პარტია „ნეიტრალური საქართველოს“ თავმჯდომარეს ვალარი კვარაცხელია ტელეკომპანია „ობიექტივის“ ეთერში გადაცემა მიჰყავს. მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის მიხედვით, პოლიტიკური პარტიის წევრი გადაცემის წამყვანი არ შეიძლება იყოს.

ცესკოს მონაცემებით, პარტიამ უკვე მიმართა კომისიას 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად, ამჯერად, განაცხადი რეგისტრაციის პროცესშია.



ვალერი კვარაცხელია გადაცემის მსვლელობისას აუდიტორიას ესაუბრება, როგორც პოლიტიკური პარტიის წევრი და ფაქტობრივად, ატარებს საარჩევნო კაპმპანიას, აკრიტიკებს ხელისუფლების საგარეო კურსს და მიმოიხილავს, რა პოზიტიური მხარეები აქვს თავად მის პარტიას საგარეო ურთიერთობების მიმართულებით. მაგალითად 25 ივნისის გადაცემაში წამყვანი აღნიშნავს:

„რომელიღაცა პოლიტიკოსად წოდებულმა ადამიანმა ჩემ შესახებ თქვა, რომ მას მხარდამჭერები არ ჰყავსო, მაშინ იმ დღეს, გორში სრულიად საწინააღმდეგო რამ გამოჩნდა“- ამბობს წამყვანი და მაყურებელი რომ დაარწმუნოს, რამდენად ბევრია მისი მხარდამჭერი, ეთერში გვიჩვენებს გორის შეხვედრის ჩანაწერებს, სადაც პარტიის სიკეთეებზე მათი მხარდამჭერები საუბრობენ.

მაუწყებელთა ქცევის კოდექსში (მუხლი 16) აღნიშნულია: „დაუშვებელია პოლიტიკური თანამდებობის პირის ან პოლიტიკური პარტიის წევრის მონაწილეობა ახალი ამბების ან საინფორმაციო პროგრამებში წამყვანის, ინტერვიუერის ან ჟურნალისტის სახით“.

საარჩევნო კოდექსის (მუხლი 51) მიხედვით კი, წინასაარჩევნო კამპანიის მიმდინარეობისას საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროგრამების გადაცემებისა და არჩევნების გაშუქების დროს მაუწყებელმა უნდა დაიცვას მიუკერძოებლობისა და სამართლიანობის პრინციპი „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის, მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის და ამ კანონის შესაბამისად.

კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში განმარტავენ, რომ საკითხი მაუწყებელთა ქცევის კოდექსის სფეროა, ის მაუწყებლობის შესახებ კანონით არ რეგულირდება და შესაბამისად, მისი განხილვა და რეაგირება კომისიის საქმიანობის სფეროში არ შედის. თუკი მსგავსი შემთხვევები კომისიის მედიამონიტორინგისას დაფიქსირდა, GNCC შენიშვნის სახით მიუთითებს ქცევის კოდექსის ნორმებს.

უნდა აიკრძალოს თუ არა რუსული არხების რეტრანსლირება საქართველოში - ამ თემაზე დისკუსია დღემდე არ წყდება, აკრძალვის მომხრეები ამბობენ, რომ არხები ქვეყნის განვითარებას უქმნის საფრთხეს, მოწინააღმდეგეები კი ფიქრობენ, რომ აკრძალვა დემოკრატიული მეთოდი არ არის. ეს საკითხი საქართველოს გარდა განსაკუთრებით აქტუალურია ბალტიის ქვეყნებში, უკრაინაში, მოლდოვაში.

საქართველოში რუსული არხები 2008 წლის ომის პერიოდში დაიბლოკა, არხების რეტრანსლირება 2012 წელს ხელისუფლების ცვლილების შემდგომ დაწყო. ცოტა ხნის წინ არასამთავრობოების და საზოგადოების ნაწილის მიმართვა გავრცელდა. წერილის ხელმომწერები მოუწოდებენ პრეზიდენტს, პრემიერს, პარლამენტის თავმჯდომარეს და კომუნიკაციების კომისიას შეზღუდონ რუსული პროპაგანდისტული არხები საქართველოს ტერიტორიაზე. გავრცელებულ განცხადებას კომუნიკაციების მარეგულირებელი კომისიაც გამოეხმაურა და განაცხადა, რომ იმ შემთხვევაში თუ ზემოხსენებული რუსული არხები ავრცელებენ დაუშვებელ პროდუქციას, კომისია მზადაა საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში გაატაროს სათანადო ზომები - მათ შორის შეზღუდოს შესაბამისი არხების რეტრანსლირება.

რაც შეეხება საერთაშორისო გამოცდილებას, მომძლავრებულ რუსულ საინფორმაციო შეტევას უკანასკნელ პერიოდში სხვადასხვა ქვეყანაში რუსული არხებისა და ონლაინ გამოცემების დაბლოკვის არაერთი შემთხვევა მოჰყვა. გარდა ამისა, იქმნება უამრავი პლატფორმა თუ კამპანია, რომლის მეშვეობითაც რუსულ პროპაგანდას ებრძვიან.

უკრაინა

2014 წელს უკრაინამ 14 რუსული ტელეარხი დაბლოკა, მიზეზად კი ომისა და ძალადობის პროპაგანდა დაასახელა. უკრაინის შინაგან საქმეთა მინისტრის, ანტონ გერაშენკოს, განცხადებით, არხების დაბლოკვის მიზეზს ომის პროპაგანდა წარმოადგენდა. ამავდროულად, კონფლიქტის ზონაში მცხოვრები ეთნიკური რუსებისთვის რუსული არხები ინფორმაციის მიღების მთავარი საშუალებაა.

„როგორც დამოუკიდებელ და სუვერენულ სახელმწიფოს, უკრაინას შეუძლია და ვალდებულია დაიცვას თავისი მედიასივრცე რუსული აგრესიისგან, რომელსაც უკრაინის მოქალაქეებს შორის სიძულვილი და უთანხმოება შეაქვს“ - განაცხადა გერაშენკომ.

