბო. [მანამდე, 20:00 საათიდან ეთერში დოკუმენტური ფილმი “100” გადიოდა]. საინფორმაციო გამოშვებაში თემას სამჯერ შეეხნენ [დასაწყისში, პირველივე ამბად, შემდეგ კი ორჯერ დაუბრუნდნენ გამოშვების დასრულებამდე]. 45-წუთიან საინფორმაციო გამოშვებაში აქციის თემას 17 წუთი და 11 წამი დაეთმო.



პირველ ამბავში “მოამბემ” მაყურებელს აჩვენა ჟურნალისტის ჩართვა აქციიდან, რომელიც ყვებოდა რა ხდებოდა აქციაზე და რთავდა აქციის ორგანიზატორებს, მონაწილეებსა და საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის ხელმძღვანელს. მომდევნო ორ შემთხვევაში მოამბის ეთერში აქციის გარდა ჟურნალისტი ერთვებოდა ინგოროყვას კლინიკიდანაც, სადაც იმ დროისთვის ზაზა სარალიძე და მისი დედა იმყოფებოდნენ.

საინფორმაციო გამოშვების შემდეგ საეთერო ბადე დაგეგმილი გადაცემებით გაგრძელდა:

• გადაცემა 42-ე პარალელი;
• ტ/ს წმინდა ინგლისური მკვლელობა;
• მხ/ფილმი - კასანდრას ოცნება.

ამ გადაცემებისა თუ ფილმების მიმდინარეობისას “მოამბე” სპეციალური გამოშვებით ეთერში კიდევ ორჯერ დაბრუნდა, ამჯერად აქციისა და სავადმყოფოს გარდა, მესამე ჟურნალისტი მუშაობდა “ქართული ოცნების” ოფისთან, სადაც რეალურად არაფერი ხდებოდა და მხოლოდ გია ჟორჟოლიანის კომენტარს სთავაზობდა მაყურებელს. ამ ორ გამოშვებას 26 წუთი და 43 წამი დაეთმო.

ჯამში, 21:00-დან 00:31 საათამდე, საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ამბებს 43 წუთი და 54 წამი დაუთმო.


ტელეკომპანია “იმედმა” რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ამბების შესახებ მაყურებელს პირველად 20:00 საათიანი ქრონიკის მეხუთე ამბად, 20:44 საათზე უამბო. პირველი ოთხი თემა კი ასეთი იყო:

1. არჩევნების მეორე ტური და გავრცელებული ცრუ ინფორმაციები;
2. სააკაშვილის აღიარება 2008 წელს - აგვისტოს ომზე გაკეთებული განცხადებები;
3. კონსულტაციები მმართველ პარტიაში;
4. კახა კალაძესთან ინტერვიუ.

მეხუთე ამბად გაშვებულ კადრ-სინქრონში აქციის თემაზე მაყურებელმა ნახა რა ხდებოდა აქციაზე და მოისმინა ზაზა სარალიძისა და საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის დირექტორის კომენტარი. ჯამში, ამბავს 1 წთ და 50 წამი დაეთმო.



აღსანიშნავია, რომ მანამდე 20:13 საათზე შაბათის ქრონიკას თბილისის მერი კახა კალაძე სტუმრობდა. მასთან ინტერვიუ 20 წუთს გაგრძელდა და ისე დასრულდა, რომ წამყვანს აქციისა და ზაზა სარალიძის შესახებ კითხვა არ დაუსვამს.

ამ თემაზე: ინტერვიუ კახა კალაძესთან რუსთაველზე მიმდინარე
აქციაზე საუბრის გარეშე

რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ამბებს შაბათის ქრონიკა გამოშვების ბოლოსაც დაუბრუნდა. წამყვანმა მაყურებელს უამბო რა ხდებოდა აქციაზე. აჩვენეს დაპირისპირების კადრები, ძირს დავარდნილი ზაზა სარალიძე. თემას სულ 3 წუთი 43 წამი დაეთმო.