მნიშვნელოვანია ის გარემოებაც, რომ ამ გადაწყვეტილებამდე რუსეთმა დაბლოკა უკრაინული არხები ყირიმის ტერიტორიაზე.

მოლდოვა

2015 წლის 28 მაისს მოლდოვის „ტელევიზიისა და რადიოს საკოორდინაციო საბჭოს“ გადაწყვეტილებით დაიბლოკა რუსული არხი, „Россия 24“, ასევე დაჯარიმდა არხები: RTR Moldova და Ren Moldova. სამივე არხის დაჯარიმების მიზეზად რუსული არხების მხრიდან რუსეთ-უკრაინის ომის გაშუქებისას ფაქტების დამახინჯება და მაყურებელთა მოსაზრებებით მანიპულირება დასახელდა.

„ტელევიზიისა და რადიოს საკოორდინაციო საბჭოს“ განცხადებით, არხებით გავრცელებული ინფორმაცია ხელს უწყობდა ეთნიკური შუღლისა და სიძულვილის გაღვივებას. ამგვარი ტრანსლირება კი არ შეესაბამება ახალი ამბების გაშუქების საერთაშორისო თუ ადგილობრივ სტანდარტს.

ლატვია

რუსული პროპაგანდის წინააღმდეგ ბრძოლის მრავალწლიანი გამოცდილება აქვთ ბალტიის ქვეყნებს. 2016 წლის 7 აპრილს რუსული არხი RTR 6 თვით გათიშა ლატვიამ. ქვეყნის „ნაციონალური ელექტრონული მასმედიის საბჭოს“ დადგენილებით, Rossiya RTR -მა ლატვიის მასმედიის შესახებ კანონი და ევროკავშირის აუდიოვიზუალური მედიის შესახებ დირექტივა დაარღვია. მარეგულირებელმა გათიშვის მიზეზად ამავე არხზე გასული გადაცემებით სიძულვილის გაღვივება დაასახელა. მარეგულირებელმა არაერთხელ მიმართა არხის ადმინისტრაციას პრობლემის აღმოსაფხვრელად, თუმცა უშედეგოდ.

მნიშვნელოვანია ის, რომ ლატვიის მარეგულირებელს არხი ანალოგიური ქმედებისთვის 2015 წლის სექტემბერშიც ჰყავს გაფრთხილებული. მაშინ გაფრთხილების მიზეზი ტელეარხით რუსი პოლიტიკოსის, ვლადიმერ ჟირინოვსკის, გამოსვლა გახდა. საკუთარ გამოსვლაში ჟირინოვსკიმ მოუწოდა რუსეთის ხელისუფლებას დაებომბმა თურქეთი რუსული თვითმფრინავის ჩამოგდების გამო. ამ შემთხვევაშიც მარეგულირებელმა სამხედრო ქმედებებისკენ მოწოდების და სიძულვილის გაღვივებისთვის არხს კანონმდებლობის დარღვევა დაუდგინა და გააფრთხილა.

იმავე არხის გათიშვის ტაქტიკას ლატვიის ხელისუფლებამ 2014 წელსაც მიმართა და RTR- ს ტრანსლირება შეუწყვიტა.

ლიტვა

2015 წლის 9 აპრილს ლიტვის კომუნიკაციების მარეგულირებელმა კომპანიამ გადაწყვიტა, დაებლოკა RTR Planeta. იგი შედის რუსეთის „სახელმწიფო რადიო თუ ტელევიზიის გადამცემი კომპანიის“ (VGTRK) სერვისის პაკეტში, კომპანია დისტრიბუციას უწევს არხს მთელ ბალტიისპირეთში.

არხის დაბლოკვის მიზეზი ვლადიმერ სოლოვიევის გადაცემა გახდა, რომელშიც წამყვანი სიძულვილის ენასა და პროპაგანდას იყენებდა. მარეგულირებლის გადაწყვეტილებით არხი 3 თვით დაიბლოკა.

VGTRK -ის მმართველი ოლეგ დობროდიევია, რომელიც პუტინის გაპრეზიდენტების შემდგომ, 2000 წელს, მის სპიკერად დაინიშნა. აღმასრულებელ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ მას მედიის კონტროლი და რუსული საინფორმაციო პროპაგანდის უზრუნველყოფა დაევალა. დობროდიევმა გააერთიანა ყველა სახელმწიფო რადიო და ტელევიზია, რითაც მძლავრი პროპაგანდისტული ქსელი შექმნა.

RTR Planeta-ს დაბლოკვა იყო უნიკალური შემთხვევა, როდესაც არხის დაბლოკვა მოხდა ევროკავშირის აუდივიზუალური დირექტივის თანახმად. განსაკუთრებით საინტერესოა ის, რომ თავად აღნიშნული დირექტივა არხის დაბლოკვას კრძალავს, თუმცა ლიტვის მარეგულირებელმა მიუთითა დირექტივის მე-6 მუხლზე, რომელიც ამბობს, რომ ევროკავშირი ყველა შესაძლო ხერხით უნდა შეეწინააღმდეგოს პროპაგანდას.

„ეს არის პირველი შემთხვევა ისტორიაში, როცა ევროკავშირის მარეგულირებელმა ორგანომ მიიღო გადაწყვეტილება გაეთიშა არხი, შესაძლოა ბევრი არ დაეთანხმოს ამ გადაწყვეტილებას, მაგრამ ჩვენ უნდა ვიმოქმედოთ კანონმდებლობის ჩარჩოებში“, - განაცხადა ედმუნდას ვაიტეიკუნასმა, ლიტვის მარეგულირებლის პრესსპიკერმა, ევრონიუსისთვის მიცემულ კომენტარში.

ლიტვამ სანქციები გაატარა ონლაინგამოცემა Sputnik-ის მიმართაც და 2016 წლის გაზაფხულზე პროპაგანდისტული შინაარსის მასალების გამო დაბლოკა იგი. ამავე პერიოდში, იმავე მიზეზით, Sputnik-ი დაიბლოკა თურქეთში და ლატვიაში.