ამის შემდეგ “იმედზე” საეთერო ბადე ჩვეულებრივად გაგრძელდა:

• თურქული სერიალი - შავ-თეთრი სიყვარული
• გადაცემა სიცრუის დეტექტორი (დოდო გუგეშაშვილი სტუმრად)
• იუმორისტული გადაცემა ღამის შოუ გიორგი გაბუნიასთან ერთად (სტუმარი - ფორტე)
• მხატვრული ფილმი - მაროდიორები.

ჯამში, 10 ნოემბერს, საღამოს, “იმედმა” რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე აქციას 5 წთ და 33 წამი დაუთმო.


“იმედისა” და საზოგადოებრივი მაუწყებლისგან განსხვავებით, “რუსთავი 2-მა” რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ამბების გამო სამაუწყებლო ბადე შეცვალა. არხმა შეწყვიტა სერიალი, რომელიც ეთერში გადიოდა და აქციაზე ვითარების დაძაბვისთანავე მოვლენებს პირდაპირ ეთერში გადასცემდა.



“კურიერის” სპეციალური გამოშვება 20:12 საათზე დაიწყო. არხი მაყურებელს აცნობდა რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ამბებს და სთავაზობდა აქციის ორგანიზატორებისა და მონაწილეების კომენტარებს.

21:57 საათიდან “რუსთავი 2-ზე” შაბათის კურიერისთვის მომზადებული სიუჟეტები გავიდა:

1. დაფიცება პურზე - სოფელ ნაზარლოში ამომრჩევლის დაშინებაზე საუბრობენ;
2. დაფინანსება ხმების სანაცვლოდ;
3. ხაინდრავას საბიუჯეტო დავალიანება.

22:43 საათზე შაბათის კურიერის წამყვანმა განმარტა, რომ რუსთაველზე მიმდინარე ამბების გამო რამდენიმე რეპორტაჟის ჩვენება გადადეს. გამოშვება ნიკა გვარამიასა და ეკა კვესიტაძის გადაცემა “კვირის აქცენტებით” გაგრძელდა. საავტორო გადაცემას წამყვანები აქციიდან უძღებოდნენ. წამყვანები მაყურებელს სთავაზობდნენ აქციის მონაწილეების კომენტარებს, ნიკა გვარამიამ კი სცადა გასაუბრებოდა ადგილზე მყოფ სამართალდამცველებს და გაერკვია, ვისი დავალებით იმყოფებოდნენ იქ.

ნიკა გვარამიასა და ეკა კვესიტაძის გადაცემა ქუჩაში ორ საათს გაგრძელდა. 00:43 საათზე ისევ კურიერის წამყვანი ჩაერთო სტუდიიდან, და ბოლო ინფორმაციით აქციიდან ჟურნალისტი ჩართეს, ეთერში გაუშვეს აქციის მონაწილეთა კომენტარები.

რუსთავი 2-მა რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე მოვლენების გაშუქება 01:13 საათზე დაასრულა.


არხმა თემის გაშუქება 20:06 საათზე დაიწყო და 00:31 საათზე დაასრულა.

რუსთაველის გამზირზე ტვ პირველის სამი გადამღები ჯგუფი მუშაობდა, ჟურნალისტები ყვებოდნენ რა ხდებოდა აქციაზე და მაყურებელს აქციის ორგანიზატორებისა და მონაწილეების კომენტარებს სთავაზობდნენ.

აქციის პარალელურად, ტვ პირველის ჟურნალისტი მუშაობდა ინგოროყვას კლინიკასთანაც, სადაც აქციიდან ზაზა სარალიძე და მისი დედა გადაიყვანეს.


აჭარის ტელევიზიამ თბილისში, რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ამბების გადაცემა 21:00-საათიან საინფორმაციო გამოშვებიდან დაიწყო. მანამდე არხზე დოკუმენტური ფილმი “გენიალური ტვინები” გადიოდა. თითქმის მთელი ღამის განმავლობაში მაუწყებელი ამბებს პირდაპირ ეთერში გადასცემდა და ცდილობდა სხვადასხვა პირებისგან მიმდინარე მოვლენების შეფასებებიც მოეპოვებინა.