ესტონეთი

ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის განმარტებით, ესტონეთი ყურადღებით დააკვირდება, ხომ არ არღვევს ესტონურ კანონმდებლობას რუსული ონლაინგამოცემა, თუმცა ამ მომენტისათვის მეზობელი ქვეყნების მსგავსად Sputnik-ის გათიშვას ქვეყანა არ გეგმავს.

ფინეთი

რუსულ მედიასაშუალებებზე დასაკვირვებლად სამუშაო ჯგუფი შექმნა ფინეთმაც. სამთავრობო ჯგუფი, შემდგარი არასამთავრობო და უმცირესობათა წევრებისაგან, დააკვირდება და შეისწავლის ინფორმაციის დამახინჯებისა და პროპაგანდის ფაქტებს ფინეთის ტერიტორიაზე.

შვედეთი

რაც შეეხება შვედეთს - შვედეთის ხელისუფლებას მიაჩნია, რომ რუსეთი შვედეთის წინააღმდეგ მიზანმიმართულ საინფორმაციო შეტევას ახორციელებს, რომლისგანაც თავდაცვა ქვეყნის პრიორიტეტად იქცა. შვედეთის მთავრობის განცხადებით, ასეთი მძლავრი საინფორმაციო აგრესია რუსეთის მხრიდან ბოლოს საბჭოთა კავშირის დროს მოდიოდა.

მომძლავრებული რუსული პროპაგანდის გამო შვედეთი შეუერთდა ნატოს ანტიპროპაგანდისტულ ცენტრს და გააძლიერა იგი ფინანსურად. ცენტრის მიზანია, წინ აღუდგეს რუსეთი საინფორმაციო ომს.

ქვეყნებში რუსული არხების დაბლოკვამ პრობლემა ვერ მოაგვარა, აღმოჩნდა, რომ ეს არაა ერთადერთი და ეფექტური მეთოდი პროპაგანდის წინააღმდეგ საბრძოლველად. დასავლეთში პროპაგანდას ფაქტების გადამოწმებით უპირისპირდებიან. სწორედ ამ მიზნით, უკარინაში შეიქმნა საიტი “stop fake”. ორგანიზაცია დაზუსტებულ მასალებს რვა ენაზე ავრცელებს (რუმინულ, ბულგარულ, იტალიურ, ჰოლანდიურ, ფრანგულ, ესპანურ, ინგლისურ და რუსულ ენებზე).პროექტი 2014 წლის 2 მარტს შექმნეს სტუდენტებმა, „კიევის მოჰილას ჟურნალისტურ სკოლაში“.

„სთოფ ფეიქ-ის“ მთავარი მიზანია გამოავლინოს ყალბი ისტორიები, ფოტოები და მათი ალტერნატიული, რეალური, ისტორია აჩვენოს. საიტზე მოცემულია ტუტორიალები, თუ როგორ გამოვავლინოთ ყალბი ფოტოები და ვიდეოები, რომლებიც გამოადგება ნებისმიერ ჟურნალისტს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით. არსებობის 2 წლის განმავლობაში საიტს რამდენიმე მილიონი მნახველი და უამრავი ხელმომწერი ჰყავს სოციალურ ქსელებში. ხაზგასასმელია, რომ ეს არაა სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული საიტი. ის ძირითადად შემოწირულობებით და გრანტებით არსებობს.

გარდა ამისა, 2015 წლის აგვისტოში ლატვიაში შეიქმნა “ნატოს სტრატეგიული კომუნიკაციების ცენტრი“, რომელიც აერთიანებს ნატოს წევრ და პარტნიორ ქვეყნებს: ლატვიას, ლიტვას, ესტონეთს, გერმანიას, იტალიას, დიდ ბრიტანეთს, პოლონეთს, ფინეთს, აშშ-ს და ნიდერლანდების სამეფოს.

ცენტრის მიზანია ნატოს წევრი ქვეყნების საინფორმაციო უსაფრთხოება და პროპაგანდის წინააღმდეგ ბრძოლა. როგორც ლიტვის პრეზიდენტმა ცენტრის გახსნაზე განაცხადა, „პროპაგანდა განსაკუთრებით საშიშია, მით უმეტეს ამ რეგიონში. მას შეუძლია შექმნას ხელსაყრელი კლიმატი სამხედრო ინტერვენციისთვის“.

2011 წლის 1 იანვარს ჩაეშვა „ევროპის საგარეო მოქმედების სერვისიც. (European External Action Service) ცენტრის მიზანია დაეხმაროს დიპლომატებს. ის აკეთებს ყოველკვირეულ მოკლე მონახაზს კრემლის პროპაგანდისტულ აქტივობებზე.

გაზეთ „კვირის პალიტრაში“ დაიბეჭდა მაგდა პაპიძის საქმეზე მოწმის ჩვენება, რომელიც მან წინასწარი გამოძიების ეტაპზე მისცა. მასალა გამოქვეყნდა www.kvirispalitra.ge- ზეც. სასამართლო სხდომა კი, რომელზეც ეს მოწმე დაიკითხა, პროკურატურის შუამდგომლობის საფუძველზე დაიხურა, ვინაიდან საქმე პირად ცხოვრებას ეხებოდა.

მასალაში ვკითხულობთ, რომ „გაზეთმა "კვირის პალიტრამ" მოახერხა და მოიპოვა გამოძიებისთვის მიცემული მოწმის ჩვენება”. გამოცემამ მკითხველს შესთავაზა ჩვენების ნაწილი, რომელშიც მოწმისა და ბრალდებულის პირადი ცხოვრების დეტალებზეა საუბარი.