აქცია 21 საათზე გასული საინფორმაციო გამოშვების პირველივე თემა იყო. მაუწყებლის ჟურნალისტი იმყოფებოდა აქციაზე და მაყურებელს უყვებოდა რა ხდებოდა აქციაზე, ასევე, სხვა მაუწყებლების მსგავსად, სთავაზობდა აქციის მონაწილეთა კომენტარებს [6წთ]. ამის შემდეგ საინფორმაციო გამოშვება სხვა თემებით გაგრძელდა. გამოშვების დასრულებამდე რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე ამბავს აჭარის ტელევიზია კიდევ ერთხელ დაუბრუნდა და მაყურებელს აქციიდან ბოლო ინფორმაცია მიაწოდა. [4წთ 35 წმ]

საინფორმაციო გამოშვების დასრულებისთანავე, 21:24 საათიდან, ეთერში დოკუმენტური ფილმი დაიწყო - “ სამი შთამბეჭდავი უძველესი ქალაქი”. თუმცა, დაახლოებით ნახევარ საათში, 21:51 საათზე ფილმი გაწყდა, კვლავ აქციის თემა გაგრძელდა და ეთერში ტვ პირველის სიგნალი გადაიცემოდა [ტვ პირველის სტუდია და მისი ჟურნალისტების ჩართვები აქციიდან].

მოგვიანებით, 22:08 საათზე ეთერში აჭარის ტელევიზიის სტუდია დაბრუნდა. აქციიდან ჩართვებსაც უკვე აჭარის ტელევიზიის ჟურნალისტი გვთავაზობდა.

აჭარის ტელევიზია ცდილობდა მიმდინარე მოვლენებზე ხელისუფლების წარმომადგენლების შეფასება შეეთავაზებინა აუდიტორიისთვის. მათ ტელეფონით ჩართეს: აჭარის უმაღლესი საბჭოს წევრი “ქართული ოცნებიდან”, ასევე უმრავლესობის წევრები ნინო გოგუაძე და გია ჟორჟოლიანი.

აჭარის ტელევიზიამ ეთერი 00:58 საათზე დაასრულა. წამყვანა განაცხადა, რომ ამ დრომდე ელოდნენ აჭარის მთავრობის თავმჯდომარის, თორნიკე რიჟვაძის კომენტარს, რომელიც დაპირდა მათ მოვლენების შეფასებას, თუმცა, მოგვიანებით გადაიფიქრა.

ტელეკომპანია “მაესტროში” 20:00-დან 21:00 საათამდე კვირის შემაჯამებელი ამბები გადიოდა. გამოშვებაში 40 ახალი ამბავი იყო, მათ შორის იყო სარალიძის თემაც - კახა კალაძის და სარალიძის განცხადებები აქციის ადგილის შეცვლის თაობაზე. უშუალოდ აქციის თემაზე მაესტრომ მაყურებელს 21:00 საათზე, ახალი ამბების პირველივე თემიდან უამბო.

მაესტროს ჟურნალისტი ყვებოდა რა ხდებოდა აქციაზე და ასევე, მაყურებელს სთავაზობდა აქციის ორგანიზატორებისა და მონაწილეების კომენტარებს.


ამის შემდეგ გამოშვება სხვა ამბებით გაგრძელდა და აქციის თემას 21:40 საათზე ისევ დაუბრუნდაჩართვებით აქციიდან. გამოშვების ბოლოს მაყურებელს კვლავ შეახსენეს, რომ რუსთაველის ქუჩაზე აქცია მიმდინარეობს.

22:00 საათიდან მაესტრომ ისევ უამბო მაყურებელს რა ხდებოდა აქციაზე - კარვების გაშლა, დაპირისპირება, სარალიძისა და მისი დედის საავადმყოფოში გადაყვანა, სარალიძის მიმართვა ზურაბიშვილს. ისევ ჰქონდა ორგანიზატორებისა და მონაწილეების კომენტარები.