მედიაჩეკერი „კვირის პალიტრის“ რედაქტორს, გიორგი კვიტაშვილს, ესაუბრა, ის ფიქრობს, რომ გამოცემამ ჩვენება ყველა ეთიკური და სამართლებრივი ნორმის დაცვით გამოაქვეყნა: „ამ საქმის მიმართ საჯარო ინტერესი ძალიან მაღალია, მას საუკუნის მკვლელობაც კი უწოდეს. გამოძიების ინფორმაციით, ბრალდებულის სწორედ ამ ადამიანთან ურთიერთობა იყო მკვლელობის მოტივი. ეს არ იყო დახურულ სხდომაზე მიცემული ჩვენება, ეს იყო გამოძიების ეტაპზე მიცემული ჩვენება, საქმეს არ ედო გრიფით საიდუმლო, შესაბამისად, მისი გამოქვეყნების უფლება გვქონდა და გამოვაქვეყნეთ კიდეც, საჯარო ინტერესიდან გამომდინარე. თუმცა ჩვენება მნიშვნელოვნად დავარედაქტირეთ, ამოვიღეთ ის ნაწილი, სადაც საუბარი იყო ინტიმურ დეტალებზე და დავტოვეთ მხოლოდ ის, რაც საქმეს ეხებოდა“.

ადამიანის უფლებათა ცენტრის იურისტის, ნესტან ლონდარიძის, განმარტებით, სამართლებრივად, თუკი საქმეს გრიფით საიდუმლო არ ადევს, გამოძიების ეტაპზე მიცემული ჩვენებების არგასაჯაროების ვალდებულება მხარეებს არ აქვთ. თუმცა ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ჩვენების გასაჯაროებამ სასამართლო სხდომის დახურვას აზრი დაუკარგა:

„ვინაიდან სასამართლო სხდომაზე ამ მოწმის ჩვენება დახურულ სხდომაზე განიხილეს, ეს ნიშნავდა იმას, რომ ჩვენება შეიცავდა ისეთ დეტალებს, რისი საჯარო სხდომაზე განხილვა არ შეიძლებოდა. რადგან გამოძიების ეტაპზე ამ პირის მიერ მიცემული ჩვენება გასაჯაროვდა, სასამართლო სხდომის დახურვამ აზრი დაკარგა”- ამბობს ნესტან ლონდარიძე.

მაგდა პაპიძის საქმის მედიაგაშუქების შესახებ მედიაჩეკერმა მიმოხილვა მოამზადა. მასალაში აღნიშნულია, რომ სისხლის სამართლის საკითხების გაშუქებისას არის შემთხვევები, როცა კონკრეტული ინფორმაციის ან ჩვენების გასაჯაროება ჟურნალისტის მხრიდან კანონდარღვევა არ არის, თუმცა კანონის გარდა არსებობს პროფესიული ეთიკაც, რომელიც ჟურნალისტს ავალდებულებს, ეთიკური სტანდარტების შესაბამისად გაფილტროს ინფორმაცია, რომელსაც საქმის შესახებ წყაროებისგან იღებს ან სასამართლო პროცესზე ისმენს.

„ჩვენ დიდხანს მოგვიწია ბრძოლა იმისთვის, რომ სასამართლო მედისთვის ღია ყოფილიყო. მედია არ უნდა იქცეოდეს ისე, რომ აუდიტორიას არწმუნებდეს, რომ ეს იყო არასწორი გადაწყვეტილება. ის რაც ახლა ხდება პაპიძის საქმესთან დაკავშირებით, არა მხოლოდ ამ კონკრეტულ საქმესთან დაკავშირებით აფუჭებს მდგომარეობას, არამედ ძალიან ბევრი მიმართულებით დააზიანებს მთლიან პროცესს. თუ მედიამ ვერ დაინახა ზღვარი, რა არის საზოგადოებისთვის საჭირო და რა არის ინფორმაცია, რომელიც მხოლოდ ცნობისმოყვარეობის გამო შეიძლება აინტერესებდეს ადამიანს, ეს საფრთხის შემცველია. გასაგებია, რომ მედიას შეუძლია მოიპოვოს საქმის მასალები, მათ შორის დახურული სხდომიდან, თანაც ისე, რომ წყარო არ გაამჟღავნოს, მას ამ უფლებას არავინ ართმევს, მაგრამ ამგვარი ინფორმაციის მოპოვებას ამართლებს ერთადერთი რამ - საჯარო ინტერესი. ოღონდ, საჯარო ინტერესი არამც და არამც არ ნიშნავს ცნობისმოყვარეობას. მედიას ამ ზღვარის გავლება უჭირს" -ამბობს ნათია კუპრაშვილი, რეგიონულ მაუწყებელთა ასოციაციის დირექტორი.

სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლები 11 ივნისს, გადაცემა „არჩევანის“ მიმდინარეობისას, წამყვანის მიერ მოსამართლე გუჯაბიძის მისამართით ნათქვამის გამო „რუსთავი 2-ის“ თვითრეგულირების ორგანოს მიმართავენ. განმცხადებლების აზრით, წამყვანის სიტყვები „სექსისტური და გენდერის ნიშნით შეურაცხმყოფელი“ იყო.

"შაბათის კურიერში" გასული სიუჟეტი "რუსთავის 2-ის" საქმეზე სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას ეხებოდა. სიუჟეტის წარდგენისას წამყვანმა გიორგი გაბუნიამ განაცხადა: „ცუდია, რომ ნიკა გვარამია არ აჰყვა მოსამართლე ნათია გუჯაბიძის თამაშს, თორემ ახლა ხომ მოუწევდა ქალბატონ ნათიას მანტიის გახდა. არამგონია მანტიის ქვეშ რამე დიდად საინტერესო დაგვხვედროდა, მაგრამ მაინც... "