ამის შემდეგ, მთელი ღამის განმავლობაში, ყოველი საათის დასაწყისში [23:00; 00:03: 01:00 და ა. შ. დილის 11:00-ის ჩათვლით] მაესტრო იმეორებდა ამბებს და 2-3 წუთის განმავლობაში მაყურებელს უყვებოდა რა ხდებოდა აქციაზე და ამ დროს უკვე ძირითადად ერთსა და იმავე კომენტარებს სთავაზობდა [ეკა გიგაური, ელენე ხოშტარია, საპატრულო დეპარტამენტის უფროსი , სულხან სალაძე, მიხეილ ბენიძე, ნინო ლომჯარია]


შეჯამების სახით შეიძლება ითქვას, რომ 10 ნოემბრის საღამოს საქართველოში მიმდინარე მოვლენების შესახებ სრულყოფილ ინფორმაციას უწყვეტ რეჟიმში იღებდა: რუსთავი 2-ის, ტვ პირველისა და საზოგადოებრივი მაუწყებლის აჭარის ტელევიზიის მაყურებელი. დანარჩენ არხებიდან თემას ყველაზე მეტი დრო საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა დაუთმო, - 43 წუთი და 54 წამი 5 საათის განმავლობაში [20:00-დან 01:00-მდე]; ყველაზე ნაკლები კი იმედმა [5 წუთი და 33წამი], მაესტროს შედარებით განსხვავებული სპეციფიკა აქვს, თუმცა მისი ყველა საათის დასაწყისში გადაცემული სამწუთიანი ამბები აქციის შესახებ, იმაზე გაცილებით მეტია, ვიდრე იმედის ეთერში ამ თემისთვის დათმობილი დრო.

9 ნოემბერს სოციალურ ქსელში 2008 წლის აგვისტოს ომის შემსწავლელი კომისიის ვიდეოს ფრაგმენტი გავრცელდა, რომელშიც საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი ცხინვალის რეგიონში სამხედრო მოქმედებების წარმოების გადაწყვეტილების მიღებაზე საუბრობს.

ვიდეოს ტექსტი - მიხეილ სააკშვილი: “კითხვაზე - განვახორციელეთ თუ არა ჩვენ სამხედრო მოქმედებები აგვისტოს დასაწყისში, იმისათვის, რომ აგვეყვანა კონტროლქვეშ ცხინვალი და ის ადგილები სამხრეთ ოსეთის, რომლესაც ჩვენ ვერ ვაკონტროლებდით, მე ადრეც ღიად ვაცხადებდი და ახლაც ვაცხადებ, რომ დიახ, ჩვენ მივიღეთ გადაწყვეტილება, რომ გვეწარმოებინა სამხედრო მოქმედებები ცხინვალის რეგიონში, ჩვენ მივიღეთ ეს გადაწყვეტილება”.

მალევე ჯერ imedinews.ge გამოჩნდა ახალი ამბავი სახელწოდებით - “სააკაშვილი: ჩვენ დავიწყეთ სამხედრო მოქმედებები ცხინვალის რეგიონში”. საღამოს კი, ტელეკომპანია "იმედმა" მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ამ თემას თითქმის 7-წუთიანი სიუჟეტი მიუძღვნა.

გადაცემის ე.წ. პრომოდან გავიგეთ, რომ გამოშვებაში 2008 წელთან დაკავშირებით მიხეილ სააკაშვილის აღიარებას ვნახავდით.

წამყვანების ტექსტი

“სააკაშვილის აღიარება, რომელიც ყველას კარგად ჰქონდა დავიწყებული და დღემდე არ იძებნებოდა. ყოფილი ხელისუფლების მცდელობით, ომთან დაკავშირებული ყველა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური განცხადება წაშლილია და აღარ არსებობს. ეს ვიდეომასალა 2008 წლის ნოემბერშია გადაღებული. აგვისტოს ომის შემსწავლელი კომისიის სხდომაზე, ყოფილი პრეზიდენტი პირდაპირ ამბობს, რომ მან და მისმა ხელისუფლებამ განახორციელეს საბრძოლო მოქმედებები, იმისთვის, რომ აეყვანათ კონტროლქვეშ ცხინვალი და სამხრეთ ოსეთის ის ადგილები, რომელსაც საქართველოს ხელისუფლება ვერ აკონტროლებდა”, - ასე დაიწყო თემის წარდგენა “ქრონიკის” ერთ-ერთმა წამყვანმა

შემდეგ კი მისმა კოლეგამ განაგრძო: “დღეს კიდევ ერთხელ გაგახსენებთ, რომ ეს აღიარება საქართველოს მოსახლეობამ ჯერ კიდევ 2008 წელს მოისმინა. დღეს ეს ვიდეო სოციალურ ქსელში გავრცელდა, მაგრამ მალევე წაიშალა, თუმცა მომხმარებლებმა მისი გავრცელება მაინც მოასწრეს. ამ სიტყვებს მიხეილ სააკაშვილი და მისი პრეზიდენტობის კანდიდატი დღეს უკვე აღარ იმეორებენ”.

სიუჟეტის აქცენტები

სიუჟეტის დასაწყისში ჟურნალისტი განმარტავს, რომ “ვინ დაიწყო აგვისტოს ომი?” - ეს თემა კვლავ გააქტიურდა მას შემდეგ, რაც სოციალური ქსელში ვიდეო გავრცელდა. ამბობს რაზეა საუბარი გავრცელებულ ვიდეოში და ამატებს, რომ ვიდეოს გავრცელების შემდეგ, “ნაცინალური მოძრაობა” თავის მართლების რეჟიმში იყო, “ქართული ოცნება” კი ყოფილი მთავარსარდლის პასუხისმგებლობის საკითხზე საუბრობდა.

სიუჟეტიდან გავიგეთ, რომ ვიდეო სოციალურ ქსელში 9 ნოემბერს, დილით გავრცელდა, მოგვიანებით კი გაქრა, თუმცა მომხმარებლებმა მისი გავრცელება მაინც შეძლეს. ავტორის თქმით, საკითხი სოციალურ ქსელში მთავარი განხილვის საგანი იყო.



მასალაში ვიდეოს ფრაგმენტი რამდენჯერმე გამეორდა, რის შემდეგაც ჟურნალისტმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ “ის, რასაც დღეს მიხეილ სააკაშვილი აღარ ამბობს, 2008 წელს აღიარა”. მისივე თქმით, ამ საკითხზე ყოფილმა პრეზიდენტმა ომის შემსწავლელ კომისიაზე კითხვა თავად დასვა და თავადვე უპასუხა, რასაც კვლავ ვიდეოს ფრაგმენტი მოჰყვა.

სიუჟეტში სააკაშვლის აღიარების კონტექსტი საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვებითა და Facebook-ის პოსტებით გრძელდება, სადაც მიხეილ სააკაშვილი უარყოფით კონტექსტია წარმოჩენილი. ეს მაშინ როდესაც, თავად “იმედის” მიერ გავრცელებულ ამბავს სოციალურ ქსლეში არხის მიმართ არაერთი მოქალაქის უარყოფით რეაქცია და კრიტიკული შეფასება მოჰყვა.

ამის შემდეგ მასალაში არჩევნების თემა შემოდის: “ის, რასაც მიხეილ სააკაშვილი ამ ვიდეოში ამბობს, 10 წლის შემდეგ მისი და მისი გუნდის მთავარი კომპრომატია ხელისუფლების მიერ მხარდაჭერილი კანდიდატის წინააღმდეგ. მიხეილ სააკაშვილის ეს განცხადება 2008 წელს პირდად მოისმინა გრიგოლ ვაშაძემ, ის ლიდერის ნათქვამის გამართლებას დღეს ცდილობს”, - განმარტავს ჟურნალისტი, რასაც თავად გრიგოლ ვაშაძის კომენტარი მოსდევს. ვაშაძე ამბობს, რომ “მიხეილ სააკაშვილმა სამხედრო მოქმედებები დაიწყო, როგორც პასუხი იმ აგრესიაზე, რომელიც პირველი აგვისტოდან უკვე შეუწყვეტელ ხასიათს ღებულობდა”.