„გიორგი გაბუნიამ,განზრახ თუ გაუფრთხილებლად, სექსუალურ ობიექტად წარმოაჩინა მოსამართლე ნათია გუჯაბიძე. ხოლო, „მანტიის გახდის“ (რაც მოსამართლის პროფესიული უფლებამოსილების შეწყვეტას გულისხმობს) ისეთი ინტერპრეტაცია გააკეთა, რომ მაყურებელს აქცენტი გადაატანინა მოსამართლის სხეულზე და მისი სხეულის შესაძლო არასრულყოფილებაზე. წამყვანის ეს შეფასება კვებას და ამყარებს ჩვენს ისედაც უკიდურესად პატრიარქალურ საზოგადოებაში არსებულ იმ სტერეოტიპებს, რომელთა თანახმადაც ქალის განათლება, კარიერა და საქმიანობა ნაკლებად მნიშვნელოვანია, ვიდრე მისი გარეგნობა, ჩაცმულობა და ასე შემდეგ. სწორედ ასეთი, ერთი შეხედვით,უწყინარი და შეუმჩნეველი სექსიზმი აქცევს ქალს მეორეხარისხოვან არსებად. სექსიზმის საკითხის გასარკვევად შემდეგი კითხვის დასმა იქნებოდა მარტივი გამოსავალი: მოსამართლე ნათია გუჯაბიძე მამაკაცი რომ ყოფილიყო, გააკეთებდა თუ არა გიორგი გაბუნია იმავე განცხადებას? ამ კითხვაზე მიღებული უარყოფითი პასუხი არის იმის დასტური, რომ გიორგი გაბუნიას ეს განცხადება სწორედ მოსამართლე ნათია გუჯაბიძის სქესით იყო განპირობებული“ - ვკითხულობთ საჩივარში.

განმცხადებლები თვითრეგულირების ორგანოსგან წამყვანის განცხადების შეფასებას და სათანადო რეაგირებას ითხოვენ. როგორც ერთ-ერთი განმცხადებელი იდა ბახტურიძე აღნიშნავს, საჩივრის შეტანის ვადა 21 ივნისამდეა, საჩივრის ტექსტზე ხელმოწერა ნებისმიერ მსურველს შეუძლია.

9 ივნისს, ტელეკომპანია “რუსთავი 2-ის” გადაცემაში - “პროფილი” გავიდა სიუჟეტი უსახლკარო წყვილზე. სიუჟეტის გმირები კახაბერ და თამუნა შარბანაშვილები არიან, რომელთაც წასასვლელი არსად აქვთ და ღამეს მანქანაში ათევენ.

სტუდიაში სტუმრად მიწვეულ თამუნა შარბანაშვილთან საუბარში “პროფილის” წამყვანი ხელს უწყობს გენდერული სტერეოტიპის დამკვიდრებას, რომ მუშაობა და ოჯახის რჩენა მამაკაცის ვალდებულებაა, ქალი მხოლოდ ბინით უზრუნველყოფილ კაცს უნდა გაჰყვეს ცოლად და ორსული ქალის მუშაობა არ შეიძლება.

“სწორად გამიგეთ, რა, გკითხავთ, ახალგაზრდები ხართ, მაგრამ არცთუ ისე პატარები, რომ რაღაც გადაწყვეტილება დაუფიქრებლად მიგეღოთ და ასე, ინტერნეტში გაცნობილ უცხო ადამიანს, რომელსაც არც სახლი ჰქონდა, არც კარი ჰქონდა რეალურად, არ იყო მზად ოჯახის შესაქმნელად, ცოლად რატომ გაჰყევით?” - ეკითხება წამყვანი სტუმარს.

დიალოგის ბოლოს კი მაია ასათიანი სტუმარს მეუღლესთან რჩევასაც აბარებს: “მეუღლეს გადაეცით, რომ ხელი გაანძრიოს. ოღონდ მართლა. ასეთი კატეგორიული არ ვარ ხოლმე, მაგრამ 30 წლის კაცს, რომელსაც ძალა ერჩის, ორსული ცოლი მანქანაში არ უნდა ჰყავდეს".

ქართული გამოცემების ნაწილმა რამდენიმე დღის წინ სირიაში 19 იეზიდი გოგონას ცოცხლად დაწვის შესახებ ინფორმაცია გაავრცელა . ამ მედიასაშუალებებს შორის იყო საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელიც, რომელმაც სიახლე ფოტოსთან ერთად ოფიციალურ გვერდზე გამოაქვეყნდა. ფოტო, რომელიც მასალებს ერთვოდა, ტექსტებში აღწერილ ამბავს არ უკავშირდებოდა. სინამდვილეში ეს ფოტო, პირველად 2013 წელს არაბულ გვერდზე elbashayeronline.com-ზე გამოქვეყნდა. ამ გვერდზე გამოქვეყნებულ სტატიაში აღნიშნულია, რომ ეს იყო პროტესტი ეგვიპტის პრეზიდენტის მუჰამედ მორსის მხარდამჭერი ქალებისათვის თავისუფლების აღკვეთის გამო. სტატიას თან ერთვის იგივე საპროტესტო აქციიდან მეორე ფოტოც.

2016 წლის 6 ივნისს საინფორმაციო პორტალმა კვირამ (kvira.ge) გამოაქვეყნა სტატია “ზურაბ ქუმსიაშვილი: ლგბტ პირთა 98 პროცენტი გარყვნილი ცხოვრების წესის მიმდევარია”.სტატია გაზეთ “ასავალ დასავალში” ექიმ-პროფესორის ზურაბ ქუმსიაშვილის ინტერვიუს მიმოიხილავს. მასალა ლგბტ პირების სტიგმატიზებას უწყობს ხელს და მათი ცხოვრების წესის შესახებ საზოგადოებაში არსებულ სტერეოტიპებს აღვივებს.

“როგორც პროფესორი აღნიშნავს, ლგბტ პირების 98 პროცენტი გარყვნილების პროპაგანდას ეწევა. მისივე თქმით, ისინი მოსახლეობის ტრადიციებსა და კრედოს ეწინააღმდეგებიან. ისინი სექსუალური ორიენტაციას მორალური ნორმების მიმართ პროტესტის ან მატერიალური დაინტერსების გამო იცვლიან. აღსანიშნავია „მიბაძვის“ მომენტიც”,- აღნიშნულია სტატიაში. მოსაზრებები ფაქტადაა წარმოჩენილი.