სიუჟეტში ასევე მოვისმინეთ ჟურნალისტის შეფასება, რომ “სამხედრო მოქმედებების არასწორ გათვლას მეტი ტერიტორიების დაკარგვა, გარდაცვლილი მოქალაქეები და დევნილების ახალი ტალღა მოჰყვა”. ნათქვამს მმართველი გუნდის წევრების კომენტარები მოსდევს, - ისინი აგვისტოს ომთან მიმართებით სრულ პასუხისმგებლობას ყოფილ ხელისუფლებას და მიხეილ სააკაშვილს აკისრებენ.

სიუჟეტის ავტორი ამბობს, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში ექსპრეზიდენტი ევროპიდან განსაკუთრებით აქტიურობს, თუმცა აგვისტოს ომთან დაკავშირებით მისსავე განცხადებაზე ამ დრომდე არაფერი უთქვამს.

ყოფილი პრეზიდენტის პასუხი

ყოფილი პრეზიდენტი გავრცელებულ ვიდეოს Facebook-ის საკუთარ გვერდზე მოგვიანებით გამოეხმუარა. ამ დროს იმედის მთავარი საინფორმაციო გამოშვება უკვე დასრულებული იყო.

რაც მასალაში არ მოხვდა

იმედის მიერ მომზადებული სიუჟეტი მთლიანად აგვისტოს ომის დაწყებასთან დაკავშირებით ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის აღიარებაზე იყო დაფუძნებული, რომელიც ვრცელი ვიდეოს მხოლოდ რამდენიმეწამიან ფრაგმენტს ეფუძნებოდა. 

ამასთან, იმედის წამყვანებმა არაერთხელ გაუსვეს ხაზი, რომ “[წინა] ხელისუფლების მცდელობით, ომთან დაკავშირებული ყველა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური განცხადება წაშლილია და აღარ არსებობს”, არადა ომის შემსწავლელი კომისიის სტენოგრამულ ჩანაწერს კონკრეტული გამოცემების არქივი დღემდეე ინახავს. მაგალითად, სააკაშვილის დაკითხვის სრული ტექსტი იძებნება საიტზე Civil.ge. მოგვიანებით, ტექსტის ვრცელი ვიდეოჩანაწერი ყოფილმა პრეზიდენტმა თავადაც გაავრცელა.

ტექსტის სრული ვერსიიდან ჩანს, რომ მიხეილ სააკაშვილი ცხინვალის რეგიონში სამხედრო მოქმედებების დაწყებაზე ნამდვილად საუბრობს, თუმცა ის იქვე ამბობს, რომ “ეს იყო მძიმე გადაწყვეტილება, რომელიც როკის გვირაბთან “რუსეთის არმიის ასობით ტანკის” გამოჩენას და საქართველოს მიერ კონტროლირებადი სოფლების “ინტენსიურ დაბომბვას” მოჰყვა. შესაბამისად, ყოფილი პრეზიდენტი ხელისუფლების მიერ ომის დაწყებას კი არ აღიარებს, არამედ ქართული მხარის მხრიდან რუსული სამხედრო აგრესიის საპასუხო რეაქციაზე მიუთითებს.

კონკრეტული მაწყებლის მიერ აღნიშნული ვიდეოს კონტექსტის გარეშე, მხოლოდ პატარა ფრაგმენტის გაშვება, არხის მიერ ფაქტით ცალსახა მანიპულაციაზე, შინაარსის დამახინჯებასა და მაყურებლის განზრახ შეცდომაში შეყვანის მცდელობაზე მიუთითებს.

იმედის გარდა ვინ როგორ/ან არ გააშუქა ეს თემა 

ამ თემაზე მასალა მაუწყებლებიდან, იმედის გარდა, მხოლოდ საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა მოამზადა.