ამასთანავე წერილში ლგბტ პირების წინააღმდეგ კანონის ძალით ბრძოლის აუცილებლობაზეა საუბარი, რაც საზოგადოებაში აგრესიას აღვივებს მათ მიმართ. კონკრეტული პირების სექსუალურ ორიენტაციას კი ავტორი დაავადებას უწოდებს და სახელმწიფოს მოუწოდებს, აღნიშნულ პირებს დაავადებებისგან განკურნებაში დაეხმაროს.

“სახელმწიფოს მთავარი დანიშნულება ის უნდა იყოს, რომ დაავადებულ 2 პროცენტს მაქსიმალურად დაეხმაროს პრობლემის მოგვარებაში და შექმნას არასრულფასოვან ადამიანებთან მიდგომის შემწყნარებლური გარემო. რაც შეეხება 98 პროცენტს, რომლებიც გარყვნილების პროპაგანდას ეწევიან, უპირისპირდებიან მოსახლეობის ტრადიციებს და მორალურ კრედოს – სახელმწიფო მათ დაუნდობლად უნდა ებრძოლოს შესაბამისი კანონშემოქმედი საქმიანობით და ზნეობრივი ნორმების პროგანდით გააბათილოს მათი უზნეო რიტორიკა”, - ვკითხულობთ წერილში.

ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის საბჭოს გადაწყვეტილებით, 2016 წლის 14 აპრილის „პროფილში“, რომელიც სტალინს ეძღვნებოდა, დაირღვა ქარტიის მეშვიდე (დისკრიმინაცია) და მეათე პრინციპი (პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა). საბჭოს განცხადებით ორგანიზაცია "მომავლის სოფელმა" მიმართა.

გადაცემის პირველ ბლოკში მოწვეული იყო ილარიონ სამხარაძე და ნინო სირაძე, რომელთაც სტალინი წმინდანად მიაჩნდათ.

საბჭო განმარტავს: „რესპონდენტების პასუხებით მაყურებელს შთაბეჭდილება შეექმნა, რომ ილარიონ სამხარაძეს ჰქონდა ფსიქიკურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები და სწორედ ამის ფონზე მოხდა მისი დისკრიმინაცია, მის მიმართ, როგორც წამყვანმა, ისე გადაცემაში მონაწილე სხვა პირებმა გამოიყენეს დამცინავი ტონი, რითიც გაძლიერდა სტიგმა, რომ ფსიქიკური პრობლემის მქონე ადამიანები მუდმივად ვერ აღიქვამენ რეალობას ადეკვატურად და მათი პოზიცია დაცინვის საგანია“.

ხოლო რაც შეეხება პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის პრინციპს, საბჭო აღნიშნავს: "რესპონდენტი ნინო სირაძე წამყვანს ერთ – ერთ კითხვაზე პასუხობს – „მაშინდელი სინოდის დასკვნით: ფსიქიური დაავადებიდან გამომდინარე, ეპისკოპოსი ილარიონ სამხარაძე გათავისუფლებული იქნეს ბოდბის ეპარქიის მღვდელმთავრობიდან ხარისხის შენარჩუნებით“, მეორე რესპონდენტმაც, არჩილ ჭყოიძემაც ხაზი გაუსვა, რომ „თავად პიროვნებამ [იგულისხმება ილარიონ სამხარაძე] თვითონ თქვა, რომ ფსიქიურად ვერ იყო კარგად და ამის გამო გამოაგდეს“ და რაც ყველა მნიშვნელოვანია, მიქაელ ბოტკოველი, რომელიც საპატრიარქოს პოზიციას გამოხატავდა ასევე აღნიშნავდა, რომ: „მეუფე ილარიონთან დაკავშირებით, არსებობს ამონაწერი სინოდის სხდომის ოქმიდან, სადაც წმინდა სინოდმა მიიჩნია, რომ ის ავად არის და გაათავისუფლა ის მოქმედი ეპისკოპოსის თანამდებობიდან". საბჭოს მიაჩნია, რომ პირის ჯანმრთელობის შესახებ დადასტურებული ან სავარაუდო ინფორმაციის გავრცელება წარმოადგენს ქარტიის მე-10 პრინციპის დარღვევას, (პირადი ცხოვრება) ამასთან, არ არსებობდა საზოგადოებრივი ინტერესი ილარიონ სამხარაძის ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიმართ".

გარდა ამისა, განმცხადებელი, “მომავლის სოფელი” მიიჩნევდა, რომ მაია ასათიანმა სადავო გადაცემაში, გარდა ზემოთ აღნიშნული პრინციპისა, დაარღვია ქარტიის პირველი (სიზუსტე) და მესამე (ფაქტების მიჩქმალვა) პრინციპი. თუმცა, საბჭომ მსჯელობის შედეგად არ გაიზიარა განმცხადებლის პოზიცია და გადაწყვიტა, რომ მაია ასათიანს არ დაურღვევია პირველი და მესამე პრინციპი.

გადაცემა: http://rustavi2.com/ka/video/14605?v=2

7 ივნისს, გერმანული ტაბოლიდის, Bild-ის გვერდზე, კრიმინალის განყოფილებაში გამოქვეყნდა სტატია სათაურით: “ქრისტიან-დემოკრატიული კავშირი საქართველოსათვის ვიზის ლიბერალიზაციაზე უარს ამბობს”.

31 მაისს “კურიერის” მთავარ საინფორმაციო გამოშვებაში გავიდა სიუჟეტი , აბაშიძის ქუჩაზე მომხდარი ინციდენტის შესახებ. სიუჟეტის მიხედვით, უცნობმა პირებმა ჯერ გზის სავალი ნაწილი გადაკეტეს, იარაღიდან რამდენჯერმე გაისროლეს და მანქანის კაპოტზე ცეკვა განაგრძეს.

წამყვანის თქმით, “რაც შეეხება თეთრი აუდის მარკის მანქანას, შინაგან საქმეთა სამინისტროში არ ადასტურებენ, რომ ის მინისტრის მოადგილეს არჩილ თალაკვაძეს ეკუთვნის”.