საზოგადოებრივი მაუწყებელი ამბავს მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ე.წ. კადრ-სინქრონით გამოეხმაურა. წამყვანის ტექსტს, რომელშიც ის ამბობს, რომ სოციალურ ქსელში გავრცელებულ ვიდეოში ყოფილი პრეზიდენტი “აცხადებს, რომ ცხინვალის რეგიონში სამხედრო მოქმედებების წარმოების გადაწყვეტილება მან მიიღო”, მხოლოდ ვიდეო და ქართული ოცნების დეპუტატის დიმიტრი ცქიტიშვილის კომენტარი მოსდევს. ცქიტიშვილი ყოფილი ხელისფლების ბრალეულობაზე საუბრობს.

ამბავი ვერ მოხვდა ტელეკომპანია პირველისა და რუსთავის 2-ის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებებში.

10 ნოემბერს, როდესაც რუსთაველის გამზირზე კარვების დადგმის აკრძალვის გამო ზაზა სარალიძის და მალხაზ მაჩალიკაშვილის სოლიდარობის აქცია მიმდინარეობდა, ტელეკომპანია “იმედის” გადაცემა “ქრონიკაში” სტუმრად იმყოფებოდა თბილისის მერი კახა კალაძე, რომელთანაც ინტერვიუ ამ თემაზე საუბრის გარეშე დასრულდა.

წინა დღეს, 9 ნოემბერს თბილისის მერმა კახა კალაძემ ზაზა სარალიძეს და მალხაზ მაჩალიკაშვილს, რომლებიც საკუთარი შვილების მკვლელების დასჯას ითხოვენ, პარლამენტის წინ ჯდომის ნაცვლად აქციის ჩატარებისთვის სხვა ადგილის მოძებნისკენ მოუწოდა, ვინაიდან იქ საახალწლო ნაძვის ხე უნდა დაიდგას. ამის შემდეგ სარალიძისა და მაჩალიკაშვილის სოლიდარობის აქცია არასამთავრობო ორგანიზაციებმა დააორგანიზეს და 10 ნოემბერს ზუსტად იმ დროს, როდესაც “ქრონიკას” კახა კალაძე სტუმრობდა, პარლამენტის წინ შეიკრიბნენ და კავების გაშლაც დაიწყეს. თუმცა, პოლიციამ ამ კარვების შეტანის შეზღუდვაც სცადა, რასაც გაწევ-გამოწევა მოჰყვა. ამ ინცინდენტში სარალიძემ კახა კალაძე დაადანაშაულა. 

მიუხედავად ამ წინაისტორიისა და პარალელურად მიმდინარე ამებებისა, წამყვანს, თეა სიჭინავას ამ თემაზე თბილისის მერისთვის კითხვა არ დაუსვამს. ამის ნაცვლად დაინტერესდა კალაძის მოსაზრებით მიხეილ სააკაშვილის მიერ 2008 წლის აგვისტოში საბრძოლო მოქმედებების შესახებ, ჰკითხა თუ როგორ მიმდინარეობს ხელისუფლების მზადება მეორე ტურისთვის, შეაფასებინა საპრეზიდენტო კანდიდატის, გრიგოლ ვაშაძის განცხადება, გამარჯვების შემდეგ დემონსტრაციის გამართვის შესახებ. მთელი ინტერვიუ კახა კალაძემ ნაციონალურ მოძრაობის კრიტიკის, თბილისის მერიის და ქართული ოცნების გეგმებზე საუბრისთვის გამოიყენა.

იმედისგან განსხვავებით აქცია პირდაპირ ეთერში ჰქონდათ ტვ პირველსა და რუსთავი 2-ს, რომლებმაც სამაუწყებლო ბადე ამ ამბის გასაშუქებლად შეცვალეს.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის საინფორმაციო გამოშვების წამყვანმა მარიამ ვაშაძემ წვეულებების ორგანიზატორი კომპანიის “მარმენიოს” საიმიჯო კლიპში მიიღო მონაწილეობა. ვიდეორგოლში, რომელიც კოპმანიის Facebook-ის ოფიციალურ გვერდზე გამოქვეყნდა, საზოგადოებრივი მაუწყებლის წამყვანი კომპანიის ერთ-ერთი დამკვეთის როლში გვევლინება.