სიუჟეტში კი, ჟურნალისტი ამბობს, რომ “გავრცელებული ინფორმაციით, ავტომობილი შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილეს, არჩილ თალაკვაძეს ეკუთვნის, თუმცა ამ ინფორმაციას ძალოვან სტრუქტურაში არ ადასტურებენ”. სიუჟეტიდან არ ჩანდა რა იგულისხმებოდა „გავრცელებულ ინფორმაციაში“, ვინ და როდის გაავრცელა ცნობა იმის შესახებ, რომ მანქანა თალაკვაძეს ეკუთვნოდა.

ჟურნალისტი განმარტავს, რომ “გამოძიების ინფორმაციით, მძღოლი შინაგან საქმეთა სამინისტროს სამეურნეო განყოფილებაში მუშაობდა და ის სამსახურიდან ამ ინციდენტის მერე გაათავისუფლეს”. ეს ინფორმაცია, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ სიუჟეტის გასვლამდე ერთი დღით ადრე, 30 მაისს ოფიციალურად გაავრცელა.

სიუჟეტს, არჩილ თალაკვაძეც გამოეხმაურა ფეისბუქის გვერდზე და აღნიშნა, რომ აუდის მარკის თეთრი მანქანა არასდროს ჰყოლია.

საზოგადოებრივი მაუწყებლის მეორე არხზე ორი თითქმის იდენტური გადაცემა გადის - ყოველ სამუშაო დღეს „თავისუფალი ტრიბუნა“, კვირაში სამჯერ კი „პოლიტალტერნატივა“. მათ შორის განსხვავება ისაა, რომ გადაცემები ეთერში სხვადასხვა დროს გადის, სხვადასხვა წამყვანი ჰყავს, სხვადასხვა სახელი ჰქვია და სტუმრების შერჩევის კრიტერიუმიც განსხვავებულია - თუ ერთში კვალიფიციურ საარჩევნო სუბიექტებს იწვევენ, მეორეში არაკვალიფიციურ სუბიექტებს ეპატიჟებიან. გადაცემის ფორმატი, წაყვანის სტილი და სტუდიაც კი, იდენტურია.

მაუწყებლის ვებგვერდზე განთავსებულ აღწერაში ვკითხულობთ, რომ „პოლიტალტერნატივის“ მიზანია „პოლიტიკური გაერთიანებების აქტივობების, რეგიონებში მათ მიერ ჩატარებული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური მუშაობის წარმოჩენა, ახალგაზრდული და ქალთა მოძრაობების გააქტიურება და მაყურებლისთვის მათი მუშაობის გაცნობა“. „თავისუფალი ტრიბუნის“ აღწერაში კი აღნიშნულია, რომ „გადაცემის მიზანია უკეთ წარმოაჩინოს ამა თუ იმ პოლიტიკური პარტიისა და გაერთიანების ინიციატივები, ხედვა და დამოკიდებულება ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ კულტურული მოვლენების მიმართ.წამყვანი დისკუსიას მართავს, როგორც პარტიის წარმომადგენელებთან, ასევე მოწვეულ სტუმრებთან".

ორივე გადაცემა ეთერში სტუდიური ინტერვიუს ფორმატით გადის. მართალია, ერთ-ერთი მათგანის აღწერაში ვკითხულობთ, რომ „წამყვანი დისკუსიას მართავს, როგორც პარტიის წარმომადგენელებთან, ასევე მოწვეულ სტუმრებთან“, მაგრამ ბოლო ორი თვის გამოშვებებზე დაკვირვებამ ცხადყო, რომ დისკუსია არც „თავისუფალ ტრიბუნაში“ გხვდება და არც „პოლიტალტერნატივაში“. ერთი საათის განმავლობაში ორივე გადაცემის შემთხვევაში მაყურებელი უსმენს წამყვანისა და სტუმრის მშვიდ საუბარს, რომელიც ძირითადად, სტუმრის მონოლოგის რეჟიმში მიმდინარეობს, როგორც წესი, წამყვანი სტუმარს საუბარს არ აწყვეტინებს, არ უსვამს კრიტიკულ კითხვებს, არ უწევს ოპონირებს და რჩება შთაბეჭდილება, რომ გადაცემაში მისი ერთადერთი ფუნქცია წინასწარ შეთანხმებულ თემებზე საუბრის შეხსენებაა.

მიუხედავად იმისა, რომ გადაცემების ავტორები თავიანთ მიზნად პარტიების საქმიანობის წარმოჩენას ასახელებენ, არის შემთხვევები, როცა გადაცემის შინაარსი ამ მიზანს არ ემსახურება.

მაგალითად, 23 მაისის „პოლიტალტერნატივის“ ერთი ბლოკის სტუმრები იყვნენ მერაბ კოსტავას საზოგადოების წევრები. გადაცემის წამყვანმა დააანონსა, რომ გადაცემაში მაყურებელი გაიგებდა, ეს პოლიტიკური ძალა როგორ ემზადება 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის. თუმცა, გადაცემაში ამ თემაზე საუბარი თითქმის არ ყოფილა. გადაცემის სტუმრები, ძირითადად, საუბრობდნენ 1910-1920-იან წლებში საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკურ და საერთაშორისო პროცესებზე - როგორ დადო საბჭოთა რუსეთმა გერმანიასთან ბრესტ ლიტოვსკის 1918 წლის შეთანხმება. განსახილველ თემასა და სტუმრების საუბარს შორის მსგავსი აცდენა არც თუ ისე იშვიათია, მაგრამ წამყვანი არ ცდილობს, სტუმრებს შეახსენოს ის სასაუბრო თემა, რაზეც გადაცემაში არიან მოწვეული.