"მაუწყებლობის შესახებ" კანონში აღნიშნულია, რომ "იკრძალება ახალი ამბების, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და წინასაარჩევნო დებატების პროგრამის წამყვანის ან ჟურნალისტის ნებისმიერი სახით მონაწილეობა რეკლამაში ან ტელეშოპინგში". მართალია კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის განმარტებით, ეს ნორმა მხოლოდ სამაუწყებლო რეკლამაში მონაწილეობაზე ვრცელდება, მაგრამ საინფორმაციო გადაცემის წამყვანის ნებისმიერი ტიპის რეკლამაში მონაწილება წინააღმდეგობაში მოდის ეთიკურ პრინციპებთან.

ამის შესახებ საუბარია ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ ჟურნალისტთა ინტერესის კონფლიქტზე მომზადებულ სახელმძღვენელო წესებშიც, სადაც აღნიშნულია :“ახალი ამბებისა და საზოგადოებრივ პოლიტიკურ თემატიკაზე მომუშავე ჟურნალისტები არ უნდა მონაწილეობდნენ რაიმე პროდუქტის რეკლამაში, ანდა პრომოუშენში”.

ამგვარი სტანდარტის მიზანია არ შეილახოს მაუწყებლის რეპუტაცია და როდესაც არხს წამყვანის მიერ რეკლამირებული პროდუქტის შესახებ რაიმე ტიპის მასალის მომზადება მოუწევს, აუდიტორიამ ეჭვქვეშ არ დააყენოს მისი მიუკერძოებლობა”.

6 ნოემბერს, რუსთავი 2-ის მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში ძალადობის არასრულწლოვანი მსხვერპლის არაპირდაპირი იდენტიფიცირება მოხდა. როგორც „კურიერის“ მიერ მომზადებული სიუჟეტიდან ირკვევა, 15 წლის გოგო რამდენიმე თვის წინ ჯერ გააუპატიურეს, შემდეგ კი იგი სკოლის ადმინისტრაციის, თანასკოლელებისა და ნაცნობების მხირდან ფსიქოლოგიური ძალადობის მსხვერპლი გახდა. არასრულწლოვანმა ხუთჯერ სცადა თავის მოკვლა.

სიუჟეტში არ მომხდარა არც ძალადობის მსხვერპლის და არც სავარაუდო დამნაშავის პირდაპირი იდენტიფიცირება. ასევე არ მომხდარა მსხვერპლის მშობლისა და დანაშაულის ჩადენის ადგილის იდენტიფიცირება. თუმცა, ჟურნალისტმა სიუჟეტში გამოიყენა სკოლის გარე პერიმეტრის კადრები, შემდეგ კი გამჟღავნდა სკოლის დირექტორის სახელი და გვარი, მისი კომენტარი დაუფარავად გავიდა ეთერში. აღნიშნული შესაძლებელს ხდის, რომ მოხდეს იმ სკოლის იდენტიფიცირება, სადაც ძალადობის მსხვერპლი და როგორც ირკვევა, სავარაუდო დამნაშავე სწავლობენ. აღსანიშნავია, რომ სავარაუდო დამნაშავეც ასევე არასრულწლოვანია.

საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მიერ მომზადებულ ბავშვთა საკითხების გაშუქების  სახელმძღვანელო წესებში ვკითხულობთ, რომ ძალადობის მსხვერპლი ბავშვის შემდგომი ტრავმის, სტიგმატიზებისა და გარიყვის თავიდან აცილების მიზნით, ძალდობის მსხვერპლი ბავშვი ისე უნდა დაიფაროს, რომ მისი იდენტიფიცირება ვერ მოხდეს. იმავე დოკუმენტის მიხედვით, ბავშვის სახის დაფარვა მისი სრულად არაიდენტიფიცირებისთვის საკმარისი არ არის, ხშირად მისი ამოცნობა შესაძლებელია გარემოს აღწერით, ან სხვა რესპონდენტების იდენტიფიცირებით. ეს ეხება არა მხოლოდ მსხვერპლის საცხოვრებელ გარემოს, არამედ იმ დაწესებულებასაც, სადაც იგი სწავლობს.