გადაცემების კონცეფცია მეტნაკლებად გასაგებია, როგორც ჩანს ესაა მცდელობა, თავისუფალი ეთერი დაუთმონ პოლიტიკურ ჯგუფებს. მართალია, საზოგადოებრივ მაუწყებელს პროგრამული პრიორიტეტებით განსაზღვრული აქვს დროის დათმობა პოლიტიკური პარტიებისთვის, მაგრამ მაშინ, როცა ჟურნალისტი არ სვამს კრიტიკულ შეკითხვებს, ან ეთერში არ ჩანან ოპონენტები, წამყვანი სიმბოლურ ხასიათს იძენს. როცა გადაცემა თავისუფლად, ყოველგვარი კრიტიკული შეკითხვის, მოსაზრების გარეშე აძლევს საშუალებას პოლიტიკოსს გამოთქვას აზრები და ხედვები, ბუნებრივია, ჩნებდა კითხვა რა საჭიროა ასეთ ფორმატში წამყვანი? რა ფუნქცია აქვს მას? ასეთ დროს, გადაცემა პირდაპირი გამტარი ხდება იმ ინფორმაციისა, რომელსაც პოლიტიკოსი აწვდის აუდიტორიას. ასეთ ფორმატს ახლავს რისკი, რომ ტელეეთერი პოლიტიკოსების პოპულისტური განცხადებების ტრიბუნად იქცეს. შესაბამისად, გაუგებარია, რა მიზანს ემსახურება არაწინასაარჩევნო პერიოდში ამ ტიპის გადაცემის საეთერო ბადეში ჩასმა.

წამყვანის როლი ორივე გადაცემაში იმდენად მცირეა, რომ სტუმარს ეძლევა საშუალება, გაავრცელოს დაუსაბუთებელი, გადაუმოწმებელი და ამასთანავე, ქსენოფობიური განცხადებაც კი. მაგალითად, 20 მაისის „პოლიტალტერნატივაში“ სტუმრად იყო სახალხო პარტიის ლიდერი თემურ გიორგაძე, რომელმაც ისაუბრა იმაზე, თუ რატომ არის აუცილებელი საქართველოს ინგლისურენოვანი დასახელების შეცვლა:

“ჯორჯიელი, ასეთი ნაცია არსებობს? ამ ქვეყანაზე თუ არსებობს ჯორჯიელი? თუ არსებობს ქართველი, რატომ არ უნდა იყოს მთელს მსოფლიოში ქართველების ქვეყანა? არა ოსების, არა სხვა ეთნიკური ჯგუფების, არა გაურკვეველი წარმომავლობის ადამიანების, არამედ უწყვეტი სახელმწიფოებრიობის მქონე საქართველოსი და რატომ არ უნდა ეწეროს ჩვენი ნაკრების წევრებს ზურგზე, მაისურზე, საქართველო? მითუმეტეს, საქ შეიძლება გახდეს ჩვენი სავიზიტო ბარათი მსოფლიოში".

მიუხედავად ამ ქსენოფობიური გამონათქვამისა, წამყვანი არ ჩარეულა და მას მისცა საშუალება, თავისუფლად გამოეხატა მსგავსი მოსაზრებები.

7 აპრილის „თავისუფალ ტრიბუნაში“ სტუმარი, ლეიბორისტული პარტიის წევრი ამბობს, რომ მიწის საკუთრებაში დარეგისტრირების უფლებას თუ ევროპელ ინვესტორებს მივცემთ, ეს პრობლემას არ შექმნის, პრობლემა „აზიელი „ვითომ ბიზნესმენების“ შემთხვევაში წარმოიშობა. აზია თავად გადატვირთულია, ეს არის კატასტროფა, ინდოეთი, ჩინეთი, პაკისტანი“. 6 აპრილის გადაცემაში კი, პატრიოტთა ალიანსის წარმომადგენელი მის ხედვას გვიზიარებს „ქართულ გენზე და ღირებულებებზე დამყარებული საქართველო-ს“ შესახებ. სტუმარი წუხილს გამოთქვამს, რომ მალე საქართველოში ეროვნებით ქართველები აღარ იქნებიან, „მნიშვნელოვანი ის კი არაა, რომ ტერიტორია საქართველო გვქონდეს, მნიშვნელოვანია, რომ აქ ქართველები ცხოვრობდნენ ამ ტერიტორიაზე. ხელისუფლებას უნდა ახსოვდეს, რომ ის ქართველებმა მოიყვანა ხელისუფლებაში. ეს ჩვენი უპირველესი საზრუნავი იქნება, ქართველების დემოგრაფიის გაზრდა. უნდა გავზარდოთ ქართველთა გამრავლების პროცენტი“ . სამწუხაროდ, წამყვანი არც ამ შემთხვევაში სვამს კრიტიკულ, დამაზუსტებელ კითხვებს და საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერი თავისუფლადაა გამოყენებული დისკრიმინაციული ქსენოფობიური მოსაზრებების ტრიბუნად.

გადაცემებს არ აქვთ დინამიკა, მათი ბოლომდე ყურება თითქმის შეუძლებელია. თავად წამყვანებისა და სტუმრების საუბრიდანაც ჩანს, რომ გადაცემებმა საკუთარი თავი ამოწურა. ვინაიდან „პოლიტალტერნატივაში“ მხოლოდ 14 პარტიის წარმომადგენლებს იწვევენ, „თავისუფალ ტრიბუნაში“ კი 11 კვალიფიციურ სუბიექტს, პარტიების წარმომადგენლებს ეთერში ყოფნა რეგულარულად უწევთ, რჩება შთაბეჭდილება, რომ სასაუბრო თემებიც ამოწურულია. ხშირად მოისმენთ წამყვანებისგან ფრაზებს, “ამ თემაზე არაერთხელ გვისაუბრია”, “ზუსტად ამ წინადადებით არაერთხელ შეგიფასებიათ ეს საკითხი”. შესაბამისად, გაუგებარი რჩება, საზოგადოებრივი მაუწყებელი რატომ ხარჯავს რესურს გადაცემებზე, რომლთა ფორმატიც არ არის მრავალფეროვანი, სადაც თვეების განმავლობაში იწვევენ შეზღუდული რაოდენობის, ერთსა და იმავე პარტიებს და სადაც მაყურებელს არა აქვს საშუალება, მოისმინოს კრიტიკული, განსხვავებული მოსაზრებები.